Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Jacek Wojtycki

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa:(...) w R.

przeciwko: (...) w Ł.

o zapłatę

1.zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę: a) 43 285, 23 zł ( czterdzieści trzy tysiące dwieście osiemdziesiąt pięć złotych 23/100 groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 lutego 2022r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem pozwanemu prawa do powołania się toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jego odpowiedzialności do udziału w prawie własności nieruchomości położonej w miejscowości S., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą numer (...) i ustanowionej na nim hipotece umownej w wysokości do kwoty 50 000 zł, b) 58 762,51 zł ( pięćdziesiąt osiem tysięcy siedemset sześćdziesiąt dwa złote 51/100 groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 lutego 2022r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem pozwanemu prawa do powołania się toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jego odpowiedzialności do udziału w prawie własności nieruchomości położonej w miejscowości S., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą numer (...) i ustanowionej na nim hipotece umownej w wysokości do kwoty 65 000 zł;

2.oddala powództwo w pozostałej części ;

3. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 861 zł (jedenaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt jeden złotych) z należnymi odsetkami tytułem zwrotu kosztów procesu; 4.przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kuratorowi P. F. kwotę 2656,80 zł (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt sześć złotych 80/100 groszy) tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora pozwanego;

5.nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 54,64 zł ( pięćdziesiąt cztery złote 64/100 grosze) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa; 6. nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 442,16 zł ( czterysta czterdzieści dwa złote 16/100 groszy) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Sygn. akt VIII GC 172/22

UZASADNIENIE

Powód – (...) z siedzibą w R. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu – (...) w Ł. domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 115.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanego w zakresie kwoty 50.000 zł do nieruchomości położonej w miejscowości S., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w (...)prowadzi księgę wieczystą nr (...) obciążonej hipoteką umowną zwykłą w kwocie 50.000 zł, zaś w zakresie kwoty 65.000 zł do nieruchomości położonej w miejscowości (...), gmina R., dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...), obciążonej hipoteką umowną zwykłą w kwocie 65.000,00 zł. Ponadto powód domagał zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że prowadził on współpracę gospodarczą z pozwanym. W jej ramach, w okresie od grudnia 2018r. do marca 2019r. powód sprzedawał pozwanemu węgiel. W jego ocenie, powód ze swoich zobowiązań wywiązał się całkowicie i bez zastrzeżeń. Powód wyjaśnił, że w celu zabezpieczenia przyszłych wierzytelności i zobowiązań z tytułu dostarczenia węgla pozwany ustanowił na rzecz powoda hipoteki umowne – odpowiednio aktami notarialnymi rep. A. nr (...) z dnia 29 listopada 2018r. na kwotę 50. 000 zł na nieruchomości położonej w miejscowości S., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz aktem notarialnym rep. A nr (...) z dnia 15 lutego 2019r. na kwotę 65.000 zł na do nieruchomości położonej w miejscowości (...), gmina R., dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód zaznaczył, iż w okresie od grudnia 2018r. do marca 2019r. powód wystawił na rzecz pozwanego 7 faktur o łącznej wartości 103.347,74 zł., z czego częściowo tj. na kwotę 1300 zł została uregulowana jedynie faktura VAT nr (...). W ocenie powoda do zapłaty pozostała więc kwota 102.047,74 zł plus odsetki. Powód wskazał, że wobec braku zapłaty, pismem z dnia 17 lutego 2022r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanego do dobrowolnego uregulowania długu. Jednakże powód zaznaczył, iż wezwanie to pozostało bez odpowiedzi.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w dniu 24 marca 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 79/22 orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 79/22 (k. 58 akt) wyznaczono powodowi termin 14 dni do uzupełnienia braków w organie pozwanej spółdzielni. Zaś postanowieniem z dnia 14 lipca 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 79/22 (zob. k. 119 akt) ustanowiono kuratora dla pozwanej spółdzielni.

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty, kurator pozwanego wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o przyznanie wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora w przedmiotowej sprawie.

W uzasadnieniu wskazano, że powództwo jest nieudowodnione i przedawnione. W ocenie kuratora pozwanego termin przedawnienia roszczeń z umów sprzedaży wynosi dwa lata, natomiast pozew został złożony w dniu 14 marca 2022r. Wobec powyższego, zdaniem kuratora pozwanego należności objęte pozwem są przedawnione.

W odpowiedzi na sprzeciw kuratora pozwanego, powód podtrzymał wszystkie swoje dotychczasowe twierdzenia oraz wnioski. Nadto powód podkreślił, że wbrew temu co twierdzi kurator pozwanego, stosownie do treści art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie ulega przedawnieniu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód – (...) w R. prowadził współpracę gospodarczą z pozwanym– (...) w Ł.. W ramach tejże współpracy, w okresie od grudnia 2018r. do marca 2019r. sprzedawał powód pozwanemu węgiel.

(okoliczności bezsporne)

W celu zabezpieczenia przyszłych wierzytelności i zobowiązań z tytułu dostarczenia węgla, pozwany ustanowił na rzecz powoda hipoteki umowne – odpowiednio aktami notarialnymi rep. A. nr (...) z dnia 29 listopada 2018r. na kwotę 50. 000 zł na nieruchomości położonej w miejscowości S., gmina G., dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz aktem notarialnym rep. A nr (...) z dnia 15 lutego 2019r. na kwotę 65.000 zł na do nieruchomości położonej w miejscowości (...), gmina R., dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(dowód: Akt notarialny rep. A. nr (...) z dnia 29 listopada 2018r. – k. 39 – 42 v akt, Akt notarialny rep. A. nr (...) z dnia 15 lutego 2019r. – k. 36 – 38 v akt, wydruk z KW nr (...) – k. 10 – 15 akt, wydruk z KW nr (...) – k. 16 -22 akt)

W okresie od grudnia 2018r. do marca 2019r. powód wystawił na rzecz pozwanego 7 faktur VAT o łącznej wartości 103.347,74 zł., w następujący sposób:

- faktura VAT nr (...) z dnia 10 grudnia 2018r. na kwotę 14.788,93 zł.,

- faktura VAT nr (...) z dnia 6 grudnia 2018r. na kwotę 14.537,71 zł.,

- faktura VAT nr (...) z dnia 5 grudnia 2018r. na kwotę 15.258,59 zł.,

- faktura VAT nr (...) z dnia 6 marca 2019r. na kwotę 14.734,32 zł.,

- faktura VAT nr (...) z dnia 22 lutego 2019r. na kwotę 14.668,78 zł.,

- faktura VAT nr (...) z dnia 20 lutego 2019r. na kwotę 14.712,47 zł.,

- faktura VAT nr (...) z dnia 19 lutego 2019r. na kwotę 14.646.94 zł.

Strony ustaliły termin płatności – zapłaty ceny na 35 dni w każdym przypadku, płatność miała nastąpić przelewem. Na kwotę 1300 zł została uregulowana jedynie faktura VAT nr (...). Zatem do zapłaty pozostała więc kwota 102.047,74 zł plus odsetki.

(dowód: faktury VAT wraz z dokumentami dostawy – k. 23 -32 akt, dokumenty wydania towaru – k. 33 – 35 akt)

Wobec braku zapłaty, pismem z dnia 17 lutego 2022r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanego do dobrowolnego uregulowania długu. Jednakże wezwanie to pozostało bez odpowiedzi.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 17 lutego 2022r. wraz potwierdzeniem nadania – k. 43 – 48 akt)

Stwierdzono braki w składzie organów pozwanego umożliwiające jego działanie. Zgodnie bowiem z KRS pozwanego wpisem z dnia 10 marca 2022r. został wykreślony prezes zarządu A. B.. Zatem skład osobowy pozwanego nie pozwalał na prawidłową reprezentację (jako członkowie zarządu w KRS figuruje tylko G. K., a do reprezentacji spółki niezbędne było działanie dwóch członków zarządu lub członka zarządu i pełnomocnika).

W związku z powyższym, postanowieniem z dnia 14 lipca 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 79/22 ustanowiono kuratora dla pozwanej spółdzielni.

(dowód: pismo z dnia 15 czerwca 2022r. – k. 77 akt, akta sprawy (...) – k. 81 – 115 akt, Postanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 14 lipca 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 79/22 – k. 119 akt)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej, zasadniczej części, tj. co do roszczenia głównego, zaś w zakresie odsetek podlegało oddaleniu- z uwagi na przedawnienie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedstawionych przez strony, które nie budziły wątpliwości Sądu, co do swej autentyczności.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd miał na uwadze treść art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Przechodząc do merytorycznego rozważenia niniejszej sprawy w pierwszym rządzie wskazać trzeba, że w przeważającym zakresie stan faktyczny sprawy pomiędzy stronami był bezsporny. Sąd Okręgowy analizując stanowiska obu stron doszedł do przekonania, iż kurator pozwanego nie podniósł zarzutów odnoszących się do stosunku podstawowego . Nadto kurator pozwanego nie zanegował twierdzeń podnoszonych w powyższym zakresie przez powoda. Strona powodowa udowodniła przy tym dochodzone roszczenie dowodami w postaci dokumentów. Zatem należy zaakcentować, że argumentacja przedstawiona przez kuratora pozwanego ograniczała się do podniesienia zarzutu przedawnienia.

Jednakże wyjaśnić trzeba, że zgodnie z przepisem art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Z kolei stosownie do treści art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.

W związku z tym, skoro pozwany ponosi odpowiedzialność rzeczową wyłącznie z prawa własności nieruchomości, na których ustanowiono hipotekę, na podstawie art. 319 k.p.c. Sąd w przedmiotowej sprawie zastrzegł ograniczenie jego odpowiedzialności do tych nieruchomości i to wyłącznie w zakresie hipoteki umownej, która zabezpiecza kwotę należności głównej.

Natomiast kluczowym w sprawie niniejszej było omówienie - w ocenie Sądu Okręgowego - przedawnienia przez pryzmat roszczenia głównego powoda. Sąd Okręgowy analizując stanowiska stron doszedł do przekonania, że zarzut przedawnienia przedstawiony przez kuratora pozwanego nie ma zastosowania do roszczenia głównego w przedmiotowej sprawie.

Ratio legis wskazanego art. 77 stanowi wzmocnienie pozycji prawnej wierzyciela hipotecznego w stosunku do właściciela obciążonej nieruchomości (tak np. S. Kostecki [w:] Kodeks..., s. 1219). Przepis ten wyłącza skutki przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności w takim zakresie, w jakim wierzycielowi na podstawie hipoteki przysługuje prawo do zaspokojenia z obciążonej nieruchomości (por. T. Czech, Księgi Wieczyste i Hipoteka. Komentarz Tom II. Hipoteka, opublikowano: WKP 2022, LEX, a także por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 18 grudnia 2019r., I AGa 36/19).

Należy także zgodzić się z poglądem, iż przedawnienie roszczeń jest przewidziane po to żeby stabilizować stosunki prawne i gwarantować ich pewność, a odstępstwo od tej reguły wymaga przepisu ustawowego (art. 117 § 1 k.c.). Przepis art. 77 u.k.w.h. ma taki charakter i kształtuje w szczególny sposób przedawnienie wierzytelności hipotecznych przewidując, że upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia, ale w zdaniu 2 ogranicza stanowczo i jednoznacznie "wyłom w działaniu instytucji przedawnienia" wskazując, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki (obecnie o należności o świadczenia uboczne). Treścią art. 77 u.k.w.h. nie jest wyznaczenie zakresu, w jakim wierzytelność uzyskuje zabezpieczenie hipoteczne (tej kwestii dotyczy art. 69 i art. 104 u.k.w.h.) lecz "powiązanie jakie istnieje między przedawnieniem się zabezpieczonej wierzytelności a możliwością jej zaspokojenia z obciążonej rzeczy (prawa)." Konkluzja tego stanowiska sprowadza się do tego, że przedawnienie roszczenia dotyczącego zabezpieczonej wierzytelności nie ma znaczenia dla uprawnień wierzyciela tylko w zakresie niespłaconej wierzytelności głównej, natomiast nie ma podstaw, aby go nie uwzględniać w odniesieniu do roszczeń o odsetki (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 stycznia 2020r., I ACa 822/19 , a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2021r. I CSKP 5/21).

Godzi się więc zaakcentować, że z art. 77 zd. 1 wynika, że właściciel obciążonej nieruchomości nie może liczyć na to, że upływ czasu doprowadzi do przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności i zwolni go z odpowiedzialności z tytułu hipoteki. Odpowiedzialność rzeczowa, którą ponosi za spłatę wierzytelności hipotecznej, ma charakter bezterminowy. Dopóty właściciel ponosi tę odpowiedzialność, dopóki zabezpieczona wierzytelność istnieje, choćby uległa przedawnieniu (por. T. Czech, Księgi Wieczyste i Hipoteka. Komentarz Tom II. Hipoteka, opublikowano: WKP 2022, LEX).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie główne powoda okazało się więc w pełni uzasadnione Należy bowiem zaakcentować, że fakt przedawnienia roszczenia wywołuje jedynie skutek obligacyjny. Wierzyciel nie jest bowiem pozbawiony ochrony prawnej, gdy przedawniona wierzytelność była zabezpieczona przez ustanowienie hipoteki (zob. wyrok SA w Łodzi sygn. I ACa 1492/14).

Natomiast, zdaniem Sądu Okręgowego należało przyznać rację twierdzeniom kuratora pozwanego, że ad casum nastąpiło przedawnienie roszczeń ubocznych, tj. odsetek.

Otóż, nie można utracić z pola widzenia, że roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się bowiem najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego (vide trafnie uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów sygn. III CZP 42/04).

Nadto jeszcze raz godzi się zaakcentować, że przepis art. 77 u.k.w.h. nie czyni żadnego rozróżnienia co do rodzaju objętych nim odsetek. Należy zatem przyjąć, że dłużnik rzeczowy, który skutecznie powołał się na przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej, odpowiada z tytułu hipoteki wyłącznie w zakresie sumy głównej, uwalnia się natomiast całkowicie od odpowiedzialności z tytułu odsetek (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 2020r., VI ACa 190/19, lex nr 3282520).

W realiach niniejszej sprawy wskazać trzeba, że termin przedawnienia roszczeń z umów sprzedaży wynosi dwa lata, zaś oceniając terminy płatności podane na wystawionych fakturach VAT (zob. faktury VAT wraz z dokumentami dostawy – k. 23 -32 akt) to należało jednoznacznie stwierdzić, że doszło do przedawnienia, zwłaszcza biorąc pod uwagę to, że pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 14 marca 2022r (zob. k. 48 akt).

Zatem w ocenie Sądu Okręgowego przedstawiona powyżej chronologia wydarzeń oraz bogate orzecznictwo sądowe doprowadziło do przekonania, że wzmocnienie pozycji wierzyciela pozwalające mu dochodzić przedawnionej wierzytelności, zgodnie z wyraźnym brzmieniem przepisu art. 77 nie dotyczy roszczeń o świadczenia uboczne. W tej sytuacji powództwo o zasądzenie odsetek od kwoty głównej roszczenia podlegało oddaleniu, z uwagi na przedawnienie.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 (pierwszym) oraz (drugim) sentencji wyroku.

O kosztach procesu (pkt 3 wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. – zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. W przedmiotowej sprawie powód wygrał sprawę w 89 %, zaś uległ on pozwanemu w 11 %. Na koszty powoda złożyły się : opłata od pozwu – 5750 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika obliczone na podstawie §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – 5400 zł oraz uiszczona przez powoda zaliczka na poczet wynagrodzenia kuratora pozwanego – 2160 zł. Biorąc pod uwagę stopień wygrania sprawy, powodowi należy się kwota 11 861 zł (13 327 zł x 89%).

Natomiast orzekając o wynagrodzeniu za pełnienie funkcji kuratora dla pozwanej spółdzielni należało uwzględnić przepisy §2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 1 ust. 1-3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej z dnia 9 marca 2018 r. . Ponadto Sąd podzielił stanowisko dotyczące podatku Vat w zakresie wynagrodzenia kuratora - por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2022r. III CZP 37/22, LEX nr 3289684.

W związku z powyższym wskazać trzeba, że zaliczka na poczet wynagrodzenia kuratora wynosiła kwotę 2160 zł, zaś stawka VAT w przedmiotowej sprawie (w zakresie wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora) wyniosła kwotę 496,80 zł. Tak więc łącznie wynagrodzenie kuratora wynosi kwotę 2656,80 zł (2160 zł +496,80 zł)- pkt 4 wyroku. Ponadto należy wskazać, że nie było ad casum podstaw do przyznania wynagrodzenia kuratorowi w wysokości 100% stawki minimalnej za czynności radców prawnych. Niniejsza sprawa nie miała skomplikowanego charakteru, nie wymagała znacznego nakładu pracy kuratora, co więcej w jej toku nie odbyła się żadna rozprawa.

W punktach 5 i 6 wyroku rozstrzygnięto w zakresie zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa ( art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Skoro powód wygrał sprawę w 89 %, zaś uległ pozwanemu w 11 %, to wówczas należało pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa:

- od powoda kwotę 54, 64 zł (496,80 zł x 11 %),

- od pozwanego kwotę 442,16 zł (496,80 zł x 89 %).