Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz

Protokolant: stażysta Szymon Guza

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 lutego 2024 r. w B.

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko pozwanym D. K. i M. K.

o zapłatę

I  oddala powództwo;

II  zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 5 434 zł (pięć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 3/23

UZASADNIENIE

wyroku z 29 lutego 2024r.

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. w pozwie z dnia 23 grudnia 2022r. (data stempla pocztowego) wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych D. K. oraz M. K. kwoty 189.345,51 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2022r. do dnia zapłaty, na którą to kwotę składają się:

- kwota 135.000,00 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej,

- kwota 54.345,50 zł tytułem zwrotu wartości świadczenia banku polegającego na umożliwieniu korzystania stronie pozwanej z kapitału udostępnionego przez bank od dnia 22 kwietnia 2008r. do dnia 31 stycznia 2022r., o którą to wartość strona pozwana jest wzbogacona kosztem powoda, a powód zubożony z korzyścią dla strony pozwanej.

Ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia powyższego roszczenia, powód wniósł o zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności Banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowanej kursem CHF powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 54.939,90 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza i w konsekwencji zasądzenie od strony pozwanej solidarnie na rzecz powoda ww. kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2022r. do dnia zapłaty.

W obu przypadkach powód wnosił o zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Uzasadniając swoje żądanie powód wskazywał, iż wniesione przezeń powództwo zmierza do ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii spornych pomiędzy stronami, które powstały w związku z zarzutem nieważności (bezskuteczności) umowy. Powód podniósł, że w ramach uprzednio rozstrzygniętego pomiędzy stronami sporu zapadł prawomocny wyrok, na podstawie którego Sąd zasądził na rzecz strony pozwanej od banku łącznie kwotę 37.443,54 zł. Z uzasadnienia tego orzeczenia natomiast wynika, że zawarta pomiędzy stronami umowa kredytu jest nieważna, bowiem bezskuteczność umowy wynika ze stwierdzenia, że klauzula waloryzacyjna jest względem strony pozwanej nieskuteczna jako niedozwolone postanowienie umowne. Niniejsza sprawa zatem w ocenie powoda jest konieczna w związku z brakiem rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych pomiędzy stronami co do skutków nieważności umowy. Powód podnosił, że w związku z tym, że spełnił świadczenie w postaci udostępnienia kapitału kredytu w PLN, strona pozwana została wzbogacona o wartość tej usługi. Wzbogacenie natomiast nastąpiło w ten sposób, że strona pozwana nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskanie kwoty kapitału w PLN.

W dalszej części uzasadnienia powód wskazywał także na zasadność sformułowanego roszczenia ewentualnego, a nadto wykazywał, iż jego roszczenie restytucyjne nie uległo przedawnieniu (k. 4 – 20).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości, kwestionując je co do zasady jak i wysokości. Jednocześnie pozwani wnieśli zarzut przedawnienia w zakresie żądania zwrotu kwoty nominalnej odpowiadającej kwocie wypłaconego kapitału kredytu, zarzut potrącenia w zakresie żądania zwrotu kwoty nominalnej odpowiadającej kwocie wypłaconego kapitału kredytu w części dotyczącej kwoty 104.579,00 zł oraz zarzut umorzenia poprzez zapłatę części wierzytelności o zwrot kwoty nominalnej odpowiadającej kwocie wypłaconego kapitału kredytu w zakresie dotyczącym kwoty 30.421,01 zł (zapłata dokonana została w dniu 14 listopada 2022r.).

Nadto strona pozwana wniosła o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwani wskazali, iż zawarli z powodem jako bankiem, umowę o kredyt waloryzowany kursem CHF. Pozwani – D. i M. K. są rodzeństwem, zaś kredyt przeznaczony był na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych M. K.. Pozwany D. K. był stroną tej umowy w celu zwiększenia zdolności kredytowej swojej siostry, zakupione mieszkanie natomiast stało się wyłączną własnością M. K.. To ona także ponosiła wszelkie wydatki związane ze spłatą kredytu. Pozwani podnieśli, że pomiędzy stronami niniejszego procesu toczyło się prawomocnie zakończone postępowanie, na skutek którego pozwana wezwała bank do zwrotu całości nienależnie wpłaconych przez nią świadczeń na rzecz banku. Wezwanie obejmowało okres do czerwca 2021r. włącznie. Dokonane potrącenie nie umorzyło w całości wierzytelności strony powodowej o zwrot nienależnie świadczonej kwoty kapitału kredytu, zatem strona pozwana przelała na rzecz powoda pozostałą część tej kwoty, tj. 30.421,01 zł. Wobec tego, wierzytelność powoda wygasła. Strona pozwana podniosła, że żądanie zapłaty dodatkowych kwot ponad wartość wypłaconego kapitału kredytu jako rzekomej równowartości wzbogacenia strony pozwanej stoi w sprzeczności z treścią art. 405 kc i stanowi wyłącznie próbę ukrycia rzeczywistego charakteru dochodzonego roszczenia, jakim pozostaje dochodzenie wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału kredytu. Nadto, wbrew twierdzeniom strony powodowej, formułowaną pośrednio poprzez powoływanie się na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r., V CSK 382/18, podstawą prawną o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału nie mogą być przepisy o tzw. roszczeniach uzupełniających – art. 224 kc i 225 kc.

Ostatecznie strona pozwana podniosła zarzut sprzeczności roszczenia powoda z art. 5 kc, wskazując, że formułowanie przez powoda swoich żądań przeczy zasadom takim jak zasada czystych rąk i zasada postępowania moralnego. To strona powodowa bowiem sporządziła wzorzec umowy, w oparciu o który strony zawały umowę kredytową i który był obarczony daleko idącymi wadami prawnymi w zakresie postanowień dotyczących sposobu indeksacji kwoty kapitału i rat kredytu.

Pozwani odnieśli się także do roszczenia ewentualnego powoda, wskazując na jego bezzasadność (k. 123 – 145).

Pismem z dnia 21 lipca 2023r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w S. zgłosił swój udział w niniejszej sprawie (k. 259).

Pismem procesowym z dnia 02 listopada 2023r. oraz pismem procesowym z dnia 12 grudnia 2023r. powód zmodyfikował swoje powództwo, w ten sposób, że cofnął powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w całości w zakresie kwoty 54.345,50 zł tytułem zwrotu równowartości świadczenia banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej (bezskutecznej) umowy kredytu; zmodyfikował powództwo główne, w ten sposób, że dochodzoną w pozwie kwotę 135.000,01 zł stanowiącej świadczenie w postaci kapitału kredytu wypłaconego stronie pozwanej pomniejszył o kwotę 30.421,01 zł, tj. o wysokość wpłaty dokonanej przez pozwaną 14 listopada 2022r. tytułem rozliczenia kapitału kredytu. Powód w pozostałym zakresie podtrzymał powództwo w brzmieniu pierwotnym (k. 280 – 282v., 302).

Postanowieniem z dnia 1 lutego 2024r. Sąd umorzył postępowanie co do kwoty 54.345,50 zł (k. 320).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 kwietnia 2008r. pomiędzy M. K. oraz D. K. a (...) S.A. z siedzibą w W. zawarta została umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF. Kredyt przeznaczony został na finansowanie zakupu na rynku wtórnym prawa własności do lokalu mieszkalnego w B. przy ul. (...), refinansowanie nakładów poniesionych w związku z zakupem przedmiotowego lokalu oraz finansowanie opłat okołokredytowych.

Na podstawie umowy pozwany bank zobowiązał się oddać do dyspozycji powodów kwotę 135.000,00 zł, która była waloryzowana kursem CHF. Zgodnie z § 1 ust. 3A umowy kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 4 kwietnia 2008r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosiła 62.723,59 CHF. Kwota ta miała charakter informacyjny i nie stanowiła zobowiązania banku.

Kredyt miał być spłacany w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych, tj. od dnia 18 kwietnia 2008r. do dnia 01 maja 2038r. (§ 1 ust. 4 umowy).

Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 202.500,00 zł ustanowiona na nieruchomości stanowiącej cel przedmiotowego kredytu (§ 3 ust. 1 umowy). Zabezpieczeniem kredytu było także ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu oraz przelew na rzecz (...) praw z umowy ubezpieczenia na życie zawartej przez kredytobiorców na kwotę nie niższą niż 135.000,00 zł (§ 3 ust. 3 i 4 umowy).

Kwota kredytu wyrażona w walucie CHF została określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu (§ 7 ust. 1 umowy).

Zgodnie z § 11 ust. 2 i 4 umowy, harmonogram spłat stanowił załącznik i integralną część umowy, a nadto był sporządzany w CHF. Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane były w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującym na dzień i godzinę spłaty (§ 13 ust. 6).

W § 29 umowy zawarto oświadczenie zgodnie, z którym powodowie zostali dokładnie zapoznani z kryteriami zmiany stóp procentowych i w pełni je akceptują oraz zostali dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje.

W dniu 22 kwietnia 2008r. kredytodawca wypłacił kredytobiorczyni kwotę 135.000,01 zł.

(dowód: umowa kredytu – k. 24 – 28, dyspozycja uruchomienia kredytu hipotecznego – k. 34, potwierdzenie wykonania operacji uznaniowej – k. 35)

Wyrokiem z dnia 27 maja 2021r. Sąd Okręgowy w Łodzi Wydział III Odwoławczy w sprawie o sygn. III Ca 729/20 zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, iż ostatecznie zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki M. K. kwotę 18.721,77 zł; zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki D. K. kwotę 18.721,77 zł. Orzeczono także o kosztach zasądzając od pozwanego (obecnie powoda) na rzecz M. K. i D. K. kwoty po 4.504,67 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a nadto o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym zasądzając od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty po 2.435,00 zł.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. I C 1249/19 – k. 41, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie o sygn. III Ca 729/20 wraz z uzasadnieniem – k. 42 – 95v.)

Pismem z dnia 3 listopada 2022r. powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 189.345,51 zł tytułem rozliczenia roszczeń wynikających z bezskuteczności (nieważności) umowy nr (...). Wezwanie obejmowało kwotę 135.000,01 zł jako kwotę całego wypłaconego kapitału w PLN oraz kwotę 54.345,50 zł jako kwotę stanowiącą wartość świadczenia spełnionego na rzecz pozwanych, polegającego na umożliwieniu im korzystania z kapitału banku.

(dowód: wezwanie do zapłaty – k. 96 – 101v., wezwanie do zapłaty – k. 102 – 107v.)

W dniu 11 czerwca 2021r. M. K. wezwała powoda do zapłaty kwoty 131.324,56 zł tytułem wszystkich nienależnie pobranych środków pieniężnych na podstawie nieważnej umowy o kredyt nr (...). Na przedmiotową kwotę składały się: 119.404,30 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od 02 czerwca 2008r. do 01 czerwca 2021r.; 270 zł tytułem prowizji za ubezpieczenie kredytu; 1.317,78 zł tytułem składki ubezpieczeniowej od nieruchomości; 2.025,00 zł tytułem jednorazowej składki ubezpieczenia na życie i od niezdolności do pracy zarobkowej; 5.055,17 zł tytułem składki ubezpieczeniowej na życie oraz 3.252,31 zł pobrane tytułem składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Powyższe wezwanie doręczone zostało powodowi w dniu 14 czerwca 2021r.

(dowód: wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem doręczenia – k. 223 – 225)

Pismem z dnia 14 listopada 2022r. M. K. oświadczyła powodowi, że dokonuje potrącenia przysługującej jej wobec niego wierzytelności. W piśmie wskazano, że po dokonanym potrąceniu, wierzytelność powoda uległa umorzeniu do kwoty 30.421,01 zł. Tego samego dnia pozwana dokonała przelewu na rzecz powoda kwoty 30.421,01 zł.

(dowód: odpowiedź na wezwanie do zapłaty – k. 226, oświadczenie o potrąceniu – k. 227, potwierdzenie przelewu – k. 228)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy dokumenty ujawnione w stanie faktycznym, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Na rozprawie w dniu 9 października 2023r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny bankowości i rachunkowości jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Wniosek ten odnosił się bowiem do roszczenia powoda z tytułu waloryzacji świadczenia w oparciu o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych od 2003r. Sąd na tej samej podstawie pominął także wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny i szacowania nieruchomości, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia spraw, bowiem odnosił się do wyliczenia wysokości roszczenia z tytułu waloryzacji w oparciu o innych wskaźnik.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Bezsporną w sprawie jest okoliczność ustalenia nieważności umowy kredytu, zawartej pomiędzy stronami, i to z uwagi na bezskuteczność abuzywną, czyli związaną z istniejącymi od samego początku w umowie niedozwolonymi postanowienia umownymi, narzuconymi przez bank w tej sprawie, a co wprost wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi. Konsekwencją uznania umowy za nieważną jest z kolei obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń, gdyż stanowią one świadczenia nienależne w rozumieniu przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Zgodnie z art. 405 kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. Zastosowanie ma to także do zwrotu nienależnego świadczenia z art. 410 § 1 kc. Zasadność roszczenia z takiej podstawy rozważyć należy także w oparciu o przepis art. 409 kc, zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Najbardziej kluczową kwestią jest wykładnia sformułowania „zużył” lub „utracił" w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu. Nakazuje bowiem jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Istniały wątpliwości co do tego, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten dostrzegany był jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji i tzw. teorii salda. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. III CZP 6/21), należy rozpatrzeć ten aspekt wedle teorii dwóch kondykcji, jako przesądzonej w orzecznictwie sądów powszechnych. W związku z tym, w przypadku następczej nieważności umowy, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w niniejszej sprawie, dlatego Sąd przyjął za słuszny wskazany pogląd Sądu Najwyższego. Powstaje jedynie pytanie, jakie roszczenia po stronie banku są uzasadnione wobec konsumenta w przypadku upadku umowy kredytu.

Odpowiadając na powyższe Sąd meriti podziela pogląd, iż jedynie żądanie zwrotu kapitału kredytu wypłaconego z umowy, wraz z ewentualnymi odsetkami za opóźnienie przez pryzmat art. 455 kc, jest uzasadnione. W ocenie Sądu bowiem konstrukcja powództwa o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, wraz z łączącymi się z tym innymi, dalszymi roszczeniami, poza zwrotem samego kapitału, jest niezrozumiała i trudna do uzasadnienia na gruncie prawnym, a argumentacja powoda w tym zakresie nie może zostać przez Sąd meriti zaakceptowana, co do samej zasady takiego roszczenia. Ogólnie podnieść należy, że roszczenie powoda w takim zakresie, jest konsekwencją de facto wprowadzenia przez sam bank – poprzednika prawnego powoda, do umowy, jako wzorca umownego, który nie był uzgodniony z pozwanymi, jako konsumentami, a co przesądzono w sprawie o ustalenie nieważności umowy, klauzul niedozwolonych. W takiej sytuacji formułowanie roszczeń o bezumowne korzystanie z kapitału, i dalszych, jest sprzeczne z treścią i celem dyrektywy Rady 93/13 EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, która znajduje zastosowanie w systemie prawa polskiego, jako członka Unii Europejskiej. Implementacja tego prawa do polskiego porządku prawnego jest bezsporna. Zgodnie z jej art. 6 ust. 1 Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Z kolei w art. 7 ust. 1 dyrektywy postanowiono, że zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów Państwa Członkowskie, zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami. Na kanwie art. 6 ust. 1 dyrektywy wskazuje się na jego cel odstraszający, w związku z czym przyjęcie możliwości dochodzenia przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału zaprzeczyłaby całości dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) na tle wskazane wyżej dyrektywy, a w szczególności naruszałaby obowiązek wywołania efektu odstraszającego w stosunku do przedsiębiorców, którzy wprowadzają do swojej umowy nieuczciwe postanowienia umowne, i to w sposób jednostronny, bez uzgodnienia tego na zasadzie równych stron z konsumentem. Usunięcie tego rodzaju skutku odstraszającego byłoby również niezgodne z celem, jakim jest zwalczanie dalszego stosowania nieuczciwych warunków, co z kolei odzwierciedla art. 7 ust. 1 dyrektywy. Takie stanowisko wynika z wyroków TSUE w sprawach, przykładowo, połączonych C-154/15, C-307/15 i C-488/11 oraz C-26/13 czy C-618/10. Podobną argumentację zawarto w odpowiedzi na pozew i Sąd w tej sprawie w powyższym zakresie, odnoszącym się do oceny w aspekcie celów art. 6 i 7 dyrektywy 93/13, podziela ją w zalej rozciągłości.

Nadto, w ocenie Sądu słusznie można podnieść również zarzut z art. 5 k.c. wobec zgłoszonych przez powoda dalszych roszczeń, poza zwrotem kapitału, z tytułu upadku umowy kredytu. Powodowy bank naruszył zasad współżycia społecznego poprzez jednostronne wprowadzenie do umowy postanowień, których treść naruszała rażąco interes konsumentów – pozwanych. Skoro tak, to obecnie bank nie może czynić ze swojego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, zatem – dochodzić roszczeń, nie mieszczących się w zakresie pojęcia zwrotu świadczeń wzajemnych, które wywodzić trzeba z naruszenia przez bank zasad współżycia społecznego. Taka też może być ocena w tej sprawie, posiłkowa w stosunku do oceny dokonanej na tle stosowania dyrektywy nr 93/13.

Reasumując, w ocenie Sądu bank, który w sposób jednostronny, z własnej inicjatywy, wprowadził do umowy z konsumentem postanowienia umowne, które zostały ocenione jako niedozwolone, na skutek czego doszło do ustalenia nieważności umowy (jej upadku), nie może skutecznie następczo domagać się jakiegokolwiek wynagrodzenia czy innych roszczeń od konsumenta, poza żądaniem zwrotu kapitału kredytu, udostępnionego w związku z umową. Każde inne roszczenie bowiem, zdaniem Sądu, byłoby swoistą „nagrodą” dla banku za swoje nieuczciwe wobec konsumenta zachowanie w dacie zawierania umowy. Takie przyzwolenie, byłoby sprzeczne nie tylko z celami dyrektywy 93/13, ale także naruszałoby zasady współżycia społecznego z art. 5 k.c.

Przekładając powyższą ocenę prawną na realia niniejszej sprawy, wskazać trzeba, że roszczenie główne w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału podlegało oddaleniu. Natomiast roszczenie o zwrot świadczenia w postaci kapitału, chociaż co do zasady zasługujące na uwzględnienie, podlegało oddaleniu, bowiem w dniu wyrokowania wierzytelność ta nie przysługiwała powodowemu bankowi, ponieważ została w całości rozliczona przez ostateczną spłatę dokonaną przez pozwaną w dniu 14 listopada 2022r. (k. 228).

Odnosząc się z kolei do żądania ewentualnego sformułowanego przez powoda, którego podstawą jest zmiana wysokości świadczenia na skutek poddania jej waloryzacji sądowej, i która wynika z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza – wskazać należy, iż również to żądanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy podkreślić, iż w wyroku z 15.06.2023 r., sygn. C-520/21 (A. S. PRZECIWKO BANKOWI (...). SA., LEX nr 3568733) TSUE w sposób kompleksowy rozstrzygnął kwestię możliwych żądań kierowanych przez banki w stosunku do kredytobiorców. Pytania, które postawione zostały Trybunałowi przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie, w tej sprawie, nie dotyczyły wyłącznie tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, ale i innych możliwych do wykreowania przez banki roszczeń – w tym również waloryzacji sądowej. Roszczenia te wyraźnie zostały wymienione w treści pytania prejudycjalnego oraz jego uzasadnienia, w którym wskazano wręcz podstawę prawną waloryzacji w prawie krajowym (zob. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie [Polska] w dniu 24 sierpnia 2021 r. - A.S. przeciwko Bankowi (...). SA., Dz. U. UE. C. z 2022 r. Nr 64, str. 8/2). Treść pytań została z kolei przywołana zarówno w wydanej do sprawy opinii Rzecznika Generalnego, jak i w samym wyroku TSUE. Zadane TSUE pytanie i rozstrzygana przez niego kwestia obejmowała zatem zdecydowanie szerszy zakres, aniżeli jedynie roszczenie o tzw. wynagrodzenie za korzystanie z kapitału.

Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że Trybunał w treści wydanego wyroku w odniesieniu do wszystkich wspomnianych w pytaniu prejudycjalnym ewentualnych roszczeń, które mogłyby być kreowane przez strony nieważnej umowy kredytu, m.in. waloryzacji świadczenia, użył zbiorczego określenia „rekompensata”. W ocenie Sądu, nie sposób uznać, by określenie to nie odnosiło się do wszystkich wymienionych w treści pytania prejudycjalnego roszczeń. TSUE odnosił się do zadanego pytania, które dotyczyło m.in. wprost waloryzacji i w żadnym zdaniu wyroku nie zaznaczył, by wyłączył tę kwestię spod rozstrzygania. Trybunał nie pozostawia wątpliwości, że banki nie mają prawa do niczego poza zwrotem kapitału, ponieważ przyznanie instytucji kredytowej prawa do żądania od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę, w danym przypadku, odsetek za zwłokę, mogłoby podważyć odstraszający skutek zamierzony przez dyrektywę 93/13.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 4 kc, z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Stroną taką pozostaje niewątpliwie bank. Dochodzenie zaś przez niego po latach zwrotu kapitału, który wypłacony został kredytobiorcy w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą – udzielaniem kredytów, powinno być traktowane jako roszczenie niepodlegające waloryzacji. Ponadto, możliwość skutecznego żądania przez powoda waloryzacji wydaje się także wykluczona z uwagi na treść art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, w którym ustawodawca wyraźnie wskazał, że art. 358 ¹ § 3 kc, nie ma zastosowania do kredytów bankowych.

Mając powyższe na względnie, Sąd oddalił powództwo główne i powództwo ewentualne (pkt I sentencji wyroku).

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II sentencji wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą powód przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które poniosła strona pozwana składały się koszty zastępstwa procesowego – 5.400 zł i opłaty skarbowe od pełnomocnictwa procesowego – 34 zł. Wysokość przyznanych stronie pozwanej kosztów zastępstwa procesowego, Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., nr 1935 t.j.).

Sąd wskazuje jednocześnie, że wniosek strony powodowej o przyznanie kosztów zastępstwa w podwójnej wysokości nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż wkład pracy radcy prawnego w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie nie uzasadniał zasądzenia kosztów w podwójnej wysokości, a zasądzona stawka w pełni uwzględniała jego udział w sprawie.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także wniosek strony pozwanej o zwrot dodatkowych kosztów, tj. oprócz tych wnoszonych w pozwie, także zasądzenie zwrotu sumarycznej kwoty kosztów opłaconego zastępstwa pełnomocnika procesowego na każdym z trzech posiedzeń w łącznej wysokości 1.485 zł. W uzasadnieniu ww. wniosku pozwani podnosili, iż w toku postępowania powód częściowo cofnął powództwo bez zrzeczenia się roszczenia, na co strona pozwana w piśmie z dnia 16 listopada 2023r. nie wyraziła zgody. Z uwagi na podejmowane przez powoda czynności, strona pozwana poniosła dodatkowy koszt w postaci zapłaty za stawiennictwo jej pełnomocnika na rozprawie.

Zarządzeniem z dnia 24 listopada 2023r. Sąd zakreślił pełn. powoda termin 14 dni celem ustosunkowania się do pisma procesowego pozwanych z dnia 16 listopada 2023r. Powyższe zarządzenie doręczone zostało powodowi w dniu 28 listopada 2023r., a zatem termin do złożenia pisma upływał wraz z dniem 12 grudnia 2023r.

Zgodnie z art. 103 § 1 kpc niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. W ocenie Sądu, aby jednak można było zastosować ten przepis, postępowanie strony musi być nie tylko niewłaściwe ale oczywiście niewłaściwe.

W ocenie Sądu postępowanie powoda nie wywołało żadnych dodatkowych kosztów procesu, a jedynie miało wpływ na jego szybkość. Koszty procesu powstały już w chwili wytoczenia powództwa i z tego względu wniosek o zasądzenie dodatkowych kosztów procesu podlegał oddaleniu, tym bardziej, że - jak wynika z akt sprawy – w dacie rozprawy z dnia 11 grudnia 2023r. nie upłynął termin zakreślony przez Sąd powodowi do wskazania czy zrzeka się roszczenia w zakresie, w którym cofnął powództwo, a nadto z uwagi na nieprzedłożenie do akt sprawy pełnomocnictwa dla adw. A. C., której czynności podjęte na tej rozprawie w imieniu pozwanych Sąd pominął i zniósł postępowanie w tym zakresie.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Z:

1.  O..

2.  Odpisy wyroku z uzasadnieniem dor.:

- peln. pozwanych przez Portal

- Prokuratorowi z informacją, iż aktualnie nie jest możliwe nadesłanie akt, gdyż wyrok nie jest prawomocny;

3. kal. 14 dni