Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – st. sekr. sądowy Sylwia Sawicka

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2018 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 9 marca 2018 r., znak: (...)

w sprawie: M. P.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o emeryturę pomostową

oddala odwołanie.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 982/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 marca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił ubezpieczonej M. P. prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczona na dzień
1 stycznia 2009 r. nie udowodniła okresu pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, wynoszącego co najmniej 15 lat. Organ rentowy nie uwzględnił do pracy wykonywanej
w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 6 sierpnia 1982 r. do 31 marca 2001 r., ponieważ pracodawca nie potwierdził, że ubezpieczona wykonywała prace wymienione
w załączniku do ww. ustawy.

Odwołanie od wyżej wskazanej decyzji wniosła ubezpieczona M. P. wskazując, że od 6 sierpnia 1982 r. do 31 marca 2001 r. była zatrudniona w Zakładzie (...) w B., na stanowisku pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 6 sierpnia 1982 r. między Kombinatem (...) w B. a M. P. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony. Na podstawie tej umowy M. P. została zatrudniona jako elektromonter- dyżurny elektrofiltrów w Oddziale E. W.. Od 1 grudnia
1985 r. powierzono ubezpieczonej obowiązki elektromontera – operatora sprężarek, następnie z dniem 1 maja 1990 r. powierzono ubezpieczonej obowiązki operatora sprężarek i transportu pneumatycznego, z dniem 1 maja 1997 r. - obowiązki operatora sprężarek w Wydziale (...) E., (...) i Ochrony (...), z dniem 1 stycznia 1999 r. - obowiązki na stanowisku maszynista sprężarek – wagowa.

Po przyjściu do pracy w pierwszej kolejności ubezpieczona sprawdzała wszystkie urządzenia – elektrofiltry, pompę i sprężarki. Praca ubezpieczonej polegała na tym, iż ubezpieczona obsługiwała elektrofiltry, które były elementem pieców obrotowych. Były dwa elektrofiltry przy każdym z dwóch pieców obrotowych. W elektrofiltrze były elektrody ujemne i dodatnie, były tam silniki. Ubezpieczona spisywała parametry tych elektrofiltrów
i sprawdzała, czy one dobrze pracują wg wskaźników (polegało to na odczytaniu pomierników, sprawdzeniu silników, pompy i stacji rozdzielczych). Ubezpieczona spisywała je w odrębnym pomieszczeniu, gdzie znajdowały się szafy sterownicze i transformatory. Parametry były spisywane co godzinę. Ubezpieczona sprawdzała także silniki do strzepywaczy. Zdarzało się, że silnik w elektrofiltrze uległ awarii i trzeba było ją usunąć. Przy stacji elektrofiltrów znajdowało się pomieszczenie, w którym była stacja sprężarek. Zadaniem maszynisty sprężarek była obsługa sprężarek powietrza, które tłoczą powietrze do sieci sprężonego powietrza. Maszynista sprężarek odpowiadał za prawidłową pracę urządzeń, utrzymywanie parametrów sprężonego powietrza, odwadnianie zbiorników wyrównawczych
i chłodnic. Podczas zmiany maszynista sprężarek miał w szczególności obserwować
i odpowiednio reagować na pracę sprężarek i urządzeń towarzyszących, uzupełniać olej
w pompach smarczych, spuszczać kondensat z chłodnic i zbiorników wyrównawczych, wzywać odpowiednie służby utrzymania ruchu do usuwania usterek i awarii. W praktyce praca ubezpieczonej w tym zakresie polegała na tym, że ubezpieczona włączała sprężarki, gdy ciśnienie wody było zbyt niskie (sprężarki wyłączały się same bądź ubezpieczona sprawdzała czy wciąż działają i w razie potrzeby je wyłączała). Ubezpieczona także dolewała olej do sprężarki, wody do chłodzenia i wykonywała inne czynności obsługujące sprężarkę. Były dwie sprężarki. Ubezpieczona dokonywała napraw z zakresu elektryki w razie jakiegoś uszkodzenia.

Ubezpieczona na równi pracowała przy elektrofiltrach i przy sprężarkach oraz przy transporcie pyłu. Operator sprężarek i transportu pneumatycznego nadzorował i obsługiwał osobiście: urządzenia transportujące pył z elektrofiltrów do silosa nawozu, urządzenia ciśnieniowe (sprężarki oraz zbiorniki ciśnieniowe. Do zakresu obowiązków pracownika zatrudnionego na tym stanowisku należało: nadzorowanie i prowadzenie obsługi urządzeń transportujących pył z elektrofiltrów, prowadzenie zapisów dotyczących pracy sprężarek, kontrolowanie na bieżąco stanu szczelności i smarowania wszystkich urządzeń transportujących pył z elektrofiltrów, informowanie przełożonych o zaistniałych lub istniejących zagrożeniach pod względem BHP i p.poż., przekazywanie maszyn i urządzeń do remontu. W praktyce praca ubezpieczonej polegała na tym, że po tym jak włączyła sprężarkę to było już powietrze i ubezpieczona codziennie włączała poszczególne przenośniki ślimakowe, które transportowały pył z elektrofiltra do pompy. Ubezpieczona także usuwała awarie w postaci wymiany silnika na elektrofiltrze i przenośniku ślimakowym, naprawiała końcówki kabli energetycznych do zasilania rozdzielni, naprawiała styczniki z szafy sterowniczej i przekaźniki. Awarie nie zdarzały się codziennie, zdarzały się raz lub dwa razy w tygodniu. Mniej niż połowa czasu pracy była poświęcona na naprawę urządzeń energetycznych. Gdy nie było awarii, ubezpieczona nadzorowała pracę urządzeń
w postaci elektrofiltrów i obsługiwała stację sprężarek. Ubezpieczona nie pracowała przy eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem.

Ubezpieczona otrzymała świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że była zatrudniona od 6 sierpnia 1982 r. do 31 marca 2001 r. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace przy wytwarzaniu
i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych oraz przy bezpośredniej obsłudze stacji sprężarek.

Dowód: akta osobowe ubezpieczonej – umowa o pracę, angaże, zakres czynności, instrukcje stanowiskowe, akta sądowe – zeznania ubezpieczonej zapis AV na płycie CD k. 30, zeznania świadków M. R. i M. T. zapis AV na płycie CD k. 49.

Ubezpieczona po 31 grudnia 2008 r. nie pracowała w warunkach szczególnych ani
w szczególnym charakterze.

Dowód: akta organu rentowego – świadectwa pracy k. 9, k. 15, akta sądowe – zeznania ubezpieczonej zapis AV na płycie CD k. 30.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, zeznania świadków M. R. i M. T. oraz zeznania ubezpieczonej. Prawdziwość dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków M. R. i M. T., ponieważ jako współpracownicy ubezpieczonej w spornym okresie świadkowie dysponowali bezpośrednią wiedzą na temat charakteru pracy ubezpieczonej i wykonywanych przez nią czynności, czemu dano wyraz w szczegółowych i spójnych zeznaniach. Sąd uznał co do zasady za wiarygodne także zeznania ubezpieczonej, z wyjątkiem zeznań co do częstotliwości występowania awarii urządzeń podczas pracy i czasu poświęconego na ich usuwanie. W tym zakresie zeznania ubezpieczonej były sprzeczne z zeznaniami świadków, którzy zgodnie zeznali, że awarie nie miały miejsca codziennie, a podczas zmiany nie zajmowały całego dnia pracy, a także sprzeczne z zakresem czynności, czy też instrukcją stanowiskową z akt osobowych ubezpieczonej, z których wynikało, że zakres obowiązków ubezpieczonej był znacznie szerszy i nie ograniczał się jedynie do usuwania awarii.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie. W niniejszej sprawie kwestią sporną było ustalenie, czy ubezpieczona spełniła wszystkie przesłanki konieczne do nabycia prawa do emerytury pomostowej. W pierwszej kolejności należy wskazać, że ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych przewiduje możliwość ustalenia prawa do emerytury pomostowej w dwóch sytuacjach: dla osób, które po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów tej ustawy (art. 4) oraz dla osób, które po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywały pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu tej ustawy, przy spełnieniu pozostałych określonych przesłanek (art. 49). W związku z tym, że ubezpieczona po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zastosowanie znajdzie przepis art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. W myśl tego przepisu prawo do emerytury pomostowej przysługuje również ubezpieczonemu, który spełnia jednocześnie następujące przesłanki: po dniu 31 grudnia
2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; ma okres pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn; przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy oraz
w dniu wejścia w życie ustawy miał wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1
i 3. Co należy podkreślić, wyżej wskazane przesłanki muszą być spełnione łącznie. Jedyną sporną przesłanką w przypadku ubezpieczonej M. P. była ta ostatnia przesłanka – czyli co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji nie uwzględnił ubezpieczonej do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 6 sierpnia 1982 r. do 31 marca 2001 r., ponieważ pracodawca nie potwierdził, że w ww. okresie ubezpieczona wykonywała prace wymienione w załączniku nr 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Z kolei zaś zdaniem ubezpieczonej jej praca była pracą o szczególnym charakterze.

W rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane
w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac
w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei zaś prace
o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania
w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy (art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy). Przy czym trzeba wskazać, że definicje prac w szczególnych warunkach oraz o szczególnym charakterze nie znajdują bezpośredniego zastosowania przy ocenie prawa do emerytury pomostowej. Ich znaczenie prawne sprowadza się jedynie do wskazania kryteriów, w oparciu o które zostały ustanowione wykazy takich prac zawarte w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. O nabyciu prawa do emerytury pomostowej decyduje umieszczenie danego rodzaju pracy w wykazach prac w szczególnych warunkach lub prac o szczególnym charakterze.

Sąd, w toku postępowania zainicjowanego odwołaniem, nie może ograniczyć możliwości udowodnienia, że dana praca wykonywana była w szczególnych warunkach jedynie do świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionych według ustalonego w przepisach wzorca, lecz powinien wszelkimi dostępnymi dowodami wskazanymi przez strony postępowania dokonać oceny faktycznie wykonywanych czynności pracowniczych w spornym okresie oraz warunków wykonywanej pracy, w kontekście okoliczności uzasadniających przyznanie emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.
W postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dowodowe występujące w postępowaniu przed organem rentowym. Nie jest więc wykluczona możliwość udowadniania w postępowaniu sądowym na podstawie zeznań świadków okresów zatrudnienia na potrzeby ustalenia zatrudnienia w szczególnych warunkach (uchwała SN z 21.09.1984 r., III UZP 48/84).

W niniejszym postępowaniu ustaleniu i rozważeniu podlegało, czy pracę, którą wykonywała ubezpieczona można zakwalifikować do pkt 17 wykazu prac o szczególnym charakterze (załącznik nr 2 do ustawy), czyli prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Dodatkowo można nawet wskazać, iż w orzecznictwie pojawiło się stanowisko zgodnie z którym usuwanie awarii, jak i eksploatacja dotyczy napowietrznych sieci energetycznych w warunkach prac pod napięciem. W ocenie Sądu Apelacyjnego
w Lublinie (wyrok z dnia 7 maja 2015 r., III AUa 99/15, LEX nr 1683315) prawidłowa interpretacja tego rodzaju prac wskazuje, że praca ubezpieczonego stanowiłaby pracę
w szczególnym charakterze, o której mowa w ustawie, gdyby ubezpieczony zajmował się usuwaniem awarii napowietrznych sieci energetycznych w warunkach prac pod napięciem lub eksploatacją napowietrznych sieci energetycznych w warunkach prac pod napięciem. Nie było żadnych wątpliwości co do tego, że ubezpieczona takich prac (w napowietrznych sieciach energetycznych w warunkach prac pod napięciem) nie wykonywała. Jednakże gdyby nawet przyjąć, że prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii nie dotyczą jedynie napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem, to przeprowadzone postępowanie dowodowe (w tym w szczególności dokumenty z akt osobowych ubezpieczonej oraz zeznania świadków) pozwoliły na ustalenie, iż ubezpieczona pracowała jako elektromonter, ale jej praca nie polegała wyłącznie na usuwaniu awarii. Do nabycia uprawnień do świadczenia konieczne jest stałe (codzienne) wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) pracami w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Ewentualny wyjątek mogą stanowić wyłącznie czynności mające charakter incydentalny, krótkotrwały
i uboczny. W przypadku ubezpieczonej prace bezpośrednio przy usuwaniu awarii wchodziły w zakres obowiązków, jednak nie były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, bowiem zdarzały się maksymalnie kilka razy w tygodniu (średnio raz, dwa razy w tygodniu)
i mniej niż połowa czasu pracy była poświęcona na naprawę urządzeń energetycznych. Do codziennego zakresu obowiązków ubezpieczonej należały przede wszystkim: kontrola elektrofiltrów i obsługa sprężarek (w szczególności sprawdzanie parametrów, włączanie urządzeń, nadzór i kontrola pracy urządzeń). Praca przy elektrofiltrach, obsłudze sprężarek, transporcie pyłów nie jest pracą w szczególnych warunkach ani o szczególnym charakterze
w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym miejscu należy wskazać, że w ustawie o emeryturach pomostowych nastąpiło ograniczenie zakresu podmiotowego prawa do wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym w charakterze w porównaniu z regulacją zawartą w ustawie o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ze świadectwa pracy ubezpieczonej wynika, że ubezpieczona wykonywała prace w szczególnych warunkach w rozumieniu wyżej wskazanego rozporządzenia. Jednakże to rozporządzenie ma jedynie zastosowanie w sytuacji ustalania prawa do emerytury w wieku obniżonym dla zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze na gruncie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rozporządzenie nie ma zastosowania i znajduje żadnego odniesienia w sytuacji ustalania prawa do emerytury pomostowej, ponieważ w ustawie o emeryturach pomostowych (jak już wskazano wyżej) ustawodawca odrębnie zdefiniował pracę w warunkach szczególnych
i pracę w szczególnym charakterze wskazując konkretne rodzaje prac w załącznikach do tej ustawy. Innymi słowami, przy ustalaniu uprawnień do emerytury pomostowej (na zasadzie art. 49 tej ustawy) nie mogą być uwzględnione żadne okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które są takimi jedynie w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy
o emeryturach pomostowych już nie (wyrok SA w Katowicach z dnia 10 listopada 2016 r.,
III AUa 694/16, LEX nr 2166420). Mając na uwadze, że praca ubezpieczonej jako elektromontera bezpośrednio przy awariach nie była pracą wyłączną, a znaczną część czasu pracy ubezpieczonej zajmowały prace związane z obsługą elektrofiltrów i sprężarek, które nie są pracami o szczególnym charakterze ani w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy
o emeryturach pomostowych, należało uznać, że ubezpieczona nie spełnia wszystkich przesłanek do ustalenia prawa do emerytury pomostowej.

Mając na względzie powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

SSO Ewa Milczarek