Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maciej Piankowski (spr.)
Sędziowie:	SSA Aleksandra Urban SSO del. Maria Ołtarzewska
Protokolant:	sekr.sądowy Wioletta Blach

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy A. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne i o ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji A. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 grudnia 2014 r., sygn. akt IV U 625/14

oraz zażalenia A. J. od postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 lutego 2015r., sygn. akt IV U 625/14

1.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie III oraz poprzedzającą go decyzję z dnia 28 lutego 2014 r. w punkcie II tirret dwa i ustala, że ubezpieczona A. J. ma prawo do zwiększenia składek na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowanych na jej koncie w ZUS przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22 za okres od przystąpienia ubezpieczonej do otwartego funduszu emerytalnego do dnia 31 stycznia 2014 r.;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zmienia zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego i oddala wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 3 lutego 2014 r. o wykładnię wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 grudnia 2014 r.

Sygn. akt III AUa 498/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25.02.2014 r. pozwany organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. dokonał ponownego ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonej A. J. na dzień 01.01.1999 r. w wysokości 87.249,14 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z lat 1988-1998, WWPW wyniósł 82,92%, a podstawa wymiaru, po pomnożeniu przez kwotę bazową 1.220,89 zł, wyniosła 1.012,36 zł.

Decyzją z dnia 28.02.2014 r. pozwany przyznał ubezpieczonej prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od dnia 17.02.2014 r., tj. od następnego dnia po wygaśnięciu stosunku pracy. Wysokość świadczenia, obliczonego na podstawie art. 25 i art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalono na kwotę 1.707,63 zł, po waloryzacji 1.734,95 zł.

Ubezpieczona złożyła odwołania od obu powyższych decyzji domagając się zmiany decyzji znak z 25.02.2014 r. poprzez ponowne ustalenie kapitału początkowego w prawidłowej wysokości, w szczególności poprzez przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia przy przyjęciu WWPW z lat 2000-2009 w wysokości 107,71% lub wyliczonego z 10 najkorzystniejszych lat wybranych z całego okresu zatrudnienia, a w konsekwencji również zmiany decyzji z 28.02.2014 r. poprzez ponowne przeliczenie i prawidłowe ustalenie wysokości przyznanego kompensacyjnego świadczenia nauczycielskiego oraz obciążenie organu rentowego kosztami postępowania.

Ubezpieczona twierdziła, że ustalając wysokość kompensacyjnego świadczenia nauczycielskiego pozwany nieprawidłowo ustalił wysokość kapitału początkowego, błędnie ustalając zarówno podstawę wymiaru, okresy jak i współczynnik proporcjonalny. Pozwany przyjął niekorzystne dla ubezpieczonej lata 1988-1998 naruszając zasadę przyznawania świadczeń według najkorzystniejszego wariantu, a nadto pominął, iż ubezpieczona jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, co zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z 22.05.2009 r. winno skutkować zwiększeniem zaewidencjonowanych na jej koncie składek poprzez pomnożenie wskaźnikiem korygującym, zaniżając wysokość należnego świadczenia.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań i wyjaśnił, że wysokość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. na dzień 01.01.1999 r., zaś do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się okres kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających przed tym dniem. Za nieuprawnione organ rentowy uznał również odwołanie w zakresie zwiększenia składek wskazując, iż powyższe przysługuje członkowi OFE nabywającemu prawo do emerytury kapitałowej, zaś ubezpieczona nie nabyła jeszcze uprawnień emerytalnych.

Sprawy powyższych odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Ubezpieczona w piśmie procesowym z 24.07.2014 r. (k. 28-30) podtrzymała zarzuty na okoliczność nie zastosowania wskaźnika korygującego wywodząc, iż art. 5 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych ma obligatoryjne zastosowania właśnie przy ustaleniu świadczeń kompensacyjnych, nie emerytalnych. Odnosząc się natomiast do ustalenia WWPW ubezpieczona nie kwestionując wybranych lat wskazała jednakże na przyjęcie nieprawidłowych wysokość wynagrodzeń z 1988 i 1989. Za rok 1988 organ rentowy przyjął kwotę łączną 311.938 zł, natomiast - jak wynika z Rp-7 z 15.11.2001 r. - ubezpieczona otrzymała tytułem wynagrodzenia kwotę 275.938 zł za okres od 01 stycznia do 31 sierpnia, zaś zgodnie z Rp-7 z 02.07.2014 r. za okres od 1 września do 31 grudnia kwotę 160.137 zł, tj. łącznie 436.075 zł, a zatem prawidłowo ustalony wskaźnik za ten rok winien wynosić 68,45%, a nie jak przyjął organ rentowy 48,96%. Z kolei w 1989 r. ubezpieczona pracowała jedynie od 1 stycznia do 31 sierpnia, co winno zostać uwzględnione przy ustalaniu przeciętnego wynagrodzenia obliczonego w stosunku do faktycznie przepracowanych 8 miesięcy (trzech kwartałów), nie w kontekście całego roku, dając wskaźnik 92,92%, a nie 55,65% jak przyjął organ rentowy.

Organ rentowy w pismach procesowych z 19.08.2014 r. (k. 39-40) i 09.10.2014 r. (k. 56-62) wyjaśnił, iż wobec przystąpienia przez ubezpieczoną do OFE w grudniu 1999 r. wskaźnikiem korygujących została policzona składka wyłącznie za ten miesiąc, a następnie uwzględniona przy ustaleniu podstawy wymiaru składki podlegającej dalszej waloryzacji zgodnie z art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jednocześnie organ rentowy przyznał, iż nie kwestionuje wykazanego wynagrodzenia za okres od 1 września do 31 grudnia 1988 r., przyznając, iż po jego uwzględnieniu do ustalenia kapitału początkowego można przyjąć kwotę 436.075 zł; wysokość kapitału wyniosłaby wówczas 88.285,78 zł. Natomiast wskaźnik za rok 1989 został ustalony z uwzględnieniem pracy ubezpieczonej jedynie przez część roku, stosownie do art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wyrokiem z dnia 18.12.2014 r. Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję z 25.02.2014 r. i zobowiązał organ rentowy do ustalenia wysokości kapitału początkowego ubezpieczonej poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez nią w okresie od 01.09.1988 r. do 31.12.1988 r. z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. w wysokości 160.137,00 zł (pkt I); zmienił zaskarżoną decyzję z 28.02.2014 r. i zobowiązał organ rentowy do ustalenia wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ubezpieczonej poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez nią w okresie od 01.09.1988 r. do 31.12.1988 r. z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. w wysokości 160.137,00 zł (pkt II) oraz oddalił odwołania w pozostałym zakresie (pkt III).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczona (ur. (...)) z zawodu jest nauczycielem. Od 01.09.1983 r. do 31.08.1988 r. pracowała w Zespole ds. (...)Administracyjnej Szkół Gminnych P.. Tytułem wynagrodzenia za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 1988 r. otrzymała łącznie 275.938 zł.

Od 01.09.1988 r. do 16.02.2014 r. ubezpieczona była zatrudniona w Szkole Podstawowej nr (...) w C.. W toku zatrudnienia od 01.09.1989 r. do 31.08.1991 r. korzystała z urlopu wychowawczego. Tytułem wynagrodzenia za okres od 1 września do 31 grudnia 1988 r. otrzymała 160.137 zł, zaś w 1989 r. 920.423 zł.

Pracodawca w dniach 19.05.2003 r. i 08.02.2007 r. wystawił ubezpieczonej zaświadczenie Rp-7 potwierdzając wysokość wynagrodzenia za lata 1989-1998, w dniach 9 i 10 maja 2013 r. za lata 1999-2012, a w dniu 17.02.2014 r. za lata 1999-2014.

W dniu grudnia 1999 r. ubezpieczona przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego.

Ubezpieczona w dniu 17.02.2014 r. złożyła ponowy wniosek o przyznanie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Do wniosku załączyła m.in. zaświadczenie Rp-7 wystawione przez Szkołę Podstawowej nr (...) w C. z 17.02.2014 r. jako uzupełnienie uprzednio przedłożonych organowi rentowemu zaświadczeń Rp-7 za lata 1989-2013.

Pozwany zaskarżoną decyzją z 25.02.2014 r. ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej na dzień 01.01.1999 r. w wysokości 87.249,14 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z lat 1988-1998, w tym:

- za rok 1988 przyjęto 275.938 zł tytułem wynagrodzenia z Zespołu ds. (...)Administracyjnej Szkół Gminnych P. + 36.000 zł tytułem wynagrodzenia minimalnego za okres zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C.; stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (12) wniósł 48,96%;

- za rok 1989 r. 920.423 zł tytułem wynagrodzenia ze Szkoły Podstawowej nr (...) w C. za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia; stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (8) wniósł 55,65%.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału wyniósł 82,92%, a podstawa wymiaru, po pomnożeniu przez kwotę bazową 1.220,89 zł, wyniosła 1.012,36 zł. Wysokość kapitału początkowego na dzień 01.01.1999 r. została ustalona na kwotę 87.249,14 zł.

Drugą zaskarżoną decyzją z 28.02.2014 r. pozwany przyznał ubezpieczonej prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od 17.02.2014 r., tj. od następnego dnia po wygaśnięciu stosunku pracy.

Wysokość świadczenia obliczono na podstawie art. 25 i art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z uwzględnieniem:

- kwoty kapitału początkowego zaewidencjonowanego na koncie ubezpieczeniowym ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji, tj. 273.131,30 zł;

- kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej – po pomnożeniu wskaźnikiem korygującym – z uwzględnieniem waloryzacji składek, tj. 162.656 zł;

- średniego dalszego trwania życia dla osoby w wieku 60 lat, według tablic średniego trwania życia obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o świadczenie, tj. 255,20 m-cy.

Wysokość świadczenia ustalono na kwotę 1.707,63 zł, po waloryzacji 1.734,95 zł.

W toku postępowania odwoławczego ubezpieczona przedłożyła zaświadczenie Rp-7 wystawione przez Szkołę Podstawową nr (...) w C. z 02.07.2014 r. na okoliczność wysokości wynagrodzenia za rok 1988 w kwocie 160.137 zł. Zaświadczenie zostało przedłożone organowi rentowemu w dniu 29.07.2014 r.

Wysokość kapitału początkowego ubezpieczonej ustalona z uwzględnieniem faktycznej wysokości wynagrodzenia za rok 1988 w łącznej kwocie 436.075 zł (wskaźnik roku 68,45%) wyniosłaby 88.285,78 zł.

Sąd Okręgowy zważył, że stan faktyczny ustalił na podstawie okoliczności bezspornych, a w dalszej kolejności dokumentów przedłożonych przez strony w toku postępowania i zawartych w załączonych aktach rentowych i aktach kapitału początkowego. Sąd ten dał wiarę dowodom z dokumentów, gdyż były jasne, pełne, rzetelne; ich treść nie budziła wątpliwości Sądu, a nadto żadna ze stron nie zakwestionowała autentyczności zawartych w nich informacji. W szczególności nienegowanym przez ubezpieczoną było, iż na dzień wydania zaskarżonych decyzji organ rentowy nie posiadał dokumentów wykazujących wysokość wynagrodzenia otrzymanego przez ubezpieczoną w roku 1988 ze Szkoły Podstawowej nr (...) w C., które zostało sporządzone i przedłożone dopiero w lipcu 2014 r. Żadne z dotychczas licznie wystawianych przez pracodawcę zaświadczenia Rp-7 nie zawierały informacji w tym zakresie.

Ubezpieczona pobierająca od 17.02.2014 r. nauczycielskie świadczenie kompensacyjne zakwestionowała prawidłowość ustalenia jego wysokości decyzją z 28.02.2014 r. jak i poprzedzającą jej wydania decyzję z 25.02.2014 r. ponownie ustalającą wysokość kapitału początkowego na potrzeby w/wym. świadczenia.

Przechodząc w pierwszej kolejności do oceny decyzji z 25.02.2014 r. Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 175 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1440 ze zm.) ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114 ustawy, a więc w przypadku przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia się nowych okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość (ust. 1). Ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego odbywa się na tożsamych zasadach jak obowiązujących przy pierwotnym ustalaniu wysokości kapitału początkowego, tj. w oparciu o przepisy art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Art. 174 ustawy określa szczegółowe zasady ustalania kapitału początkowego w oparciu o przepis art. 53 ustawy z uwzględnieniem ust. 2 – 12. Zgodnie z ust. 3 tego artykułu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 ustawy, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 01.01.1999 r. Natomiast jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (ust. 3b).

Ubezpieczona kwestionując prawidłowość ustalenia wysokości kapitału początkowego w pierwszej kolejności zarzuciła naruszenie zasady wyboru najkorzystniejszych lat domagając się przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia przy przyjęciu WWPW z lat 2000-2009 w wysokości 107,71%, zamiast z wybranych lat 1988-1998. Powyższe sprzeciwiało się jednakże art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wprowadzającemu wyraźne ograniczenie czasowe do 01.01.1999 r., co zostało słusznie wyjaśnione przez organ rentowy i nie było przez ubezpieczoną kwestionowane w dalszym toku postępowania.

Ubezpieczona zakwestionowała jednakże wysokość wynagrodzeń z tak przyjętego okresu prowadzących do zaniżenia wskaźnika za lata 1988 i 1989.

W ocenie Sądu Okręgowego, zarzut dotyczący roku 1989 nie zasługiwał na uwzględnienie. Bezsporne było, że ubezpieczona pracująca wówczas w Szkole Podstawowej nr (...) w C. od 1 września przebywała na urlopie wychowawczym, zaś jej wynagrodzenie za okres do 31 sierpnia wynosiło 920.432 zł. Natomiast roczne przeciętne wynagrodzenie za przedmiotowy rok wyniosło 2.481.096 zł. Gdyby, jak upatruje to ubezpieczona, organ rentowy dokonał ustalenia wskaźnika rocznego porównując wysokość otrzymanego przez nią wynagrodzenia do przeciętego wynagrodzenia z całego roku jego wysokość wyniosłaby 37,10% (920.423 z 2.481.096). Organ rentowy przyjął natomiast wskaźnik 55,65%, będący stosunkiem wynagrodzenia ubezpieczonej (920.423 zł) do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (2.481.096/12 x 8 =1.654.064), spełniając obowiązujące w tym zakresie jednoznaczne wymogi art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przekreślając zasadność zarzutów ubezpieczonej.

Sąd Okręgowy za uzasadnienie uznał natomiast żądanie ustalenia odmiennej niż przyjęta wysokości wynagrodzenia za rok 1988. Ubezpieczona w okresie od 1 stycznia do 31 sierpnia z tytułu zatrudnienia w Zespole ds. (...)Administracyjnej Szkół Gminnych P. otrzymała wynagrodzenie w kwocie 275.938 zł. Natomiast od dnia 1 września ubezpieczona podjęła zatrudnienie w Szkole Podstawowej nr (...) w C. i za okres do 31 grudnia otrzymała wynagrodzenie w kwocie 160.137 zł, tj. łącznie 436.075 zł. Ubezpieczona jednakże w postępowaniu administracyjnym nie przedłożyła stosownej dokumentacji wykazującej tak otrzymaną wysokość wynagrodzenia, a jedynie zaświadczenie o zatrudnieniu potwierdzające pozostawanie w stosunku pracy od wyżej wymienionej daty.

Zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Przyjęcie przez organ rentowy minimalnego wynagrodzenia, zarówno do ustalania wysokości kapitału początkowego jak i w konsekwencji kompensacyjnego świadczenia nauczycielskiego było zatem prawidłowe, a prawidłowość ta straciła aktualność dopiero w toku niniejszego postępowania sądowego wobec przedłożenia przez ubezpieczoną zaświadczenia Rp-7 z dnia 02.07.2014 r. wykazującego wysokość wynagrodzenia za rok 1988 z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C., co uzasadniało zmianę zaskarżonych decyzji w tym zakresie.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że zgodnie z art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – mającym zastosowanie również do świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. Nr 97, poz. 800 ze zm.), zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 16 ust. 1 tej ustawy – świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Mimo zatem deklaratoryjności decyzji w sprawie przyznania prawa do świadczeń nie może zostać ona wydana – poza przypadkami postępowań wszczynanych z urzędu – bez stosownego wniosku osoby zainteresowanej, i dopiero od miesiąca jego złożenia może nastąpić wypłata tak przyznanego świadczenia. Powyższe podkreśla również art. 116 ust. 1 ustawy wskazując, iż postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Na zainteresowanym też – w myśl art. 116 ust. 5 ustawy – ciąży obowiązek dołączenia dowodów uzasadniających prawo do świadczeń i ich wysokości określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. nr 237, poz. 1412). Tożsame zasady i środki dowodowe obowiązują w przypadku przesłanek przeliczenia przyznanych już świadczeń albowiem prawo do otrzymania świadczenia w nowo ustalonej wysokości także przysługuje od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu (art. 133 ust. 1 pkt. 1 ustawy), chyba że odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego (art. 133 ust. 1 pkt. 1 ustawy). Ubezpieczona, na której ciążył obowiązek dowodowy, faktycznie otrzymywane wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. za okres od 1 września do 31 grudnia 1988 r. wykazała dopiero w lipcu 2014 r. (29.07.2014 r. zaświadczenie wpłynęło do organu rentowego), co przekładało się na zakres zmiany zaskarżonych decyzji. Orzeczono jak w punkcie I i II wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Pozostając przy ocenie decyzji z dnia 28.02.2014 r. Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu ubezpieczonej naruszenia przez organ rentowy art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Przepis art. 5 ust. 1 ustawy określa, iż świadczenie ( kompensacyjne) stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie natomiast z ust. 2, jeżeli uprawniony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, z powyższego wynika zatem, iż świadczenie kompensacyjne co do zasady obliczane jest na podstawie stanu konta ubezpieczonego w ZUS. Kwotę świadczenia otrzymuje się przez podzielenie ustalonej dla tego celu podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według tabeli średniego dalszego trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie tego świadczenia. Na podstawę obliczenia świadczenia składa się kwota zgromadzonych na koncie składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego. Natomiast dla nauczyciela będącego członkiem otwartego funduszu emerytalnego składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w ZUS, zwiększa się przez pomnożenie przez wskaźnik korygujący 19,52/12,22, gdzie wartość 19,52 odpowiada stopie procentowej składki na ubezpieczenie emerytalne, zaś wartość 12,22 - stopie procentowej składki na ubezpieczenie emerytalne odprowadzonej do FUS. Pomnożeniu przez wskaźnik korygujący podlega wyłącznie kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego w ZUS, zaś jej celem jest odtworzenie pełnej składka, która zostałaby zewidencjonowana na tym koncie, gdyby ZUS nie odprowadził części tej składki do OFE.

Ubezpieczona, co pozostawało bezsporne, do otwartego funduszu emerytalnego przystąpiła w grudniu 1999 r. Otrzymana w tym miesiącu składka w wysokości 29,52 zł została policzona wskaźnikiem korygującym, dając łączną podstawę wymiaru składki za rok 1999 r. w kwocie 3.270,63 zł, a następnie podlegając rocznej i kwartalnej waloryzacji zgodnie z przepisami art. 25 ust. 3 i art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ubezpieczona ani przyjętej do przeliczenia wskaźnikiem korygującym wysokości składki ani dalszych matematycznych wyliczeń organu rentowego nie kwestionowała, zaś potwierdzenie jego dokonania znalazło odzwierciedlenie w treści zaskarżonej decyzji – w zakresie kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej – po pomnożeniu wskaźnikiem korygującym, której przyjęta wysokość (162.656 zł) znajduje potwierdzenie w obliczeniach przedstawionych przez organ rentowy w piśmie procesowym z 09.10.2014 r. (k. 56-62).

Reasumując, Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie w powyższym zakresie należało uznać za nieuzasadnione. Ubezpieczona nieprawnie zarzucała organowi rentowemu błędne ustalenie wskaźnika wynagrodzenia za rok 1989, jak i ogólne przyjęcie do ustalenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynagrodzenia z nie najkorzystniejszych lat sprzed 2000 r., w których to kwestiach decyzja organu rentowego odpowiadała wymogom art. 174 ust. 3 i 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Odwołania w tym zakresie jako bezzasadne podlegały oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w III punkcie wyroku.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła ubezpieczona A. J., która zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w części oddalającej odwołania, zarzucając naruszenie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych poprzez bezpodstawne przyjęcie, że pomnożeniu wskaźnikiem korygującym podlega wyłącznie składka na ubezpieczenie emerytalne za miesiąc przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego; naruszenie art. 174 ust. 3b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, przy obliczaniu wskaźnika rocznego za rok 1989, kwoty przeciętnego wynagrodzenia za cały rok kalendarzowy 1989, podczas gdy prawidłowo powinna zostać przyjęta suma kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 1989 odpowiednio do okresu, w którym była zatrudniona, tj. styczeń - sierpień 1989 r.

Ponadto apelująca zarzuciła naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy prawnej rozstrzygnięcia w zakresie objętym wyżej wskazanymi zarzutami oraz zaniechanie ustosunkowania się do twierdzeń podnoszonych przez ubezpieczoną w tym zakresie w toku postępowania.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji z dnia 28.02.2014 r. poprzez „ponowne przeliczenie i prawidłowe ustalenie wysokości przyznanego świadczenia”, a ponadto zmianę decyzji z dnia 25.02.2014 r. poprzez „ponowne ustalenie kapitału początkowego w prawidłowej wysokości”.

Uzasadniając apelację skarżąca podała, że organ rentowy pomnożył wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22 składkę na ubezpieczenie emerytalne wyłącznie za miesiąc grudzień 1999 r., tj. miesiąc, w którym przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego. Sąd I instancji uznał, że wskazane wyżej pomnożenie wskaźnikiem korygującym składki wyłącznie za miesiąc przystąpienia do OFE było prawidłowe. Apelująca nie zgodziła się z zaaprobowanym przez Sąd I instancji sposobem policzenia składki i twierdziła, że przepis art. 5 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych stanowi, że zwiększeniu przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym podlegają „składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych". Zgodnie z powyższym przepisem, obowiązkowemu zwiększeniu podlegają zatem wszystkie składki, a nie tylko jedna składka za miesiąc, w którym uprawniony przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Brak jest podstaw prawnych uzasadniających przyjęte przez Sąd I instancji stanowisko, iż przeliczeniu podlega wyłącznie składka za miesiąc przystąpienia do OFE. Sąd I instancji nie wyjaśnił natomiast w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w świetle jakich przepisów przeliczenie dokonane przez organ rentowy było prawidłowe, ograniczając się do bezrefleksyjnego powtórzenia przyjętych przez organ rentowy założeń. W ocenie apelującej powyższa okoliczność świadczy o naruszeniu przez Sąd I instancji art. 5 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.

Ponadto apelująca wyjaśniła, że Sąd I instancji uznał, iż organ rentowy prawidłowo obliczył wskaźnik roczny za rok 1989, w którym pracowała przez okres 8 miesięcy. Obliczając wskaźnik roczny organ rentowy uwzględnił kwotę przeciętnego wynagrodzenia za cały rok kalendarzowy 1989, tj. 2.481.096,00 zł (2.481.096,00/12 x 8 = 1.654.064,00). Jednak zgodnie obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 25.05.1990 r., w roku 1989 r. kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników zostały wyjątkowo podzielone na kwartały. Związane to było z rosnącą wówczas hiperinflacją - średnie zarobki w styczniu 1989 r. wynosiły ok. 60 tysięcy zł, by w grudniu przekroczyć już kwotę 600 tys. zł. Organ rentowy nie powinien zatem opierać się na średnim przeciętnym wynagrodzeniu dla całego 1989 r., gdyż tzw. proporcjonalne obliczanie wskaźnika dla roku 1989, jakie zaprezentował organ, a zaakceptował Sąd I instancji, prowadziło do absurdów.

Zgodnie z art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu. Zatem, według apelującej, przy wyliczaniu wskaźnika procentowego organ rentowy powinien przyjąć sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 1989 odpowiednią do okresu styczeń - sierpień 1989 r., a nie kwotę przeciętnego wynagrodzenia dla całego 1989 r.

Zgodnie z załącznikiem Nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22.11.1990 r. w sprawie przygotowania do rewaloryzacji emerytur i rent (Dz. U. nr 83, poz. 484) przeciętne wynagrodzenie w sektorze uspołecznionym w roku 1989 wynosiło w kolejnych miesiącach: styczeń - 62.627 zł, luty - 80.524 zł, marzec - 108.795 zł, kwiecień - 101.104 zł, maj - 96.367 zł, czerwiec-110.893 zł, lipiec - 120.279 zł, sierpień - 246.149 zł. Suma kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla miesięcy styczeń-sierpień 1989 r. wynosi 926.738 zł.

Mając na uwadze powyższe, zarobki za 8 pierwszych miesięcy 1989 r. w łącznej kwocie 920.432,00 zł powinny zostać podzielone przez kwotę stanowiącą sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla miesięcy styczeń-sierpień 1989 r., tj. 920.432 : 926.738 x 100% = 99,32%.

Prawidłowy wskaźnik procentowy dla roku 1989 r. powinien w konsekwencji wynosić 99,32%, a nie 55,65%, czyli byłby wyższy od wskaźnika przyjętego przez organ rentowy o ponad 40 punktów procentowych.

Sąd I instancji nie zastosował sposobu obliczania wskaźnika procentowego przewidzianego w art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, bezkrytycznie akceptując obliczenia dokonane przez organ rentowy. W ocenie apelującej, powyższe okoliczności świadczą o naruszeniu przez Sąd I instancji art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Postanowieniem z dnia 10.02.2015 r. Sąd Okręgowy w Toruniu - w związku z wnioskiem pozwanego o wykładnię wyroku Sądu Okręgowego z 18.12.2014 r. postanowił wyjaśnić, że wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ubezpieczonej należy przeliczyć od dnia 01.07.2014 r.

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd Okręgowy podał, że organ rentowy złożył wniosek o wykładnię wyroku poprzez wskazanie daty od którego należy dokonać przeliczenia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W ocenie Sądu Okręgowego wniosek o wykładnię wyroku zasługiwał na uwzględnienie (na podstawie art. 352 k.p.c.), gdyż zachodziła potrzeba dokonania wykładni wyroku w zakresie punktu II sentencji, który swą treścią może budzić pewne wątpliwości - wobec faktu, że w tenorze (rozstrzygnięciu) tego orzeczenia nie wskazano daty, od której należy przeliczyć wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że ustalenie wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego A. J. poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez wnioskodawczynię w okresie od 01.09.1988 r. do 31.12.1988 r. z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. w wysokości 160.137,00 zł powinno nastąpić od dnia 01.07.2014 r., gdyż w lipcu 2014 r. organ rentowy uzyskał zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione dnia 02.07.2014 r. z tytułu zatrudnienia ubezpieczonej od 1 września do dnia 31 grudnia 1988 r. w Szkole Podstawowej nr (...) w C.. Zgodnie z art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - mającym zastosowanie również do świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 16 ust. 1 tej ustawy - świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Powyższe podkreśla również art. 116 ust. 1 ustawy wskazując, iż postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Na zainteresowanym jednakże - w myśl art. 116 ust. 5 ustawy - ciąży obowiązek dołączenia dowodów uzasadniających prawo do świadczeń i ich wysokości określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. nr 237, poz. 1412). Tożsame zasady i środki dowodowe obowiązują w przypadku przesłanek przeliczenia przyznanych już świadczeń, albowiem prawo do otrzymania świadczenia w nowo ustalonej wysokości także przysługuje od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu (art. 133 ust. 1 pkt. 1 ustawy). Skoro ubezpieczona, na której ciążył obowiązek dowodowy, faktycznie otrzymywane wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. za okres od 1 września do 31 grudnia 1988 r. wykazała dopiero w lipcu 2014 r. to powyższe przekładało się na zakres zmiany zaskarżonej decyzji o przyznaniu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego właśnie od tego miesiąca.

Zażalenie na powyższe orzeczenia wywiodła ubezpieczona, która zaskarżyła postanowienie Sądu Okręgowego w całości domagając się jego uchylenia, a ewentualnie zmiany i stwierdzenia, że wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego należy przeliczyć od dnia jego przyznania, tj. od dnia 17.02.2014 r.

Ubezpieczona zarzuciła naruszenie art. 352 k.p.c. poprzez niesłuszne przyjęcie przez Sąd Okręgowy, iż treść rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I i II wyroku z 18.12.2014 r. budzi wątpliwości, a zatem, że zachodziła potrzeba jego wykładni oraz niedopuszczalną zmianę i uzupełnienie sentencji wyroku.

W uzasadnieniu zarzutów i wniosków zażalenia ubezpieczona wskazała, że zgodnie z art. 352 k.p.c. potrzeba wykładni wyroku pojawia się wówczas, gdy jego treść sformułowana została w sposób niejasny, uniemożliwiający jednoznaczne rozumienie tekstu orzeczenia. Nie może ona przy tym prowadzić ani do uzupełnienia postanowienia ani też, przede wszystkim do zmiany jego treści (postanowienie Sądu Najwyższego z 10.10.1978 r., IV CR 144/78, LEX nr 8137). Zawarte zarówno w punkcie I jak i II wyroku Sądu Okręgowego sformułowania „zmienia zaskarżoną decyzję ... zobowiązuje organ rentowy do ustalenia wysokości kapitału początkowego A. J. poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez wnioskodawczynię w okresie od 1 września 1988 r. do 31 grudnia 1988 r....” oraz, „zmienia zaskarżoną decyzję ..., zobowiązuje organ rentowy do ustalenia wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez wnioskodawczynię w okresie od 1 września 1988 r. do 31 grudnia 1988 r. ...”, są jasne i nie budzą żadnych wątpliwości. Sąd dokonuje wykładni wydanego przez siebie orzeczenia wówczas, gdy jego treść została sformułowana w sposób niejasny, uniemożliwiający jednoznaczne rozumienie tekstu (postanowienie SN z 15.01.2001 r., I PZ 29/2000), jeżeli jednak jawi się jako jednoznaczna to wniosek o dokonanie wykładni tego wyroku należało oddalić (postanowienie SN z 26.01.2006 r., I CK 7/2005). Stosownie do art. 353 k.p.c. wykładni podlega w zasadzie sentencja wyroku a nie jego uzasadnienie. Z motywów wniosku organu rentowego o wykładnię wyroku wynika, że nie dotyczy on sentencji wyroku, lecz fragmentów uzasadnienia Sądu Okręgowego, a w szczególności wypowiedź, „nienegowanym przez ubezpieczoną było, iż na dzień wydania skarżonych decyzji organ rentowy nie posiadał dokumentów wykazujących wysokość wynagrodzenia otrzymanego przez ubezpieczoną w roku 1988 ze Szkoły Podstawowej nr (...) w C., które zostało sporządzone i przedłożone dopiero w lipcu 2014 r.”. Wniosek o wykładnię wyroku nie może sprowadzać się do wyjaśnienia zawartych w uzasadnieniu orzeczenia wyrażeń prawniczych i znaczenia słów ani do polemiki ze stanowiskiem Sądu orzekającego w sprawie i wskazaniami co do dalszego postępowania. Treść sentencji wyroku nie nasuwa wątpliwości i nie zawiera niejasności w związku z powyższym Sąd Okręgowy powinien zauważyć, iż brak jest potrzeby wykładni wyroku i podstaw do uwzględnienia wniosku o jego wykładnię dlatego wniosek organu rentowego powinien zostać oddalony. Jeżeli wniosek organu rentowego o wskazanie daty od której powinno nastąpić przeliczenie świadczenia miałby być uwzględniony to uzupełnienie wyroku może nastąpić jedynie w trybie art. 351 k.p.c. jednak data jego złożenia jednoznacznie narusza wskazany w art. 351 ust. 1 dwutygodniowy termin od ogłoszenia wyroku. Ponadto Sąd Okręgowy zmieniając wyrokiem wydane decyzje i zobowiązując organ zarówno do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego jak i prawidłowego ustalenia wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wykazał, że wydane w w/w sprawach decyzje organu były błędne. Dlatego przyznanie niższego świadczenia było następstwem błędów organu rentowego. Zastosowanie ma zatem art. 133 ust. 1 pkt 2 i art. 133 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Okręgowy zarówno w uzasadnieniu wyroku jak i uzasadnieniu postanowienia nie wskazał na oczywiste błędy organu rentowego a wskazanie, że wysokość nauczycielskiego świadczenia należy przeliczyć od dnia 01.07.2014 r. jest chybione i wynika z błędnej interpretacji wskazanych w w/w uzasadnieniach artykułów ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz stanowi również o naruszeniu art. 133 ust. 1 pkt. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez bezzasadne pominięcie, iż nie doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia zarobków A. J. za okres od 1 września do 31 grudnia 1988r. stanowi oczywisty błąd organu rentowego; art. 133 ust. 1 pkt 1 oraz art. 133 ust. 2 cyt. ustawy poprzez błędną jego interpretację, iż prawo do otrzymania świadczenia w nowo ustalonej wysokości przysługuje od dnia 01.07.2015 r.; art. 116 ust. 5 w/w ustawy poprzez wskazanie, iż jedynie na zainteresowanym ciąży obowiązek dołączenia dowodów uzasadniających prawo do świadczeń i ich wysokości określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. (Dz. U. nr 237, poz. 1412), art. 129 ust. 1 cyt. ustawy poprzez błędną jego interpretację dotyczącą określenia miesiąca w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu wskazaną przez Sąd na lipiec 2015 r.; art. 120 ust. 1 i 2 cyt. ustawy poprzez zaniechanie jego zastosowania w wykazaniu błędów organu rentowego; art. 15 ust. 2a cyt. ustawy poprzez błędne wskazanie, iż przyjęcie przez organ rentowy minimalnego wynagrodzenia za okres od 1 września do 31 grudnia 1988 r., zarówno do ustalania wysokości kapitału początkowego jak i w konsekwencji wysokości świadczenia było prawidłowe; art. 118 ust. 1 cyt. ustawy poprzez zaniechanie wykazania ewidentnych błędów organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługiwała jedynie na częściowe uwzględnienie.

Pierwszą z zaskarżonych decyzji (z dnia 25.02.2014 r.) pozwany organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 r. i stwierdził, że wynosi on 87.249,14 zł. Decyzję tę wydano w związku ze zmianą przepisów od dnia 01.10.2013 r. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto zarobki ubezpieczonej z lat od 1988 do 1998. Za 1989 r. przyjęto zarobki w łącznej wysokości 920423,00 zł i odniesiono je do kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy (czyli 2481096,00 zł). Organ rentowy ustalił, że stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w roku kalendarzowym 1989 wyniósł 55,65%.

Należy podkreślić, że w poprzednio wydawanych decyzjach, tj. z dnia 23.08.2004 r. oraz z dnia 23.02.2007 r. - o ustaleniu kapitału początkowego oraz o ponownym ustaleniu kapitału początkowego - organ rentowy ustalał, że stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w roku kalendarzowym 1989 wyniósł 37,10%. Ubezpieczona nie odwoływała się od tych decyzji w powyższym zakresie. Natomiast w decyzji z dnia 19.11.2013 r. organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej i za 1989 r. ponownie przyjęto zarobki w łącznej wysokości 920423,00 zł i odniesiono je do kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy (czyli 2481096,00 zł), jednak – podobnie jak w zaskarżonej decyzji - ustalono, że stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w roku kalendarzowym 1989 wyniósł 55,65%. Ubezpieczona nie odwołała się od decyzji organu rentowego z dnia 19.11.2013 r.

W odwołaniu od decyzji z dnia 25.02.2014 r. ubezpieczona domagała się ponownego ustalenia kapitału początkowego poprzez przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia przy przyjęciu wskaźnika podstawy wymiaru dla lat 2000-2009 w wysokości 107,71% lub wyliczonego z 10 najkorzystniejszych lat kalendarzowych wybranych z całego okresu zatrudnienia (odwołanie – k. 3).

W odwołaniu ubezpieczona nie podniosła żadnych zarzutów dotyczących niewłaściwego ustalenia stosunku podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w roku kalendarzowym 1989 r.

Po raz pierwszy zarzut nieprawidłowego ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za 1989 r. został przez ubezpieczoną wyrażony dopiero w piśmie procesowym z dnia 24.07.2014 r. Ubezpieczona wywodziła, że organ rentowy przyjął nieprawidłową kwotę przeciętnego wynagrodzenia za osiem pierwszych miesięcy ogłoszonych za rok 1989 w wysokości 1.654.064,00 zł (przyjął bowiem kwotę uwzględniając cały rok) i twierdziła, że w 1989 r. pobierała wynagrodzenie od 1 stycznia do 31 sierpnia, a od 1 września przebywała na urlopie wychowawczym. W 1989 r. kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników zostały podzielone na kwartały i w ocenie ubezpieczonej organ rentowy nie powinien się opierać na średnim przeciętnym wynagrodzeniu dla całego 1989 r., lecz tylko na pierwszych trzech kwartałach tego roku, a to oznacza, ze wskaźnik procentowy dla roku 1989 powinien wynosić 92,92%, a nie 55,65% (k. 42-44).

Organ rentowy w piśmie z dnia 14.08.2014 r. (k. 54) wyjaśnił, że do ustalenia wysokości podstawy wymiaru przyrównano wynagrodzenie w 1989 r. w wysokości 920.423,00 zł do kwoty przeciętnego wynagrodzenia za 8 miesięcy, tj. do kwoty 1.654.064,00 zł (przeciętne wynagrodzenie za cały rok wynosi 2.481.096,00 zł).

Ubezpieczona wywodziła, że organ rentowy nie powinien się opierać na „średnim przeciętnym” wynagrodzeniu dla całego 1989 r., ale tylko dla pierwszych trzech kwartałów tego roku (k. 63).

Sąd Okręgowy odmawiając uwzględnienia odwołania w powyższym zakresie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wyjaśnił, że zarzut dotyczący roku 1989 nie zasługiwał na uwzględnienie. Ubezpieczona pracująca wówczas w Szkole Podstawowej nr (...) w C. od 1 września przebywała na urlopie wychowawczym, zaś jej wynagrodzenie za okres do 31 sierpnia wynosiło 920.432 zł. Natomiast roczne przeciętne wynagrodzenie za przedmiotowy rok wyniosło 2.481.096 zł. Gdyby, jak upatruje to ubezpieczona, organ rentowy dokonał ustalenia wskaźnika rocznego porównując wysokość otrzymanego przez nią wynagrodzenia do przeciętego wynagrodzenia z całego roku jego wysokość wyniosłaby 37,10% (920.423 z 2.481.096). Organ rentowy przyjął natomiast wskaźnik 55,65%, będący stosunkiem wynagrodzenia ubezpieczonej (920.423 zł) do przeciętnego wynagrodzenia proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (2.481.096/12 x 8 =1.654.064), spełniając obowiązujące w tym zakresie jednoznaczne wymogi art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przekreślając zasadność zarzutów ubezpieczonej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji odniósł się zatem do żądania ubezpieczonej wyjaśniając także zastosowaną w tym zakresie podstawę prawną.

Zasadnie Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 174 ust. 3b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Nie ulega wątpliwości, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji prawidłowo zastosował się do dyspozycji powyższego przepisu, gdyż do ustalenia wysokości podstawy wymiaru za 1989 r. przyrównano wynagrodzenie osiągnięte przez ubezpieczoną w 1989 r. (za okres od stycznia do sierpnia) w wysokości 920.423,00 zł do kwoty przeciętnego wynagrodzenia za 8 miesięcy tego roku, tj. do kwoty 1.654.064,00 zł (przeciętne wynagrodzenie za cały rok wynosi 2.481.096,00 zł).

Ubezpieczona domagała się przyjęcia do wyliczeń przeciętnego wynagrodzenia z pierwszych trzech kwartałów 1989 r., czyli jedynie z okresu od stycznia do września, jednak takiej możliwości nie przewidział ustawodawca. Przepisy regulujące materię ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i dotyczy to także normy zawartej w art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, że Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w obwieszczeniu z dnia 25.05.1990 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników w gospodarce uspołecznionej w latach 1950-1989 oraz w kolejnych kwartałach 1989 r. (M.P. z 1990 r., nr 21, poz.171) zawarto informację o przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu pracowników w kolejnych kwartałach 1989 r.

Na marginesie należy zaznaczyć, że wbrew zarzutom zgłaszanym w postępowaniu odwoławczym organ rentowy nie oparł się na „średnim przeciętnym” wynagrodzeniu dla całego 1989 r. Nie zastosowano bowiem żadnego uśrednienia przeciętnego wynagrodzenia.

Odnosząc się natomiast do zarzutów zgłoszonych wobec decyzji organu rentowego z dnia 28.02.2014 r., a stanowiących jednocześnie przedmiot apelacji, należy wyjaśnić, że powyższą decyzją przyznano ubezpieczonej nauczycielskie świadczenie kompensacyjne od dnia 17.02.2014 r., tj. od następnego dnia po wygaśnięciu stosunku pracy.

W odwołaniu ubezpieczona wskazała, że jest członkiem OFE i przy ustalaniu podstawy obliczenia świadczenia, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na koncie w ZUS należało zwiększyć przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie w ZUS. Ubezpieczona twierdziła, że pozwany nie dokonał takiego zwiększenia składek (odwołanie - k. 5).

Pozwany organ rentowy w piśmie z 24.04.2014 r. wyjaśnił, że ubezpieczona nie nabyła jeszcze prawa do emerytury i dlatego brak jest podstaw do zwiększenia składek (k. 11v).

Ubezpieczona w piśmie z 24.07.2014 r. wywodziła, że wskazane wyżej zwiększenie (przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym) odnosi się do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a nie do emerytury (k. 42).

W piśmie z dnia 14.08.2014 r. organ rentowy wyjaśnił, że składki zaewidencjonowane na koncie w Zakładzie zostały pomnożone wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, zaś informacja o powyższym została zawarta w pkt II decyzji z dnia 28.02.2014 r. (k. 54).

W piśmie z 04.09.2014 r. ubezpieczona przyznała, że w decyzji z 28.02.2014 r. jest informacja o pomnożeniu świadczenia „wskaźnikiem korygującym”, ale z decyzji nie wynika jaka jest wartość liczbowa tego wskaźnika i jaka jest wysokość składek przed pomnożeniem ich wskaźnikiem korygującym, a zatem trudno jest zweryfikować prawidłowość wyliczeń organu rentowego (k. 62).

W kolejnych wyjaśnieniach - zawartych przy piśmie z 09.10.2014 r. - organ rentowy wskazał, że ubezpieczona została członkiem OFE od miesiąca grudnia 1999 r. i dlatego wskaźnikiem korygującym została policzona składka jedynie za ten miesiąc (k. 73).

Odpis pisma organu rentowego z dnia 09.10.2014 r. doręczono pełnomocnikowi ubezpieczonej w dniu 15.10.2014 r. (k. 82).

Do dnia rozprawy w dniu 18.12.2014 r. ubezpieczona (ani jej pełnomocnik) nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń do przyjętego przez organ rentowy pomnożenia świadczenia „wskaźnikiem korygującym”.

Również na rozprawie w dniu 18.12.2014 r. nie sprecyzowała żadnych zarzutów w zakresie zastosowania przez organ rentowy „wskaźnika korygującego” (vide: zapis z przebiegu rozprawy w dniu 18.12.2014 r. na nośniku danych elektronicznych – na k. 85).

Wobec powyższego Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku prawidłowo skonstatował, że ubezpieczona przyjętej do przeliczenia wskaźnikiem korygującym wysokości składki ani matematycznych wyliczeń organu rentowego nie kwestionowała, zaś potwierdzenie prawidłowości wyliczeń znalazło odzwierciedlenie w treści zaskarżonej decyzji – w zakresie kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej – po pomnożeniu wskaźnikiem korygującym, której przyjęta wysokość (162.656 zł) znajduje potwierdzenie w obliczeniach przedstawionych przez organ rentowy w piśmie procesowym z 09.10.2014 r. (s. 9 uzasadnienia).

Dopiero w apelacji ubezpieczona podniosła zarzut, że błędnie przyjęto jakoby pomnożeniu wskaźnikiem korygującym podlegała wyłącznie składka na ubezpieczenie emerytalne za miesiąc przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Apelująca wywodziła, że obowiązkowemu zwiększeniu podlegają wszystkie składki, a nie tylko jedna składka za miesiąc, w którym uprawniony przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że w sprawie zastosowanie miał art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. nr 97, poz. 800 ze zm.), który stanowi, że jeżeli uprawniony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w ZUS zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.

Powyższa regulacja podyktowana została tym, że o ile nauczyciel jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, to podstawa obliczenia świadczenia byłaby mniejsza o część składki kierowanej do OFE i z tego względu powiększa się podstawę obliczenia świadczenia, mnożąc sumę składek na koncie indywidualnym (w ZUS) przez wskaźnik korygujący, obrazujący stosunek pełnej wysokości składki emerytalnej, jaka byłaby płacona do I filaru, gdyby nauczyciel nie był członkiem OFE (19,52) do składki faktycznie płaconej (12,22).

Tym samym pomnożenie wskazanym wyżej wskaźnikiem korygującym powinno odnosić się do składek na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej w ZUS od miesiąca, od którego były odprowadzane składki do otwartego funduszu emerytalnego.

Bezsporne jest, że ubezpieczona przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego od grudnia 1999 r. (pismo organu rentowego na k. 73, zaś we wskazanym zakresie ubezpieczona nie zgłosiła żadnych zarzutów do podanych danych). Jednocześnie pozwany organ rentowy w sposób jednoznaczny oświadczył, że wskaźnikiem korygującym została policzona składka wyłącznie za grudzień 1999 r. (k. 73).

Powyższe oznacza, że pozwany organ rentowy błędnie zastosował art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, gdyż przepis ten nie ogranicza zwiększenia składek wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22 jedynie za miesiąc, w którym ubezpieczona przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego. Natomiast zaakceptowanie przez Sąd Okręgowy takiego sposobu zwiększenia składek ubezpieczonej w istocie oznacza, że również Sąd I instancji błędnie zastosował przywołany wyżej przepis.

Reasumując Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił częściowo zaskarżony wyrok w punkcie III oraz poprzedzającą go decyzję z dnia 28.02.2014 r. w punkcie II tirret dwa i ustalił, że ubezpieczona ma prawo do zwiększenia składek na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowanych na jej koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22 za okres od przystąpienia ubezpieczonej do otwartego funduszu emerytalnego.

Natomiast – wobec bezzasadności apelacji - w pozostałym zakresie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

Przystępując do rozpoznania zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 10.02.2015 r. będącego rozstrzygnięciem wniosku organu rentowego o wykładnię wyroku z dnia 18.12.2014 r. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie ubezpieczonej jest uzasadnione.

W zakresie istotnym dla rozpoznania zażalenia należy wyjaśnić, że Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 18.12.2014 r.:

- w pkt I - zmienił zaskarżoną decyzję z 25.02.2014 r. i zobowiązał organ rentowy do ustalenia wysokości kapitału początkowego ubezpieczonej poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez nią w okresie od 01.09.1988 r. do 31.12.1988 r. z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. w wysokości 160.137,00 zł;

- w pkt II - zmienił zaskarżoną decyzję z 28.02.2014 r. i zobowiązał organ rentowy do ustalenia wysokości nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ubezpieczonej poprzez doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzeń uzyskanych przez nią w okresie od 01.09.1988 r. do 31.12.1988 r. z tytułu zatrudnienia w Szkole Podstawowej nr (...) w C. w wysokości 160.137,00 zł.

Sąd w wyroku nie orzekł od kiedy ubezpieczona miałaby uzyskać prawo do wypłaty świadczenia w wysokości uwzględniającej wyliczenia wynikające z powołanej wyżej sentencji. Ponadto też Sąd Okręgowy nie rozstrzygnął w ogóle kwestii odpowiedzialności organu rentowego za niewydanie decyzji o treści odpowiadającej sentencji tego wyroku (ujętego w punktach I i II).

Należy też zaznaczyć, że ubezpieczona w odwołaniach nie wskazywała od kiedy domaga się wypłaty świadczenia po wyeliminowaniu stwierdzonych wadliwości decyzji.

Reasumując, data nabycia prawa do wypłaty świadczenia w wysokości uwzględniającej odwołania (ujęte w wyroku w punktach I i II) nie była przedmiotem odwołania i Sąd Okręgowy w tym zakresie nie zawarł żadnego rozstrzygnięcia.

Rodzi się zatem pytanie, czy zasadny był wniosek organu rentowego o wykładnię wyroku „przez wskazanie daty od której należy dokonać przeliczenia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego”, jak o to wnosił organ rentowy w piśmie z dnia 03.02.2014 r. (k. 105).

Zgodnie z art. 352 k.p.c. sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści. Postanowienie w tym przedmiocie sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym.

Nie może zatem budzić wątpliwości, że przepis powyższy upoważnia sąd, który wydał wyrok do dokonywania jego wykładni, tj. do rozstrzygania wątpliwości co do jego treści. Potrzeba wykładni wyroku pojawia się wtedy, gdy jego treść została sformułowana w sposób niejasny, uniemożliwiający jednoznaczne rozumienie tekstu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.01.2001 r., I PZ 29/00, OSNP 2002, nr 17, poz. 413).

Co się tyczy zakresu wykładni, to w judykaturze podkreśla się przede wszystkim, że nie może ona prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani do uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 10.10.1978 r., IV CR 144/78, Lex nr 8137; z 18.09.1974 r., II PZ 43/74, Lex nr 7587). Stanowisko takie zajmuje też piśmiennictwo (por. W. Siedlecki (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 554; Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz pod red. E. Marszałkowskiej-Krześ, C.H. Beck 2015). Powyższe oznacza, że wykładnia nie może prowadzić ani do uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia, ani też powodów rozstrzygnięcia (postanowienie Sądu Najwyższego z 30.04.1970 r., II CZ 32/70, Lex nr 6727).

W ocenie Sądu Apelacyjnego wniosek organu rentowego z dnia 03.02.2014 r., którym organ rentowy domagał się „wskazania daty od której należy dokonać przeliczenia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego” w istocie nie stanowił wniosku o wykładnię wyroku lecz o jego uzupełnienie.

Pomijając jednak wskazaną już wcześniej okoliczność, a mianowicie, że Sąd Okręgowy nie rozstrzygnął w sentencji o dacie nabycia prawa do przeliczenia wysokości świadczenia, a zatem nie było substratu rozstrzygnięcia, który poddawałby się wykładni w trybie art. 352 k.p.c., należy też stwierdzić, że zgodnie z art. 351 § 1 k.p.c. strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, (…), zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania (…) albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.

Wyrok został ogłoszony w dniu 18.12.2014 r., zaś przedmiotowy wniosek organ rentowy złożył dopiero w dniu 03.02.2014 r., a zatem ze znacznym przekroczeniem terminu do jego wniesienia.

Z powyższych względów należało uznać zażalenie ubezpieczonej za uzasadnione i dlatego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. zmienił postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 10.02.2015 r. i oddalił wniosek organu rentowego z dnia 03.02.2014 r. o wykładnię wyroku Sądu Okręgowego z dnia 18.12.2014 r.