Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powódka - (...) z siedzibą w B. w pozwie z dnia 6 września 2017 r., wniosła o zasądzenie od pozwanego P. F. kwoty 5.788,21 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty. Nadto, wniosła o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 2 czerwca 2009 r. strony zawarły umowę, na mocy której pozwany miał jej dostarczyć łącznie 30.000 sztuk tzw. „książeczek opłat”. Z uwagi na opóźnienie w dostawie przedmiotowego towaru, powódka obciążyła pozwanego kwotą 4.474,71 zł tytułem kary umownej, obliczonej zgodnie z § 6 umowy. W 2011 r. po stronie pozwanego powstała natomiast wierzytelność wobec powódki o zapłatę należności z tytułu usług hostingu poczty elektronicznej, która to została potwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 22 listopada 2013 r. W związku z powyższym powódka w dniu 16 grudnia 2013 r. złożyła pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, co w jej ocenie skutkowało wygaśnięciem zobowiązania ciążącego na niej w całości. Mimo powyższego, pozwany wszczął w stosunku do niej postępowanie egzekucyjne, którego podstawą był w/w wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, w wyniku którego całe świadczenie z tytułu usług hostingu poczty elektronicznej zostało wyegzekwowane. W ocenie powódki rzeczona należność, z racji dokonanego potrącenia, była świadczeniem nienależnym, gdyż nie była ona zobowiązana do jego spełnienia wobec umorzenia wierzytelności w całości. Nadto, poniesione przez powódkę koszty postępowania egzekucyjnego w wysokości 1.171,11 zł stanowiły jej szkodę, która wyniknęła z działania pozwanego, który mimo wygaśnięcia świadczenia jemu przysługującemu, wszczął i przeprowadził egzekucję.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 25 października 2017 r., sygn. akt VIII GNc 6711/17 orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od w/w orzeczenia pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając sprzeciw pozwany przyznał, iż strony łączyła umowa z dnia 2 czerwca 2009 r. Wskazał jednocześnie, iż na jej podstawie powódka była zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia w wysokości 20.862,00 zł. Przyznał również, iż powódka wystawiła notę obciążeniową nr (...), jednakże podkreślił, iż powyższa nigdy nie została mu doręczona. Nadto podniósł, iż powódka dokonała skompensowania należności z tytułu noty księgowej z należnością pozwanego wynikającą z wynagrodzenia za wykonanie umowy, co wynika zarówno z danych wskazanych na samej nocie, jak i z potwierdzenia przelewu z dnia 24 sierpnia 2009 r. Tym samym wierzytelność z tytułu kary umownej została już potrącona i tym samym wygasła – próba jej ponownego potrącenia z wierzytelnością pozwanego określoną w wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 22 listopada 2013 r. była więc w jego ocenie nieskuteczna. W związku z tym, iż należność wynikająca z przedmiotowego tytułu wykonawczego przysługiwała pozwanemu, jej egzekucja nie mogła spowodować szkody. Jednocześnie z ostrożności procesowej pozwany wskazał, iż w przypadku uznania, że potrącenie dokonane w dniu 24 sierpnia 2009 r. było nieskuteczne, oświadczenie z dnia 16 grudnia 2013 r. również było nieskuteczne z uwagi na przedawnienie wierzytelności przedstawionej do potrącenia w momencie jego składania.

W odpowiedzi na sprzeciw powódka podniosła, że sama nota księgowa nie zawierała jeszcze oświadczenia o potrąceniu, lecz wyrażała jedynie zapowiedź takiego działania. Nadto wskazała, iż całe wynagrodzenie z tytułu umowy z dnia 2 czerwca 2009 r. została pozwanemu zapłacone: kwota 15.741,26 zł za pomocą przelewu, zaś kwota 4.474,71 zł w drodze potrącenia dokonanego przez pozwanego z innymi przysługującymi mu wobec powódki wierzytelnościami. Niezasadny był również zarzut nieskuteczności oświadczenia o potrąceniu z dnia 16.12.2013 r. z uwagi na przedawnienia roszczenia przedstawionego do potrącenia. W chwili bowiem gdy potrącenie było możliwe, obie wierzytelności były wymagalne i mogły zostać potrącone – ostatnia z należności przysługujących pozwanemu stała się wymagalna już w dniu 15.07.2011 r.

Wyrokiem z dnia 5 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami procesu w kwocie 1817 zł. Sąd ustalił następujący stan faktyczny w sprawie. W dniu 2 czerwca 2009 r. (...) z siedzibą w B. zawarła z P. F., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...), umowę nr (...), na mocy której był on zobowiązany wykonać i dostarczyć łącznie 30.000 sztuk książeczek opłat z personalizacją oraz bez personalizacji. Wykonanie i dostawa 27.000 sztuk miała nastąpić do dnia 15.06.2009 r., natomiast pozostałe 3.000 sztuk miało zostać wykonane i dostarczone sukcesywnie, w ciągu jednego roku, zgodnie z każdorazowym zamówieniem. Strony uzgodniły, iż wynagrodzenie zostanie ustalone na podstawie faktycznie dostarczonych książeczek opłat, jednakże nie więcej niż 20.862,00 zł, w tym 3.762 zł tytułem podatku VAT. Jednocześnie w § 6 strony określiły, iż w przypadku przekroczenia terminu przez wykonawcę, zamawiającemu przysługiwać będzie kara umowna w wysokości 0,5% wartości umownej brutto danej partii przedmiotu umowy Okoliczności bezsporne. W dniu 30 lipca 2009 r. pozwany wystawił fakturę VAT nr (...), na mocy której obciążył powódkę kwotą 20.862,00 zł tytułem zapłaty za książeczki opłat. W dniu 18 sierpnia 2009 r. wystawił fakturę korygującą VAT nr (...), z której wynikało, iż do zwrotu z jego strony pozostaje kwota 646,03 zł, z uwagi na mniejszą ilość rzeczywiście dostarczonych książeczek niż przewidziana została w umowie Dowód: faktura VAT nr (...) – k. 45, faktura korygującą VAT nr (...) – k. 46. W dniu 13 sierpnia 2009 r. powódka wystawiła notę obciążeniową nr (...), gdzie wskazała, iż obciąża pozwanego kwotą 4.474,71 zł z tytułu niewywiązania się z § 1 ust. 3 umowy nr (...). Jednocześnie wskazała, iż powyższa kwota zostanie potrącona z płatności za usługę handlową określoną w § 4 ust. 1 w/w umowy Dowód: nota obciążeniowa nr (...) – k. 25. W dniu 24 sierpnia 2009 r. powódka przelała na konto należące do pozwanego kwotę 15.741,26 zł. W tytule przelewu wskazano: „FV(...) (...) MINUS – 646,03 (...) MINUS – 4474,71 ZA KSIĄŻECZKI OPŁAT” Dowód: potwierdzenie przelewu – k. 47. Na mocy faktury VAT z dnia 10 września 2009 r. pozwany był zobowiązany w stosunku do powódki do zapłaty kwoty 6.100 zł tytułem umieszczenia reklamy na książeczkach mieszkaniowych. Przelewem z dnia 20 listopada 2009 r. pozwany zapłacił na rzecz powódki kwotę 1.625,29 zł. W tytule przelewu wskazano: „(...) PLUS (...) (...)”. Dowód: faktura VAT nr (...) – k. 64, potwierdzenie przelewu z dnia 20.11.2009 r. – k. 65. W dniu 22 czerwca 2010 r. powódka wystawiła pismo zatytułowane „wezwanie do zapłaty” skierowane do pozwanego, w którym informuje o zadłużeniu z tytułu kary umownej w kwocie 4.474,71 zł oraz wzywa do jej zapłaty w terminie 7 dni. Dowód: wezwanie do zapłaty – k. 28 . W 2011 r. na podstawie faktur VAT numer (...) z 4.04.2011 r., FV (...) z 29.04.2011 r., FV (...) z 31.05.2011 r., FV (...) z 2.06.2011 r. oraz FV (...) z 30.06.2011 r., pozwany obciążył powódkę należnościami z tytułu hostingu poczty elektronicznej na łączną kwotę 2.890,50 zł. Wyrokiem z dnia 22 listopada 2013 r. (sygn. akt VIII Ga 161/13) Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, w wyniku uwzględnienia apelacji, zasądził na rzecz pozwanego od powódki całą powyższą kwotę wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

-

356,70 zł od dnia 19.04.2011 r. do dnia zapłaty,

-

725,70 zł od dnia 14.05.2011 r. do dnia zapłaty,

-

725,70 zł od dnia 15.06.2011 r. do dnia zapłaty,

-

356,70 zł od dnia 17.06.2011 r. do dnia zapłaty,

-

725,70 zł od dnia 19.07.2011 r. do dnia zapłaty,

oraz koszty procesu w łącznej kwocie 1.117 zł za obie instancje. Okoliczność bezsporna . Pismem z dnia 16 grudnia 2013 r. powódka złożyła pozwanemu oświadczenie, z którego wynikało, iż z przysługujących mu wierzytelności objętych fakturami VAT numer (...) z 4.04.2011 r., FV (...) z 29.04.2011 r., FV (...) z 31.05.2011 r., FV (...) z 2.06.2011 r. i FV (...) z 30.06.2011 r. oraz stwierdzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 22.11.2013 r. (sygn. akt VIII Ga 161/13), w tym z tytułu zwrotu kosztów procesu zasądzonych tym wyrokiem, potrąca własną wierzytelność o zapłatę kary umownej za opóźnienie w dostawie książeczek stosownie do umowy nr (...) naliczonej notą (...) w kwocie 4.474,71 zł. Przedmiotowe pismo zostało w dniu 16 grudnia 2013 r. odebrane przez pracownika kancelarii radcy prawnego (...) E. K., a także widnieje na nim pieczątka firmowa P. F. wraz z podpisem pani (...) Dowód : pismo z 16 grudnia 2013 r. – k. 27. W listopadzie oraz grudniu 2016 r. strony prowadziły między sobą korespondencję, w ramach której wymieniały się argumentami na temat skuteczności oraz prawidłowości dokonanego potrącenia oraz wynikającej z powyższego kwestii istnienia wierzytelności P. F. stwierdzonej wyrokiem z dnia 22.11.2013 r. Dowód: korespondencja stron – k. 33-34, 52-53. W styczniu 2017 r., na podstawie tytułu wykonawczego stanowiącego wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 22.11.2013 r. (sygn. akt VIII Ga 161/13) wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy D. W. w sprawie Km 648/17. W przedmiotowym postępowaniu pozwany dochodził wyłącznie należności głównej zasądzonej w/w wyrokiem wraz z odsetkami. W wyniku przedmiotowego postępowania cała należność w łącznej kwocie 4.617,10 zł została wyegzekwowana. W toku postępowania dłużnik został obciążony kosztami egzekucyjnymi w łącznej kwocie 1.171,11 zł. Dowód: zawiadomienie o wszczęciu egzekucji – k. 29, wezwanie do zapłaty należności – k. 30, postanowienie komornika – k. 31, potwierdzenie przelewu – k. 32, postanowienie komornika – k. 35. Powódka wezwała pozwanego w dniu 14 czerwca 2017 r. do zapłaty na jej rzecz kwoty 5.788,21 zł, w terminie 7 dni pod rygorem wystąpienia na drogę postępowania sądowego Dowód: wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 36-37.

Sąd Rejonowy zważył, że w niniejszej sprawie ustalone okoliczności w dużej mierze nie były między stronami sporne. Jednocześnie Sąd ustalił je jednak również w oparciu o niekwestionowaną treść przedłożonych dokumentów i wydruków. W zasadzie jedyna okoliczność faktyczna, która była sporna, dotyczyła zdaniem Sądu pierwszej instancji tego, czy nota obciążeniowa z dnia 13 sierpnia 2009 r. oraz wezwanie do zapłaty z 22 czerwca 2010 r. zostały drugiej stronie doręczone. Z uwagi na to, iż pozwany zaprzeczył rzeczonej okoliczności, na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania, iż do powyższego doszło. W tym zakresie powódka nie sprostała jednakże, w ocenie Sądu Rejonowego, przedmiotowemu zadaniu – nie przedłożyła bowiem żadnych dowodów, z których wynikałoby, iż omawiane pisma zostały chociażby wysłane do drugiej strony (brak w szczególności potwierdzeń nadania oraz odbioru). Z uwagi zaś na to, iż Sąd nie ustala faktów negatywnych, wskazania co do niedoręczenia wezwań znalazły się dopiero w niniejszej części, nie zaś we fragmencie uzasadniania odnoszącego się do ustaleń faktycznych.

W dalszej części Sąd pierwszej instancji zważył, że powódka żądała zwrotu wyegzekwowanego od niej na poczet pozwanego świadczenia, które w jej ocenie w zakresie należności głównej oraz odsetek miało charakter świadczenia nienależnego, natomiast co do uiszczonej przez nią kosztów postępowania egzekucyjnego, stanowiło szkodę wynikającą z zawinionego działania pozwanego. Przy tak określonej podstawie prawnej żądania zasądzenia kwoty 4.617,10 zł, brak było, zdaniem Sądu Rejonowego, podstaw do jego uwzględnienia, bez potrzeby dokonywania analizy poszczególnych działań stron poprzedzających wszczęcie samej egzekucji.

Sąd Rejonowy odwołał się do treści art. 410 § 2 k.c., wskazując iż świadczenie spełnione przez powódkę w toku egzekucji prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy D. W. nie może zostać uznane za świadczenie nienależne. Czynności egzekucyjne wykonano bowiem w oparciu o tytuł wykonawczy, tj. prawomocny wyrok zasądzający od (...) na rzecz P. F. określone w nim należności. Spełnione świadczenie nie było zatem pozbawione podstawy prawnej. Przeciwnie – zostało spełnione w wykonaniu orzeczenia sądu. W tej sytuacji powódka nie mogła domagać się zwrotu uiszczonej w toku egzekucji kwoty w oparciu o przepisy dotyczące nienależnego świadczenia. Podobne stanowisko prezentuje w tego rodzaju sprawach Sąd Najwyższy, podkreślając w swoich orzeczeniach, że nienależność świadczenia wynikająca z braku zobowiązania tego, kto świadczył zachodzi w sytuacji braku podstawy prawnej (tytułu prawnego) świadczenia. Wskazuje się, że stan ten zachodzi wówczas, gdy spełnienie świadczenia nie znajduje usprawiedliwienia w przepisie ustawy, ważnej czynności prawnej, prawomocnym orzeczeniu sądu, czy akcie administracyjnym. Jednocześnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że świadczenie spełnione na podstawie wykonalnego orzeczenia sądu staje się nienależne dopiero w sytuacji, gdy odpadnie jego podstawa wobec uchylenia lub zmiany orzeczenia (por. wyrok SN z 04.04.2008 r., I PK 247/07, wyrok SN z 16.11.1977 r., I PRN 146/77, wyrok SN z 25.01.1971 r., I CR 552/70, wyrok SN z 23.05.2003r., III CKN 1211/00). Ponadto, gdy świadczenie zostaje spełnione w wykonaniu orzeczenia sądu, owo orzeczenie stanowi podstawę prawną świadczenia, a ten, kto je spełnił, nie może skutecznie twierdzić, że nie był do świadczenia zobowiązany, że zobowiązanie to w chwili świadczenia nie istniało ( por. wyrok SN z 23.05.2003 r., III CKN 1211/00, LEX 156476). Tym samym, oparcie żądania zasądzenia kwoty stanowiącej uiszczoną w toku postępowania kwotę należności głównej wynikającą z prawomocnego orzeczenia sądowego wyłącznie na instytucji nienależności świadczenia, nie mogło, w ocenie Sądu Rejonowego, zostać uwzględnione.

Mając jednak na uwadze to, że po pierwsze podstawę żądania pozostałej należności (kosztów poniesionych w toku egzekucji) stanowił art. 415 k.c., po drugie brak związania Sądu wskazaną podstawą prawną roszczenia w myśl zasady da mihi factum, dabo tibi ius oraz po trzecie to, iż za dopuszczalną uważa się możliwość domagania się zwrotu świadczeń wyegzekwowanych na podstawie, co prawda ważnego tytułu wykonawczego, w toku prawidłowej egzekucji sądowej, jednakże w rzeczywistości wygasłych wskutek zdarzeń mających miejsce po wydaniu tytułu, zasadnym było, w opinii Sądu pierwszej instancji, rozważenie zasadności zgłoszonego roszczenia w świetle przepisów o naprawieniu szkody wywołanej czynem niedozwolonym (art. 415 k.c.).

Sąd pierwszej instancji zważył, że powołany przepis wymaga od podmiotu dochodzącego określonego roszczenia wykazania 3 przesłanek: szkody, zawinionego (bezprawnego) zachowania sprawcy szkody oraz związku przyczynowego między dwoma wskazanymi uprzednio elementami. Sąd wskazał, że powódka wykazała, iż poniosła określoną szkodę – uiściła bowiem w toku egzekucji kwotę 5.788,21 zł, co wynikało z działania pozwanego, który wszczął przeciwko powódce postępowania egzekucyjne. Należało zatem, zdaniem Sądu Rejonowego, rozważyć, czy działanie pozwanego nosiło znamiona bezprawności. W ocenie Sądu Rejonowego, rzeczywista ocena tej kwestii sprowadzała się nie tyle do analizy czynności podejmowanych przez strony w ramach samej już egzekucji, ale do oceny prawnej działań podejmowany przez nie na dużo wcześniejszych etapach wzajemnej współpracy. Kluczowe okazało się ustalenie, czy i ewentualnie kiedy doszło do potrącenia należności przysługujących pozwanemu z tytułu hostingu usług pocztowych, a stwierdzonych wyrokiem z dnia 22 listopada 2013 r., które mogło skutkowało wygaśnięciem egzekwowanej wierzytelności, a w konsekwencji do uznania, że wszczęcie egzekucji mogło zostać uznane za działanie bezprawne.

Sąd pierwszej instancji odwołał się do regulacji art. 498 kc oraz art. 499 kc. Sąd ten zważył, że spór dotyczył wyłącznie zaistnienia przesłanki wymagalności wierzytelności przedstawionej przez powódkę do potrącenia, a więc wymagalności wierzytelności z tytułu kary umownej. Sąd Rejonowy wskazał, że w przypadku wierzytelności z tytułu kary umownej do czynienia mamy z wierzytelnością bezterminową. Za takowe poczytuje się takie, w których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania i jest uzależniony od wyrażenia woli przez wierzyciela przez złożenie stosownego oświadczenia woli (art. 455 in fine k.c.). W ocenie Sądu Rejonowego, powódka w toku prowadzonego postępowania nie wykazała, iż wezwała pozwanego do zapłaty należności z tytułu kary umownej, a tym samym by przedstawiona przez nią do potrącenia wierzytelność stała się wymagalna, co warunkowało możliwość przyjęcia skuteczności złożonego oświadczenia o potrąceniu. W aktach sprawy brak jest bowiem dokumentów wykazujących przedmiotowy fakt i to zarówno w stosunku do noty obciążeniowej z dnia 13 sierpnia 2009 r. jak i dokumentu sporządzonego w czerwcu 2010 r. Co prawda już sama nota obciążeniowa, mimo nawet tego, iż nie zawiera wprost zwrotu wskazującego na wezwanie jak również terminu spełnienia świadczenia, mogła zostać uznana za wezwanie z art. 455 k.c., jednakże z samego faktu jej wystawienia nie wynikało to, iż została przedstawione drugiej stronie.

Reasumując Sąd Rejonowy zważył, że skoro powódka nie wykazała, by skutecznie wezwała drugą stronę do spełnienia wierzytelności z tytułu kary umownej, tym samym rzeczona nie stała się wymagalna. Konsekwencją powyższego było natomiast to, iż nie mogła ona zostać przedstawiona do potrącenia, gdyż nie zostały spełnione wszystkie przesłanki z art. 498 k.c. Tym samym oświadczenie o potrąceniu z dnia 16 grudnia 2013 r. (które, gdyby nie kwestia wymagalności, w świetle art. 502 k.c. mogło zostać złożone, choć nie co do całości przysługującego pozwanemu roszczenia, o czym poniżej) w ocenie Sądu Rejonowego, nie było skuteczne i nie doprowadziło do wygaśnięcia świadczenia przysługującego pozwanemu z tytułu umowy hostingu (potwierdzonego następnie w wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 22.11.2013 r.). W związku z tym świadczenie wyegzekwowane przez komornika w dalszym ciągu istniało, powódka była zobowiązana do jego spełnienia, a działanie pozwanego nie sposób uznać za bezprawne.

Sąd Rejonowy zważył ponadto, że złożone w dniu 16 grudnia 2013 r. oświadczenie, prócz należności głównej z umowy hostingu poczty elektronicznej, obejmowało również zasądzone koszty procesu. W tym natomiast zakresie, abstrahując od kwestii wymagalności roszczenia z tytułu kary umownej, nie mogło ono odnieść zamierzonego skutku z tego względu, iż przedmiotowe roszczenie było już wówczas przedawnione, a nie zostały spełnione przesłanki z art. 502 k.c.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Rejonowy na podstawie art. 410 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 415 k.c. a contrario powództwo w całości oddalił. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił:

1/ naruszenie przepisu postępowania tj. art. 207§ 6 kpc w zw. z art. 217 § 2 kpc poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji niepominięcie spóźnionego twierdzenia strony pozwanej co do tego, jakoby wezwanie do zapłaty z dnia 22 czerwca 2010 r. nie zostało jej doręczone, podczas gdy twierdzenie to powinno zostać wskazane w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, VIII Wydział gospodarczy dnia 25 października 2017r. a zostało zgłoszone tuż przed zamknięciem rozprawy.

2/ naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 kpc poprzez:

- brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegający na niedostatecznej analizie tego materiału w tym między innymi na błędnej ocenie dowodu z dokumentu, tj. potwierdzenia przelewu na kwotę 15.741,26 zł z dnia 24.08.2009r. a w konsekwencji uznanie przez Sąd, że wierzytelność z tytułu kary umownej została skutecznie potrącona z wierzytelnością pozwanego z tytułu należnego mu wynagrodzenia z umowy nr (...), podczas gdy prawidłowa analiza tegoż materiału doprowadziłaby do konkluzji, iż do tego potrącenia w tym czasie nie doszło, gdyż z przelewu z dnia 24.08.2009 r. nie wynika kto go dokonał, a zatem czy zrobiła to osoba uprawniona do składania oświadczeń woli w przedmiocie potrącenia w imieniu powoda.

- brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegający na niedostatecznej analizie
tego materiału w tym między innymi pominięciu w tej ocenie dowodów z dokumentu, tj.
pisma pełnomocnika powoda z dnia 30 grudnia 2016 r. a w konsekwencji uznanie, iż
potrącana należność obejmowała również koszty procesu zasądzone wyrokiem z dnia 22
listopada 2013 r. podczas, gdy z treści tegoż dokumentu wynika, iż powód zwrócił pozwanej
zasądzone na jej rzecz koszty procesu, a przysługująca powodowi należność z tytułu kar
umownych została potrącona wyłącznie z należnościami przysługującymi pozwanemu z
tytułu umów hostingu.

3/ Naruszenie przepisu prawa materialnego tj. przepisu art. 498 § 1 k.c. poprzez:

- błędne uznanie, iż nie doszło do skutecznego potrącenia w dniu 16.12.2013 r. podczas gdy obie wierzytelności były wymagalne (skuteczne doręczenie wezwania z dnia 22 czerwca 2010 r.), a więc między stronami doszło do skutecznego potrącenia,

- błędne uznanie, iż wierzytelność z tytułu kar umownych została już skutecznie potrącona z wierzytelnością pozwanego z tytułu należnego mu wynagrodzenia z umowy nr (...), mimo że Sąd ustalił, iż wierzytelność z tytułu kar umownych nie była w tym czasie wymagalna (brak skutecznego doręczenia noty),

- błędne uznanie, iż doszło do skutecznego potrącenia wierzytelności poprzez dyspozycję przelewu z dnia 24.08.2009 r. podczas, gdy treść dyspozycji przelewu nie zawiera oświadczenia o potrąceniu, a przy tym w toku postępowania dowodowego nie zostało wykazane, że ten przelew został dokonany przez osobę uprawnioną w ogóle do składania oświadczeń woli, w tym oświadczeń o potrąceniu w imieniu powódki;

W tych okolicznościach skarżący domagał się uwzględnienia powództwa w całości i zasądzenia na rzecz powódki kwoty 5.788,21 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20.06.2017 r. do dnia zapłaty; zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy do ponownego jej rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania odwoławczego. Ponadto, powód wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentu, tj. potwierdzenia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty z dnia 22 czerwca 2010 r. na okoliczność skutecznego doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty należności z tytułu kar umownych oraz wymagalności tej należności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu drugiej instancji, wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy, gdyż znajduje uzasadnienie w przeprowadzonych dowodach i odpowiada prawu materialnemu. Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne.

Wobec postawienia w apelacji zarówno zarzutów naruszenia prawa materialnego, jak i procesowego, wskazać należy, że skuteczne zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w grę tylko wtedy, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r., II CKN 60/97). Powyższe rodzi konieczność rozpoznania w pierwszym rzędzie zmierzających do zakwestionowania stanu faktycznego zarzutów naruszenia prawa procesowego (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r., II CKN 18/97).

Na wstępie Sąd Okręgowy wskazuje, że na podstawie art. 381 kpc pominął zgłoszony w apelacji wniosek skarżącego o przeprowadzenie dowodu z dokumentu – potwierdzenia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty z dnia 22 czerwca 2010 r., uznając dowód ten za spóźniony. Sąd zważył, że rolą art. 381 k.p.c. jest dyscyplinowanie stron procesu tak, aby - co do zasady - gromadzenie materiału procesowego odbywało się przed sądem pierwszej instancji. Ma to na celu zapewnienie realizacji zasad koncentracji dowodów i sprawności postępowania. Zapobiega to przenoszeniu ciężkości rozpoznania sprawy z sądu pierwszej instancji na sąd drugiej instancji.

Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.) na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.) z tym zastrzeżeniem, że przed sądem pierwszej instancji powinny być przedstawione wyczerpująco kwestie sporne, zgłoszone fakty i dowody, a prezentacja materiału dowodowego przed sądem drugiej instancji ma miejsce wyjątkowo w usprawiedliwionych przypadkach (art. 381 k.p.c.). Bez względu na to, kto powołuje nowe fakty i dowody (czy jest to strona apelująca, czy jej przeciwnik), a także bez względu na to, na jakim etapie postępowania apelacyjnego to czyni, powinien wykazać, że nie mógł ich powołać wcześniej, lub że potrzeba ich powołania wynikła później (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 lipca 2017 r., I ACa 1660/16, Lex nr 2369672 i Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 kwietnia 2017 r., I ACa 1715/16, Lex nr 2402523).

Powołanie nowych faktów i dowodów przez stronę reprezentowaną przez fachowego pełnomocnika tylko w wyjątkowych sytuacjach doprowadzić powinno do ich wzięcia pod uwagę przez sąd drugiej instancji, np. wówczas, gdy o potrzebie powołania pełnomocnik dowiedział się dopiero z treści uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 30/04, OSNAPiUS 2005/11/162). Jeżeli strona uważa, że do udowodnienia jej twierdzeń wystarczy określony dowód i dlatego nie przytacza innych dowodów, to jej błąd nie jest usprawiedliwiony, sama ponosi winę niezgłoszenia dalszych dowodów i nie może zarzucać nieuzasadnionego uniemożliwienia wykazania jej praw (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2011 r., I PK 183/10, Lex nr 884980). Zatem, w myśl przepisu art. 381 k.p.c., pominięcie nowych faktów i dowodów jest możliwe tylko wtedy, gdy strona mogła powołać je przed sądem pierwszej instancji i już wtedy istniała potrzeba powołania się na nie. Wówczas pominięcie "nowości" pozostawione jest uznaniu sądu drugiej instancji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 lutego 2017 r., I ACa 884/16, Lex nr 2295158).

W ocenie Sądu Okręgowego, potrzeba powołania dowodu z dokumentu w postaci potwierdzenia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty z dnia 22 czerwca 2010 r. istniała już przed Sądem pierwszej instancji. Zwrócić uwagę należy bowiem na fakt, że strona pozwana już na etapie wezwania przedegzekucyjnego kwestionowała skuteczność potrącenia, w tym w szczególności – brak doręczenia wezwania do zapłaty w dacie, kiedy roszczenie z tytułu kary umownej nie było jeszcze przedawnione. Na okoliczność tę pozwany wskazał również w sprzeciwie od przedmiotowego nakazu zapłaty.

Wbrew ponadto stanowisku strony skarżącej, wykazanie w przedmiotowym procesie kwestii wymagalności wierzytelności przedstawionej do potrącenia było niezbędne, zaś ciężar przeprowadzenia dowodu w tym zakresie spoczywał niewątpliwie na stronie powodowej. Twierdzenie skarżącego, jakoby kwestię wymagalności wierzytelności przedstawionej do potrącenia należało udowodnić jedynie w sytuacji, gdy pozwany zaprzeczy okoliczności doręczenia wezwania z dnia 22 czerwca 2010 r., jest zatem nieuzasadnione. Tymczasem strona powodowa ani na etapie pozwu ani w odpowiedzi na sprzeciw pozwanego nie przedłożyła ani potwierdzenia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty ani choćby potwierdzenia nadania przesyłki zawierającej to wezwanie. Jednocześnie powódka nie wykazała, aby istniały okoliczności z powodu których nie powołać wskazanego dowodu na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego.

Nie można nadto tracić z pola widzenia faktu, że kwestia wymagalności roszczenia była już podnoszona w sprawie z powództwa P. F. przeciwko (...) z siedzibą w B., która toczyła się przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy pod sygnaturą akt VIII GC 928/13 upr, a następnie przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy w sprawie o sygnaturze akt VIII Ga 161/13.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. stwierdzić należy, iż stanowisko skarżącego w tym zakresie pozbawione jest racji. W myśl tego przepisu sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, po wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. polega na wykazaniu, przy użyciu argumentów jurydycznych, że sąd pierwszej instancji rażąco naruszył ustanowione w tym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, a także, że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99 i w wyroku z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CK 17/00). Ocena dowodów oparta na własnym przekonaniu nie oznacza natomiast dowolności, bowiem dokonując jej sąd związany jest zasadami logiki i doświadczenia, a wyciągnięte wnioski muszą wynikać z materiału dowodowego.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez sąd polegać więc może z jednej strony na przekroczeniu wyznaczonej w ten sposób granic swobody oceny dowodów, z drugiej zaś na zaniechaniu dokonania wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy i przeprowadzonych dowodów. Drugi z opisanych przypadków oznacza, że nawet logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego ustalenia mogą podlegać weryfikacji o ile sąd bezzasadnie pominął część materiału dowodowego, w oparciu o który możliwe i celowe byłoby dokonanie odmiennych ustaleń faktycznych. Niewszechstronne rozważenie materiału zebranego w sprawie może być wynikiem pominięcia części materiału lub niedostatecznej jego analizy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2009 r., II CSK271/09).

W ocenie Sądu Okręgowego, żadna z opisanych sytuacji nie stała się udziałem sądu pierwszej instancji. Sąd Rejonowy wyprowadził z zebranego materiału dowodowego wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, toteż przedstawiona ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, niezależnie od tego, że - jak wynika z twierdzenia apelującego - na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00).

W szczególności nie sposób zarzucić Sądowi Rejonowemu błędnej oceny dowodu z dokumentu - potwierdzenia przelewu na kwotę 15.741,26 zł z dnia 24 sierpnia 2009 r., a w konsekwencji błędnego - jak chciałby tego skarżący - przyjęcia, że wierzytelność z tytułu kary umownej została skutecznie potrącona z wierzytelnością pozwanego z tytułu należnego. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyjaśnił, że przedstawienie przez powódkę w/w należności do potrącenia wynika z przedłożonego przez pozwanego potwierdzenia przelewu z dnia 24 sierpnia 2009 r., gdzie określenie kompensowanych wierzytelności w tytule przelewu nie budziło wątpliwości Sądu. Sąd Rejonowy zważył, iż wskazany przelew jest w swej treści jasny i czytelny, a w konsekwencji, można z niego w sposób jednoznaczny wyprowadzić wniosek, że wpłacający przelewa należność z tytułu faktury VAT nr (...) w kwocie 20.862 zł, pomniejszoną o należność z faktury (...) w kwocie 646,03 zł oraz o należność z dokumentu oznaczonego jako(...) w wysokości 4.474,71 zł. Wskazanie wprost w tytule przelewu przedmiotowej noty obciążeniowej, jak prawidłowo stwierdził Sąd Rejonowy, nie pozwala na przyjęcie innej konkluzji, że to należność z tego tytułu została wówczas potrącona.

Nie zasługiwał ponadto, w ocenie Sądu Okręgowego, na uzasadnienie zarzut skarżącego dotyczący naruszenia przepisu prawa materialnego (art. 498 § 1 k.p.c), którego skarżący upatruje w szczególności w błędnym, jego zdaniem uznaniu przez Sąd Rejonowy, iż nie doszło do skutecznego potrącenia w dniu 16 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w całości akceptuje ocenę i argumentację zaprezentowaną przez Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, polegającą na przyjęciu, że powódka nie wykazała w trakcie przedmiotowego postępowania, że wezwała pozwanego do zapłaty należności z tytułu kary umownej, a tym samym aby przedstawiona przez nią wierzytelność stała się wymagalna. Powódka nie przedłożyła bowiem dokumentów wykazujących przedmiotowy fakt i to ani w stosunku do noty obciążeniowej z dnia 13 sierpnia 2009 r., ani dokumentu sporządzonego w czerwcu 2010 r. Skoro powódka nie wykazała, że skutecznie wezwała pozwanego do spełnienia wierzytelności z tytułu kary umownej, tym samym należność ta nie stała się wymagalna. W konsekwencji nie mogła ona zostać przedstawiona do potrącenia, gdyż nie zostały spełnione przesłanki z art. 498 kc. Tym samym oświadczenie z dnia 16 grudnia 2013 r., na które powołuje się w apelacji skarżący, było bezskuteczne i nie doprowadziło do wygaśnięcia należności przysługującej pozwanemu z tytułu umowy hostingu.

Nie znajdując zatem podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego, postanowiono z zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c.) zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - Dz.U.2018.265 t.j. z dnia 2018.01.30.

Marek Tauer Wojciech Wołoszyk Wiesław Łukaszewski