Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maciej Piankowski
Sędziowie:	SA Jerzy Andrzejewski SO del. Tomasz Koronowski (spr.)
Protokolant:	stażysta Anna Kowalewska

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość emerytury i kapitału początkowego

na skutek apelacji M. R., Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 kwietnia 2016 r., sygn. akt VI U 2707/15

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO del. Tomasz Koronowski SSA Maciej Piankowski SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 1040/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 lipca 2015r. znak (...)-2003, na wydaną na podstawie art. 185 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016r. poz. 887 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) pozwany organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ustalił wysokość kapitału początkowego dla ubezpieczonego M. R. na dzień 1 stycznia 1999r. w wysokości 139.787,56 zł. Decyzją z dnia 24 lipca 2015r. znak (...) organ rentowy ustalił i podjął wypłatę emerytury ubezpieczonego od dnia 1 maja 2015r. w kwocie 1.989,75 zł.

W odwołaniach skarżący wniósł o ustalenie kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. w wysokości 140.268,26 zł i o przyznanie emerytury od dnia 1 marca 2015r. w wysokości 2.057,14 zł brutto oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu stanowiska skarżący wskazał, że ubezpieczony 16 lutego 2015r. złożył wniosek o emeryturę, tj. formularz ZUS Rp-1E. Decyzją z dnia 25 lutego 2015r., organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 7 maja 2015r. organ rentowy zmienił swoje stanowisko i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia (...)., tj. od dnia ukończenia przez ubezpieczonego 60-tego roku życia w wysokości 2.057,14 zł brutto. W dniu 21 maja 2015r. ubezpieczony złożył w organie rentowym oryginał świadectwa pracy z dnia 28 lutego 2015r., dokumentujący rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą, tj. dokumentujący spełnienie ryzyka emerytalnego (odejście z rynku pracy) z dniem 28 lutego 2015r. Fakt złożenia w dniu 21 maja 2015r. przez ubezpieczonego do organu rentowego świadectwa pracy dokumentującego rozwiązanie stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego ubezpieczony wykonywał prace bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, nie może powodować potraktowania złożonego w dniu 16 lutego 2015r. wniosku o emeryturę, tj. na formularzu ZUS Rp-1E, jako niebyłego. Ubezpieczony w dniu (...). spełniał wszystkie przesłanki do przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, natomiast treść ryzyka emerytalnego spełnił z dniem 28 lutego 2015r., dlatego też prawo do emerytury winno być przyznane od (...)., zaś wypłata emerytury winna nastąpić od dnia 1 marca 2015r. w wysokości 2.057,14 złotych brutto, a nie jak wskazuje organ rentowy w decyzji z dnia 24 lipca 2015r. w wysokości 1.989,75 złotych brutto. Jest tak, ponieważ po pierwsze średnie dalsze trwanie życia ubezpieczonego na dzień 1 marca 2015r. wynosi 256,40 miesięcy, zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2014r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, obowiązującym od 30 marca 2014r. do 29 marca 2015r., a nie jak wskazuje organ rentowy 259,90 miesięcy, na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2015r. w tej samej sprawie, obowiązującego od 30 marca 2015r. (tablica średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn wskazana przez organ rentowy nie obowiązywała na dzień 1 marca 2015r.). Po drugie kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego ubezpieczonego na dzień 1 marca 2015r. wynosi 446.919,66 zł (zgodnie z decyzją organu rentowego z dnia 7 maja 2015r.), ponieważ ubezpieczony spełnił treść ryzyka emerytalnego z dniem 28 lutego 2015r. i od dnia 1 marca 2015r. nie pracował, dlatego też różnica między wiekiem emerytalnym (67 lat) a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę (60 lat i 0 miesięcy) wynosi 7 lat i 0 miesięcy, tj. 84 miesiące, a nie jak wskazuje organ rentowy, w decyzji z dnia 24 lipca 2015r., 6 lat i 10 miesięcy, tj. 82 miesiące (organ rentowy nie uwzględnił do ww. różnicy miesiąca marca i kwietnia 2015r.).

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy podtrzymał stanowisko wyrażone w uzasadnieniach zaskarżonych decyzji i wskazał, że ubezpieczony w dniu 16 lutego 2015r. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury w szczególnych warunkach, który decyzją z dnia 25 lutego 2015r. został załatwiony odmownie, ponieważ nie została spełniona przesłanka posiadania 15 lat okresu pracy w szczególnych warunkach. W trakcie postępowania sądowego, na skutek odwołania ubezpieczonego, decyzją z dnia 7 maja 2015r. organ rentowy zmienił stanowisko w sprawie, przyznając prawo do emerytury w obniżonym wieku. Decyzją z dnia 6 maja 2015r., wobec spełnienia warunków do nabycia prawa do emerytury, na podstawie art. 185 ustawy emerytalnej organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. Ubezpieczony w dniu 21 maja 2015r. złożył oryginał świadectwa pracy, z którego wynika, iż z dniem 28 lutego 2015r. został rozwiązany stosunek pracy. Zaskarżoną decyzją z dnia 24 lipca 2015r. na wniosek z dnia 21 maja 2015r., pozwany ustalił i podjął wypłatę emerytury od 1 maja 2015r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Decyzją z dnia 20 lipca 2015r. organ rentowy ponownie ustalił dla ubezpieczonego kapitał początkowy. Wartość kapitału początkowego uległa przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym (67 lat) a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę, tj. 60 lat 2 m-ce - 6 lat 10 m-cy, tj. 82 miesiące (dodany okres składkowy) - wartość kapitału początkowego wyniosła 139.787,56 zł. Wskutek powyższego uległa obniżeniu ilość dodanych miesięcy, a tym samym wartość kapitału początkowego, na podstawie którego wyliczono nową kwotę emerytury na dzień zgłoszenia wniosku.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy rozstrzygnął co do obu odwołań w wyroku z dnia 12 kwietnia 2016r. sygn. akt VI U 2707/15, w którym:

1) zmienił decyzję z dnia 24 lipca 2015r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do wypłaty emerytury na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej w wysokości określonej w decyzji z dnia 7 maja 2015r. znak (...),

2) zmienił decyzję z dnia 20 lipca 2015r. w ten sposób, że ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. w wysokości 140.268,26 zł, czyli w wysokości określonej decyzją o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dnia 6 maja 2015r.

3) zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd I instancji oparł się na następujących ustaleniach i rozważaniach:

W dniu 16 lutego 2015r. ubezpieczony M. R. złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 25 lutego 2015r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W dniu 24 marca 2015r. ubezpieczony odwołał się od decyzji odmownej organu rentowego z dnia z dnia 25 lutego 2015r.

Decyzją z dnia 7 maja 2015r. organ rentowy zmienił swoje stanowisko i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia (...)., tj. od dnia ukończenia przez ubezpieczonego 60. roku życia w wysokości 2.057,14 złotych brutto od dnia 1 marca 2015r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, postanowieniem z dnia 3 czerwca 2015r., sygn. akt VI U 913/15, umorzył postępowanie i zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Decyzją z dnia 6 maja 2015r. organ rentowy ustalił dla ubezpieczonego kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. w wysokości 140.268,26 złotych. Organ rentowy ustalił kapitał początkowy w ww. wysokości poprzez dodanie do okresów składkowych ubezpieczonego okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym (67lat) a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę (60 lat i 0 miesięcy), tj. do okresów składkowych (293 miesięcy) organ rentowy dodał 84 miesiące.

Ubezpieczony M. R. w dniu 1 marca 2015r., czyli niezwłocznie po rozwiązaniu stosunku pracy w dniu 28 lutego 2015r., udał się do ZUS zanieść świadectwo pracy. Urzędniczka, której usiłował wręczyć świadectwo pracy powiedziała, że nie przyjmie tego świadectwa, informując, że została wydana decyzja odmowna w odniesieniu do jego wniosku o emeryturę. Ubezpieczony nie złożył więc świadectwa pracy, a po paru dniach otrzymał decyzję z 25 lutego 2015r., odmawiającą prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że ubezpieczony nie spełnia warunku posiadania 15 lat w szczególnych warunkach. Po otrzymaniu decyzji odmownej i złożeniu od niej odwołania, ubezpieczony otrzymał decyzję z 7 maja 2015r. o przyznaniu prawa do emerytury. Ubezpieczony ponownie udał się do ZUS w dniu 21 maja 2015 r. i złożył świadectwo pracy w celu podjęcia przez organ rentowy wypłaty emerytury, bowiem z decyzji z 7 maja 2015r. zrozumiał, że nie będzie wypłaty emerytury i że nastąpi to po rozwiązaniu stosunku pracy. Razem ze świadectwem pracy ubezpieczony złożył pismo z 20 maja 2015r., w którym prosił o wypłatę emerytury, ale urzędniczka poleciła mu wypełnić wniosek i podyktowała treść wniosku o przeliczenie i wypłatę emerytury.

Decyzją z dnia z dnia 24 lipca 2015r. organ rentowy ustalił i podjął wypłatę emerytury od dnia 1.05.2015 r. w kwocie 1.989,75 zł.

Decyzją z dnia 20 lipca 2015r. organ rentowy ustalił dla ubezpieczonego kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. w wysokości 139.787,56 zł. Organ rentowy ustalił kapitał początkowy w ww. wysokości poprzez dodanie do okresów składkowych ubezpieczonego okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym (67 lat) a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę (60 lat i 2 miesiące), tj. do okresów składkowych (293 miesięcy) organ rentowy dodał 82 miesiące.

Stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów w aktach rentowych, których prawdziwości strony nie kwestionowały, akt sprawy VI U 913/15 oraz zeznań ubezpieczonego, którym dał wiarę bowiem są one zgodne z pozostałym materiałem dowodowym.

Następnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 120 ust.1 ustawy emerytalnej jeżeli prawo do świadczeń zostało udowodnione, ale zainteresowany nie przedłożył dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń, organ rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenia w kwocie zaliczkowej zbliżonej do kwoty przewidywanych świadczeń. Ustęp 2 tego przepisu stanowi, iż organ rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenia, o których mowa w ust. 1, również wtedy, gdy składki należne za okres, z którego ustalono podstawę obliczenia emerytury określonej w art. 26, zostały zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w terminie uniemożliwiającym ich uwzględnienie w podstawie obliczenia świadczenia w dniu wydania decyzji w sprawie prawa do świadczenia i ustalenia jego wysokości.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył wysokości przyznanej ubezpieczonemu zaskarżoną decyzją z dnia 24 lipca 2015r. emerytury oraz wysokości kapitału początkowego ustalonego przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji z dnia 20 lipca 2015r. na kwotę 139.787,56 zł. Skarżący wskazywał, iż ta ustalona decyzją z dnia 7 maja 2015r. emerytura była wyższa oraz wyższa była wysokość kapitału początkowego ustalonego pierwotnie przez organ rentowy w decyzji z dnia 6 maja 2015r., a następnie obniżonego zaskarżoną decyzją z dnia 20 lipca 2015r.

Według Sądu Okręgowego w pierwszym rzędzie wskazać trzeba, że brak było podstaw do wydania w okolicznościach niniejszej sprawy przez organ rentowy decyzji zaliczkowej na podstawie art. 120 ust.1 ustawy emerytalnej, bowiem nie zaistniały w sprawie przesłanki z tego przepisu, a organ rentowy ustalił w decyzji z dnia 7 maja 2015r. konkretną wysokość emerytury ubezpieczonego. Ubezpieczony po raz pierwszy złożył wniosek o emeryturę w dniu 16 lutego 2015r. Wskazany wniosek został załatwiony ostatecznie decyzją z dnia 7 maja 2015r., przyznającą emeryturę od (...)., tj. od spełnienia warunku wieku. W decyzji wskazano, iż wysokość emerytury ustalonej na zasadach określonych art. 25 ustawy emerytalnej wynosi 2.057,14 zł a jednocześnie, że decyzja ma charakter zaliczkowy oraz, że wypłata emerytury zostanie ustalona w ostatecznej kwocie z chwilą podjęcia wypłaty emerytury, tj. po rozwiązaniu stosunku pracy.

We wniosku z dnia 21 maja 2015r. oraz piśmie z 20 maja 2015r. ubezpieczony wniósł o wypłatę emerytury z tytułu ukończenia zatrudnia oraz o ponowne jej przeliczenie.

Nie ulega wątpliwości, iż pierwszorazową decyzją przyznającą ubezpieczonemu emeryturę była decyzja z dnia 7 maja 2015r., przyznająca świadczenie od (...)., tj. od ukończenia wymaganego wieku emerytalnego.

Emerytura została przyznana od dnia (...)., a w tej dacie ubezpieczony kontynuował zatrudnienie, a tym samym zasadnie organ rentowy wstrzymał wypłatę świadczenia, nie dysponował bowiem świadectwem pracy ubezpieczonego. Stosownie bowiem do treści art. 103a ustawy emerytalnej, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Zgodnie zaś z treścią art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa.

W takich okolicznościach faktycznych wniosek ubezpieczonego z dnia 21 maja 2015r. (k. 42 akt rentowych) o „przeliczenie i wypłatę emerytury” traktować należy jako wniosek o wznowienie wypłaty w trybie art. 135 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2.

Realizując wniosek ubezpieczonego z dnia 21 maja 2015r. o wznowienie wypłaty w trybie art. 135 ustawy emerytalnej, organ rentowy nie był uprawniony do wyliczenia wysokości świadczenia, jak przy pierwszorazowym wniosku, a co najwyżej w trybie art. 108 ustawy emerytalnej. W myśl bowiem ust. 1 przywołanego przepisu, jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24 lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2. Zgodnie zaś z ust. 2, emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a, i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5.

Skoro wniosek o podjęcie wypłaty emerytury ubezpieczony złożył dopiero 21 maja 2015r., to zgodnie z art. 135 ustawy emerytalnej wznowienie jej wypłaty możliwe było dopiero od miesiąca maja 2015r. Ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę, tj. formularz ZUS Rp-1E, w dniu 16 lutego 2015r. i w dniu (...). spełnił wszystkie przesłanki do przyznania emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych oraz z dniem 28 lutego 2015r. spełnił treść ryzyka emerytalnego, emerytura winna być zatem wypłacana w wysokości 2.057,14 zł brutto, ponieważ średnie dalsze trwanie życia ubezpieczonego na dzień 1 marca 2015r. wynosiło 256,40 miesięcy (jak wskazano w decyzji z dnia 7 maja 2015r.) - zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2014r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn obowiązującym od 30 marca 2014r. do 29 marca 2015r.

Następnie Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 185 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy emerytalnej przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w wieku określonym w art. 184 kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Organ rentowy dokonał ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonego w decyzji z dnia 6 maja 2015r. na podstawie cytowanego wyżej przepisu, ustalając jego wartość na kwotę 140.268,26 zł.

Niezasadne było przeliczenie i obniżenie wartości kapitału początkowego ubezpieczonego w zaskarżonej decyzji z dnia 20 lipca 2015r., bowiem kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego ubezpieczonego na dzień 1 marca 2015r. wynosi 446.919,66 złotych (zgodnie z decyzją organu rentowego z dnia 7 maja 2015r.), ponieważ ubezpieczony spełnił treść ryzyka emerytalnego z dniem 28 lutego 2015r. i od dnia 1 marca 2015r. nie pracował, dlatego też różnica między wiekiem emerytalnym (67 lat) a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę (60 lat i 0 miesięcy) wynosiła 7 lat i 0 miesięcy, tj. 84 miesiące (tak wskazano w decyzji z dnia 6 maja 2015r. ustalającej wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r.), a nie jak wskazywał organ rentowy, w decyzji z dnia 24 lipca 2015r., 6 lat i 10 miesięcy, tj. 82 miesiące. W decyzji z dnia 20 lipca 2015r. organ rentowy wskazał, że ponownie ustala kapitał początkowy wobec nabycia prawa do emerytury od dnia 1 maja 2015r., a jak wyżej wywiedziono, ubezpieczony nabył prawo do emerytury od dnia (...). i świadczenie to zostało zawieszone z powodu nierozwiązania stosunku pracy. Od dnia 1 maja 2015r. nastąpiło więc podjęcie wypłaty emerytury a nie nabycie do niej prawa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc orzekł jak w punkcie 1 i 2 wyroku uznając, że wypłata emerytury w kwocie ustalonej decyzją z dnia 7 maja 2015r., mogła nastąpić dopiero od 1 maja 2015r., czyli od miesiąca, w którym złożono wniosek a nie od 1 marca 2015r., jak żądał tego ubezpieczony w swoim odwołaniu. W tym zakresie odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie, co wymagało oddalenia odwołania w pozostałej części, o czym jednak omyłkowo nie orzeczono w wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach uzasadniono art. 98 kpc oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 28 września 2002r.

Obie strony złożyły apelacje od opisanego wyroku, zaskarżając go tylko w zakresie punktu 1.

Ubezpieczony zaskarżył wyrok co do oddalenia odwołania o wypłatę emerytury od dnia 1 marca 2015r., zarzucając mu:

1. naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233§1 kpc poprzez brak wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikający z wadliwego uznania, iż złożenie przez ubezpieczonego do Organu rentowego w dniu 21 maja 2015r. oryginału świadectwa pracy dokumentującego rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą stanowi złożenie wniosku o podjęcie wypłaty emerytury,

2. naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej poprzez jego niezastosowanie w wyniku wadliwego uznania, iż ubezpieczony złożył wniosek o podjęcie wypłaty emerytury w dniu 21 maja 2015r.,

- art. 135 ust. 2 ustawy emerytalnej poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w wyniku wadliwego uznania, iż ubezpieczony złożył wniosek o podjęcie wypłaty emerytury w dniu 21 maja 2015r.

W oparciu o zgłoszone zarzuty ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1. i przyznanie prawa do wypłaty emerytury od dnia 1 marca 2015r. oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony wywodził, że stanowisko Sądu l instancji jest nieprawidłowe i winno być zmienione zgodnie z niniejszą apelacją.

Ad. 1. Sąd l instancji, wbrew treści dyspozycji art. 233§1 kpc, nie dokonał wszechstronnej i zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego z powodu wadliwego uznania, iż złożenie przez ubezpieczonego do organu rentowego w dniu 21 maja 2015r. oryginału świadectwa pracy dokumentującego rozwiązanie stosunku pracy ubezpieczonego z ostatnim pracodawcą stanowi złożenie przez Ubezpieczonego wniosku o podjęcie wypłaty emerytury. Fakt złożenia w dniu 21 maja 2015r. świadectwa pracy dokumentującego rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą, na rzecz którego Ubezpieczony wykonywał prace bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, nie może powodować potraktowania złożonego w dniu 16 lutego 2015r. wniosku o emeryturę, tj. formularzu ZUS Rp-1E, jako niebyłego. Gdyby Organ rentowy w toku postępowania sądowego o przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych nie zmienił swojego stanowiska i nie przyznał decyzją z dnia 7 maja 2015r. ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wówczas sprawa toczyłaby się z wniosku ubezpieczonego z dnia 16 lutego 2015r. i Sąd przyznałby ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia (...)., tj. od dnia osiągnięcia 60. roku życia, co skutkowałoby wypłatą emerytury od dnia 1 marca 2015r., tj. od następnego dnia po dniu spełnienia przez Ubezpieczonego ostatniej przesłanki do wypłaty emerytury, czyli od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy. Uznanie przez Sąd l instancji złożenia przez ubezpieczonego oryginału świadectwa pracy w dniu 21 maja 2015r. jako złożenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury zawieszonej z powodu kontynuowania stosunku pracy jest nieprawidłowe. Uwzględnienie złożenia przez ubezpieczonego oryginału świadectwa pracy nie jako wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, lecz jako uzupełnienie wniosku o emeryturę z dnia 16 lutego 2015r. mogłoby prowadzić do zupełnie innej - odmiennej w stosunku do przyjętej przez Sąd l instancji - oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji do ustalenia zupełnie innej od ustalonej podstawy faktycznej dochodzonego przez ubezpieczonego prawa do wypłaty emerytury od dnia 1 marca 2015r. Niewątpliwym jest, iż powyższa ocena, przyjęta przez Sąd l instancji, jest sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego.

Ad. 2. Ubezpieczony w dniu 21 maja 2015r. nie złożył ani wniosku o emeryturę ani wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, lecz złożył oryginał świadectwa pracy dokumentujący spełnienie przez ubezpieczonego ryzyka emerytalnego, tj. odejście z rynku pracy z dniem 28 lutego 2015r., jako uzupełnienie wniosku o emeryturę z dnia 16 lutego 2015r. Przy rozpatrywaniu niniejszej sprawy należy mieć na uwadze również ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym, świadczenie wypłaca się od dnia powstania do niego prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, uzależniając początkową datę wypłaty świadczenia od daty złożenia o nie wniosku (wyrok SN z 14 maja 2013r., II UK 304/2012). Ponadto generalna zasada prawa emerytalno-rentowego przewiduje, że świadczenie wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury lub renty (tj. spełnienia ustawowych warunków ich przyznania), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wypłatę świadczenia (wyrok SN z 6 września 2011r., l UK 85/2011). Ubezpieczony wniosek o emeryturę złożył w organie rentowym w dniu 16 lutego 2015r., zaś w dniu (...). spełnił przesłanki do przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a w dniu 28 lutego 2015r. spełnił przesłankę do wypłaty emerytury, tj. odszedł z rynku pracy, dlatego też świadczenie emerytalne powinno być wypłacane od dnia 1 marca 2015r.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w punkcie 1., zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej oraz prawa procesowego tj. art. 233§1 kpc. Powołując się na powyższą podstawę apelacji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wywodził, że nie podziela stanowiska Sądu wyrażonego w wyroku. W świetle treści art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Sąd wydając zaskarżony wyrok naruszył w/wym przepis. Różnica pomiędzy wiekiem emerytalnym a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę winna wynosić 82
miesiące (tak jak przyjął organ rentowy w zaskarżonej decyzji z dnia 20 lipca 2015r.) bowiem w świetle cytowanego przepisu nie ma podstaw prawnych, by przyjąć wartość kapitału wyliczoną na wniosek ubezpieczonego z lutego 2015 r. (tj. 84 miesiące jako różnica pomiędzy wiekiem emerytalnym a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę). Wypłata świadczenia przysługuje od dnia 1 lipca 2015r., stąd wartość kapitału przyjęta przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji jest prawidłowa. Pozwany podnosi, iż jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu, wypłata emerytury ustalona decyzją z dnia 7 maja 2015r. mogła nastąpić dopiero od miesiąca, w którym złożono wniosek, a nie od 1 marca 2015r. i w tym zakresie odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Zaznaczyć także, że decyzją z dnia 7 maja 2015r. ustalono wysokość świadczenia na dzień (...).

Organ rentowy nie ustosunkował się do apelacji ubezpieczonego. Z kolei ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji pozwanego i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego, podtrzymując swoje stanowisko co do mających zastosowanie w sprawie przepisów prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wyrok podlegał uchyleniu w zakresie, w którym został zaskarżony, tj. w jego punkcie 1., z powodu nierozpoznania istoty sprawy.

Wyrok sądu ubezpieczeń społecznych, który zmienia decyzję organu rentowego, powinien zastępować wadliwą treść tej decyzji. W sprawie o wypłatę świadczenia, gdzie spór dotyczy jego wysokości i daty początkowej prawa do wypłaty, a więc takiej, jak rozpatrywana, rozstrzygnięcie powinno nadawać się do wykonania, a więc obejmować łącznie wskazanie właściwej wysokości świadczenia i daty, od której przysługuje ubezpieczonemu wypłata tego prawidłowo ustalonego świadczenia.

Zaskarżony punkt 1. wyroku nie wskazuje daty, od której miałaby przysługiwać ubezpieczonemu emerytura wyższa od przyjętej w kwestionowanej decyzji z dnia 24 lipca 2015r., chociaż data ta była zasadniczym przedmiotem sporu, zatem nie rozstrzyga merytorycznie o żądaniu skarżącego. Uchybienie takie stanowi wobec tego nierozpoznanie istoty sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 1998r. w sprawie I CKN 804/97).

Braku rozstrzygnięcia co do daty przysługiwania prawa do wypłaty świadczenia nie da się usunąć przez jej wskazanie w treści uzasadnienia wyroku. Wynika to stąd, że unormowana w art. 365§1 kpc moc wiążąca prawomocnego wyroku dotyczy związania treścią sentencji, a nie uzasadnienia, zawierającego prezentację przeprowadzonych dowodów i ocenę ich wiarygodności. Wszelkie wyłączenia i wyjątki od zawartej w art. 233§1 kpc zasady samodzielności i niezawisłości sądu w dokonywaniu ocen materiału dowodowego należy bowiem interpretować ścieśniająco (zob. wyr. SN z 23 maja 2002r., IV CKN 1073/00, Legalis).
Przewidziane w art. 365 kpc związanie innych sądów i organów państwowych prawomocnym orzeczeniem dotyczy tylko samej treści sentencji orzeczenia, a nie poglądów prawnych wyrażonych w jego uzasadnieniu (por. wyr. SN z 13 marca 2008r., III CSK 284/07, Legalis), przy czym przedmiotowy zasięg prawomocności materialnej w sensie pozytywnym odnosi się jedynie do samego rozstrzygnięcia, nie zaś do jego motywów i zawartych w nim ustaleń faktycznych (wyroki SN z: 15 listopada 2007r., II CSK 347/07, Legalis; 5 lipca 2011r., I PK 198/10, Legalis; 12 maja 2011r., I PK 193/10, Legalis; 3 października 2012r., II CSK 321/12, niepubl, Legalis.; 19 października 2012r., V CSK 485/11, Legalis). Motywy przedstawione
w uzasadnieniu wyroku mogłyby mieć zatem wyłącznie charakter pomocniczy przy ustaleniu zakresu prawomocności rozstrzygnięcia, nie mogą natomiast uzupełnić wyroku o niewyrażony w nim, a niezbędny do prawidłowego wykonania orzeczenia element rozstrzygnięcia co do meritum sprawy.

Można by ewentualnie rozważać, czy opisanego rodzaju usterka rozstrzygnięcia podlegałaby usunięciu w trybie art. 351 kpc, jednak żadna ze stron nie wnosiła o uzupełnienie wyroku w terminie dwóch tygodni od jego ogłoszenia.

Wobec powyższego podjęta przez Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku próba uzupełnienia tego orzeczenia nie mogła skutecznie usunąć wad punktu 1. sentencji zaskarżonego wyroku. Konsekwencją musiało być uchylenie na podstawie art. 386§4 kpc tego punktu wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu Sądowi na podstawie art. 108§2 kpc rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Należy jednak zaznaczyć, że kierunek rozumowania Sądu I instancji co do tego, że w zaskarżonej decyzji z dnia 24 lipca 2015r. zaniżono wysokość emerytury, jest w ocenie Sądu Apelacyjnego co do zasady słuszny. Problem prawny w istocie sprowadza się przede wszystkim do kwestii ponownego ustalenia podstawy obliczenia emerytury wnioskodawcy, a nie do ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia (art. 108 ustawy emerytalnej). Prawo do emerytury zostało przyznane wnioskodawcy decyzją z 7 maja 2015r. i to według zasad i w wysokości wskazanej w tej decyzji. Decyzja ta co do zasady nie została zakwestionowana przez żadną ze stron niniejszego postępowania. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 października 2015r., III UZP 9/15 (LEX nr 1923849) wskazał, że kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz. Takie samo stanowisko zostało wskazane i szczegółowo uzasadnione w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2015r. III UZP 12/15 (LEX nr 1962536) W niniejszej sprawie istotnym jest, że na mocy zaskarżonej decyzji, nastąpiło podjęcie wypłaty emerytury wnioskodawcy z uwagi na zakończenie z dniem 28 lutego 2015r. zatrudnienia. Zaskarżona decyzja z dnia 24 lipca 2015r. nie była decyzją przyznającą prawo do świadczenia, lecz była to decyzja o ustaleniu wysokości i podjęciu wypłaty emerytury. Podkreślić jeszcze raz należy, iż kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się jedynie raz, albo w dniu nabycia prawa do świadczenia, albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie jedynym ryzykiem jest rozwiązanie stosunku pracy). Tak ustalona raz emerytura może być już tylko powiększona w drodze waloryzacji z art. 88 ustawy emerytalnej, a w przypadku dalszego opłacania składek – w sposób podany w art. 108 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem mechanizm przeliczenia emerytury polega na zwiększeniu świadczenia obliczonego według reguł określonych w art. 26 ustawy emerytalnej o iloraz zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na koncie pracującego emeryta po dniu ustalenia prawa do emerytury i wyrażonego w miesiącach średniego trwania życia ustalonego dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. Wypada bowiem zauważyć, że w odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej nie ma odpowiednika z art. 110 tej ustawy, pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy i taki sposób przeliczenia świadczenia nie mógłby dotyczyć wnioskodawcy. Podkreślić też należy, że w dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej jedynym tylko ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego, a zatem wypłata emerytury przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Stąd tylko zostało użyte w tym przepisie określenie „miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury” i nie wynikało ono z rozróżnienia pojęcia „przyznania emerytury” i „daty wypłaty emerytury”, gdyż przejście na emeryturę nie było zależne od ustania stosunku pracy. Sama decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki (szerzej w tej kwestii zob. wyrok tutejszego Sądu Apelacyjnego z dnia 27 lipca 2016r. w sprawie III AUa 504/16).

Mając na uwadze powyższe zasady obliczania świadczenia emerytalnego, Sąd Apelacyjny wskazuje, że wysokość emerytury wnioskodawcy w systemie zdefiniowanej składki ustalona została prawidłowo w decyzji z dnia 7 maja 2015r. na dzień (...)., tj. na dzień nabycia przez niego prawa do emerytury (ukończenia 60 lat). Skoro zatem kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie rozwiązania stosunku pracy), to jeżeli apelujący wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury w dniu 16 lutego 2015r. i na ten wniosek organ rentowy przyznał mu emeryturę od dnia (...). w wysokości ustalonej decyzją z dnia 7 maja 2015r. - wysokość tak przyznanego świadczenia nie może już ulec obniżeniu, nawet jeśli później zrealizowało się ryzyko w postaci rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, iż organ rentowy, mając na uwadze wniosek ubezpieczonego z dnia 21 maja 2015r. o wypłatę emerytury, winien podjąć wypłatę świadczenia ustalonego decyzją z dnia 7 maja 2015r., z uwzględnieniem waloryzacji z art. 88 ustawy emerytalnej, ale jednocześnie z pominięciem na podstawie art. 108 ust. 3 tej ustawy składek zaewidencjonowanych po styczniu 2015r., tj. nieuwzględnionych w obliczeniu wysokości emerytury w decyzji z dnia 7 maja 2015r., o ile nie ustały ubezpieczenia emerytalne i rentowe skarżącego.

Przy ponownym rozpatrywaniu sprawy Sąd Okręgowy ustali, czy intencją ubezpieczonego było dochodzenie emerytury w wysokości określonej w decyzji z dnia 7 maja 2015r. z uwzględnieniem jej waloryzacji z art. 88 ustawy emerytalnej i mając na uwadze tak sprecyzowane stanowisko wnioskodawcy rozstrzygnie kompleksowo o jego żądaniu, tj. zarówno co do wysokości świadczenia, jak i co do daty podjęcia jego wypłaty. Odnośnie tej drugiej kwestii Sąd rozważy, w razie potrzeby po uzupełnieniu postępowania, stosownie do stanowisk i inicjatywy dowodowej stron, czy odmowa przyjęcia wniosku o podjęcie wypłaty świadczenia, który ubezpieczony usiłował złożyć na początku marca 2015r., stanowiła błąd organu rentowego, uregulowany w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, gdyż jedynie takie pozytywne ustalenie dawałoby podstawę do przyznania prawa do wypłaty emerytury także za marzec i kwiecień 2015r.

SSO Tomasz Koronowski SSA Maciej Piankowski SSA Jerzy Andrzejewski