Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Bożena Grubba
Sędziowie:	SSA Małgorzata Gerszewska SSA Maria Sałańska - Szumakowicz (spr.)
Protokolant:	sekr.sądowy Wioletta Blach

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2015 r. w Gdańsku

sprawy G. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 marca 2015 r., sygn. akt VI U 2148/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Bożena Grubba SSA Maria Sałańska - Szumakowicz

Sygn. akt III AUa 968/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 lipca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu G. P. prawa do emerytury. Organ rentowy powołał się na przepisy artykułu 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy stwierdził, że ubezpieczony nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych do dnia 1 stycznia 1999 roku. Na ten dzień udokumentował natomiast staż pracy w łącznym wymiarze 27 lat, 7 miesięcy i 5 dni.

Ubezpieczony złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę, poprzez przyznanie mu prawa do emerytury.

Ubezpieczony na okoliczność wykonywania pracy w warunkach szczególnych wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań wskazanych przez niego świadków. Ubezpieczony w piśmie z 7 stycznia 2015 roku twierdził, że w (...) w M. pracował przy produkcji masy asfaltowej na otaczarce w okresie od 1 kwietnia 1974 roku do 9 maja 1976 roku. Pracował następnie, jako ślusarz- spawacz w zakładzie (...), w(...) w K., w Przedsiębiorstwie Usług (...), w Przedsiębiorstwie (...), w Przedsiębiorstwie (...), w Zakładach (...), w Wojewódzkim Szpitalu imienia dr J. B.. Przedstawił świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w okresie od 1 lipca 1994 r. do 30 września 1994 r., na stanowisku robotnik budowlany oraz w okresie od 16 czerwca 1997 do 5 maja 2002 roku, jako spawacz. W okresie od 1 grudnia 1982 roku do 31 maja 1985 roku, jako ślusarz przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników oraz jako spawacz.

W piśmie z dnia 22 stycznia 2015 roku organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych okresy: od 1 grudnia 1982 r. do 31 maja 1985 r. i od 16 czerwca 1997 r. do 31 grudnia 1998 r., to jest 1 rok, 6 miesięcy i 15 dni, a więc łączny okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach to 3 lata, 9 miesięcy i 2 dni.

Wyrokiem z dnia 24 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał G. P. prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2014 r. oraz stwierdził, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następującym stanie faktycznym i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczony urodzony (...), dnia 2 lipca 2014 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za udokumentowany staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 27 lat, 7 miesięcy i 5 dni, w tym 3 lata, 9 miesięcy i 2 dni w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Sąd Okręgowy wskazał, iż sporną pozostawała okoliczność, czy ubezpieczony przez okres, co najmniej 15 lat był zatrudniony w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe, na podstawie którego ustalił następujący stan faktyczny. Ubezpieczony od 1 czerwca 1974 roku do 9 maja 1976 roku pracował w (...) w M. jako operator otaczarki, to jest przy pracach wskazanych w wykazie A dział V pozycja 3, mówiącego o pracach maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Ubezpieczony od 1 lipca 1977 roku do 31 lipca 1978 roku pracował jako spawacz w zakładzie (...). Ubezpieczony od 1 stycznia 1981 roku do 30 listopada 1982 roku pracował jako spawacz w (...) w K., od 1 grudnia 1982 roku do 31 maja 1985 roku pracował jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...) oraz tamże jako ślusarz przy naprawie pomp wtryskowych, a więc przy pracach wskazanych w dziale XIV pozycji 14 w punkcie 2 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów. Następnie od 5 czerwca 1985 roku do 30 czerwca 1989 roku ubezpieczony pracował jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...). Od 1 czerwca 1992 roku do 26 października 1992 roku pracował jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...). Od 5 listopada 1992 roku do 15 maja 1994 roku pracował w warunkach szczególnych. Następnie od 1 lipca 1994 roku do 30 września 1994 roku, również w tych warunkach tyle, że jako robotnik budowlany przy pracach zbrojarskich i betoniarskich, a więc w pracach wskazanych w wykazie A, dział V pozycja 4 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Od dnia 16 czerwca 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku pracował jako spawacz. Łącznie w warunkach szczególnych do 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony pracował przez 15 lat, 2 miesiące i 28 dni. Sąd Okręgowy wskazał, iż przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwala na stwierdzenie, iż ubezpieczony w tym czasie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, iż wykonywane przez niego prace należały do prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia, znacznym stopniu uciążliwości i były wymienione między innymi w wykazie A Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczony ma wymagany łączny, ponad 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy wskazał, iż zaliczenie tych okresów spowodowało, że odwołujący spełnia warunki konieczne do przyznania emerytury, określone w cytowanych przepisach ustawy z 17 grudnia 1998 roku i § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{(( 14))} § 2 k.p.c., zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury. W punkcie 2 wyroku, Sąd Okręgowy zgodnie z przepisem art. 118 ust. la ustawy emerytalnej, z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego w okolicznościach przedmiotowej sprawy, brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz naruszenie przepisów prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c.

Powołując się na powyższą podstawę apelacji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji pozwany organ rentowy wskazał, że w niniejszej sprawie nie został spełniony warunek wymaganego 15-letniego stażu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Zdaniem Sądu Okręgowego ubezpieczony pracował w (...) w K. jako spawacz w okresie od 01.01.1981 r. do 30.11.1982 r. Pozwany nie mógł zgodzić się z okresem, jaki został zaliczony ubezpieczonemu do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach przez Sąd Okręgowy. Ubezpieczony bowiem zatrudniony był (...) w okresie od 15.04.1980 r. do 30.11.1982 r., gdzie na początku swojego zatrudnienia był członkiem w/w spółdzielni. Z zeznań ubezpieczonego wynika, iż członkiem tejże spółdzielni pozostawał do grudnia 1980 r. Natomiast w aktach emerytalnych organu rentowego znajduje się pismo datowane na 02.11.1980 r. z którego wynika, iż ubezpieczony Uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni został skreślony z Rejestru Członów (...) i z dniem 01.11.1981 r. stał się pracownikiem najemnym. W konsekwencji, w ocenie pozwanego organu rentowego Sąd Okręgowy niesłusznie uznał, iż ubezpieczony pracował jako spawacz od 01.01.1981 r., ponieważ ubezpieczony potwierdził, iż był członkiem spółdzielni w (...) w okresie od 04-12/1980r., podczas gdy dokumentacja ZUS zaprzecza powyższemu, bowiem w w/w okresie wnioskodawca był jeszcze członkiem spółdzielni tj. 02.11.1980 r. skreślenie z rejestru członków. Mając na uwadze powyższe, zdaniem pozwanego nie można było zaliczyć ubezpieczonemu do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 01.01.1981 r. do 31.10.1981 r. kiedy był jeszcze członkiem spółdzielni, lecz okres od 01.11.1981 r. do 30.11.1982 r. kiedy stał się pracownikiem najemnym. Następnie pozwany organ rentowy przytoczył wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 17.09.2013 r. sygn. III AUa 1826/12 (Lex 1378745), zgodnie z którym okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może być zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury. Prawa i obowiązki członków spółdzielni są uregulowane odmiennie od praw i obowiązków pracowników i oba te stosunki w zakresie regulacji prawnej nie są tożsame. Ponadto Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia z 28.05.2013 r. sygn. III AU a 1910/12 (Lex 1322451) wskazał, iż okres zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jej członek nie jest bowiem pracownikiem, a tylko on ma prawo do takiego świadczenia.

Apelujący wskazał, iż w ocenie Sądu Okręgowego, ubezpieczony pracował w (...) w M. w okresie od 01.06.1974 r. do 09.05.1976 r. jako operator otaczarki. Organ rentowy nie mógł zgodzić się z uznaniem przez Sąd Okręgowy powyższego okresu do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, ponieważ skarżący nie posiadał kwalifikacji wymaganych do wykonywania pracy na stanowisku operatora otaczarki - skarżący nie odbył odpowiedniego kursu wymaganego do pracy na w/w stanowisku. Powyższe zostało potwierdzone zeznaniami ubezpieczonego przed Sądem Okręgowym w dniu 11.03.2015 r. Ponadto w ocenie pozwanego organu rentowego, Sąd Okręgowy błędnie zaliczył ubezpieczonemu zatrudnienie w Warsztacie M. H. D. w okresie od 01.07.1977 r. do 31.07.1978 r., gdzie powód zajmował stanowisko spawacza. Apelujący wskazał, iż z zaświadczenia z dnia 18.12.2014 r. Wydziału Ubezpieczeń i Składek tutejszego Oddziału ZUS wynika, iż ubezpieczony nie został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę w w/w warsztacie w okresie od 01.07.1978 r. do 01.08.1978 r. Dlatego też, w ocenie pozwanego praca jaką wykonywał ubezpieczony była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach i trwała w okresie od 01.07.1977 r. do 30.06.1978 r., a nie jak Sąd Okręgowy błędnie przyjął do 31.07.1978 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku pismem z 12 czerwca 2015 r. wezwał pozwany organ rentowy do usunięcia braków formalnych apelacji przez sprecyzowanie granic apelacji. W odpowiedzi organ rentowy sprecyzował, iż zaskarża wyrok w części ustalającej prawo do emerytury tj. co do pkt 1 zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Podnieść należy, że Sąd Okręgowy, dysponując prawidłowo zgromadzonym i pełnym materiałem dowodowym, dokonał jego nieprawidłowej oceny, co z kolei skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi oraz nieprawidłową subsumcją prawną, która stała się podstawą do wydania zaskarżonego orzeczenia.

W pierwszej kolejności wyjaśnić trzeba, że prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 748) zawartym w rozdziale 2 działu II ustawy dotyczącym urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Przepis ten w ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 powyższego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z postanowieniami działu XIV pkt 12 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia do prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego należą prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: (1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz (2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn). W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Przepis ten ma charakter przejściowy, bowiem zawarty został w rozdziale 2 działu X ustawy zawierającym przepisy intertemporalne. Dotyczy on wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na dzień 1 stycznia 1999 r., już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym - a w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego.

W sprawie bezsporne jest, iż G. P. 10 października 2011 r. ukończył 60 rok życia, nie jest członkiem OFE, a na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej posiadał ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w K. jako spawacz od 01.01.1981 r. do 31.10.1981 r. kiedy był jeszcze członkiem spółdzielni, w (...) w M. w okresie od 01.06.1974 r. do 09.05.1976 r. jako operator otaczarki, w Warsztacie M. H. D. w okresie od 01.07.1977 r. do 31.07.1978 r., gdzie powód zajmował stanowisko spawacza.

Apelujący podnosił, iż w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie sposób przyjąć, aby ubezpieczony we wskazanym okresie - stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w szczególnych warunkach określoną w wykazie A działu XIV pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników (…), tj. prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym oraz w wykazie A działu V pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników (…), tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko pozwanego w pełni zasługuje na uwzględnienie, albowiem istotnie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy - wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego - wskazuje, iż wnioskodawca w spornym okresie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko apelującego, zgodnie z którym nie można zaliczyć ubezpieczonemu do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w K. od 01.01.1981 r. do 31.10.1981 r. kiedy był jeszcze członkiem spółdzielni, lecz okres od 01.11.1981 r. do 30.11.1982 r. kiedy stał się pracownikiem najemnym. Sąd Apelacyjny zgadza się z wyrokiem przytoczonym przez pozwany organ rentowy tj. wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 17.09.2013 r. sygn. III AU a 1826/12 (Lex 1378745), zgodnie z którym okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może być zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury. Prawa i obowiązki członków spółdzielni są uregulowane odmiennie od praw i obowiązków pracowników i oba te stosunki w zakresie regulacji prawnej nie są tożsame.

Jeśli więc okres zatrudnienia G. P. w (...)w K. uznanym przez Sąd Okręgowy od 1 stycznia 1981 roku do 31 października 1981 roku, nie był okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach, to tym samym nie można uznać, że ubezpieczony spełnił wszystkie niezbędne do przyznania wnioskowanego świadczenia warunki określone w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (Dz. U nr 8, poz.43), dlatego też nie uprawnionym było przyznanie mu prawa do żądanego świadczenia emerytalnego. Przypomnieć bowiem należy, iż Sąd Okręgowy uznał, iż łączny czas pracy w szczególnych warunkach wynosi 15 lat 2 miesiące i 28 dni. Zatem w wypadku nie zaliczenia okresu od 1 stycznia 1981 r. do 31 października 1981 r. ubezpieczony nie legitymuje się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, co czyni zbędnym badanie pozostałych kwestionowanych przez pozwany organ rentowy okresów zatrudnienia tj. w (...) w M. w okresie od 01.06.1974 r. do 09.05.1976 r. jako operator otaczarki oraz w Warsztacie M. H. D. w okresie od 01.07.1977 r. do 31.07.1978 r., gdzie ubezpieczony zajmował stanowisko spawacza.

Mając na uwadze powyższe, podzielając stanowisko pozwanego zaprezentowane w apelacji i uznając wyrok Sądu I instancji za błędny, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

SSA Małgorzata Gerszewska SSA Bożena Grubba SSA Maria Sałańska-Szumakowicz