Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód – Zakłady (...) SA w B. ( obecnie (...) SA w B. w upadłości likwidacyjnej ) – wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty 156.064,11 zł wraz z ustawowymi odsetkami naliczonymi w sposób szczegółowo opisany w pozwie. Z uzasadnienia pozwu wynika , iż powód świadczył pozwanej usługi z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i usług przesyłowych , dostawy wody i odprowadzania ścieków oraz wywozu odpadów. Ponadto pozwany zobowiązany był do uiszczania na rzecz powoda czynszu najmu oraz opłat z tytułu dostępu do Internetu i zakładowych środków łączności. Pozwany nie uregulował należności objętych wystawionymi przez powoda fakturami oraz notą obciążeniową , powołując się na potrącenie – zdaniem powoda –bliżej nieokreślonych wierzytelności.

Sąd Okręgowy wydał dnia 12 sierpnia 2013 r. nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Od powyższego nakazu pozwana wniosła sprzeciw. Pozwana przyznała w nim , iż ze stroną powodową łączyły ją stosunki prawne wskazane w pozwie oraz, że pozwana była zobowiązana do zapłaty wymienionych faktur. Podniosła jednak zarzut potrącenia do kwoty 116.850,00 zł brutto , z tytułu kosztów modernizacji obiektu wynajmowanego przez pozwaną, które w latach 2001 - 2011 miały być wykonane przez pozwaną za zgodą powoda. Nie kwestionowała innych okoliczności przedstawionych przez powódkę.

Dnia 14 marca 2014 r. ogłoszona została upadłość powodowej spółki obejmująca likwidację majątku upadłego. Do postępowania wstąpił syndyk powodowej spółki. Stanowiska stron nie uległy zmianie w toku postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje :

Powódka i jej poprzednicy prawni od października 1992 roku wynajmowała pozwanej m. in. budynki o nr inwentarzowych (...), (...) i (...) położone na terenie należącym do powódki. Zgodnie z zapisem § 5 ust. c) umowy z 19.10.1992 r. : „Najemca zobowiązuje się do: (...) dokonywania remontów bieżących i kapitalnych dzierżawionych środków trwałych” Zgodnie zaś z § 10 owej umowy: „Ewentualne planowane przez Najemcą adaptacje budowlane czy przebudowa użytkowanych obiektów i terenów musza być każdorazowo uzgodnione z Wynajmującym i wymagają jego pisemnej zgody… Jeśli Najemca ulepszy przedmiot najmu, tzn. nada mu takie właściwości, których poprzednio on nie miał lub zwiększy jego wartość, ani nakłady poniesione przez Najemcę ani ich wartość, nie będą podlegać zwrotowi przez Wynajmującego, chyba że strony na piśmie uzgodnią inaczej. " Od dnia 1 marca 2009 r. , w oparciu o nową umowę najmu – pozwany wynajmował budynki o nr inwentarzowych (...), (...). Zgodnie z postanowieniami § 9 umowy najmu nr (...) z dnia 1.03.2009 r. „Najemca zobowiązany jest: - dokonywać we własnym zakresie i na własny koszt, konserwacji przedmiotu najmu oraz remontów bieżących (...)”. Nowa umowa najmu z dnia (...) r. wskazywała że adaptacje budowlane oraz przebudowa obiektów używanych przez najemcę wymaga pisemnej zgody wynajmującego zaś nakłady poniesione przez najemcę nie będą podlegać zwrotowi przez wynajmującego , chyba że strony na piśmie postanowią inaczej. Umowa najmu z 1 marca 2009 r. została ostatecznie rozwiązana z dniem 31 maja 2013 r. Na podstawie zawartych z pozwaną dodatkowych umów – powódka udostępniała pozwanej dostęp do Internetu , umożliwiała korzystanie z zakładowych środków łączności , pośredniczyła w obrocie pocztowym , jak również dostarczała energię cieplną , wodę pitną , energię elektryczną , odprowadzała ścieki i odbierała odpady stałe. Z tego tytułu powódka wystawiła pozwanej w okresie od dnia 31 października 2012 r. do dnia 28 maja 2013 r. faktury na łączną kwotę 156.064,11 zł. Ponadto obciążyła pozwaną notami obciążeniowymi z tytułu odsetek na łączną kwotę 3.641,77 zł. Pozwana nie uregulowała należności wynikających z powyższych faktur oraz not obciążeniowych. Pismem z dnia 14 czerwca 2013 r. oświadczyła , iż dokonuje potrącenia kwoty 116.850 zł brutto z tytułu kosztów poniesionych na modernizację obiektu w oparciu o zgodę udzieloną przez powódkę.

Dowód :

Umowa najmu z 1 marca 2009 r. wraz z aneksami : k-46 do k-57

Umowa najmu z 19 października 1992 r. : k-192 do k-196

Oświadczenie o rozwiązaniu umowy z 1 marca 2009 r. : k-197

Umowa sprzedaży ciepła : k-57 do k-62

Umowa kompleksowa sprzedaży energii elektrycznej oraz usług dystrybucji : k-74 do k-82

Umowa na dostawę wody i odprowadzanie ścieków oraz wywóz odpadów wraz z aneksami : k-63 do k-73

Umowa o korzystanie z zakładowych środków łączności : k-39 do k-41

Umowa zlecenia na świadczenie usług pocztowych : k-42 do k-45

Umowa o świadczenie dostępu do łącza internetowego : k-35 do k-38

faktury wymienione w pozwie : k-83 do k-146

noty obciążeniowe : k-147 do k-150

oświadczenie dotyczące potracenia : k-152

W trakcie trwania stosunku najmu pozwana , w latach 2001-2011 , dokonała nakładów dotyczących budynku nr (...) w postaci modernizacji instalacji grzewczej , modernizacji szatni z kabinami WC i łaźnią , systemu sygnalizacji włamania oraz wymiany okien. Pozwana określiła kwoty wydatkowane z tego tytułu łącznie w wysokości 90.000 zł netto , czyli 116.850 zł brutto. Z tego modernizacja instalacji grzewczej miała kosztować 51.130 zł netto, modernizacja szatni z kabinami WC i łaźnią – 13.125,11 zł netto , system sygnalizacji włamania – 12.589 zł netto a wymiana okien – 18.155,90 zł netto. Pismem z dnia 10.09.2001 r. pozwana zwróciła się do powoda o wyrażenie zgody na modernizację instalacji grzewczej w budynku nr (...) oraz o przedstawienie stanowiska powoda w sprawie finansowania tej inwestycji. Powód pismem z dnia 14.09.2001 r. wyraził zgodę na modernizację instalacji grzewczej na koszt wnioskodawcy , tj. pozwanego , zgodził się na też na ich późniejsze rozliczenie w przypadku sprzedaży budynku , do czego ostatecznie nie doszło. Nie zostało zawarte dodatkowe porozumienie dotyczące rozliczenia nakładów poniesionych przez pozwaną.

Dowód : pisma z dnia 10 września 2001 r. oraz 14 września 2001 r. k-172,173

wykaz majątku trwałego : k-174

karta zmian technicznych : k-175 do k-177

zeznania świadka L. S. : k-241

Dnia 14 marca 2014 r. ogłoszona została upadłość powodowej spółki obejmująca likwidację jej majątku.

Dowód : odpis postanowienia o ogłoszeniu upadłości : k-228

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o przedłożone przez strony dokumenty , których prawdziwości i autentyczności nie kwestionowano , jak również w oparciu o zeznania świadka L. S. , które nie miały jednak decydującego znaczenia , gdyż świadek ten sam stwierdził , iż zajmował się głównie kwestiami technicznymi a wielu szczegółów nie pamiętał z uwagi na upływ czasu. Mając na względzie m. in. treść art. 217 § 3 kpc , Sąd pominął dowód z zeznań świadków zawnioskowanych w piśmie powoda z 28 października 2013 r. , został on ponadto cofnięty. Również pełnomocnik pozwanego nie podtrzymywał wniosku o przesłuchanie pozostałych zawnioskowanych przez siebie świadków , w związku z czym Sąd pominął dowód z zeznań M. M. , W. Z. i A. J.. Pominięty został również dowód z zeznań prezesa zarządu pozwanego , gdyż został on powołany na swoje stanowisko krótko przed planowanym terminem przesłuchania , w związku z czym jego zeznania nie wniosłyby wiele do sprawy.

Należy wskazać , iż stan faktyczny co do zasady nie był sporny. Sąd nie uznał natomiast za udowodnione przez pozwaną istnienie porozumienia pomiędzy powodem a pozwaną odnośnie rozliczenia nakładów na nieruchomość. Poza sporem jest , iż strony rzeczywiście prowadziły korespondencję dotycząca modernizacji wynajmowanych budynków. Pozwana pismem z 10 września 2001 roku poinformowała powoda, że planuje przystąpić do modernizacji instalacji ogrzewania dzierżawionego budynku nr (...), prosząc jednocześnie o przedstawienie stanowiska w sprawie finansowania powyższego zadania. Powód w piśmie z dnia 14.09.2001 r. stwierdził że: „nie stawia przeszkód w realizacji modernizacji instalacji ogrzewania na koszt wnioskodawcy”, wyjaśniając jednocześnie, że możliwe będzie rozliczenie się z poniesionych na ten cel nakładów w przypadku ewentualnej sprzedaży modernizowanego obiektu. Wyraźnie więc jest , iż powód nie zgadzał się na pokrycie kosztów modernizacji. Wręcz przeciwnie , chciał aby pokryła je pozwana. Niesporne jest zaś , że nie doszło do sprzedaży nieruchomości pozwanej spółce co otwierałoby drogę do ewentualnych negocjacji. Również przedłożona karta zmian technicznych z 25 stycznia 2011 roku oraz wykaz majątku trwałego nie świadczą o wyrażeniu przez wynajmującego zgody na jakąkolwiek modernizację przedmiotu najmu, gdyż mają one charakter jednostronny. Nie można w ogóle przyjąć , iż jest to pisemne uzgodnienia sposobu rozliczenia nakładów poniesionych przez najemcę na modernizację przedmiotu najmu. Istnienia takiego porozumienia nie potwierdził też świadek L. S.. W związku z powyższym Sąd przyjął , iż nie doszło do zawarcia owego porozumienia.

Sąd zważył co następuje :

Jedyna kwestią sporna w niniejszej sprawie dotyczyła zgłoszonego przez pozwaną zarzutu potrącenia w zakresie poniesionych nakładów na przedmiot najmu. Pozwana bowiem w pozostałym zakresie nie podważała stanowiska powoda i nie kwestionowała stanu faktycznego.

Niewątpliwym jest , że jeżeli najemca ulepszył rzecz najętą , to wynajmujący zgodnie z art. 676 k.c. – przy braku odmiennej umowy – może według swego wyboru albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu, albo żądać przywrócenia stanu poprzedniego. Jest to jednak przepis dyspozytywny i strony mogą wyłączyć jego działanie. Z cytowanych wyżej zapisów umów najmu z 1992 r. oraz z 2009 r. wynika natomiast jednoznacznie , że najemcy nie przysługiwało roszczenie o zwrot takich nakładów. Słusznie co prawda pozwana wskazuje , iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem strony umowy najmu mogą w odrębnym porozumieniu uzgodnić kwestię wzajemnych rozliczeń poniesionych nakładów przez najemcę ( por. wyrok SN z 8 lipca 2010 r., II CSK 85/10). Odmienne ustalenia wymagałby jednak w niniejszej sprawie formy pisemnej , gdyż tylko taką możliwość przewidywały odpowiednie zapisy umów najmu z 1992 r. i 2009 r. Jednakże , jak ustalił Sąd , nigdy nie doszło do osobnego uzgodnienia między powódką a pozwaną co do sposobu rozliczenia nakładów poniesionych przez pozwaną na wynajmowane na obiekty, nie potwierdzają tego bowiem żadne dokumenty ani zeznania świadka , o czym mowa było wcześniej. Dokumenty te mają bowiem charakter jednostronny lub są zgodne ze stanowiskiem powoda. Ponadto należy zauważyć , iż pozwana po rozwiązaniu umowy najmu z 1992 roku jak i po wypowiedzeniu umowy najmu z 2009 roku nie zgłaszała wobec wynajmującego roszczeń z tytułu zwrotu nakładów poniesionych na wynajmowane obiekty , co potwierdza słuszność stanowiska powódki. Dopiero po wezwaniu do zapłaty należności dochodzonych niniejszym pozwem pozwana złożyła oświadczenie o potrąceniu tychże nakładów. W związku z powyższym wszelkie ulepszenia i nakłady poczynione przez pozwaną na przedmiot najmu , nie negując faktu ich poniesienia i abstrahując już od ich wartości , nie podlegają zwrotowi przez wynajmującego wobec jednoznacznych regulacji zawartych w umowach najmu oraz braku odrębnego porozumienia co do rozliczenia tychże nakładów.

W takiej sytuacji oświadczenia o potrąceniu wierzytelności pozwanej spółki zawarte w jej piśmie z 14 czerwca 2013 roku jak i procesowy zarzut potrącenia są bezskuteczne i nie prowadzą do umorzenia wierzytelności powódki, albowiem samo oświadczenie o potrąceniu nie może stanowić podstawy do stworzenia wierzytelności. Dla uznania, że potrącenie wywołało skutek prawny w postaci umorzenia wzajemnych wierzytelności, nie wystarczy samo powołanie się przez składającego oświadczenie o potrąceniu na fakt przysługiwania mu wierzytelności przeznaczonej do potrącenia; istnienie tej wierzytelności należy udowodnić (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2006 r., sygn. akt II CSK 192/06, LEX nr 233059). Wobec braku udowodnienia wierzytelności pozwanej, które to wierzytelności byłyby przedmiotem potrącenia z wierzytelnościami powódki, niemożliwym jest uwzględnienie zarzutu potrącenia.

Nawet jednak w przypadku przyjęcia hipotetycznie , iż pozwana udowodniłaby istnienie wierzytelności przedstawionej do potrącenia , to jej oświadczenie oraz złożony w toku procesu zarzut potrącenia i tak nie odniosłyby skutku prawnego. Należy bowiem zauważyć, że potrącenie oparte na ustawie następuje w drodze jednostronnego oświadczenia (art. 499 k.c.), jednakże aby oświadczenie to mogło odnieść łączone z nim skutki umorzenia wierzytelności (art. 498 § 2 k.c.) w momencie jego składania musi wystąpić i trwać stan potrącalności. Składający oświadczenie o potrąceniu (potrącający) musi w stosunku do swego wierzyciela w szczególności posiadać własną istniejącą już wierzytelność i wierzytelność ta w dacie potrącenia musi być wymagalna ( por. art. 498 § 1 kc ). Wymagalność roszczenia stanowiąca jedną z przesłanek skutecznego potrącenia następuje natomiast zgodnie z art. 455 k.c. wraz z nadejściem terminu spełnienia świadczenia. Termin ten może być określony w ustawie, czynności prawnej, orzeczeniu właściwego organu, może też wynikać z właściwości zobowiązania. Jeżeli natomiast termin wymagalności nie został określony na podstawie żadnego z tych kryteriów, to wymagalność następuje dopiero po podjęciu przez wierzyciela określonej czynności – jaką jest wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.).W przypadku wierzytelności przedstawionej do potrącenia w niniejszym przypadku mamy do czynienia z wierzytelnością o bezterminowym charakterze, dla której, aby stać się wymagalną, konieczne było w pierwszej kolejności wezwanie do zapłaty. Dopiero wówczas , po nadejściu terminu spełnienia świadczenia , pozwana mogłaby złożyć oświadczenie o potrąceniu i dopiero wówczas to oświadczenie mogłoby wywołać oczekiwany skutek, jakim jest umorzenie wzajemne wierzytelności do wierzytelności niższej. Tymczasem, w niniejszej sprawie, pozwana pismem z 14 czerwca 2013 r. wskazała , że przysługuje jej ogólnie tylko określona wierzytelność z tytułu zwrotu nakładów i jednocześnie w tym samym piśmie pozwana poinformowała, iż dokonuje potrącenia tej kwoty z należności powoda. Oznacza to, iż oświadczenie o potrąceniu określonej sumy pieniężnej , co do której pozwana w ogóle nie wezwała powódkę o jej zapłatę – tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie – nie mogło odnieść zmierzonego przez stronę dokonującą potrącenia skutku. Dla skuteczności oświadczenia o potrąceniu konieczna jest bowiem ściśle określona sekwencja wydarzeń, gdzie obowiązek spełnienia świadczenia będący wynikiem wymagalności roszczenia wyprzedza zrealizowanie przez wierzyciela prawnokształtującego uprawnienia jakim jest oświadczenie o potrąceniu.

W świetle powyższych rozważań należało przyjąć, iż oświadczenie pozwanej o potrąceniu datowane na 14 czerwca 2013 r., nie wywołało skutków prawnych. Wynika to z faktu, że wierzytelność pozwanej ( abstrahując w tym przypadku od jej istnienia ) przedstawiona przez nią w powyższym oświadczeniu do potrącenia z wierzytelnością powoda, nie była wymagalna na dzień złożenia takiego oświadczenia, a zatem nie mogło dojść do ich wzajemnego umorzenia.

W związku zatem z przyjęciem nieskuteczności złożonego przez pozwaną zarzutu potrącenia i oświadczenia o potrąceniu jak również nieudowodnieniem wierzytelności pozwanej przedstawionej do potrącenia , Sąd uwzględnił powództwo w całości. O odsetkach orzeczono w myśl art. 481 kc.

O kosztach w postaci opłaty od pozwu w wysokości 7.804 zł oraz kosztach zastępstwa procesowego w wysokości 3.617 zł Sąd orzekł zgodnie z art. 98 kpc obciążając nimi pozwaną jako przegrywającą sprawę.