Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 maja 2014r. Sąd Rejonowy w Świeciu zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódkiT. J.kwotę 20 000 zł z ustawnymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013r. i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3 417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że wskutek wypadku drogowego w dniu 22 marca 2005r. śmierć poniósł syn powódkiD. J.. Sprawca wypadku drogowego był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej (OC) u pozwanego. Przed śmiercią D. J.był już pełnoletni, zamieszkiwał wspólnie z rodzicami i pomagał im w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Powódka z mężem już wówczas byli osobami w starszym wieku i prace gospodarskie sprawiały im coraz więcej trudności. Syn deklarował przejęcie gospodarstwa od rodziców w zamian za dożywocie. Powódka przez dłuższy czas nie przyjmowała śmierci syna do wiadomości, zamknęła się w sobie, i jak wynika z ustaleń Sądu Rejonowego zaczęła podupadać na zdrowiu, bo pojawiły się dolegliwości sercowe. Sąd odwołując się do doświadczenia życiowego przyjął za wiarygodne wyjaśnienia powódki, że śmierć syna wywołała u niej silne przeżycia i szok, bo tak reaguje matka na śmierć dziecka, które choć dorosłe jest wspólnie z nią zamieszkuje (jest domownikiem). Fakt, że w dwa lata po śmierci syna umarł także jej mąż, mógł spowodować – w ocenie Sądu rejonowego, że w świadomości powódki te dwa fakty mogły się łączyć i tym samym potęgować poczucie krzywdy spowodowane śmiercią syna.

W ramach oceny prawnej tych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że więź rodzinna (matki z synem) należy do kategorii dóbr osobistych, a wypadek drogowy który spowodował śmierć syna i zerwanie tej więzi stanowi naruszenie dóbr osobistych powódki, a w konsekwencji uzasadnia udzielenie powódce ochrony prawnej w ramach art.23 i 24 kc. Powódka, jako najbliższy członek rodziny zmarłego, miała prawo domagania się zasadzenia od pozwanego ubezpieczyciela odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art.448 kc. Zatem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na jej rzecz kwotę 20 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia, w którym powódka zgłosiła swoje roszczenie pieniężne pozwanemu tj. od 10 maja 2013r. O kosztach postępowania w sprawie Sąd orzekł po myśli art.98 kpc (zaskarżony wyrok wraz z uzasadnieniem – k.51 oraz 53 – 56).

W apelacji od wyroku pozwany (...) S.A. w W. domagał się jego zmiany w całości poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Skarżący ubezpieczyciel zarzucił Sądowi Rejonowemu:

a/ naruszenia przepisów postępowania, a dokładniej art.233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, a w konsekwencji niezasadne uznanie, że wskutek śmierci D. J.nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci zerwania więzi emocjonalnej z synem, które należy chronić przyznaniem zadośćuczynienia oraz uznanie, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zasądzenia na rzecz powódki zadośćuczynienia w zaskarżonej wysokości;

b/ naruszenia przepisów prawa materialnego, a dokładniej:

- art.448 kc i art.24 kc wskutek przyjęcia, że śmierć D. J.(syna powódki) stanowi naruszenie dóbr osobistych w postaci zerwania więzi emocjonalnych oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki przyznania zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie wraz z ustawowymi odsetkami;

- art.34 ust.1 ustawy z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz.U.123 poz.1152 ze zm.) regulującego odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach gwarancyjnej odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

W dalszej części apelacji skarżący przedstawił szersze uzasadnienie wyżej przywołanych zarzutów (apelacja pozwanego – k.60 do 63).

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych (k.70 – 71).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego ubezpieczyciela nie podlegała uwzględnieniu. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie, w zakresie niezbędnym do jej rozstrzygnięcia, przez co Sąd odwoławczy przyjął te ustalenia także za podstawę swego orzeczenia.

Podzielił też ocenę prawną tych ustaleń z wnioskiem końcowym, że więź emocjonalna matki z synem (więź rodzinna) należy do kategorii dóbr osobistych prawem chronionych, mieszczących się w otwartym katalogu dóbr opisanych w art.23 kc, a zatem jej zerwanie wskutek nagłej śmierci syna spowodowanej wypadkiem drogowym zawinionym przez osobę trzecią (ubezpieczonego), uzasadnia udzielenie matce ochrony prawnej przewidzianej w art.24 kc. W konsekwencji daje uzasadnione podstawy do przyznania jej odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, w ramach podstawy prawnej przewidzianej w art.448 kc. Tym samym Sąd II instancji akceptuje ugruntowane już w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego stanowisko w tej kwestii, a zatem nie zachodzi konieczność czynienia szerszych wyjaśnień (por. między innymi wyrok z dnia 12.12.2002r. w sprawie V CKN 1581/00; wyrok z dnia 06.02.2008r. w sprawie IICSK 459/07; wyrok z dnia 14.01.2010r. w sprawie IV CSK 307/09; uchwała z dnia 22.10.2010r. w sprawie III CZP 76/10; wyrok z dnia 10.11.2010r. w sprawie II CSK 248/10; wyrok z dnia 11.05.2011r. w sprawie I CSK 621/10; uchwała z dnia 13.07.2011r. w sprawie III CZP 32/11). Wystarczy jedynie podkreślić, że w tych wszystkich orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazywał, iż więź rodzinna jest dobrem osobistym, a jego naruszenie uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Ponadto zapadły one w sprawach, w których roszczenia były skierowane przeciwko ubezpieczycielom, a Sąd Najwyższy nie wyraził żadnych wątpliwości, co do tego, iż zakres odpowiedzialności ubezpieczycieli odpowiada zakresowi odpowiedzialności osób ubezpieczanych (w istocie sprawców zdarzeń, z których śmierć osoby bliskiej wynikła).

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że nie znajduje uzasadnienia zarzut drugi apelacji, w części, w jakiej skarżący ubezpieczyciel podnosił naruszenie przez Sąd Rejonowy prawa materialnego, a konkretnie art.448 i art.24 kc. Nie znajduje uzasadnienia także w pozostałym zakresie, a mianowicie,że art.34 ust.1 ustawy z dnia 22.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz.U. 124 poz. 1152 ze zm.) wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienie za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art.448 k.c. Takie stanowisko pozostaje w sprzeczności z zapatrywaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 20.12.2012r. w sprawie III CZP 93/12, które Sąd odwoławczy w zupełności podziela, i które także uznać należy za akceptowane w praktyce orzeczniczej.

Wreszcie za chybiony uznać należało zarzut pierwszy apelacji pozwanego, że przy ocenie zebranych w sprawie dowodów Sąd Rejonowy naruszył zasady swobodnej ich oceny przewidziane w art.233 § 1 kpc. Apelujący nie wyjaśnił bliżej na czym ta wadliwość w ocenie dowodów polegała. Innymi słowy, które z dowodów zostały ocenione przez Sąd nielogicznie lub w sprzeczności doświadczeniem życiowym albo zostały pominięte, przez co ocena dowodów nie była wszechstronna i doprowadziła do poczynienia wadliwych ustaleń faktycznych. Zatem już z tej przyczyny zarzut nie mógł odnieść skutku, jakiego pozwany oczekiwał. W takim zakresie, w jakim było to niezbędne do wydania orzeczenia, okoliczności sprawy zostały wyjaśnione i były niesporne. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika bowiem, że wskutek wypadku drogowego śmierć poniósł syn powódki D. J., a tym samym doszło do nagłego zerwania więzi rodzinnej między nimi wskutek działania sprawcy, który był ubezpieczony u pozwanego. Doszło zatem do naruszenia dóbr osobistych powódki (osoby bliskiej), co otwierało jej możliwość poszukiwania ochrony prawnej w postaci żądania zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art.448 kc. Następstwa nagłej śmierci syna opisane w ustaleniach Sądu I instancji, których nie trzeba powtarzać były tego rodzaju i o takich skutkach emocjonalnych, że uzasadniały ustalenie należnej powódce sumy zadośćuczynienia w wysokości 20 000 zł, jako odpowiedniej (w ujęciu w/w przepisu). Z pewnością nie jest ona wygórowana i uwzględnia fakt, że od śmierci syna powódki upłynął już znaczny okres, powódka ma też inne dzieci, a w konsekwencji przez okres osamotnienia wywołany nagłym zniknięciem syna z jej życia mogła przejść być może nieco mniej boleśnie.

Nie znajdują uzasadnienia zastrzeżenia skarżącego, co do terminu, od którego Sąd Rejonowy zasądził odsetki ustawowe od należnej sumy zadośćuczynienia. Zwraca uwagę fakt, że w punkcie pierwszym zaskarżonego wyroku Sąd wskazał datę 10 lipca 2013r., a w jego uzasadnieniu wprost określił, że powód zgłosił swoje żądania powodowi w dniu 10 maja 2013r., którą to datę Sąd przyjmuje za początkową dla biegu odsetek. Jednak z racji tego, że apelację od wyroku złożyła jedynie strona pozwana, to Sąd odwoławczy nie mógł dokonać zmiany orzeczenia poprzez wydłużenie terminu naliczania odsetek ustawowych (od dnia 10 maja 2013r.), bo naruszałoby to zakaz orzekania na niekorzyść strony wnoszącej apelację (przewidziany w art.384 kpc). Jednocześnie nie znajduje uzasadnienia zapatrywanie pozwanego, że przy tego rodzaju roszczeniach (o zadośćuczynienie) jedyną właściwą datą, od której należałoby zasądzać odsetki ustawowe jest data wyrokowania. Tak rzeczywiście będzie, gdy wysokość zasądzonego roszczenia (tu zadośćuczynienia) zostanie ustalona na dzień wyrokowania w sprawie i tylko w tym okresie będzie aktualna jej wysokość. Innymi słowy, gdyby w dacie wniesienia pozwu, czy jeszcze wcześniej np. w dacie zgłoszenia roszczenia zobowiązanemu do zapłaty wysokość zadośćuczynienia był niższa, to nie byłoby uzasadnione naliczanie odsetek ustawowych od wyższej kwoty ustalonej i aktualnej na czas wyrokowania, ale z datą początkową naliczenia odsetek sprzed wyrokowania (np. od chwili wniesienia pozwu, czy wezwania zobowiązanego do zapłaty). W ten bowiem sposób doszłoby do swoistego zwaloryzowania należnego świadczenia, a w konsekwencji nienależnego przysporzenia na rzecz powódki. W sprawie ustalona wysokość zadośćuczynienia nie była wygórowana i zachowała aktualność zarówno na czas wyrokowania, jak i na czas zgłoszenia roszczenia pozwanemu ubezpieczycielowi przed procesem. Pismem z dnia 10.05.2013r. pozwany udzielił powódce ostatecznej odpowiedzi, że nie uznaje jej roszczenia (k.13). W tych okolicznościach zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz powódki z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013r., a więc za krótszy okres opóźnienia niż dochodziła powódka, jest dla pozwanego rozstrzygnięciem korzystnym i nie może zostać zmienione mimo omyłki Sądu Rejonowego, na co wskazuje lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Nie znajduje natomiast uzasadnienia stanowisko apelującego, na co już wcześniej wskazano, że w okolicznościach tej sprawy odsetki ustawowe od należnego zadośćuczynienia mogły być zasądzone na rzecz powódki dopiero od daty wyrokowania.

Z tych zasadniczych przyczyn i mając na uwadze argumenty przywołane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego, jako nieuzasadnioną (na podstawie art.385 kpc). O kosztach postępowania apelacyjnego należnych powódce od pozwanego orzekł po myśli art.98 § 1 i 3 kpc oraz art.108 § 1 kpc, a ich wysokość ustalił zgodnie z § 12 ust.1 pkt 1 i § 6 pkt 5 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych…(Dz.U z 2013r. poz. 490).