Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powódka T. M. wystąpiła z pozwem o nakazanie pozwanej M. C. złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu na rzecz powódki służebności mieszkania obejmującej całość pierwszej parterowej kondygnacji budynku mieszkalnego nr (...) położonego w miejscowości L., tj. wszystkie pomieszczenia tam się znajdujące wraz z przynależnościami.

Sąd Rejonowy w Świeciu wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2013 r. oddalił powództwo.

Z motywów rozstrzygnięcia Sądu I instancji wynikało co następuje:

Jak wynika z art. 64 k.c. możliwe jest wytoczenie powództwa o złożenie oświadczenia woli, a prawomocne orzeczenie sądu, stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. W sprawie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia podstawą rozstrzygnięcia jest ustalenie, czy istnieje po stronie pozwanego taki obowiązek.

Poza sporem pozostawało, że pozwana jest właścicielką nieruchomości położonej w L. nr(...) Pozwana przyznała, że otrzymała od powódki jej książeczkę mieszkaniową z wkładem i wykazała, że w dniu 11 marca 1998r zlikwidowała tę książeczkę i otrzymała łącznie z premią gwarancyjną kwotę 3.019,31zł (zaświadczenie (...) k.25). Pozwana przedłożyła także umowę o kredyt gotówkowy w kwocie 4.000zł zawartą w dniu 4 lutego 1998r między R. i I. S. a Bankiem (...)w B. wraz z dowodami spłaty poszczególnych rat tego kredytu (dokumenty k.25). Okoliczność, że pozwana jest w posiadaniu dowodów wpłaty poszczególnych rat czyni wiarygodnymi jej twierdzenia o spłacie kredytu. Nie ma to jednak istotnego wpływu na rozstrzygnięcie.

Podstawowym sposobem powstania służebności jest zawarcie umowy, przy czym dla oświadczenia osoby ustanawiającej służebność potrzebna jest forma aktu notarialnego. Taka sama forma obowiązuje w przypadku zawarcia umowy przedwstępnej, w której właściciel nieruchomości zobowiązywałby się do ustanowienia służebności w przyszłości. Tylko w takim wypadku powódka mogłaby skutecznie domagać się ustanowienia służebności mieszkania (art.390§2 k.c.). Strony nie zawarły w formie notarialnej umowy przedwstępnej, której przedmiotem byłoby ustanowienie w przyszłości służebności mieszkania i ta okoliczność ta była w sprawie bezsporna. Sama powódka w pozwie twierdziła, że chodziło albo o służebność mieszkania, albo o inne prawo gwarantujące powódce dożywotnie korzystanie z mieszkania, a więc nawet według twierdzeń powódki nie uzgodniono stanowczo, że będzie na jej rzecz ustanowiona właśnie służebność mieszkania. Nawet gdyby powódka fatycznie czyniła nakłady na nieruchomość powódki, nie tworzy to po jej stronie prawa do zamieszkiwania na tej nieruchomości.

Nie znajdując podstaw do uwzględnienia powództwa, Sąd orzekł jak w sentencji

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła powódka.

Zarzucała:

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 232 kpc poprzez przyjęcie, że powódka nie wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne, iż pozwana zobowiązała się do ustanowienia na jej rzecz służebności mieszkania, podczas gdy powódka zaoferowała logiczne, wzajemnie uzupełniające się dowody - zwłaszcza w postaci zeznań świadków R. S., M. F., S. Ł., A. T., które miały potwierdzić, iż pozwana w dniu 4 lutego 1998 roku zobowiązała się do ustanowienia na rzecz swojej matki T. M. służebności mieszkania w nieruchomości położonej miejscowości L. (...),

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 i 2 kpc oraz art. 328 § 2 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającym na zupełnym pominięciu dla oceny ustaleń stron co do ustanowienia służebności mieszkania faktu nieznajomości przez strony przepisów wymagających zawarcia umowy przedwstępnej ustanowienia służebności mieszkania w formie aktu notarialnego, a w konsekwencji błędnym przyjęciu, zarówno na etapie subsumcji, jak i wyrokowania, że M. C. nie była zobowiązana do ustanowienia służebności mieszkania.

Wnosiła o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

- ewentualnie, na wypadek uznania przez Sąd, że nie zachodzi podstawa do uchylenia zaskarżonego wyroku, wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i o uwzględnienie powództwa w całości poprzez nakazanie pozwanej M. C., złożenia oświadczenia woli.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacją powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że prawomocne orzeczenie Sądu, stwierdzające obowiązek strony do złożenia oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie, co wynika z art. 64 i art. 1047 kpc. Obowiązek złożenia oświadczenia woli może wynikać z różnych zdarzeń prawnych: z czynności procesowej, z ustawy, z aktu administracyjnego. Z obowiązkiem złożenia oświadczenia woli powiązane jest uprawnienie drugiej strony mające charakter roszczenia, którego treścią jest skonkretyzowane żądanie, aby wskazany podmiot złożył oświadczenie woli oznaczonej treści. Przepis art. 64 kc może być zastosowany, gdy osoba zobowiązana do złożenia oświadczenia woli, uchyla się od jego złożenia. Jednakże przepisy art. 64 kc i art. 1047 kpc nie stanowią samodzielnej podstawy do ustalenia obowiązku złożenia przez kogokolwiek oświadczenia woli. Wydając orzeczenie Sąd może opierać tylko się na materialnym prawie cywilnym wyznaczającym przesłanki istnienia takiego obowiązku. Przepisy prawa materialnego nie poszerzenie kompetencji Sądu w tym zakresie i nie pozwalają na dowolne ustalenie istnienia takiego obowiązku.

W przedmiotowej sprawie powódka domagała się, by pozwana ustanowiła na jej rzecz prawo służebności mieszkania. Twierdziła, że ze względu na wniesiony przez nią wkład finansowy strony ustaliły między sobą, że pozwana przystąpi do umowy ustanowienia służebności mieszkania na rzecz swojej matki, gdy wygaśnie prawo do tego lokalu przysługujące W. R..

Zdaniem powódki warunek ten został spełniony, a pozwana bezpodstawnie odmawia przystąpienia do umowy.

Tymczasem powstanie obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej zależy wyłącznie od zawarcia ważnej umowy przedwstępnej. Zasadniczym skutkiem umowy przedwstępnej jest obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej – przy czym obowiązek ten powstaje bez względu na jakiekolwiek dodatkowe warunki.

Zgodnie z art. 390§2 kpc uprawniony może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy.

Umowę o ustanowienie służebności mieszkania zawiera się w formie aktu notarialnego, a zatem powódka mogłaby domagać się skutecznie jej zawarcie jedynie wówczas, gdy strony uprzednio w umowie przedswstępnej zawartej w formie aktu notarialnego zawarły takie porozumienie.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że taka sytuacja nie miała miejsca.

Oznacza to, że powódka nie mogła wszelkimi innymi dowodami (np. zeznaniom świadków) dowodzić, że umowa przedwstępna we właściwej formie została zawarta.

Innymi słowy, nawet w sytuacji, gdyby świadkowie potwierdzili twierdzenia powódki dotyczące tego, że jej córka zobowiązała ustanowić służebność mieszkania, zeznania takie nie mogłyby stanowić źródła uwzględnienia powództwa i zobowiązania pozwanej do złożenia określonego oświadczenia woli.

Oznacza to, że Sąd Rejonowy przy rozpoznaniu przedmiotowej sprawy nie dopuścił się naruszenia przepisów postępowania tj. art. 232 kpc i 233 kpc.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy bezzasadną apelację oddalił na podstawie art. 385 kpc.