Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – sekr. sądowy S. S.

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2015 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołań: Wyższej Szkoły (...) w B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 7 lutego 2014 r., numer (...)

w sprawie:W. Szkoły G. w B.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

z udziałem osób zainteresowanych: M. D., F. F., D. N., M. P., J. S. i Z. Z.

o składki

oddala odwołania.

Sygn. akt VI U 841/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzjami z dnia 7 lutego 2014 roku, Znak: (...), (...) - (...), (...) - (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 81 ust. 1, art. 82 ust. 2 oraz art. 85 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stwierdził, że podstawę wymiaru i składkę na ubezpieczenie zdrowotne D. N., M. D. i M. P., stanowią kwoty wskazane w powyższych decyzjach.

W decyzjach z dnia 7 lutego 2014 roku, Znak: (...), (...) - (...), (...) - (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 1 i 3 w zw. z art. 38 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt. 1 lit. a i c oraz art. 6 ust. 1 pkt. 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt. 2, art. 18 ust. 3, art. 20 ust. 1, art. 36 ust. 1, ust. 2, ust. 4, art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stwierdził, że ubezpieczeni: J. S., Z. Z. oraz F. F., jako osoby wykonujące prace na podstawie umów zlecenia nazwanych „umowami o dzieło” na rzecz płatnika W. SzkołyG.w B. podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia w wysokości wskazanej w powyższych decyzjach.

W uzasadnieniu wydanych decyzji organ rentowy wskazał, że w wyniku kontroli przeprowadzonej u płatnika składek ustalono, iż wobec zainteresowanych D. N., M. D. i M. P. płatnik składek błędnie deklarował podstawę wymiaru i składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia oraz drugiej umowy zlecenia określonej przez płatnika składek „umową o dzieło”, zaś wobec zainteresowanych J. S., Z. Z. oraz F. F. płatnik nie dokonał ich zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz nie wykazał podstawy wymiaru składek na w/w ubezpieczenia z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia określonej przez płatnika składek „umową o dzieło”. Organ wskazał, że płatnik składek zatrudniał na podstawie „umów o dzieło” zainteresowanych, którym zlecał prowadzenie zajęć dydaktycznych i edukacyjnych i z tego tytułu nie deklarował składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne oraz nie zgłaszał zainteresowanych do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Organ rentowy wskazał, że w przypadku prowadzenia cyklu zajęć dydaktycznych (w tym wykładów, seminariów oraz ćwiczeń) nie występuje żaden rezultat ucieleśniony w jakiejkolwiek postaci, który byłby możliwy do obiektywnej weryfikacji. Nie jest również możliwe poddanie kontroli efektów pracy osób wykonujących przedmiotowe umowy pod kątem osiągnięcia rezultatu. W ocenie organu rentowego prowadzenie zajęć dydaktycznych stanowi wyłącznie staranne działanie wykonawców umów, którzy stosownie do posiadanej wiedzy mają ją przekazać studentom, słuchaczom i innym uczestnikom zajęć, zaś liczba godzin przeprowadzonych zajęć nadaje im charakter powtarzalny, nawet jeżeli dany przedmiot został podzielony na części. W ocenie organu rentowego przedmiotem umów zawartych z zainteresowanymi było świadczenie usług, a nie osiągnięcie określonego rezultatu.

Odwołanie od powyższych decyzji złożył płatnik składek W.Szkoła G.w B. i wniósł o ich zmianę poprzez ustalenie, że zainteresowani J. S., Z. Z. i F. F. nie podlegali w okresach wskazanych w decyzjach ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika oraz ustalenie, że brak jest podstaw do ustalenia podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania przez zainteresowanych D. N., M. D. i M. P. umowy zlecenia na rzecz powoda. Płatnik wskazał, że organ w skarżonych decyzjach dokonał błędnej kwalifikacji umów łączących strony. Wskazał, że przedmiotem umów łączących go z zainteresowanymi było prowadzenie zajęć dydaktycznych, opracowanie szczegółowego programu tych zajęć (tzw. sylabus) oraz opracowanie materiałów szkoleniowych. Dalej płatnik dodał, że rezultatem umów było samo przygotowanie i wygłoszenie wykładu oraz zrealizowanie założonego programu zajęć. Rezultat ten ma materialny wyraz i jest możliwy do kontroli. Płatnik na potwierdzenie swojego stanowiska powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wskazał nadto, że ogólne założenia przy konstruowaniu umów zawartych z zainteresowanymi miały swoje prawne i ugruntowane w praktyce podstawy. Płatnik zaznaczył, że nie mogło być mowy o powtarzalnym charakterze wykonywanych przez zainteresowanych czynności, skoro tematyka wygłaszanych przez nich wykładów była różna.

W toku postępowania płatnik podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. Dodał, że w zakresie określonego rezultatu wynikającego z umowy o dzieło, to takim rezultatem jest już samo przygotowanie i wygłoszenie wykładu oraz zrealizowanie założonego programu zajęć. Samo przygotowanie wykładu jest rezultatem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ponadto, zgodnie z ramowymi zasadami kształcenia, osiągano również efekt kształcenia, co stanowiło rezultat sam w sobie. Rezultat ten w ocenie płatnika składek ma materialny wyraz i jest rezultatem możliwym do kontroli.

Zainteresowani: D. N., M. P. oraz J. S. zajmując stanowisko w sprawie podzielili argumentację płatnika składek i wskazali, że ich zamiarem było zawieranie umów o dzieło.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w skarżonych decyzjach.

Sprawy z odwołań płatnika składek zostały przekazane do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą sygn. akt VI U 841/14.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Płatnik składek W. Szkoła G. w B. prowadzi działalność m.in. w zakresie prowadzenia procesu dydaktycznego. Wykładowcy zatrudniani są na podstawie różnych tytułów, głównie na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, czy umów o dzieło. Wykładowcy nie byli zobowiązani do przedstawienia szczegółowego tematu wykładów, sporządzali natomiast materiały dydaktyczne.

Dowód: zeznania świadków: B. K. (k. 227-229 akt sądowych), A. B. (k. 198-199 akt sądowych), P. B. (k. 199-200 akt sądowych), zeznania F. S. (k. 286-287 akt sądowych)

W dniu 2 listopada 2011 r. płatnik składek zawarł z zainteresowanym Z. Z. umowę o dzieło w przedmiocie przygotowania i przeprowadzenia zajęć dydaktycznych na studiach podyplomowych z zakresu szacowania nieruchomości - wykłady autorskie. Strony wskazały okres obowiązywania umowy od dnia 2 listopada 2011 r. do 30 września 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 180 zł brutto za godzinę, 3.500 zł brutto za koordynację oraz 300 zł brutto za promotorstwo jednej pracy dyplomowej. Do oświadczenia o wykonywanych przez niego obowiązkach dydaktycznych oraz naukowo-badawczych powyższy załączył specyfikację dzieła-zakres prac objętych prawami autorskimi: przygotowanie autorskich programów (treść kształcenia wraz z materiałami dydaktycznymi) oraz ich przeprowadzenie z zakresu: „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...), „(...)”, „(...)”.

Zainteresowany współpracował z płatnikiem składek od kilku lat. W powyższym okresie powierzone mu czynności wykonywał wyłącznie na podstawie umowy o dzieło. W ramach w/w umowy zainteresowany prowadził wyłącznie wykłady, które odbywały się zgodnie z terminarzem w różnym rozmiarze czasowym. Zainteresowany przygotowywał sylabusy opierające się na skryptach innych autorów, które przesyłał płatnikowi w formie elektronicznej. W okresie od 2 listopada 2011 r. do 30 września 2012 r. zainteresowany, poza powyższymi umowami, nie posiadał innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Dowód: zeznania zainteresowanego Z. Z. (k. 287-288 akt sądowych), umowa o dzieło wraz z załącznikiem do oświadczenia zainteresowanego Z. Z. oraz rachunkami (k. 6-10 akt sądowych o sygn. VI U 937/14)

W dniu 2 listopada 2011 r. płatnik składek zawarł z zainteresowaną M. P. umowę o dzieło w przedmiocie przeprowadzenia autorskich wykładów na studiach podyplomowych - (...). Strony wskazały okres obowiązywania umowy od dnia 2 listopada 2011 r. do 30 września 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 80 zł brutto za godzinę. Do umowy zainteresowana załączyła oświadczenie, w którym wskazała, że w ramach wykonywanych przez nią obowiązków dydaktycznych oraz naukowo-badawczych wynikających z umowy o dzieło wykonała prace autorskie i twórcze podlegające przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Do oświadczenia załączono specyfikację dzieła-zakres prac objętych prawami autorskimi: przygotowanie autorskich programów (treść kształcenia wraz z materiałami dydaktycznymi) oraz ich przeprowadzenie z zakresu: „(...)”, „(...)”.

W dniu 28 grudnia 2011 r. płatnik składek zawarł z zainteresowaną umowę o dzieło w przedmiocie przeprowadzenia zajęć wykładowych w ramach seminarium dyplomowego na kierunku studiów podyplomowych z zakresu (...). Strony wskazały dzień wykonania umowy na 29 stycznia 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 960 zł brutto. Do w/w umowy załączono zakres obowiązków wykonującego umowę. W dniu 30 stycznia 2012 r. sporządzono protokół odbioru dzieła dla umowy o dzieło.

W dniu 23 marca 2012 r. płatnik składek zawarł z zainteresowaną umowę o dzieło w przedmiocie przeprowadzenia zajęć wykładowych - „(...)”, na kierunku studiów podyplomowych z zakresu (...). Strony wskazały okres obowiązywania umowy od 24 marca 2012 r. do 27 maja 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 960 zł brutto. Do w/w umowy załączono zakres obowiązków wykonującego umowę. W dniu 26 marca 2012 r. sporządzono protokół odbioru dzieła dla umowy o dzieło.

W dniu 23 marca 2012 r. płatnik składek zawarł z zainteresowaną umowę o dzieło w przedmiocie przeprowadzenia zajęć warsztatowych – „(...)”, na kierunku studiów podyplomowych z zakresu „(...)”. Strony wskazały okres obowiązywania umowy od 24 marca 2012 r. do 27 maja 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 960 zł brutto. Do w/w umowy załączono zakres obowiązków wykonującego umowę. W dniu 16 kwietnia 2012 r. sporządzono protokół odbioru dzieła dla umowy o dzieło.

W dniu 12 kwietnia 2012 r. płatnik składek zawarł z zainteresowaną dwie umowy o dzieło w przedmiocie przeprowadzenia zajęć wykładowych oraz warsztatowych – „(...)”, na kierunku studiów podyplomowych z zakresu (...). Strony wskazały okres obowiązywania umów od 14 kwietnia 2012 r. do 20 stycznia 2013 r. Wynagrodzenie z tytułu umów ustalono odpowiednio na kwoty 2.340 zł oraz 10.560 zł brutto. Do w/w umów załączono zakres obowiązków wykonującego umowę. W dniu 16 kwietnia 2012 r. oraz 17 września 2012 r. sporządzono protokoły odbioru dzieła dla umowy o dzieło.

Zainteresowana współpracuje z płatnikiem składek od około 10 lat. W ramach wykładów przygotowywała zawierające tematykę zajęć sylabusy oraz materiały dydaktyczne. Sylabusy przekazywała płatnikowi drogą elektroniczną - nie było do nich zastrzeżeń. W okresie wykonywania powyższych umów zainteresowana była pracownikiem etatowym Z. Szkół B. w B..

Dowód: zeznania zainteresowanej M. P. (k. 288-289 akt sądowych), umowy o dzieło wraz z oświadczeniami zainteresowanej M. P. oraz protokołami i rachunkami (k. 6-28v akt sądowych o sygn. VI U 934/14)

W dniu 29 września 2011 r. płatnik składek zawarł z zainteresowaną D. N. umowę o dzieło w przedmiocie przygotowania programu dydaktycznego i przeprowadzenia wykładów z przedmiotu „(...)”. Strony wskazały okres obowiązywania umowy od dnia 30 września 2011 r. do 30 marca 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 110 zł brutto za godzinę. W tym samym dniu zawarto aneks do w/w umowy. Do umowy zainteresowana załączyła oświadczenie, w którym wskazała, że w ramach wykonywanych przez nią obowiązków wynikających z umowy o dzieło wykonała prace autorskie i twórcze podlegające przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych.

W dniu 1 marca 2012 r. strony zawarły kolejną umowę o dzieło, w której zainteresowana zobowiązała się w okresie od 1 marca 2012 r. do 30 września 2012 r. przeprowadzić wykłady z przedmiotu „(...)”. Wynagrodzenie strony ustaliły na kwotę 3.980 zł brutto. Do umowy zainteresowana załączyła oświadczenie, w którym wskazała, że w ramach wykonywanych przez nią obowiązków dydaktycznych oraz naukowo-badawczych wynikających z umowy o dzieło wykonała prace autorskie i twórcze podlegające przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych.

W dniu 1 października 2011 r. strony zawarły kolejną umowę o dzieło, w której zainteresowana zobowiązała się w okresie od 1 października 2011 r. do 31 marca 2012 r. przeprowadzić wykłady z przedmiotu „(...)”. Wynagrodzenie strony ustaliły na kwotę 10.806 zł brutto. Do umowy zainteresowana załączyła oświadczenie, w którym wskazała, że w ramach wykonywanych przez nią obowiązków dydaktycznych oraz naukowo-badawczych wynikających z umowy o dzieło wykonała prace autorskie i twórcze podlegające przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Do oświadczenia powyższa załączyła opis prac objętych prawami autorskimi za semestr zimowy roku 2011/2012 w postaci konspektu pracy – wyszczególnienie zagadnień stanowiących przedmiot poszczególnych wykładów.

W ramach powyższych umów zainteresowana przygotowała autorski program oraz materiały dydaktyczne, które udostępniła studentom w formie elektronicznej.

Zainteresowana pobiera świadczenie emerytalne. Współpracuje z powodową Uczelnią od 2006 r., z tym, że początkowo na podstawie umowy o dzieło (pół roku), następnie do 2011 r. na podstawie umowy o pracę, w końcu na przełomie 2011/2012 przez dwa lata na kontrakcie dydaktycznym. W ramach wykładów przygotowywała zawierające tematykę zajęć sylabusy oraz materiały dydaktyczne. Sylabusy przekazywała płatnikowi drogą elektroniczną, który nie miał do nich zastrzeżeń. W okresie wykonywania powyższych umów zainteresowana była zgłoszona do ubezpieczenia przez płatnika składek jako zleceniobiorca.

Dowód: zeznania zainteresowanej D. N. (k. 289-290 akt sądowych), umowy o dzieło wraz z oświadczeniami zainteresowanej D. N. oraz rachunkami (k. 6-13v akt sądowych o sygn. VI U 884/14)

W dniu 2 marca 2012 r. płatnik składek zawarł z zainteresowanym J. S. umowę o dzieło w przedmiocie przygotowania i przeprowadzenia zajęć dydaktycznych na studiach podyplomowych. Strony wskazały okres obowiązywania umowy od dnia 2 marca 2012 r. do dnia 30 września 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 100 zł brutto za godzinę. Do oświadczenia o wykonywanych przez niego obowiązkach dydaktycznych oraz naukowo-badawczych powyższy załączył specyfikację dzieła-zakres prac objętych prawami autorskimi, w której wskazano, że zainteresowany przygotuje autorski program (treść kształcenia wraz z materiałami dydaktycznymi) oraz przeprowadzi go z zakresu: „(...)

Zainteresowany przez około 6 lat przeprowadzał wykłady na rzecz płatnika składek na podstawie umów o dzieło. W ramach wykładów przygotowywał zawierające tematykę zajęć sylabusy oraz materiały dydaktyczne. Sylabusy przekazywał płatnikowi drogą elektroniczną, który nie miał do nich zastrzeżeń. Przeprowadzając wykłady wspomagał się prezentacjami multimedialnymi. W okresie od 2 marca 2012 r. do 31 lipca 2012 r. zainteresowany, poza powyższymi umowami, nie posiadał innego tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Dowód: zeznania zainteresowanego J. S. (k. 290-291 akt sądowych), umowa o dzieło wraz z załącznikiem do oświadczeniami zainteresowanego J. S. oraz rachunkiem (k. 14-15v akt sądowych o sygn. VI U 935/14)

W dniu 29 czerwca 2012 r. płatnik składek zawarł z zainteresowanym F. F. umowę o dzieło w przedmiocie przygotowania i przeprowadzenia zajęć edukacyjnych podczas półkolonii letnich organizowanych przez Centrum (...) (...) W. Szkoły G. w B.. Strony wskazały okres obowiązywania umowy od dnia 2 lipca 2012 r. do 31 sierpnia 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 25 zł brutto za godzinę lekcyjną. Do oświadczenia o wykonywanych przez niego obowiązkach załączył specyfikację dzieła-zakres prac objętych prawami autorskimi, w której wskazano, że zainteresowany przygotuje autorski program (treść kształcenia wraz z materiałami dydaktycznymi) oraz przeprowadzi go z zakresu: „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, (...), (...), (...).

W ramach powyższej umowy zainteresowany opracował program zajęć tanecznych dla dzieci podczas półkolonii letnich a następnie go zrealizował. W okresie wykonywania powyższej umowy zainteresowany był zgłoszony do ubezpieczenia przez płatnika składek jako zleceniobiorca.

Dowód: zeznania zainteresowanego F. F. (k. 319-320 akt sądowych), umowa o dzieło wraz z załącznikiem do oświadczenia zainteresowanego F. F. oraz rachunkiem (k. 6-8 akt sądowych o sygn. VI U 842/14)

W dniu 1 marca 2012 r. płatnik składek zawarł z zainteresowanym M. D. umowę o dzieło w przedmiocie przygotowania i przeprowadzenia zajęć dydaktycznych z „(...)” na kierunku budownictwo. Strony wskazały okres obowiązywania umowy od dnia 1 marca 2012 r. do dnia 30 września 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu umowy ustalono na kwotę 2.040 zł brutto. Do umowy zainteresowany załączył oświadczenie, w którym wskazał, że w ramach wykonywanych przez niego obowiązków dydaktycznych oraz naukowo-badawczych wynikających z umowy o dzieło wykonał prace autorskie i twórcze podlegające przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Do umowy załączono również opis prac objętych prawami autorskimi.

Zainteresowany przeprowadzał wykłady oraz ćwiczenia ze studentami na rzecz płatnika składek na podstawie umów o dzieło. W ramach wykładów przygotowywał zawierające tematykę zajęć sylabusy oraz materiały dydaktyczne. Drogą papierową i elektroniczną zainteresowany przekazywał sylabusy płatnikowi, który nie miał do nich zastrzeżeń. W okresie wykonywania umów zainteresowany był pracownikiem etatowym Uniwersytetu (...)w B..

Dowód: zeznania zainteresowanego M. D. (k. 335-336 akt sądowych), umowa o dzieło wraz z oświadczeniem zainteresowanego M. D. (k. 6-9 akt sądowych)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przenosząc ustalony w sprawie stan faktyczny na grunt przepisów prawa stwierdzić należało, że odwołania płatnika składek nie zasługiwały na uwzględnienie.

Powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zeznania złożone przez zainteresowanych oraz osobę przesłuchaną w imieniu płatnika, zeznania świadków, jak również przedłożone do akt sprawy dokumenty dotyczące zawierania umów z zainteresowanymi. Sąd uznał zeznania złożone przez świadków oraz strony na okoliczność zawieranych z płatnikiem składek umów i wykonywanych czynności co do zasady za wiarygodne. Zeznania stron i świadków były logiczne i spójne, wzajemnie się dopełniały, nadto podane przez nich okoliczności znalazły potwierdzenie w przedłożonych do akt sprawy dokumentach w postaci kopii zawieranych z nimi umów. Sąd jednakże odmiennie ocenił charakter prawny umów stanowiących przedmiot niniejszego sporu, do czego szczegółowo odniesie się w dalszej części uzasadnienia.

Przechodząc na rozważań prawnych w pierwszej kolejności wskazać należy na zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Artykuł 6 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.; dalej „u.s.u.s.”) stanowi, że ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi zleceniobiorcami, oraz osobami z nimi współpracującymi.

Zgodnie natomiast z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. D. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027 ze zm.), do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób. Zgodnie zaś z art. 82 ust. 2 w/w ustawy, w przypadku gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego wymienionych w art. 66 ust. 1 ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie. Art. 66 ust. 1 lit. e w/w ustawy wskazuje, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osobami z nimi współpracującymi. Następnie art. 85 ust. 4 w/w ustawy stanowi, że za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług oraz za osobę z nią współpracującą składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza zamawiający, z zastrzeżeniem art. 86 ust. 1 pkt. 13a.

Następnie w kwestii wskazania dalszych podstaw podlegania ubezpieczeniom społecznym należy przywołać art. 12 ust. 1 u.s.u.s., zgodnie którym ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Artykuł 13 pkt 2 ustawy o s.u.s. stanowi, iż obowiązek ubezpieczeń zleceniobiorcy istnieje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Artykuł 18 ust. 3 ustawy z kolei stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Artykuł 20 ust. 1 cytowanej ustawy wskazuje, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Artykuł 36 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 w/w ustawy stanowi, że każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt. 4 należy do płatnika składek. Zgłoszeń, o których mowa w ust. 2 i 3, dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.

Spór pomiędzy stronami dotyczył tego, jaka w rzeczywistości umowa cywilnoprawna łączyła płatnika składek z zainteresowanymi, czy była to umowa o dzieło, czy też umowa o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu. Rozpoznanie przedmiotowej sprawy uzależnione było od dokonania prawidłowych ustaleń faktycznych. Ważne było nie tyle, jakie prace wykonywali zainteresowani, ale przede wszystkim to, w jaki sposób strony umówiły się i czy zakontraktowane prace doprowadziły do wytworzenia dzieła.

Sąd nie podzielił stanowiska odwołującej się Szkoły i doszedł do przekonania, że umowy łączące strony były w istocie umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu, a nie umowami o dzieło.

Zgodnie z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Zgodnie natomiast z treścią art. 734 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Natomiast w myśl art. 750 k.c. do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Odesłanie to znajduje zastosowanie wówczas, gdy przedmiotem umowy jest dokonywanie czynności faktycznej, a umowa nie jest unormowana w przepisach dotyczących innych umów nazwanych.

W doktrynie przyjmuje się, że w wypadku umowy o dzieło istotne jest zawsze osiągnięcie umówionego rezultatu, bez względu na rodzaj i intensywność świadczonej w tym celu pracy i staranności. Przyjmujący zamówienie odpowiada zatem za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności. Istotą tak rozumianej przez ustawodawcę umowy o dzieło jest powstanie elementu niezależnego od samego twórcy, który może być samodzielnym przedmiotem obrotu. Umowę o świadczenie usług odróżnia od umowy o dzieło to, że jej przedmiotem jest dokonanie określonej czynności faktycznej (usługi), a nie jej wynik.

Dzieło jest wytworem, który w momencie zawierania umowy nie istnieje, jednak jest w niej z góry przewidziany i określony w sposób wskazujący na jego indywidualne cechy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 2000 r. (IV CKN 152/00, OSNC 2001/4/63) wskazał, że kryterium odróżnienia umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług stanowi także możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Sprawdzian na istnienie wad fizycznych dzieła jest niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2013 r., II UK 103/13, OSNP 2014/9/134).

Umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienia doprowadziły do konkretnego, w przyszłości indywidualnie oznaczonego rezultatu. Dzieło jest w każdym wypadku wytworem przyszłym, który w momencie zawarcia umowy nie istnieje, natomiast ma powstać w przyszłości ściśle określonej. Przyszły rezultat stanowiący przedmiot umowy o dzieło musi być z góry przewidziany i określony, przy użyciu w szczególności obiektywnych jednostek metrycznych, przez zestawienie z istniejącym wzorem, z wykorzystaniem planów, rysunków czy też przez opis. Nadto podnieść należy, że rezultatem nieucieleśnionym w rzeczy nie może być czynność, a jedynie wynik tej czynności. Dzieło musi bowiem istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu (tak A. Brzozowski, K. Pietrzykowski, komentarz t. II 2005r., s.351-352). Wykonanie określonej czynności, na którą składa się szereg powtarzających się czynności, bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest natomiast cechą charakterystyczną tak dla umów zlecenia jak i dla umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (tak SN w wyroku z dnia 04 lipca 2013r., III UK 402/12). Przedmiotem umowy o dzieło może być także utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.), jeśli dany wytwór niematerialny spełnia wszystkie przesłanki wymienione w powołanym przepisie, a mianowicie: stanowi rezultat pracy człowieka (twórcy), jest przejawem jego działalności twórczej i ma indywidualny charakter (por. wyroki Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2003 r., II CKN 269/01, OSNC 2004 nr 9, poz. 142).

Przedmiot umowy o dzieło może być określony w różny sposób i różny może być stopień dokładności tego określenia, pod warunkiem że nie budzi wątpliwości, o jakie dzieło chodzi. W doktrynie i orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że nie można uznać za dzieło czegoś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy - materialnych bądź niematerialnych, gdyż wówczas zatraciłby się indywidualny charakter dzieła. Dzieło nie musi wprawdzie być czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku, jednak powinno posiadać charakterystyczne, wynikające z umowy cechy, umożliwiające zbadanie, czy dzieło zostało wykonane prawidłowo i zgodnie z indywidualnymi wymaganiami bądź upodobaniami zamawiającego. Zatem przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do weryfikowalnego i jednorazowego rezultatu, zdefiniowanego przez zamawiającego w momencie zawierania umowy.

Brak kryteriów określających pożądany przez zamawiającego wynik (rezultat) umowy prowadzi do wniosku, że przedmiotem zainteresowania zamawiającego jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat. Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 14 listopada 2013 r. (II UK 115/13), w którym stwierdził, że nie stanowi umowy o dzieło umowa o przeprowadzenie cyklu wykładów (zajęć dydaktycznych). Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku z dnia 3 października 2013 r. (II UK 103/13), gdzie wskazał, że nie stanowi umowy o dzieło umowa o przeprowadzenie cyklu bliżej niesprecyzowanych wykładów z danej dziedziny wiedzy, których tematy pozostawiono do uznania wykładowcy, bowiem wskazuje to, że zamawiający nie jest zainteresowany określonym dziełem (utworem) intelektualnym o indywidualnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ale przekazywaniem odbiorcom wykładu wiedzy z danej dyscypliny.

Powyższe poglądy Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie w pełni podziela i akceptuje.

Przedmiotem omawianych w niniejszym postępowaniu umów było przeprowadzenie zajęć z różnych dziedzin. Nie może budzić wątpliwości, że określony w niniejszych umowach przedmiot nie charakteryzuje się wymaganą cechą indywidualizującą utwór (dzieło), brak jest określenia rezultatu w rozumieniu umowy o dzieło, jaki ma zostać osiągnięty. Niewątpliwe przeprowadzenie wykładów z powyższych przedmiotów dla studentów nie prowadziło do stworzenia określonego dzieła i nie miało charakteru czynności przynoszących konkretny indywidualny rezultat materialny bądź intelektualny. Zainteresowani jako zleceniobiorcy zobowiązali się jedynie do starannego działania, polegającego na przygotowaniu i przeprowadzeniu wykładów i nie prowadziło to do powstania postrzegalnego dzieła materialnego czy niematerialnego. Było to wyłącznie staranne działanie wykonawcy umowy, który stosownie do posiadanej wiedzy, miał ją przekazać słuchaczom. Ponadto, jak wynika z treści umów, zainteresowani nie zostali zobowiązany do zaprezentowania finalnego efektu swojej pracy, a jedynie starannego działania. Powyższego nie zmienia też fakt, że zainteresowani na potrzeby wykładów przygotowali sylabusy i prezentacje multimedialne prezentowane w trakcie wykładów. Oczywistym jest, że na każdym kursie czy wykładzie dobór teorii metod edukacyjnych czy sposób przeprowadzenia wykładu jest zindywidualizowany przez osobę prowadzącą wykład czy szkolenie, ale nie zmienia to typowej usługi edukacyjnej w umowę rezultatu. Wkład bowiem w postaci wysiłku intelektualnego, wymaganego przy każdej pracy umysłowej, jest elementem obowiązku starannego działania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 19 czerwca 2013r., III AUa 1511/12, LEX nr 1350370). Dla realizacji przedmiotowych umów istotne było „staranie się” zleceniobiorców do podniesienia poziomu wiedzy studentów w zakresie wykładanego przedmiotu i przygotowanie ich do egzaminów czy zaliczeń. Wynagrodzenie zainteresowanych nie było w żaden sposób uzależnione od efektów ich pracy.

Wykładowcy nie byli zobowiązani do przedstawienia szczegółowego tematu wykładów. Niektórzy z zainteresowanych załączali do umów tematy poszczególnych wykładów i jaką ilość godzin przeznaczą na jego wygłoszenie, jednakże tematy te były wskazywane równie ogólnie i szeroko, co sam wykładany przedmiot. W przypadku umowy o dzieło autorskie w postaci utworu naukowego (wykładu) przedmiotowo istotnym jej elementem jest jego zakres, którego wskazanie nie może się ograniczać do danej dziedziny nauki. Tak bowiem szeroko ujęty przedmiot umowy uniemożliwia jego identyfikację wśród innych utworów intelektualnych dotyczących tego samego zakresu. Istotą wykładu jako dzieła autorskiego jest jego treść zawierająca przekaz określonej myśli intelektualnej twórcy, której granice wytycza z góry zamówiony temat. Nie stanowi umowy o dzieło umowa o przeprowadzenie cyklu bliżej niesprecyzowanych wykładów z danej dziedziny wiedzy, których tematy pozostawiono do uznania wykładowcy, bowiem wskazuje to, że zamawiający nie jest zainteresowany określonym dziełem (utworem) intelektualnym o indywidualnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ale przekazywaniem odbiorcom wykładu wiedzy z danej dyscypliny (por. wyrok SN z 3 października 2013 r.).

Z tak określonego celu umów wiążących strony (edukacja studentów) nie mógł wynikać obiektywnie osiągalny i pewny rezultat. Chodziło więc o wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności) bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie. Zatem przedmiotem umów była określona czynność (czynności), a nie jej wynik, co przesądza o ich kwalifikacji jako umów starannego działania - umów o świadczenie usług - art. 750 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 kwietnia 2012 r., II UK 187/1, OSNP 2013 nr 9-10, poz. 115 oraz z dnia 13 czerwca 2012 r., I UK 308/11, LEX nr 1235841).

Wskazać również należy, zważywszy na kategoryczne twierdzenia płatnika składek o autorskim charakterze każdej z umów o dzieło i o autorskim charakterze każdego z przeprowadzonych przez zainteresowanych wykładów, na nie konsekwencję, a w zasadzie jej brak, w zawieraniu umów przenoszących majątkowe prawa autorskie. Zgodnie z art. 41 ust 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U.2006, Nr 90, poz. 63 ze zm.) umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją", obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Nadto ugruntowane jest stanowisko doktryny, jak i judykatury wskazujące, że zgodnie z art. 41 ust. 2 w związku z art. 50 oraz art. 67 ust. 1 PrAut, zarówno umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych jak i umowa licencyjna, obejmują te pola eksploatacji, które zostały wyraźnie w nich określone, co oznacza, że określenie pól eksploatacji, w rozumieniu art. 50, stanowi essentialia negotii takiej umowy (por. wyrok SN z dnia 23 września 2004 r., III CK 400/2003, LEX nr 174201). Przesłanka „wyraźnego wymienienia” pół eksploatacji zostanie spełniona wówczas, „gdy strony enumeratywnie i precyzyjnie określą pola eksploatacji – także te wykraczające poza art. 50 – posługując się przy tym w usprawiedliwionym zakresie „nazewnictwem" przyjętym we wspomnianym przepisie” (tak J. Barta w: Prawa autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J Barta, R. Markiewicz, Lex 2011). Skoro według płatnika składek rezultatem (dziełem) jest już samo przygotowanie i wygłoszenie wykładu, to naturalną konsekwencją tego powinno być zawieranie umowy o dzieło dla każdego z mających się odbyć wykładów.

Bez znaczenia było również to, że od otrzymanego wynagrodzenia zainteresowani, zgodnie ze składanymi oświadczeniami, wnosili o naliczanie 50 % kosztów uzyskania przychodów od tej części wynagrodzenia.

Biorąc pod uwagę wszystkie wskazane wyżej argumenty, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołania płatnika składek.

SSO Ewa Milczarek