Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: D. M. i M. M.

przeciwko: (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I ustala nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu budowlanego w walucie wymienialnej z dnia 8 stycznia 2008 r. o nr (...) zawartej między powodami D. M. i M. M. a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.;

II zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 199 148,04 zł (sto dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy sto czterdzieści osiem złotych 04/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;

III zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6 434 zł (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 870/20

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 15 września 2020 r. przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. powodowie D. M. i M. M. wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 199 148,04 zł tytułem zwrotu świadczeń nienależnych w postaci rat kapitałowo – odsetkowych i innych świadczeń, spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 11.10.2010r. do dnia 12.09.2017r. w związku z wykonaniem umowy kredytu nr (...) z dnia 09.01.2008r. z uwagi na bezwzględną nieważność w/w umowy w całości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 15.07.2020r. do dnia zapłaty oraz o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu nr (...) z dnia 08.01.2008r. zawartej miedzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego Bankiem (...) S.A. Ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd związania stron umowy kredytu co do zasady, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie 117 994,40 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo – odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście powodowie powinni byli spłacić w okresie od dnia 11.10.2010r. do dnia 11.03.2020r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 15.07.2020r. do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli także o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce.

W uzasadnieniu podano, że w dniu 08.01.2008r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego – Bankiem (...) S.A. umowę o kredyt nr (...), opiewającą na kwotę 141 569,53 CHF. Zdaniem powodów, pozwany w zawartej umowie posłużył się postanowieniami umownymi, które określane są jako niedozwolone i tym samym nie wiążą powodów. Ryzyko sporządzenia i wykorzystania takiego wzorca obciąża autora treści umowy – czyli pozwanego. Pozwany jest przedsiębiorcą, którego należytą staranność bada się według miernika określonego w art. 355 § 2 k.c., a nie może ulegać wątpliwości, że staranności przy formułowaniu kwestionowanych zapisów zabrakło, gdyż są niejednoznaczne i godzą w sposób rażący w interesy powodów i naruszają dobre obyczaje.

Zawarcie umowy zostało poprzedzone kilkoma spotkaniami powodów w biurze pozwanego, podczas których przeanalizowana została zdolność kredytowa powodów oraz przedstawiono powodom warunki kredytowania. Powodom została przedstawiona symulacja, która była skonstruowana w taki sposób, że nie wywołała obaw przed zaciągnięciem kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego. Doradca zapewniał o stabilności kursu CHF, co ostatecznie przekonało powodów do zaciągnięcia kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego. Powodowie złożyli wniosek kredytowy w biurze pośrednika, a następnie zostali telefonicznie poinformowani o podjęciu przez pozwanego pozytywnej decyzji kredytowej. Po jej otrzymaniu, powodowie udali się do biura pośrednika, celem zawarcia umowy kredytowej.

Powodowie wskazali, że w trakcie czynności poprzedzających zawarcie przedmiotowej umowy kredytu, doradca w ogólny sposób omówił z powodami zapisy umowy. Zostały pominięte kwestie związane z mechanizmami zmiany kursów, a jedynie zapewniano ich o stabilności waluty CHF. Doradca nie poinformował powodów w sposób klarowny i zrozumiały o wiążącym się z zawarciem umowy kredytu denominowanego ryzyku, o możliwych konsekwencjach ekonomicznych wzrostu kursu waluty i jego potencjalnym wpływie na wysokość kapitału kredytu, jak i poszczególnych rat oraz o stosowaniu dwóch różnych kursów walut CHF do ustalenia kapitału kredytu i spłaty rat kredytu, których różnica stanowiła de facto dodatkowy zysk pozwanego. Powodom nie zostały w sposób zrozumiały wyjaśnione zasady działania mechanizmu klauzuli zmiennego oprocentowania, klauzuli denominacyjnej oraz zmienności kursów walut, co więcej nie został poinformowany w toku zawierania umowy (ani przed jej zawarciem) o ryzykach związanych z zastosowaniem przez pozwanego w/w instrumentów. Powodom nie przedstawiono również wykresów obrazujących zmiany kursu CHF w przeszłości. Powodowie nie uzyskali informacji o wcześniej zanotowanym maksimum kursowym CHF w stosunku do PLN, pomimo że umowa została zawarta w okresie wyjątkowego osłabienia się CHF względem PLN, nie zostały również wyjaśnione kluczowe kwestie związane z mechanizmami ustalania kursu waluty przez bank.

Powodowie nie mieli możliwości negocjowania z pozwanym warunków umowy, w szczególności w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, jak również sposobu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. Powodowie mogli jedynie zaakceptować zapisy o treści zaproponowanej przez stronę pozwaną. Ponadto powodowie byli zobowiązani do spłaty rat kredytu wedle wyliczeń pozwanego (harmonogramu), we wskazanym przez niego terminie. W chwili podpisywania umowy jak i w okresie późniejszym faktyczna wysokość zobowiązania powodów pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu uzależniona została od mierników wartości im nieznanych, w tym w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży franka szwajcarskiego.

W opinii powodów, w chwili podpisywania umowy kredytowej faktyczna wysokość ich zobowiązań pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredu uzależniona została od mierników wartości im nieznanych, w tym w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego u pozwanego, który to kurs pozwany określał w sposób niejednoznaczny, nieweryfikowalny i arbitralny.

Zdaniem powodów przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna z uwagi na przekroczenie granicy swobody umów i zasad współżycia społecznego.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w oraz o zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Zdaniem pozwanego, powodowie mieli możliwość ingerowania w warunki umowy, lecz nie podjęli prób negocjacji poszczególnych postanowień umowy z pozwanym. W ocenie pozwanego nie mógł on w sposób dowolny ustalać kursów wymiany walut. Pozwany podniósł, że przedmiotowa umowa kredytu jest umową kredytu walutowego, a nie złotówkowego z klauzulą waloryzacyjną i została w całości zawarta zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w dniu jej zawarcia. Powodowie od początku znali wysokość kredytu walutowego i zobowiązali się zwrócić ten kredyt w walucie, w której ten został udzielony w terminach wynikających z harmonogramu spłat. Odsetki naliczane były od kwoty faktycznie przekazanego kapitału, to jest od kwoty wyrażonej we franku szwajcarskim, co jest bezpośrednią konsekwencją faktu, że jest to kredyt w CHF, czyli należność główna oraz odsetki ustalane zostały w samej walucie obcej, w oparciu o stopę referencyjną odpowiednią dla tej waluty, tj. LIBOR. Pozwany przedstawił powodom informacje dotyczące ryzyka związanego z udzielanym kredytem walutowym.

W ocenie pozwanego umowa nie narusza dobrych obyczajów ani zasad współżycia społecznego. Pozwany nie znajduje podstaw do uznania zarówno całej, jak i chociażby poszczególnych postanowień umowy za nieważne. Zdaniem pozwanego właściwie poinformował on powodów o ryzyku zaciągnięcia kredytu walutowego.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 8 stycznia 2008r. w T. pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanego Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. a powodami D. M. i M. M. została zawarta umowa kredytu budowlanego w walucie wymienialnej CHF nr (...). Kredyt przeznaczony był na budowę domu jednorodzinnego znajdującego się w miejscowości S., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Tucholi prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Na podstawie umowy pozwany bank udzielił powodom kredytu indeksowanego w kwocie 141 569,53 CHF (§ 1 ust. 1 umowy). Bank udzielił kredytu na okres od dnia 8.01.2008r. do dnia 8.10.2030r.

Zgodnie z § 4 ust. 1 umowy spłata kredytu następowała w złotych polskich. Zmiana kursu waluty wpływała na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo – odsetkowe.

Zgodnie z § 37 ust. 1 i 2 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego kredyty w walutach wymienialnych wypłacane były w złotych, przy zastosowaniu kursu kupna, waluty obowiązującego w Banku w chwili wypłaty. Natomiast podlegały spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty. Z kolei odsetki, prowizje oraz opłaty, naliczane są w walucie kredytu i podlegają spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut obowiązującego w Banku (§ 38 ust. 1 regulaminu).

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,1117 % (§ 3 umowy kredytu).

Zgodnie z § 6 umowy kredytu zabezpieczeniem kredytu była hipoteka zwykła w kwocie 141 569,53 CHF oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 70 784,77 CHF ustanowiona na nieruchomości powodów położonej w miejscowości S., działka nr (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) przez Sąd Rejonowy w Tucholi.

Dowód: umowa nr (...) z dnia 8 stycznia 2008r. k. 33-36, regulamin kredytu hipotetycznego i budowlanego k. 37-43, wniosek o udzielenie kredytu z załącznikami k. 155-167, oświadczenie kredytobiorców k. 169, decyzja kredytowa k. 171, oświadczenia o ustanowieniu hipoteki k. 187, dyspozycje wypłaty transz kredytu k. 189-192,.

W wykonaniu wskazanej umowy powodowie regularnie spłacali raty kredytu. W okresie od 10.10.2008 r. do 02.11.2020 r. powodowie wpłacili na rzecz pozwanego kwoty na spłatę rat kapitałowo odsetkowych w wysokości 341 478,45 PLN.

Dowód: zaświadczenie pozwanego banku k. 44-47, historia spłat rat kapitałowych k. 194-195, historia spłat rat odsetkowych k. 197-198, historia zmian oprocentowania k. 200.

Przedstawiciel pozwanego banku zapewniał, że ryzyko kursowe przy kredycie walutowym do CHF jest minimalne, a wahania kursu CHF mogą wystąpić maksymalnie do 10%. Z symulacji przedstawionej przez bank wynikało, że maksymalna rata powodów będzie wynosiła 1 500 zł. Powodom nie pokazywano historycznych kursów waluty CHF. Powodom nie wyjaśniono zasad tworzenia i działania tabeli kursów przeliczeniowych banku.

Powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść umowy. Powodom nie umożliwiono negocjacji poszczególnych postanowień umowy. Umowa nie była napisana w sposób jasny dla powodów.

Powodów nie poinformowano, że bank będzie stosował dwa równe kursy dla przeliczenia kredytu. Powodowie również nie wiedzieli, ze bank będzie ustalał te kursy samodzielnie.

Dowód: przesłuchanie powoda k. 472-473, przesłuchanie powódki k. 473-474.

Pismem z dnia 12.05.2020 r. powodowie złożyli pozwanemu reklamację dotyczącą zawartej między nimi umowy o kredyt.

Pozwany nie znalazł podstaw do uwzględnienia roszczeń powodów.

Dowód: reklamacja z dnia 12.05.2020 r. k. 48-50, e-mail pozwanego k. 51-52.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dokumentów oraz na podstawie przesłuchania powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w/w dokumenty, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto ich autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Sąd uznał za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy dowody z dokumentów w postaci: tabel z kursami kupna NBP, wyciągów z uchwał zarządu Banku (...) S.A., listu Z-cy Dyrektora Departamentu (...) sprzedażą detaliczną, „Białej księgi kredytów frankowych”, historii rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego, tabeli C kursów kupna i sprzedaży NBP, archiwum kursów (...) Bank (...) S.A., tabelarycznego zestawienia średnich ważonych oraz tabeli przedstawiającej wyliczenie rat z pominięciem klauzul abuzywnych. Sąd uznał za nieprzydatne w/w dowody z dokumentów z uwagi na to, że dowody te zostały powołane na fakty nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania. Nie miały one żadnego znaczenia procesowego z punktu widzenia analizy spornej umowy kredytu oraz oceny czy jest ona zgodna z prawem i czy zawiera klauzule niedozwolone. Powołane dokumenty zawierały treści oderwane od konkretnej umowy, która jest przedmiotem sporu i z tego względu nie mogły stanowić dowodu w sprawie.

Sąd uznał zeznania świadków A. N. i M. J. za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powołani świadkowie nie brali udziału w procesie zawierania przez strony kwestionowanej umowy kredytu, przez co nie mogli posiadać wiedzy istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy. W związku z tym dowód ten nie został uwzględniony przez Sąd przy ocenie prawnej przedmiotowej sprawy.

Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości, finansów i bankowości z uwagi na jego nieprzydatność dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy tj. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. W ocenie Sądu nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego, bowiem nie są to okoliczności istotne na gruncie art. 385 ² k.c. oraz oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd natomiast przesłuchanie powodów, ponieważ korespondowało one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu, jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie bezsporne było, że strony łączyła umowa kredytu na kwotę 141 569,53 CHF. Zgodnie z § 37 ust. 1 i 2 Regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego kredyty w walutach wymienialnych wypłacane były w złotych, przy zastosowaniu kursu kupna, waluty obowiązującego w Banku w chwili wypłaty. Natomiast podlegały spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty. Z kolei odsetki, prowizje oraz opłaty, naliczane były w walucie kredytu i podlegały spłacie w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży walut obowiązującego w Banku (§ 38 ust. 1 regulaminu), przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania miały mieć wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo- odsetkowej. Powodowie zgodnie z umową mieli obowiązek spłacać kredyt w miesięcznych, równych ratach kapitałowo-odsetkowych w walucie polskiej.

Dodatkowo Sąd ustalił, że umowa pomiędzy stronami zawarta została
z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznali za abuzywne. Pozwany natomiast poinformował jedynie kredytobiorców o ryzyku kursowym oraz o fakcie, że z tego względu mogą wzrosnąć miesięczne raty. Nie poinformował ich jednak w sposób rzetelny i pełny o nieograniczonym zakresie ryzyka kursowego. W związku z tym swoboda powodów ograniczyła się jedynie do możliwości zawarcia bądź odmowy zawarcia umowy o kredyt.

W pierwszej kolejności Sąd zwrócił uwagę na fakt, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powodów o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22.04.2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powodowie złożyli pozwanemu reklamację dnia 12.05.2020 r., dotyczącą przedmiotowej umowy kredytu. Nawet jednak, gdyby za chwilę powzięcia wiadomości o istnieniu klauzul abuzywnych uznać wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej, co nastąpiło w 2011r., obowiązujący powodów 10-letni okres przedawnienia i tak w dniu wniesienia pozwu jeszcze nie upłynął. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony dnia 15 września 2020 r., zatem zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanego jest nieuzasadniony.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie powodów o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego umowy z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Klauzule waloryzacyjne zawarte w przedmiotowej umowie, tj. § 1 ust. 1 umowy w zw. z § 37 ust. 1 regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego oraz § 4 ust. 1 umowy w zw. z § 37 ust. 2 i § 38 ust. 1 regulaminu kredytu hipotecznego i budowlanego, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone, ponieważ dają pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy. Na podstawie art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Natomiast art. 385 ¹ § 1 k.c. opisuje niedozwolone postanowienia umowne i na jego podstawie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z definicją zawartą w art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta i właśnie z takimi okolicznościami mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

W toku przeprowadzonego postępowania powodowie wykazali, że przytoczone klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem. Nie było żadnej możliwości negocjacji umowy. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, według którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17).

W ocenie Sądu nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego, bowiem nie są to okoliczności istotne na gruncie art. 385 ² k.c. oraz oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Zwrócić należy natomiast uwagę na fakt, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a co za tym idzie również wysokości zobowiązań konsumenta. Zaznaczyć należy bowiem, że pozwany jest profesjonalistą i prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Natomiast powodowie, jako osoby fizyczne, zawarły umowę niezwiązaną bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową, w związku z tym bez wątpienia w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Na podstawie art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zatem kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą jest kwota kapitału mu udostępnionego i przez niego wykorzystanego. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Natomiast Sąd zwrócił uwagę na fakt, że kwota, którą powodowie mieli zwrócić pozwanemu nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Jeżeli umowa zawiera jakiekolwiek zapisy, które dopuszczają dowolną waloryzację, to jest ona niezgodna z przepisami art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c., ponieważ rażąco naruszają interesy konsumenta.

Sąd rozważył, że abuzywność zapisów umowy powinno się badać na moment dokonywania czynności prawnej przez konsumenta z przedsiębiorcą. Nie mogą być brane pod uwagę zmiany w ustawodawstwie wprowadzane po zawarciu umowy oraz sposób wykonywania umowy przez przedsiębiorcę, w szczególności zmiany w treści stosunku prawnego.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd uznał, że żądanie powodów o zapłatę w związku z ustaleniem nieważności umowy kredytowej jest zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą jej, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c. Natomiast bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Ustalenie nieważności wskazanej umowy kredytu skutkuje tym, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Natomiast są obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony.

W myśl art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Odwołanie się do tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby banku jest nieprecyzyjne, w związku z czym narusza wskazany przepis. Powodowie bowiem nie wiedzieli i nie mogli przewidzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata. Doszło więc do oczywistego naruszenia przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe jest coraz większa, bowiem wówczas nie ma jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Skutkuje to nieważnością całej umowy kredytowej na podstawie art. 58 k.c.

Niniejszą umowę należy uznać za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także z uwagi na fakt, że nawet gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam wzrost kursu franka szwajcarskiego. Powodowie mieli świadomość, że kurs CHF może wzrosnąć. Jednak taka świadomość ryzyka nie obejmuje uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie tak ogromnej zwyżki, jaka miała miejsce w niniejszych okolicznościach. Ponadto, sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego jest tym bardziej zauważalna i niewątpliwa, gdy weźmiemy pod uwagę okoliczność, że w przypadku tak znacznego i niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Natomiast bank pozyskiwał środki znacznie wyższe, niż przekazane do dyspozycji powodów, w związku z niemal podwojonym kursem CHF.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd uznał, że żądanie zapłaty w związku z nieważnością przedmiotowej umowy kredytu zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. W niniejszej sytuacji zasadność roszczenia powodów Sąd rozważył w oparciu o przepis art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Najbardziej kluczową kwestią jest wykładnia sformułowania „zużył” lub „utracił" w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu. Nakazuje bowiem jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Nie można natomiast jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten dostrzegany był jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji i tzw. teorii salda. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7.05.2021 r. (sygn. III CZP 6/21), należy rozpatrzeć ten aspekt wedle teorii dwóch kondykcji. W związku z tym, w przypadku następczej nieważności umowy, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w niniejszej sprawie, dlatego Sąd przyjął za słuszny wskazany pogląd SN. Konsekwencją powyższego było uwzględnienie roszczenia o zapłatę, w kwocie wskazanej w pozwie przez powodów.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd ustalił, nieistnienie pomiędzy stornami stosunku prawnego umowy kredytu z dnia 8.01.2008 r. o nr (...) zawartej między powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego Bankiem (...) S.A. - pkt I sentencji wyroku.

W punkcie II sentencji wyroku, biorąc na uwagę wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 199 148,04 zł wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 15 lipca 2020 r. do dnia zapłaty. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu w tym zakresie na podstawie art. 481 k.c.

Z uwagi na uwzględnienie żądania głównego o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego i zapłatę, nie było podstaw do rozpatrywania zasadności zgłoszonych przez powoda żądań ewentualnych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając przegrywającego pozwanego równowartością poniesionej przez powodów opłaty od pozwu – 1 000 zł, wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 5 400 zł, powiększonego o opłatę skarbową od pełnomocnictw – 34 zł. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6 434 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty (pkt III sentencji wyroku).

Sąd ustalił, że nie zaszły przesłanki uzasadniające zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce minimalnej. Nie uzasadnia tego ani rodzaj i zawiłość przedmiotowej sprawy ani nadzwyczajnie duży nakład pracy pełnomocnika powodów.

SSO Agnieszka Dutkiewicz