Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maryla Domel-Jasińska (spr.)
Sędziowie:	SA Zbigniew Koźma SO del. Hanna Rucińska
Protokolant:	stażysta Ewelina Gruba

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa C. M. i Z. M.

przeciwko (...) Spółki Akcyjnej w
W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w S.

z dnia 21 września 2015 r. sygn. akt I C 218/14

I. oddala apelacje;

II. zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę po 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 992/15

UZASADNIENIE

Powodowie C. M. i Z. M. domagali się zasądzenia na rzecz każdego z nich od pozwanego (...) S.A. w W. po 150.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ich dóbr osobistych, w związku ze śmiercią ich syna, (...) Nadto domagali się zasądzenia od pozwanego kwoty 8.067,12 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od zadośćuczynienia za okres od 11 stycznia 2014r. do 10 czerwca 2014r., z odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, kwestionując żądanie pozwu co do zasady i co do wysokości.

Wyrokiem z dnia 21 września 2015r. Sąd Okręgowy w S. zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 73.739,73 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2014r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania, czyniąc następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

(...)kierujący samochodem marki P. nr rej. (...) A. R. na drodze G. – G. w gminie B. nie zachowując szczególnej ostrożności i bezpiecznego odstępu podczas wymijania, uderzył w prawidłowo idącego małoletniego pieszego, syna powodów P. M., (...)Na skutek odniesionych obrażeń (...)zmarł w szpitalu(...)Samochód sprawcy wypadku miał niesprawny układ hamulcowy. A. R., ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego, został prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa z art. 177 § 2 k.k.

P. M. w chwili śmierci miał (...). Był jednym z dzieci powodów. Członków rodziny łączyły bliskie i serdeczne relacje. Wspólnie spędzali uroczystości rodzinne i święta. W okresie letnim jeździli na grzyby i jagody, spędzali czas nad jeziorem. Syn P. nie sprawiał problemów wychowawczych, pomagał rodzicom w pracach domowych. Był radosnym dzieckiem, lubianym przez rówieśników. Udzielał się jako(...). P. M. zginął idąc do szkoły, blisko jej budynku, na oczach swojej starszej siostry, która szła z nim do szkoły.

Śmierć syna stanowiła dla powodów traumatyczne przeżycie. Szczególnie dotkliwie śmierć syna P. przeżyła jego matka – C. M..(...). Proces żałoby został zakończony. Śmierć syna wpłynęła destrukcyjnie na życie powódki, znacznie (...) z uwagi na brak możliwości realizowania planów i pragnień związanych z osobą zmarłego syna.

Powód Z. M. także silnie przeżył śmierć syna. (...) Powód ukrywał przed rodziną emocje wywołane śmiercią syna, płakał w ukryciu. Wciąż odczuwa stratę syna. Nie oddał wszystkich rzeczy zmarłego, część z nich zatrzymał. Szczególnie trudnymi momentami dla powoda są te, kiedy spotyka dorosłych kolegów syna z ich rodzinami. Wówczas widzi czego został pozbawiony.

U Z. M. stwierdzono przebyte zaburzenia adaptacyjno-depresyjne – reakcja żałoby. Proces żałoby przebiegał u powoda w naturalny sposób i został zakończony powrotem do normalnego funkcjonowania, bez obecności osoby zmarłej. Utrata syna wiąże się dla powoda z trwałą zmianą funkcjonowania w zakresie życia rodzinnego. Dwa lata po śmierci syna P. urodziła się powodom córka K.. Strony nadal mieszkają w tej samej miejscowości, oboje pracują i tworzą zgodną rodzinę.

W październiku 1999r. powodowie wytoczyli powództwo przeciw pozwanemu o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej na skutek śmierci syna. Sprawa toczyła się przed Sądem Okręgowym w S. (...). Prawomocnym wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2001r. zasądzono na rzecz powodów kwoty po 10.000 zł. Odszkodowanie to nie miało charakteru zadośćuczynienia.

Strona pozwana wypłaciła powodom kwotę 30.550 zł, w tym 25.000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej i kwotę 5.500 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu.

W dniu 4 grudnia 2013r. powodowie zgłosili pozwanemu żądanie zapłaty kwoty 20.000 zł na rzecz każdego z nich tytułem zadośćuczynienia z powodu naruszenia dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej, łączącej powodów ze zmarłym dzieckiem. Decyzją z dnia 31 grudnia 2013r. pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia kwestionując swoją odpowiedzialność co do zasady.

W ocenie Sądu Okręgowego słuszne co do zasady powództwo zasługiwało na częściowe co do wysokości uwzględnienie.

Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym m.in. na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011r., III CZP 32/11, Sąd Okręgowy wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r. Skoro zatem szkoda w postaci naruszenia dóbr osobistych powodów nastąpiła wskutek czynu niedozwolonego osoby ubezpieczonej od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego, to odpowiedzialność pozwanego znajduje uzasadnienie w art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań powodów oraz łącznych opinii biegłych (...) Sąd Okręgowy ustalił, że powodów z synem łączyła bardzo silna więź rodzinna. Mimo, że od zdarzenia minęło już (...)powódka nie potrafi mówić o synu bez płaczu. Z zeznań powoda wynikało, że śmierci syna nie da się z niczym porównać, zważywszy zwłaszcza na jego wiek. Powodowie odwiedzają grób syna, pamiętają o nim w czasie świąt, powód zachował część rzeczy po zmarłym. Zerwanie więzi rodzinnej przez śmierć syna była dla powodów źródłem cierpień psychicznych, smutku i poczucia krzywdy.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia na kwotę 70.000 zł dla każdego z powodów Sąd Okręgowy wziął pod uwagę okoliczność, iż powodowie bardzo dotkliwie przeżyli stratę syna. W niniejszej sprawie krzywda jest tym bardziej dotkliwa, że śmierć dziecka wystąpiła nagle i niespodziewanie, dotknęła syna powodów, gdy miał zaledwie (...). Powodowie utracili jedynego syna, co wiązało się dla nich, a szczególnie dla powoda, z trwałą zmianą funkcjonowania w zakresie życia rodzinnego, na co wskazywali biegli. Powódka przeżywała(...). Śmierć syna wywołała u powodów (...). Choć mówienie o zmarłym powoduje u powodów napięcie psychiczne i płacz, to mając na uwadze, iż wypadek miał miejsce(...), krzywda aktualnie odczuwana jest mniej intensywna aniżeli we wcześniejszym okresie.

Biorąc pod uwagę wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że żądane przez powodów kwoty zadośćuczynienia w wysokości po 150.000 zł na rzecz każdego z nich są wygórowane, a odpowiednimi zadośćuczynieniami będą dla nich kwoty po 70.000 zł.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania zasadności twierdzenia strony pozwanej, że doznana przez powodów krzywda została już częściowo wynagrodzona świadczeniem wypłaconym powodom z tytułu odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c., gdyż to odszkodowanie wynagradzało wyłącznie szkodę materialną, wynikającą z pogorszenia ich sytuacji życiowej, o czym świadczyła treść uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 27 kwietnia 2001r., (...) a także treść uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 listopada 2001r.(...)

Na zasądzoną na rzecz każdego z powodów kwotę 73.739,73 zł składała się kwota 70.000 zł z tytułu zadośćuczynienia i kwota 3.739,73 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek od kwoty 70.000 zł od dnia 11 stycznia 2014r. do dnia 10 czerwca 2014r. W pozostałej części powództwo co do zadośćuczynienia i skapitalizowanych odsetek Sąd Okręgowy oddalił.

O odsetkach ustawowych za okres od 16 czerwca 2014r. do dnia zapłaty orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, mając na uwadze żądanie pozwu, datę, w jakiej powodowie zgłosili szkodę pozwanemu oraz ustawowy termin, zastrzeżony dla realizacji świadczenia przez pozwanego. Na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania.

Pozwany złożył apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części zasądzającej na rzecz każdego z powodów kwotę 31.602,74 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2014r. do dnia zapłaty.

Skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 448 k.c. poprzez przyznanie powodom zadośćuczynienia w kwotach po 70.000 zł, która to kwota w ocenie pozwanego jest rażącą wygórowana, wraz ze skapitalizowanymi odsetkami za okres od dnia 11 stycznia 2014r. do dnia 10 czerwca 2014r. oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, zwłaszcza w odniesieniu do zeznań strony powodowej, które doprowadziły do uznania, iż uzasadnione jej zasądzenie na ich rzecz zadośćuczynienia w kwocie przyjętej przez Sąd Okręgowy. W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa C. M. i Z. M. w zaskarżonej części oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji pozwanego i zasądzenie od niego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie, gdyż nie doszło do zarzuconego w niej naruszenia prawa materialnego, tj. art. 448 k.c. przez przyznanie powodom zadośćuczynienia w kwocie rażąco wygórowanej, ani też nie doszło do przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów.

Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach podkreślał, że krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej, wynikającą z naruszenia dobra osobistego w postaci prawa do życia rodzinnego i utrzymywania więzi emocjonalnych między osobami najbliższymi, w tym więzi rodziców z dzieckiem, bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy rozważany przypadek powinien być zatem traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych.

Zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną, a suma pieniężna przyznana z tego tytułu ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, powinna wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć.

Krzywda wyrządzona rodzicom w związku ze śmiercią dziecka jest jedną z najbardziej dotkliwych, z uwagi na rodzaj i siłę więzi łączących te osoby. Wypadek komunikacyjny, prowadzący do śmierci dziecka, powoduje przerwanie tych więzi w sposób nagły, bez możliwości psychicznego oswojenia się z myślą o tym, że tak bliską osobę można utracić. Poczucie krzywdy staje się oczywiście większe, jeżeli wyłączną winę za skutki wypadku ponosi osoba trzecia, a zmarły w żaden sposób nie przyczynił się do szkody.

Powodowie wychowywali syna (...)i czynili to z powodzeniem, gdyż z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że relacje rodziców z synem były serdeczne, syn pomagał rodzicom w pracach domowych, nie sprawiał problemów wychowawczych w szkole i w domu, był lubiony wśród rówieśników, udzielał się również (...).

Dzieci wychowuje się także po to, aby móc obserwować zmianę pokoleń w rodzinie, przekazywać im tradycje i oczekiwać ich wsparcia na starość. Powodowie zostali pozbawieni możliwości zrealizowania własnych oczekiwań co do osoby syna, a na stopień ich ujemnych przeżyć miały wpływ również dodatkowe okoliczności, dotyczące każdego z nich. I tak powód Z. M. (...)

Te doznania obojga powodów bez wątpienia nie uległy zatarciu w ich sercach i w ich pamięci, nawet po kilkunastu latach od zdarzenia.

Zasądzone w tych okolicznościach sumy zadośćuczynienia na rzecz powodów nie są w ocenie Sądu Apelacyjnego wygórowane, lecz utrzymane w rozsądnych granicach. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 2009r. III CSK 62/09 stwierdził, że z uwagi na subiektywny charakter krzywdy przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych sprawach jest ograniczona. W tej sytuacji powoływanie się przez skarżącego na wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi, zapadłe w 2014r., nie mogło odnieść zamierzonego skutku. Kwoty po 40.000 zł dla każdego z powodów, sugerowane przez skarżącego, byłyby zadośćuczynieniem zaniżonym i nie spełniałyby kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia. Nie można było podzielić poglądu skarżącego, że kwoty wypłacone powodom tytułem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. powinny zostać zaliczone na poczet ustalonego zadośćuczynienia. Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku na zasadnicze motywy rozstrzygnięć sądów obu instancji w sprawie wytoczonej przez powodów przeciwko pozwanemu o świadczenie z art. 446 § 3 k.c., w świetle których nie było wątpliwości co do tego, że odszkodowanie odnosiło się do aspektu materialnego pogorszenia się sytuacji życiowej powodów.

W tym stanie rzeczy należało apelację pozwanego oddalić, w oparciu o art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięcia po myśli art. 98 i 99 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, uznając, iż uzasadnione nakładem pracy pełnomocnika procesowego powodów, który sporządził odpowiedź na apelację w postaci jednego pisma procesowego, odnoszącego się do zarzutów apelacji, będzie zasądzenie tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego jednej stawki wynagrodzenia radcy prawnego w postępowaniu apelacyjnym, rozdzielonej pomiędzy powodów, tj. stawki w kwocie 1.800 zł, w oparciu o § 6 pkt 6 w zw. z § 12 pkt 1 ust. 1 oraz § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.