Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem z 25 października 2011 r. powódka Gmina (...) wniosła przeciwko pozwanym M. K. i W. K. pozew o eksmisję z lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B. przy ul. (...). Powódka wniosła o nie orzekanie w stosunku do pozwanych o uprawnieniu do lokalu socjalnego, gdyż w związku z bezprawnym zajmowaniem lokalu nie są oni lokatorami w rozumieniu ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 z zm.). W uzasadnieniu powódka podniosła, że pozwany bez tytułu prawnego zajmuje przedmiotowy lokal mieszkalny. Lokal ten uprzednio był wynajmowany matce pozwanego S. K., która zmarła 19 lipca 2008 r. Pozwany nie wstąpił po swojej matce w stosunek najmu lokalu, co zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu, a tym samym korzysta z lokalu bezumownie. Powódka wezwała pozwanego do wydania lokalu, lecz wezwanie pozostało bezskuteczne. Obecnie w lokalu zamieszkuje również żona pozwanego W. K.. Pozwany nie reguluje swoich zobowiązań wobec powódki z tytułu korzystania z lokalu bez tytułu prawnego, stan jego zaległości na 31 sierpnia 2011 r. wynosi 7017,08 złotych. Powódka podkreśliła, że w związku, że pozwani nie są lokatorami w rozumieniu ustawy nie przysługuje im prawo do lokalu socjalnego, powołując liczne orzecznictwo Sądu Najwyższego (III CZP 66/01, III CZP 28/01, III CZP 35/0).)

W dniu 13 stycznia 2012 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał wyrok zaoczny, w którym nakazał pozwanym, aby opróżnili, opuścili i wydali powódce lokal mieszkalny. Ponadto Sąd ustalił, iż pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego, rozstrzygnął o kosztach procesu oraz nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności (art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c).

Od powyższego wyroku sprzeciw wnieśli pozwani. W sprzeciwie zarzucili, że nie zostali powiadomieni o sprawie, pozwany M. K. od 5 lat jest osobą bezrobotną i podopiecznym(...)Ośrodka (...)w B., posiada grupę inwalidzką. Pozwani podnieśli, że pozwany M. K. wstąpił po śmierci matki w stosunek najmu przedmiotowego lokalu, a przedtem był tam zameldowany. Pozwani zarzucili, że opłaty były regularnie regulowane. Pozwana W. K. zarzuciła, że również jest osobą chorą i leczy się w poradni zdrowia psychicznego.

Pozwani zarzucili również, że mieszkanie znajduje się w III strefie miasta, bez wygód, wc na podwórzu i wymaga remontu. Obecnie wyposażone jest jedynie w zimną wodę oraz stary piec kaflowy, który nadaje się do przestawienia.

Postanowieniem z 22 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy odrzucił sprzeciw pozwanej od wyroku zaocznego (k. 78 akt). Postanowienie jest prawomocne z dniem 24 grudnia 2012 r. (k. 82 akt).

Na rozprawie 27 lutego 2013 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy utrzymał w stosunku do pozwanego M. K. wyrok zaoczny z dnia 13 stycznia 2013 roku, sygn. akt I C 1656/11 w mocy.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach natury prawnej.

W lokalu nr (...) położonym w B. przy ul. (...) zamieszkiwała S. K. na podstawie umowy najmu. Lokal ten stanowi własność Gminy (...) i jest zarządzany przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B.. S. K. zmarła 19 lipca 2008 r.

Wyrokiem z 16 września 2010 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie I C 137/09 oddalił powództwo M. K. o ustalenie, że wstąpił w stosunek najmu po matce, ustalając, że pozwany wprowadził się do mieszkania najmowanego przez matkę dopiero po jej śmierci. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 12 stycznia 2011 roku (II Ca 627/10 ) oddalono apelację M. K..

Kwestia tego, czy pozwanemu w niniejszej sprawie przysługuje tytuł prawny do lokalu - czyli, czy wstąpił on w stosunek najmu po swojej matce, została prawomocnie rozstrzygnięta w postępowaniu prowadzonym przez tutejszy Sąd w sprawie o sygnaturze I C 137/09.

Sąd Rejonowy wskazał, iż brak tytułu prawnego pozwanego do lokalu uzasadnia powództwo powódki w zakresie eksmisji. Zgodnie z art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą, ażeby rzecz ta została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela do uprawnienie do władania rzeczą. Pozwanemu w niniejszym postępowaniu nie przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Jak wskazano nie jest najemcą, gdyż nie wstąpił w stosunek najmu po matce.

Sąd podkreślił, iż skutecznego względem właściciela uprawnienia do władna rzeczą nie sposób wywodzić również z faktu zameldowania w lokalu. Zameldowanie jest instytucją prawno administracyjną i nie wiąże się z nim jakikolwiek tytuł prawny.

Z woli ustawodawcy zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i organy administracji prowadzące postępowanie w tym przedmiocie nie badają (nie mogą badać) uprawnień do lokalu osób ubiegających się o zameldowanie w nim (por. wyrok Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 12 stycznia 2012 r., II S.A./Gd 487/11, LEX nr 1107705). Stąd sam fakt zameldowania w danym lokalu nie świadczy o tym, że osoba zameldowana posiada do niego jakikolwiek tytuł prawny.

Sąd rozstrzygając kwestię przysługiwania prawa do lokalu socjalnego wskazał, iż jak stanowi przepis art. 14 ust. 1, w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Jeśli chodzi o podstawę faktyczną i prawną orzeczenia o lokalu socjalnym to, zgodnie z art. 14 ust. 3, sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1 art. 14, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną.

Podkreślił Sąd Rejonowy jednak, iż przepis art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ma zastosowanie jedynie w sprawach o opróżnienie lokalu przeciwko osobom, które były lokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 tej ustawy (por. Uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01, OSNC 2002/9/109, Wokanda 2002/5/1, BiulSN 2001/11/14, Pr.Gosp. 2002/10/21, M.Prawn. 2002/3/101, M.Prawn. 2002/14/660). Przepisy ten dotyczy bowiem sytuacji, w których podstawą orzeczenia o opróżnieniu lokalu jest utrata - wskutek różnych przyczyn - dotychczasowego tytułu do zajmowania lokalu.

Tymczasem -jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego - pozwany nigdy takowego tytułu nie posiadał. Stąd, niezależnie od sytuacji majątkowej i rodzinnej, nie jest objęty ochroną przewidzianą w art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Mając na uwadze wskazane okoliczności, uznał Sąd Rejonowy, iż zachodziły przesłanki do utrzymania wyroku zaocznego w całości, co uczyniono. Sąd utrzymał wyrok zaoczny również w zakresie punktu 2 w stosunku do pozwanego, mimo iż pozwany nie jest lokatorem w rozumieniu ustawy i Sąd nie był zobligowany do orzekania o lokalu socjalnym, jednakże ewentualne uchylenie punktu 2 wyroku zaocznego mogłoby powodować niejasność co do intencji Sądu, w sytuacji gdyby uzasadnienie w niniejszej sprawie nie było sporządzane.

Stąd na podstawie art. 347 k.p.c. w zw. z art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego a contrario, art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, wskazując iż Sąd niewłaściwie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, w związku z czym doszedł do niewłaściwej konkluzji, iż pozwany nie zamieszkiwał w lokalu przy ul. (...) wraz z matką, za jej życia.

Ustanowiony w sprawie pełnomocnik pismem z dnia 15 lipca 2013 roku uzupełnił wniesioną apelację wskazując, że precyzuje apelację wniesioną przez powoda i zaskarża wyrok w całości zarzucając mu sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności przez przyjęcie, iż pozwanemu nie przysługuje tytuł prawny do zajmowanego lokalu i tym samym uzasadnione jest powództwo o eksmisję oraz poprzez przyjęcie, iż pozwany nie jest lokatorem a tym samym nie przysługuje mu prawo do lokalu socjalnego. Ponadto zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i błędną wykładnię, a w szczególności art. 222 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że stanowi on podstawę do eksmisji pozwanego z zajmowanego lokalu bowiem nie ma on tytułu prawnego do jego zajmowania. Zarzucił również skarżący naruszenie art. 14 i art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2011 roku o ochronie praw lokatorów (..) (Dz.U. 2005.31.266 ze zm.) poprzez przyjęcie że pozwany nie jest lokatorem w rozumieniu powołanej ustawy a tym samym nie przysługuje mu prawo do lokalu socjalnego, gdy z przepisu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika jasno, iż lokatorem jest również każda osoba używająca lokal na podstawie innego tytułu prawnego z wyłączeniem prawa własności, a przecież jednoznacznie wynika z dowodów zebranych w sprawie, że opłaty pobierane były przez wynajmującego z tytułu używania lokalu przez 2 osoby, co Sąd bezzasadnie pomija w ustaleniach, a z czego wynika iż pozwany miał inny tytuł niż najem, w postaci prawa bezpłatnego używania jako osoba bliska najemcy, skoro wynajmujący pobierał opłaty za dwie osoby dowodzi to, iż pozwany był lokatorem w rozumieniu ustawy, a zatem Sąd winien orzec o prawie do lokalu socjalnego.

Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu również nie wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności, mające wpływ na wynik sprawy, a przede wszystkim, czy pozwanego można traktować jako osobę używającą lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności., której to okoliczności Sąd w ogóle nie wyjaśnił, ograniczając się do ustalenia że pozwanemu nie przysługuje prawo najmu.

Skarżący zarzucił także naruszenie art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie, gdy w przypadku pozwanego, który jest bezrobotny, niepełnosprawny winien być ten przepis zastosowany.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uchylenie wyroku zaocznego w stosunku do pozwanego w całości bądź zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie wyroku zaocznego w części i orzeczenie o przysługiwaniu pozwanemu prawa do lokalu socjalnego ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu oraz o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego, jak i pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Na rozprawie pełnomocnik powoda podtrzymała stanowisko wyrażone w apelacji.

Pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy na podstawie wszechstronnie zgromadzonego materiału dowodowego dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, nie przekraczając granic zakreślonych treścią art. 233 § 1 kpc, które Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i czyni własnymi.

Na wstępie zauważyć trzeba, że rozpoznając sprawę na skutek apelacji sąd drugiej instancji nie jest związany podniesionymi w niej zarzutami naruszenia prawa materialnego ale wiążą go zarzuty naruszenia prawa procesowego, natomiast w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę z urzędu nieważność postępowania ( uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31. 01.2008 roku , III CZP 49/07 , OSNC 2008/6/55 ) .

Przystępując zatem do rozpoznania apelacji w pierwszym rzędzie należy odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego gdyż tylko wobec ustalenia, że nie doszło do ich naruszenia w stopniu istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, możliwa jest ocena czy nie nastąpiło naruszenie prawa materialnego.

W przedmiotowej sprawie w apelacji podniesione zostały zarzuty naruszenia prawa procesowego, które to naruszenie skarżący upatruje w sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności poprzez przyjęcie, iż pozwanemu nie przysługuje tytuł prawny do zajmowanego lokalu.

Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., do czego w istocie przede wszystkim zmierza apelujący, nie wystarczy stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego, nie odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest bowiem wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie.

W szczególności apelujący powinien zatem wskazać, jakie kryteria naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (wyrok SA w Warszawie z 20 grudnia 2006 r., VI ACa 567/06, opubl. LEX nr 558390). Postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może bowiem polegać na zaprezentowaniu ustalonego przez siebie, na podstawie własnej oceny dowodów stanu faktycznego. Skarżący powinien wskazać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd pierwszej instancji rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (wyrok SN II z 18 czerwca 2004 r., CK 369/03, opubl. LEX nr 174131).

Tymczasem apelacja powoda jest takiej argumentacji pozbawiona a sprowadza się wyłącznie do polemiki z ustaleniami sądu pierwszej instancji i stanowi próbę odmiennej oceny dowodów nie znajdująca oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym,

Przede wszystkim bowiem istotne dla rozstrzygnięcia pozostaje, co należy powtórzyć za Sądem Rejonowym, iż kwestia ustalenia tego, czy pozwanemu w niniejszej sprawie przysługuje tytuł prawny do lokalu, a więc czy wstąpił w stosunek najmu po swojej matce- została już prawomocnie rozstrzygnięta w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Bydgoszczy, wyrokiem z dnia 16 września 2010 roku, sygn. akt I C 137/09. Z uzasadnienia wyroku wydanego w toku postępowania wynika, iż oddalono powództwo M. K. o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu, albowiem Sąd ustalił, iż wprowadził się on do mieszkania dopiero po śmierci matki. Z okoliczności tej należy wyprowadzić jednoznaczny wniosek, że pozwany w chwili śmierci matki nie mieszkał w spornym lokalu, albowiem w przeciwnym razie Sąd orzekający w sprawie powództwa o ustalenie stwierdziłby wstąpienie w stosunek najmu. Stosunek najmu spornego mieszkania ustał zatem w chwili śmierci matki pozwanego. Odmienne subiektywne stanowisko pozwanego tym zakresie, nie podważa prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia

Nie ulega wątpliwości, iż dla uznania, że osoba jest lokatorem w rozumieniu ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie Gminy o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. 2005.31.266) musi ona mieszkać w danym lokalu w chwili ustania stosunku najmu

Pozwany skoro nie zamieszkiwał w lokalu nie może być więc nawet traktowany jako lokator w szerokim rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów (…). Artykuł 2 ust. 1 ustawy zawiera zbiór ustawowych definicji używanych pojęć. W jego pkt 1 zdefiniowane zostało pojęcie lokatora. Zgodnie z ustawową definicją lokatorem w rozumieniu ustawy jest najemca lokalu lub osoba używająca lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Z jednoznacznego brzmienia tego przepisu wynika, że aby uzyskać status lokatora w rozumieniu ustawy należy spełnić następujące przesłanki: używać lokalu; na podstawie tytułu prawnego; tytuł prawny musi być inny niż prawo własności. Oznacza to, że poza zakresem pojęcia "lokator" w rozumieniu ustawy pozostają jedynie te osoby, które: po pierwsze, używają lokalu bez tytułu prawnego i po drugie, używają lokalu, gdyż służy im prawo własności nieruchomości; prawo własności budynku, w którym znajduje się lokal oraz prawo użytkowania wieczystego gruntu, na którym posadowiony jest budynek wraz ze znajdującym się w nim lokalem; odrębna własność lokalu.

Pozwany natomiast, wbrew twierdzeniom apelacji nie posiadał innego tytułu prawnego do władania lokalem. Nie sposób się zgodzić ze stanowiskiem skarżącego, iż skoro czynsz był pobierany za dwie osoby miałoby to dowodzić, iż pozwany był lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy. Ponownie należy podkreślić, iż takich ustaleń nie można było czynić po pierwsze z uwagi na treść wydanego wyroku, a po drugie pobieranie opłat za dwie osoby, w żadnym razie nie oznacza, iż w rzeczywistości dwie osoby faktycznie zamieszkiwały w lokalu. Co więcej, jak wskazywał już Sąd Rejonowy zameldowanie ( związane z tym naliczanie opłat ) w lokalu ma jedynie charakter administracyjnoprawny i nie wiąże się z nim jakikolwiek tytuł prawny do lokalu.

W takiej sytuacji, wobec braku przymiotu bycia lokatorem po stronie pozwanego, przyznanie lokalu socjalnego nie było w ogóle możliwe, albowiem art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy ma zastosowanie jedynie w sprawach o opróżnienie lokalu przeciwko osobom, które były lokatorami we rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy, a pozwany nigdy takiego przymiotu nie posiadał. Brak było więc także obowiązku analizowania sytuacji rodzinnej i majątkowej pozwanego, albowiem niezależnie od jego sytuacji nie przysługiwało mu prawo do lokalu socjalnego.

Nie ulega wątpliwości, iż skoro pozwany nie ma tytułu prawnego do zajmowania lokalu powództwo w zakresie eksmisji oparte o art. 222 § 1 k.c. było zasadne i apelacja podlegała oddaleniu.

Na koniec rozważań jedynie na marginesie Sąd Okręgowy zaznacza, iż chybione są również zarzuty apelacji w zakresie naruszenia art. 5 k.c., albowiem w treści ustawy została uregulowana możliwość przyznania lokalu socjalnego ze względu na zasady współżycia społecznego. Ustawodawca wskazał w treści art. 24 na zasadę jaką jest nieprzysługiwanie lokalu socjalnego dla osób zajmujących lokal samowolnie i wobec której sąd nakazał opróżnienie lokalu, przewidując jednak wyjątek w sytuacji gdy byłoby to w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.

Wskazany przepis stanowi więc niewątpliwie przepis szczególny w stosunku do generalnej zasady art. 5 k.c. Jednakże, zdaniem Sądu Okręgowego w stosunku do pozwanego nie zachodzą żadne okoliczności szczególne, które uzasadniałyby zasadność przyznania mu lokalu socjalnego. Co prawda pozwany posiada orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, jednakże jedynie o charakterze lekkim. Oznacza to, iż pozwany nie jest pozbawiony możliwości wykonywania pracy zarobkowej, oczywiście ze wskazaniem odpowiedniego zatrudnienia, uwzględniającego orzeczony stopień niepełnosprawności. Poza tym nie potrzebuje on pomocy do samodzielnej egzystencji, czy też konieczności udziału opiekuna w codziennym życiu, co w świetle zasad współżycia społecznego mogłoby uzasadniać przyznanie mu lokalu socjalnego.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zasadzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, na które to koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego adwokatem zgodnie z § 10 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013.461 t.j.).

Ponadto Sąd Okręgowy przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy radcy prawnemu B. J. kwotę 73,80 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu, zgodnie z § 9 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013.460 t.j.) uwzględniając 23 % stawkę podatku od towarów i usług.