Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego (...) w B. na rzecz powoda (...) w B. – (...), kwotę 6 496,08 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 lipca 2018 r. do dnia zapłaty, a ponadto tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 2 682,67 zł. Nakazał także zwrócić powodowi kwotę 884,33 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na podanych niżej ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach.

W dniu 19 marca 2008 r. powód zawarł z pozwanym umowę nr (...) o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków.

W § 1 tej umowy powód zobowiązał się do zaopatrywania w wodę budynków będących w zasobach pozwanej oraz do odprowadzania z nich ścieków. W § 2 pkt 1 umowy ustalono, że miejscem dostarczenia wody jest zawór za wodomierzem głównym. W myśl natomiast § 2 pkt 2 umowy miejscem odbioru ścieków jest pierwsza studzienka licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku od granicy nieruchomości. W § 4 pkt 4 umowy strony uzgodniły ponadto, że pozwany jest zobowiązany do usuwania awarii na przewodach i przyłączach wodociągowo – kanalizacyjnych będących na stanie w eksploatacji spółki.

W dniu 11 czerwca 2018 r. pozwany wezwał powoda do usunięcia awarii polegającej na wycieku wody na ulicę, która miała miejsce na odcinku przyłącza wodociągowego na terenie nieruchomości przy ul. (...) w B..

W odpowiedzi powód stwierdził, że do uszkodzeń doszło na odcinku przyłącza będącego na stanie i eksploatowanego przez pozwanego i to na nim spoczywał obowiązek jego naprawy.

Wobec powyższego prezes zarządu pozwanego w dniu 22 czerwca 2018 r., zlecił naprawę przedmiotowych uszkodzeń powodowej spółce.

Awaria miała miejsce pomiędzy starą studnią wodomierzową a wejściem do budynku, pod schodami. Doszło do niej na przyłączu wodociągowym, czyli pomiędzy siecią wodociągową (rurociągiem), a wodomierzem. Dostęp do studzienki znajdującej się obok budynku był niemożliwy, ze względu na znajdujące się nad nią schody.

Powód usunął przedmiotową awarię poprzez wykonanie wykopu we wnętrzu budynku. Awaria była usuwana zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz budynku znajdującego się w B. przy ulicy (...) przez pracowników powoda. Wykonywali oni prace naprawcze w dniu 25 i 26 czerwca 2018 roku w brygadach 3-osobowych. Pracowali oni po 8 godzin.

W dniu 25 czerwca 2018 r. dokopano się do przyłącza w trawniku, wyjęto i skuto płytki oraz beton w piwnicy, gdzie również dokopano się do przyłącza oraz wymieniono rury. Wywieziono gruz. Do prac w tym dniu wykorzystano koparkę, wywrotkę, sprężarkę, zagęszczarkę, piłę spalinową, przecinarkę asfaltu oraz kreta. Natomiast w dniu 26 czerwca 2018 r. zasypano i zagęszczono wykop, naprawiono trawnik, posypano torfem. Zużyto do tego piasek, torf oraz cement szybki. Wykorzystano także sprzęt w postaci koparki, wywrotki, zagęszczarki i piły spalinowej.

Powód, w związku z wykonanymi usługami naprawy wodociągu przy ul. (...), wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT opiewającą na kwotę 6 496,08 zł brutto. Ta kwota była przedmiotem żądania pozwu, pozwany odesłał bowiem powyżej wskazany dokument bez jego uprzedniego zaksięgowania.

Jak to ocenił Sąd I instancji powód podjął właściwą decyzję o wymianie rur na całej długości istniejącego przyłącza wodociągowego. Naprawa rurociągu (z pewnością skorodowanego) w miejscu awarii poprzez założenie opasek uszczelniających nie dawała gwarancji, skutecznej naprawy, albowiem rury pracują pod ciśnieniem i taka naprawa miała by charakter prowizoryczny, krótkotrwały i nieopłacalny. Przedmiotowe przyłącze jest na stanie i w eksploatacji pozwanego. Kwota 6 496,08 zł za naprawę rurociągu była właściwa i adekwatna do wykonanej usługi.

Sąd Rejonowy podkreślił, że pomiędzy stronami przedmiotem sporu było ustaleniem która ze stron, zobowiązana jest do naprawy przedmiotowej instalacji kanalizacyjnej. Powód bowiem konsekwentnie ponosił, że w związku z zawartymi umowami zlecenia świadczenia usługi, to pozwany winien ponieść koszty naprawy przyłącza. Dla obrony przed powyższymi zarzutami strona pozwana wskazywała natomiast, że powód nie wykazał miejsca w którym do przedmiotowej awarii faktycznie doszło, a zatem nie można było ustalić, która ze stron niniejszego postępowania jest odpowiedzialna za jej naprawę. Niezależnie od tego pozwany zarzucał, że to powód winien dokonać naprawy przyłącza w zakresie objętym przedmiotową awarią.

Strony łączyła umowa o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków z budynków pozwanego, wskazanych w załączniku do umowy. Umowa ta została zawarta na podstawie ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn.: Dz. U. 2017, poz. 328, dalej „u.z.z.w.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.z.z.w., dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług. W myśl zaś art. 6 ust. 3 pkt 3a u.z.z.w., umowa, o której mowa w ust. 1, zawiera w szczególności postanowienia dotyczące: warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług.

Dla określenia podmiotu odpowiedzialnego za usunięcie awarii, Sąd Rejonowy uznał postanowienie § 4 pkt 4 umowy stron, zgodnie z którym do obowiązków powoda należało usuwanie awarii na przewodach i przyłączach wodociągowo – kanalizacyjnych będących na stanie i w eksploatacji powodowej spółki. Powód zobowiązany był zatem do usuwania jedynie tych usterek, które dotyczyły przyłączy stanowiących jego własność, bądź będących w jego posiadaniu.

Zgodnie z art. 49 k.c. urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Osoba, która poniosła koszty budowy tych urządzeń i jest ich właścicielem może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. Ustawodawca zdecydował, że ww. urządzenia, z chwilą, gdy przez fizyczne połączenie z siecią przestają być częścią składową nieruchomości, zachowują status samoistnych rzeczy ruchomych, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 u.z.z.w., jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie. Z powyższego zapisu jednoznacznie wynika, iż zasadą jest to, że to odbiorca usług odpowiada za prawidłowe działanie posiadanych instalacji i przyłączy, zaś przedmiotowy obowiązek może być jedynie w ramach umowy przeniesiony na przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne. W myśl zaś art. 6 ust 3 pkt 3a u.z.z.w., powołanego już powyżej, umowa powinna zawierać postanowienia dotyczące warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług.

Z powyższego wynika, że jest zasadą, iż odbiorca usług, jako właściciel przyłączy i jednocześnie, z uwagi na znajdowanie się ich na jego nieruchomości, również ich posiadacz, odpowiedzialny jest zarówno za utrzymywanie ich we właściwym stanie jak też ponoszenie konsekwencji ich awarii. Nie można zaakceptować poglądu, iż samo włączenie przyłącza wodociągowego lub kanalizacyjnego do sieci przedsiębiorstwa, przenosi nań obowiązki dotyczące jego utrzymania. Co istotne, o tym, jaki tytuł prawny do przyłączonych urządzeń będzie przysługiwał w takim wypadku przedsiębiorcy sieciowemu, zdecyduje umowa stron, a jeżeli do jej zawarcia nie dojdzie, właściciel przedsiębiorstwa sieciowego będzie jedynie posiadaczem przyłączonych urządzeń.

W niniejszej sprawie istotne było czy miejsce w którym doszło do awarii, stanowiło ten fragment przyłącza, który był własnością powoda lub pozostawał w jego posiadaniu. Ciężar dowodu spoczywał w tym zakresie na stronie pozwanej, która z powyższego faktu wywodziła korzystne dla siebie skutki procesowe (art. 6 k.c.).

Uwzględniając ustalenia biegłego, a także zeznania świadków i treść dokumentów, Sąd I instancji zważył, iż przedmiotowa awaria miała miejsce w przyłączu wodociągowym tj. pomiędzy rurociągiem biegnącym w ulicy, a wodomierzem, przy czym dokładne miejsce jej wystąpienia nie było możliwe do ustalenia. Pozwany nie udowodnił, iż pomiędzy stronami została zawarta umowa o przeniesieniu przyłączy wodociągowych prowadzących do sieci na rzecz powoda. Tylko w przypadku zawarcia takiej umowy przyłącze stałoby się własnością powoda. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 2 u.z.z.w. realizację budowy przyłączy do sieci oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci. W myśl natomiast art. 2 pkt 6 i 7 u.z.z.w., użyte w ustawie określenia oznaczają: „przyłącze wodociągowe” - odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym; zaś „sieć” - przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

Pozwany nie tylko nie wykazał, że przedmiotowa instalacja została uszkodzona w miejscu, w którym przewody oraz przyłączą pozostawały na stanie eksploatacji pozwanej spółki, ale też osobiście zlecił on powodowi naprawę instalacji, nie składając w przedmiocie realizacji tejże usługi żadnych zastrzeżeń czy uwag. Strona pozwana nie kwestionowała również przebiegu naprawy, a z ustaleń poczynionych w toku postepowania wynikało, że czynności z nią związane miały miejsce nie tylko przed pierwszą studzienką, co wręcz na terenie samego budynku, gdzie umieszczono wodomierze. Nie zasługują na uwzględnienie argumenty strony pozwanej, jakoby powód jako „monopolista” wymusił podpisanie umowy i zlecenie mu usług naprawy.

Zgodnie z art. 355 § 2 k.c., należytą staranność w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego jej zawodowego charakteru. Profesjonalizm powinien przejawiać się w dwóch podstawowych cechach zachowania: postępowaniu zgodnym z regułami fachowej wiedzy oraz sumienności. Obok fachowych kwalifikacji od profesjonalisty wymaga się zwiększonego zaangażowania w podjęte działania przygotowujące i realizujące świadczenie. Chodzi o większą zapobiegliwość, rzetelność, dokładność w działaniach profesjonalisty. W tym stanie rzeczy, zachowaniu pozwanego nie można przypisać powyżej wskazanych cech. Skoro bowiem nie chciał on skorzystać z usług oferowanych jej przez powoda, nic nie stało na przeszkodzie, aby zlecił je innemu podmiotowi. Jeżeli pozwany powierzył naprawę uszkodzenia powodowi, to winien liczyć się z koniecznością uiszczenia z tego tytułu stosownej zapłaty, która to zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez biegłego, była adekwatną do zakresu wykonanych prac. Natomiast powód od samego początku, jeszcze przed usunięciem awarii i dokonaniem naprawy wskazał, iż naprawa przyłącza może jedynie nastąpić na podstawie odrębnego, płatnego zlecenia usługi i takiego zlecenie pozwany udzielił.

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie pozwu w całości i na podstawie art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 627 i art. 628 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną kwotę, o odsetkach orzekając na podstawie art. 481 k.c. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowiły przepisy art. 98 w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu naruszenie:

I.  przepisów prawa materialnego, tj. art. 49 k.c. w zw. z art. 2 pkt 6 u.z.z.w. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt 6 u.z.z.w. nie jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usługi na całej swojej długości – w sytuacji gdy do awarii usuniętej przez powoda doszło na części sieci stanowiącej własność powodowej spółki;

II.  przepisów postępowania, tj.:

-

art. 286 w zw. z art. 278 k.p.c., a także w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii nowego biegłego podczas gdy w opinii biegłego A. G. nie wskazano miejsca awarii oraz sposobu w jaki ustalono właściciela uszkodzonego fragmentu wodociągu, nie przeprowadzono oględzin, ani wodociągu, ani nieruchomości, nie dokonano analizy map sieci i zmienianych jej projektów, oraz zmian po stronie właściciela nieruchomości, a Sąd nie posiadając wiadomości specjalistycznych nie mógł kierować się jedynie zasadami logiki przy ustalaniu miejsca powstania awarii, w sytuacji gdy zaniechał jakiejkolwiek analizy ww. dokumentów;

-

art. 217 w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów i przyjęcie sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, że do uszkodzenia wodociągu doszło na części stanowiącej własność pozwanego – bez dowodów pozwalających ustalić to w sposób obiektywny (m.in. brak dokumentacji z naprawy),

-

art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez niewłaściwe określenie rozkładu ciężaru dowodu w zakresie ustalenia miejsca w którym doszło do awarii i przyjęcie, że to pozwany powinien udowodnić, że nie jest właścicielem tej części wodociągu, który powód naprawił;

-

art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania w uzasadnieniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, tj. ustalenia miejsca uszkodzenia wodociągu, wskazania przyczyn dla których Sąd odmówił przeprowadzenia dowodu z opinii kolejnego biegłego

III.  a ponadto błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że awaria zgłoszona przez pozwanego nastąpiła na wodociągu stanowiącym własność pozwanego, podczas gdy materiał dowodowy nie pozwalał ustalić miejsca powstania awarii.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania – w celu uzupełnienia postępowania dowodowego w zakresie dowodu z opinii biegłego.

Powód w odpowiedzi na apelację domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej zasługiwała na uwzględnienie.

Podkreślić na wstępie należy, że postępowanie prowadzone przez sąd drugiej instancji – pozostając postępowaniem odwoławczym i kontrolnym – zachowuje walor postępowania rozpoznawczego, co oznacza, że sąd ten ma pełną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia, swobodę jurysdykcyjną. Postępowanie przed sądem drugiej instancji polega bowiem na ponownym merytorycznym rozpoznaniu sprawy. Sąd rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego. Sąd odwoławczy - bez względu na stanowisko stron oraz zakres zarzutów - powinien zastosować właściwe przepisy prawa materialnego, a więc także usunąć ewentualne błędy prawne sądu pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały one wytknięte w apelacji (zob. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008, III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55).

Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wyroku Sądu Rejonowego należy – w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia – uznać za prawidłowe, dlatego Sąd Okręgowy co do zasady przyjmuje je za podstawę także i swojego rozstrzygnięcia. Pomimo bowiem braku poczynienia dokładnych ustaleń co do miejsca przedmiotowej awarii, dla oceny zasadności żądania pozwu wystarczające było stanowcze stwierdzenie tego Sądu – niekwestionowane przez strony, a także znajdujące oparcie w powołanych przez ten Sąd dowodach – że miała ona miejsce na przyłączu, czyli pomiędzy siecią wodociągową (rurociągiem), a wodomierzem.

Sąd I instancji błędnie ocenił jednak powyższe ustalenia faktyczne, uznając że taka lokalizacja miejsca awarii świadczy o tym, iż (jako część przyłącza) jest ono „na stanie i w eksploatacji pozwanego”. W ocenie Sądu Okręgowego bez znaczenia dla rozstrzygnięcia była w tej kwestii opinia biegłego, skoro zawarty w niej taki wniosek – wyrażony przy tym przez biegłego bez bliższego uzasadnienia – pozostawał w sprzeczności z postanowieniami umowy stron.

Sąd Rejonowy błędnie przyjął bowiem, iż w świetle postanowień tej umowy (umowa - k. 32 – 33 v. akt) to pozwanego (odbiorcę) obciążał obowiązek zwrotu powodowi poniesionych przez niego kosztów usunięcia awarii tej części przyłącza. Wskazać w tym miejscu trzeba, że zagadnienie powyższe było już – na tle umów o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków zawieranych przez powodowe (...) – przedmiotem wypowiedzi Sąd Okręgowego w Bydgoszczy. W uzasadnieniach wyroków z dnia 20 lutego 2018 r. (sygn. akt VIII Ga 30/18, niepublikowane), a także z dnia 7 marca 2019 r. (sygn. akt VIII Ga 292/18, opublikowane w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych) Sąd ten, na tle tożsamych jak w niniejszej sprawie postanowień umownych, dokonał wykładni treści § 4 pkt 4 takiej umowy, gdzie powód jako podmiot zaopatrujący odbiorcę w wodę i odprowadzający ścieki z jego nieruchomości przyjmował na siebie odpowiedzialność za usuwanie awarii na przewodach i przyłączach wodociągowo kanalizacyjnych będących „na stanie i w eksploatacji” powodowej spółki ( zob. k. 32 v. akt).

Podzielając wyrażony tam pogląd należy wskazać, że skoro to powód odpowiada za ciągły odbiór z nieruchomości ścieków, a także za ciągłe zaopatrzenie ich w wodę (§ 1 umowy) usunięcie awarii instalacji uniemożliwiających realizację tych obowiązków – przy uwzględnieniu wynikającego z umowy miejsca dostarczenia wody oraz odbioru ścieków (§ 2 ust. 1 i 2 umowy) – należało do powoda. Wyrazem tego właśnie jest postanowienie zawarte w § 4 pkt 4 umowy stron.

Odwołując się do uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2017 (III SZP 2/16, LEX nr 2308312), wskazać należy, że nie budzi żadnych wątpliwości, że przyłączem wodociągowym w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 2028, dalej „u.z.z.w.”), jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług i to na całej swojej długości.

Zgodnie z art. 5 ust. 2 u.z.z.w., jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, to odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie. Przedmiotowy obowiązek może być, w ramach umowy, przeniesiony na przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne. Zgodnie zaś z art. 6 ust 3 pkt 3a u.z.z.w. umowa powinna zawierać postanowienia dotyczące warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług.

Z powyższego należy wyprowadzić wniosek, że – niezależnie od tego kto pozostaje właścicielem przedmiotowego przyłącza, a stąd też wbrew argumentom podniesionym w apelacji – w pierwszym rzędzie to treść umowy powinna mieć znaczenie dla oceny dochodzonego roszczenia. Od stanu własności należy na tle tej regulacji odróżnić kwestię posiadania danego odcinka przyłącza, które jest przede wszystkim stanem faktycznym, a nie prawnym. Zdaniem Sądu II instancji zawarte w umowie stron sformułowanie „na stanie i w eksploatacji” (§ 4 pkt 4 umowy) należy odnosić właśnie do stanu posiadania o którym mowa w art. 5 ust. 2 i art. 6 ust 3 pkt 3a u.z.z.w. (skoro mowa tam o przyłączach wodociągowych lub kanalizacyjnych „będących w posiadaniu” odbiorcy usług, to w oczywisty sposób w pozostałym zakresie przyłącza takie znajdować się będą w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego).

Ustawodawca w omawianej ustawie „zaopatrzeniowej” nie wprowadza odrębnego znaczenia pojęcia posiadania, w związku z czym należy je rozumieć zgodnie z kodeksem cywilnym, w szczególności przepisem art. 336 k.c., w myśl którego posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Wejście w posiadanie rzeczy, wymaga spełnienia określonych przesłanek. Niezbędnym jest równoczesne istnienie fizycznego elementu władania rzeczą ( corpus) oraz psychicznego elementu rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie ( animus). Wskazany wyżej element zewnętrzny należy, w ocenie Sądu Okręgowego, rozumieć jako możliwość władania rzeczą, używania jej, przekształcania i dokonywania innych, głównie faktycznych czynności. Natomiast element wewnętrzny oznacza wolę osoby władającej rzeczną wykonywania określonego prawa, a ewentualne tego uzewnętrznienie jest faktem, na podstawie którego sąd w drodze domniemań faktycznych ustala wolę rzeczywistą (zob. Grzegorz Matusik, Własność urządzeń przesyłowych a prawo do gruntu, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2013). Mimo tego, że posiadanie jest stanem faktycznym, pomocne dla jego określenia mogą być również zapisy umowy między odbiorcą usług, a przedsiębiorstwem wodno-kanalizacyjnym, z której to umowy mogą wynikać regulacje, które bądź wprost wskazują na przeniesienie posiadania bądź w sposób pośredni, poprzez inne zapisy odnoszą się do tej kwestii.

Należy w związku z tym zauważyć, że w umowie o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków strony w § 2 pkt 1 wyraźnie ustaliły, iż miejscem dostarczenia wody jest zawór za wodomierzem głównym. W myśl natomiast pkt 2 miejscem odbioru ścieków jest pierwsza studzienka licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku od granicy nieruchomości. Biorąc natomiast pod uwagę postanowienia § 4 pkt 1 (obowiązkiem powoda jest dostarczanie wody zgodnie z warunkami technicznymi o ciśnieniu umożliwiającym normalne użytkownie i o jakości odpowiadającej wymogom określonym przez Ministra Zdrowia) oraz § 4 pkt 2 umowy (obowiązkiem powoda jest odbiór w sposób ciągły z nieruchomości ścieków) w ocenie Sądu Okręgowego nie powinno być wątpliwości co do tego, że wyżej wskazane punkty należy uznać za miejsca, w których następuje kontrola wykonywania obowiązków (w szczególności tych wyżej wskazanych) przez powodowe przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne z jednej strony, a z drugiej przez pozwanego jako odbiorcę.

Tak ukształtowane zapisy umowne w ocenie Sądu Okręgowego, przesądzać muszą o tym, że objęte przedmiotem niniejszego postępowania przyłącze wodociągowe znajduje się w posiadaniu (eksploatacji) powodowej spółki. Nie można bowiem inaczej ocenić powyższych postanowień, jako właśnie przekazania w posiadanie przedsiębiorstwu wodno-kanalizacyjnemu (powodowi) tego odcinka przewodów, który kończy się w miejscu odpowiednio dostarczenia wody oraz odbioru ścieków. Jeżeli bowiem punkty te stanowią swoisty punkt kontrolny jakości i prawidłowości wykonywanych przez powodową spółkę obowiązków na rzecz pozwanego, to logicznym jest uznanie, iż do tego miejsca przedsiębiorstwo musi posiadać faktyczne władztwo nad przyłączem, by móc wypełnić ciążące na nim zobowiązania. Odmienna interpretacja, zakładająca brak posiadania jakiegokolwiek władztwa nad danym odcinkiem przewodu przez dostawcę wody (odbiorcę ścieków) powodowałaby, w ocenie Sądu Okręgowego, iż określenie w umowie miejsca wykonywania dostawy/odbioru miałoby charakter wyłącznie iluzoryczny – przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne pozbawione byłby bowiem rzeczywistej kontroli nad jakością świadczonych usług i to jeszcze w najbardziej newralgicznym punkcie, a więc na ostatnim odcinku przed miejscem ich wykonania. Podsumowując, w ocenie Sądu Okręgowego, określone w umowie miejsce dostawy wody stanowi w istocie granice posiadania przez powodową spółkę przyłączy oraz sieci. Skoro bowiem, wydanie rzeczy (wody) ma miejsce na zaworze za wodomierzem głównym, to dopiero od tego momentu można, w ocenie Sądu drugiej instancji, mówić o korzystaniu z niej, a tym samym z danego odcinka przewodu wodociągowego, przez pozwanego.

Nie powinno w związku z tym budzić wątpliwości, że awaria na ww. przyłączu wodociągowym – skoro nastąpiła pomiędzy siecią wodociągową (rurociągiem), a wodomierzem – miała miejsce z pewnością na odcinku pozostającym w posiadaniu powodowej spółki (tj. przed zaworem za wodomierzem głównym). W związku z tym, zgodnie z § 4 ust. 4 umowy obowiązek usunięcia przedmiotowej awarii spoczywał na przedsiębiorstwie wodno-kanalizacyjnym (powodzie) i tym samym nie ma podstaw do obciążania pozwanego związanymi z tym kosztami.

W doktrynie podkreśla się, że w sferze faktycznej samo włączenie przyłącza do sieci powoduje, że przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne wchodzi w jego posiadanie. Taka zmiana stanu faktycznego (niezależna od statusu własnościowego – o czym decyduje regulacja art. 49 k.c.) powoduje z kolei powstanie po stronie przedsiębiorstwa obowiązku zapewnienia niezawodnego działania przyłącza (zob. B. Brynczak Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Komentarz WK 2015, cz. 4 do art. 5).

Z art. 65 § 2 k.c. wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy zgodnym zamiarem stron oraz jej celem (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2003 r., I CKN 1431/00, LEX nr 77079). W związku z tym należy zwrócić uwagę na wynikający z art. 5 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 i 2 u.z.z.w. spoczywający na przedsiębiorstwie wodociągowo-kanalizacyjnym (powodzie) obowiązek zawarcia umowy z przyłączonym do sieci odbiorcą i związana z nim konieczność zapewnienia zdolność posiadanych urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych w celu realizacji dostaw wody w wymaganej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem oraz dostaw wody i odprowadzania ścieków w sposób ciągły i niezawodny, a także zapewnienia należytej jakości dostarczanej wody i odprowadzanych ścieków.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo, orzekając o kosztach procesu zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., a także w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 w sprawie opłat za czynności radców prawnych; tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 265). Na koszty należne z tego tytułu pozwanemu złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika (1 800 zł) oraz zaliczka na wynagrodzenie biegłego (500 zł).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c., a także w zw. z § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na koszty należne z tego tytułu pozwanemu złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika (900 zł) oraz opłata od apelacji (400 zł).

Marcin Winczewski Artur Fornal Eliza Grzybowska

Na oryginale właściwe podpisy