Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Grażyna Czyżak (spr.)
Sędziowie:	SSA Daria Stanek SSO del. Alicja Podlewska
Protokolant:	sekr.sądowy Wioletta Blach

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2013 r. w Gdańsku

sprawy A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji A. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt IV U 1719/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 213/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 sierpnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., powołując się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił ustalenia A. M. prawa do emerytury z uwagi na niewykazanie co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł A. M. domagając się jej uchylenia w całości i przyjęcia, iż legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu odwołania wskazał, iż pracę w tych warunkach wykonywał w Zakładach (...): od dnia 01 września 1967 r. do dnia 24 października 1971 r. i od dnia 01 października 1973 r. do dnia 02 czerwca 1991 r. w charakterze ucznia zawodu maszynisty typograficznego arkuszowego, pracownika właściwego na tym stanowisku, samodzielnego kalkulatora oraz głównego specjalisty ds. gospodarki materiałowej. Nadto w okresie od dnia 01 czerwca 1972 r. do dnia 26 sierpnia 1973 r. pracował w RSW (...) Zakłady (...) w W. jako przeszkalany maszynista wklęsłodrukowy rotacyjny. Praca w powyższych zakładach wiązała się z bezpośrednim kontaktem z ołowiem, tlenkami ołowiu i wszystkimi ich pochodnymi. Pracownicy mieli skrócony czas pracy, częste badania lekarskie oraz otrzymywali napoje regeneracyjne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. Odnosząc się do okresów wskazanych w odwołaniu organ ten wskazał, iż ubezpieczony nie przedłożył na potwierdzenie warunków zatrudnienia świadectw wykonywania prac w warunkach szczególnych, a tym samym – w świetle wymogów § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego – brak było podstaw do zmiany skarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie IV U 1719/12 Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

A. M. urodził się dnia(...)r. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Ostatni stosunek pracy zakończył dnia 22 sierpnia 2009 r. Aktualnie jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna.

W dniu 30 lipca 2012 r. A. M. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

W wyniku jego rozpoznania organ rentowy wydał w dniu 28 sierpnia 2012 r. skarżoną decyzję odmawiając ubezpieczonemu prawa do emerytury. Organ rentowy uznał za wykazane na dzień 01 stycznia 1999 r. 30 lat, 7 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Nie ustalił stażu pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od dnia 01 września 1967 r. do dnia 24 października 1971 r. ubezpieczony pracował w Zakładach (...) w T.. Początkowo od dnia 01 września 1967 r. do dnia 01 września 1970 r. był zatrudniony w charakterze ucznia zawodu maszynisty typograficznego arkuszowego na podstawie umowy o naukę zawodu w szkoleniu podstawowym (wewnątrzzakładowym). W ramach przyuczenia zawodowego ubezpieczony, pod kierunkiem instruktora nauki zawodu, odbywał zajęcia praktyczne – pracował w zakładzie na jedną z zmianę przez 6 dni w tygodniu w wymiarze 5 godzin dziennie, w soboty 3 godziny. Nadto ubezpieczony jednocześnie kontynuował naukę na poziomie szkoły średniej – Liceum Ogólnokształcącym dla Dorosłych. Po złożeniu egzaminu praktycznego i uzyskaniu z dniem 01 października 1970 r. tytułu maszynisty typo-arkuszowego ubezpieczony kontynuował zatrudnienie w wyuczonym zawodzie, już w pełnym wymiarze czasu pracy, do dnia 24 października 1971 r.

Z dniem 25 października 1971 r. ubezpieczony został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, którą odbywał do dnia 01 marca 1972 r. Nie powrócił do pracy w Zakładach (...) w T..

Z dniem 01 czerwca 1972 r. A. M. podjął pracę w (...) Spółdzielni (...) (...) Zakłady (...) w W.. Ubezpieczony zajmował stanowisko przeszkalanego maszynisty wklęsło-drukowego rotacyjnego, na którym pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do dnia 26 sierpnia 1973 r.

Od dnia 01 października 1973 r. do dnia 02 czerwca 1991 r. ubezpieczony ponownie pracował w Zakładach (...) w T.. Ubezpieczonemu początkowo powierzono dotychczasowe stanowisko maszynisty typograficznego w dziale drukarni typograficznej, na którym pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy do 1975 r.

Następnie – zgodnie z angażami płacowymi - w lipcu 1975 r. ubezpieczony był pracownikiem działu kalkulacji, w ramach którego z dniem 01 stycznia 1976 r. został powołany na stanowisko kalkulatora, a od dnia 01 stycznia 1977 r. samodzielnego kalkulatora. Do obowiązków ubezpieczonego na powyższym stanowisku należało sporządzanie kalkulacji – wyceny wykonywanych druków, rozliczanie surowców i materiałów zużytych do produkcji, zestawianie specyfikacji wysyłkowych, przygotowywanie faktur za wykonaną pracę i usługi. W ramach swoich obowiązków ubezpieczony współpracował z działami planowania i przygotowania produkcji, magazynem, działem głównego technologa i wydziałami produkcyjnymi. Ubezpieczony codziennie rano odwiedzał działy produkcyjne – drukarnie, zecernie, linotypie – w celu zebrania informacji potrzebnych do poszczególnych wyliczeń (informacje w przedmiocie potrzebnych ilości farb drukarskich, zużytych materiałów, charakteru drukowanej książki), a następnie zebrane informacje przetwarzał w pomieszczeniach biurowych. W razie potrzeby w ciągu dnia ponownie udawał się na działy produkcyjne w celu uzupełniania informacji potrzebnych do kalkulacji. Ubezpieczony nie przebywał stale na działach produkcyjnych, właściwe prace kalkulatora wykonywał w swoim biurze.

Od dnia 01 kwietnia 1982 r. ubezpieczony awansował na stanowisko głównego specjalisty ds. gospodarki materiałowej. Odpowiadał wówczas za zabezpieczenie materiałowe i technologiczne całych Zakładów (...), do których poza zakładem w T. należały zakłady w B., Z., W. i L., posiadające swoje dalsze pododdziały. Podlegały mu działy zaopatrzenia, gospodarki materiałowej i transportu oraz ich kierownicy – kierownik magazynu i zaopatrzenia. Ubezpieczony zajmował się ustalaniem zapasów magazynowych, wielkością zamówień, cen i składaniem wniosków o przydziały dewizowe. Towar był zamawiany kwartalnie. Informacje o potrzebnych zakupach spływały z poszczególnych działów zamówień jednostkowych zakładów. Do obowiązków ubezpieczonego należało również ustalanie odpadów poprodukcyjnych, był odpowiedzialny za terminowe przeprowadzanie procedury przecen koksu i węgla, co ustalały komisje zakładowe oraz bhp. Ubezpieczony pracował w biurze, w siedzibie zakładów w T.. Kontaktował się również bezpośrednio z poszczególnymi zakładami i działami produkcyjnymi w kwestii zaopatrzenia. Prace w tym charakterze wykonywał do końca okresu zatrudnienia w Zakładach (...) w T..

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz dokumentów przedłożonych przez A. M. i zgromadzonych w załączonych aktach rentowych i aktach osobowych ubezpieczonego z Zakładów (...), a także na podstawie dowodu z przesłuchania wnioskodawcy.

Sąd ten dał wiarę dowodom z dokumentów, gdyż uznał, że były jasne, pełne i rzetelne. Wskazał, że żadna ze stron skutecznie nie zakwestionowała ich autentyczności, ani też prawdziwości zawartych w nich informacji. W szczególności angażów na okoliczność czasookresu zatrudnienia na stanowisku kalkulatora nie umiał podważyć ubezpieczony przyznając, iż „byłem samodzielnym kalkulatorem ale nie pamiętam od kiedy”. Ubezpieczony nie kwestionował natomiast czasookresu zatrudnienia na stanowisku głównego specjalisty ds. gospodarki materiałowej.

Oceniając natomiast zeznania ubezpieczonego Sąd I instancji uznał je za częściowo wiarygodne zarówno w kwestii czasookresów zatrudnienia na poszczególnych stanowiskach, o czym było już powyżej mowa, jak i warunków pracy. Sąd ten stwierdził, że brak było podstaw do kwestionowania tych zeznań w zakresie pierwszego okresu zatrudnienia w Zakładach (...), odbywania zasadniczej służby wojskowej oraz zatrudnienia w (...) (...) w W.; były one logiczne i niesprzeczne z dokumentacją sprawy.

Odnosząc się z kolei do drugiego okresu zatrudnienia w Zakładach (...) Sąd Okręgowy nie podzielił twierdzeń ubezpieczonego, iż w całym tym okresie pracował w warunkach szczególnych, również na stanowiskach kalkulatora i głównego specjalisty ds. gospodarki magazynowej, co pozostawało w sprzeczności z wskazywanymi przez samego ubezpieczonego i zawartymi w aktach osobowych zakresami czynności na tych stanowiskach. Wskazał, że w szczególności niezgodnym z zasadami logiki i doświadczenia życiowego było, aby ubezpieczonemu jako odpowiedzialnemu za zaopatrzenie materiałowe kilkunastu oddziałów Zakładów (...) czynności biurowo-zarządzające zajmowały do pół godziny. Rozsądniej warunki zatrudnienia ubezpieczony przedstawił w zakresie zajmowania stanowiska kalkulatora przyznając, iż część czasu pracy spędzał na działach produkcyjnych, a część w biurze, gdzie wykonywał czynności kalkulacyjne, co przekreśla jednak możliwość ustalenia pracy w warunkach szczególnych w kontekście wymogów prawnych.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd I instancji w pierwszej kolejności odniósł się do regulujących możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych przepisów art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku 60 lat w przypadku mężczyzny, jeżeli spełni łącznie następujące warunki:

1) na dzień 01 stycznia 1999 r. osiągnie:

- okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

- co najmniej 15-letni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w ramach stosunku pracy wymagany przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm),

2) nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, a w przypadku bycia członkiem OFE złożył wniosek o wykreślenie z funduszu,

3) rozwiązał stosunek pracy, o ile jest pracownikiem.

W przedmiocie określenia wymaganego wieku emerytalnego, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których przysługuje ubezpieczonemu prawo do tzw. wcześniejszej emerytury przepis art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej odsyła do „przepisów dotychczasowych”. Stosowne regulacje – stanowiące obecnie obowiązujące prawo – zawarte są w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego. Natomiast wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zostały zawarte w wykazach A i B, stanowiących załącznik do tegoż rozporządzenia. W przepisie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia w zakresie sprecyzowania stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach znajduje się odesłanie do odpowiednich przepisów resortowych.

Sąd Okręgowy zważył, że w niniejszej sprawie bezspornym było, iż A. M. posiada wymagany ogólny staż pracy (organ rentowy uwzględnił na dzień 01 stycznia 1999 r. 30 lat, 7 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych) oraz nie pozostaje w stosunku pracy. Ubezpieczony nie przystąpił do OFE, a z dniem 23 lipca 2012 r. ukończył wcześniejszy wiek emerytalny. Istota sporu koncentrowała się jedynie wokół ustalenia ostatniej przesłanki warunkującej skutecznie nabycie wcześniejszych uprawnień emerytalnych, tj. 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie do tego stażu okresów zatrudnienia w Zakładach (...) w T. oraz (...) (...) Zakłady (...) w W..

Zdaniem Sądu I instancji stanowisko ubezpieczonego zasługiwało na częściowe uwzględnienie, niemniej nie w zakresie umożliwiającym ustalenie spełnienia brakującej przesłanki stażu pracy w warunkach szczególnych.

Do stażu tego Sąd ten w pierwszej kolejności zaliczył okres zatrudnienia w (...) (...) Zakłady (...) w W. od dnia 01 czerwca 1972 r. do dnia 26 sierpnia 1973 r., w którym ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku przeszkalanego maszynisty wklęsłodrukowego rotacyjnego.

Wskazał, że stanowisko maszynisty wklęsłodrukowego zostało ujęte w załączniku do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w wykazie A, w dziale XI – w przemyśle poligraficznym, pod pozycją 1 – drukowanie i uszlachetnianie druku i sprecyzowane w załączniku nr 1 do zarządzenia Nr 39 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 26 lipca 1982 r. w dziale XI, poz. 4, pkt 8 i 9 - maszynista maszyn wklęsłodrukowych arkuszowych i zwojowych. Ubezpieczony co prawda pracował na stanowisku przyuczanego do powyższego zawodu, jednakże brak było podstaw do przyjęcia, iż było to inne przyuczenie niż praktyczne i polegało na stałej pracy ubezpieczonego przy obsłudze w/wym. maszyn wklęsłodrukowych.

W ocenie Sądu Okręgowego do stażu tego należało również zaliczyć okresy pracy ubezpieczonego w Zakładach (...) w T. na stanowisku maszynisty typograficznego arkuszowego, ujętego w załączniku do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w wykazie A, w dziale XI – w przemyśle poligraficznym, pod pozycją 1 – drukowanie i uszlachetnianie druku i sprecyzowane w załączniku nr 1 do zarządzenia Nr 39 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 26 lipca 1982 r. w dziale XI, poz. 4, pkt 1 – maszynista maszyn typograficznych arkuszowych.

Sąd ten uznał, że analogicznemu wliczeniu do stażu pracy podlegał także kwestionowany przez organ rentowy okres przyuczenia zawodowego do pracy na powyższym stanowisku. Zatrudnienie ubezpieczonego w celu nauki przedmiotowego zawodu było zgodnie z zarządzeniem nr 40 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 10 kwietnia 1970 r. w sprawie zatrudniania pracowników młodocianych i pełnoletnich nie posiadających wymaganych kwalifikacji zawodowych w niektórych przedsiębiorstwach przemysłu poligraficznego, podległych i nadzorowanych przez Ministra Kultury i Sztuki (Dz. Urz. MKiSz z dnia 05 maja 1970 r., Nr 4, poz. 31).

Szczegółowe zasady zatrudniania pracowników młodocianych ujęte zostały w załączniku do zarządzenia nr 40 tzw. Instrukcji, pkt III § 3 - § 13. Zgodnie z § 4 ust. 1 zarządzenia młodociani mogą być zatrudnieni przez zakłady tylko w celu:

a) nauki zawodu,

b) odbycia wstępnego stażu pracy,

c) przyuczenia do określonej pracy.

Nauka zawodu młodocianych trwa 3 lata (§ 4 ust. 2). Zgodnie z § 10 ust. 1 zarządzenia kierownictwo zakładu pracy przyjmując młodocianego do pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia i określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy obowiązane jest zawrzeć z nim na piśmie umowę. W wykazie specjalności objętych nauką zawodu, stanowiącym załącznik nr 1 do powyższej Instrukcji, wymienione zostało stanowisko maszynisty typograficznego na maszynach na maszynach arkuszowych (pkt IV.1), zaś w wykazach zakładów pracy uprawnionych do szkolenia (załączniki 4 i 5) każdorazowo wymienionymi są Zakłady (...) w T.. Ubezpieczony odbywając przyuczenie zawodowe stale i w obowiązującym go wymiarze czasu pracy wykonywał praktyczne czynności maszynisty typograficznego w warunkach szczególnych, analogicznych jak zwykli pracownicy tego działu. Brak było postaw do wyłączenia tego okresu ze stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych.

Sąd I instancji wskazał natomiast – pozostając przy pierwszym okresie zatrudnienia w Zakładach (...) w T. – iż staż ten należało uwzględnić jedynie do dnia 24 października 1971 r., a nie do dnia 01 marca 1972 r. jak to zostało wskazane w świadectwie pracy. Od dnia 25 października 1971 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową, po zakończeniu której nie powrócił do zakładu pracy. Jak wskazuje natomiast jednoznacznie Sąd Najwyższy (por. wyrok tego Sądu z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie I UK 399/11) okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Powyższe odpowiada regulacji zawartej w ustawie z dnia 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku obrony (Dz. U. z 1963 r. Nr 20, poz. 108). Zgodnie z art. 124 ust. 1 tej ustawy zakład pracy, który zatrudniał pracownika w chwili powołania do czynnej służby wojskowej, obowiązany jest zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli pracownik najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej, a w ciągu 3 dni od zwolnienia z ćwiczeń wojskowych zwyczajnych lub przeszkolenia wojskowego - zgłosi swój powrót do tego zakładu pracy celem podjęcia zatrudnienia. Pracownikowi, który zgłosił się do pracy w w/wym. terminie zalicza się – zgodnie z art. 125 – okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy albo od ciągłości pracy w danym zawodzie lub służbie bądź w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień. Ubezpieczony nie powrócił do pracy w Zakładach (...) w T. tracąc powyższe uprawnienie; okoliczność ta nie była przez niego kwestionowana.

Zdaniem Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczyć również drugiego okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Zakładach (...) w T. na stanowiskach kalkulatora i głównego specjalisty ds. gospodarki materiałowej. Sąd ten wywodził, że stanowiska te nie są zaliczane do wykonywanych w szczególnych warunkach, co – jak podkreśla Sąd Najwyższy – przekreśla możliwość ich wliczenia do kwalifikowanego stażu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma bowiem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. postanowienie S.N. z dnia 02 marca 2012 r. w sprawie III UK 86/11).

Sąd I instancji stwierdził, że prace, o których mowa w tym wykazie mają charakter prac fizycznych, względnie pracy specjalistycznych wykonywanych w stałym narażeniu na czynniki, bądź warunki szkodliwe dla zdrowia i prace biurowe (kalkulatora), czy prace kierownika-koordynatora gospodarki materiałowej nie są w nim wymieniane.

Sąd ten zauważył również, że stanowiska te nie są również wymienione w zarządzeniu resortowym, niemniej powyższe ma drugorzędne znacznie, albowiem wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej (por. wyrok S.N. z dnia 19 marca 2012 r. w sprawie II UK 166/11).

Podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, iż „przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki”.

Wywodził, że powyższe koresponduje ze stanowiskiem Sąd Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 lutego 2012 r. w sprawie III AUa 1797/11), podkreślającym, iż dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Niemniej również oceniając zatrudnienie ubezpieczonego w omawianym okresie po rodzaju wykonywanych czynności Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że nie sposób było ich uznać za wykonywane w warunkach szczególnych w ramach stanowisk pracy w przemyśle poligraficznych zaliczanych do pierwszej kategorii zatrudnienia (warunkach szczególnych). Fakt, iż ubezpieczony nawet codziennie przebywał przez pewien czas na wydziałach produkcyjnych (drukarni, zecerni, linotypie), na których pracowały osoby zatrudnione w warunkach szczególnych, nie przekłada się na szczególne warunki jego pracy. Ubezpieczony w tych okresach wykonywał prace biurowe i kierownicze częściowo jedynie przebywając na wydziałach produkcyjnych, na których panowały szczególne warunki zatrudnienia. Jak wymaga natomiast § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd I instancji wskazał, że pod pojęciem pracy wykonywanej stale należy rozumieć pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. W związku z powyższym nie będzie uznawana za taką pracę praca, wykonywana, np. w połowie wymiaru czasu pracy lub tylko kilka lub kilkanaście dni w miesiącu. Zdaniem tego Sądu ubezpieczony warunku tego nie spełnił, ponieważ nie sposób przyjąć, iż jako główny specjalista ds. zaopatrzenia materiałowego tylko pół godziny przebywał w biurze, zaś w pozostałym czasie pracy osobiście przebywał na wydziałach produkcyjnych pozyskując dane, czy dokonując uzgodnień na potrzeby zamówienia towaru. Ubezpieczony przyznał, iż dane te spływały samoistnie z poszczególnych zakładów. Również rodzaj zamawianych materiałów pozostawał tu bez znaczenia, albowiem ubezpieczony nie miał z materiałami tymi styczności, nie kwestionując, iż część z nich była szkodliwa dla zdrowia, stałego kontaktu.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że na żadnym z omawianych stanowisk – kalkulatora i głównego specjalisty ds. gospodarki magazynowej – ubezpieczony, ani nominalnie, ani faktycznie nie świadczył stałej pracy w warunkach szczególnych, a jedynie okolicznościowo (nawet codziennie) okresowo przebywał na działach produkcyjnych, na których praca w tych warunkach była świadczona. Powyższe nie przekłada się jednak na szczególne warunki jego zatrudnienia. Praca ubezpieczonego, zwłaszcza na drugim z omawianych stanowisk, miała związek z procesem technologicznym właściwym dla przedmiotowego działu gospodarki (bez odpowiedniego zabezpieczenia materiałowego drukarnie nie mogłyby funkcjonować), niemniej nie było to związek bezpośredni, w proces pracy w warunkach szczególnych, a jedynie pośredni, zabezpieczający prawidłowe funkcjonowanie zakładu wykonywane z pozycji pracowników biurowych i pełniących funkcje kierownicze.

Jak podkreśla z kolei Sąd Najwyższy z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (art. 32 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego). Powyższe nie zostało spełnione na omawianych stanowiskach, zajmowanych przez ubezpieczonego co najmniej od dnia 01 stycznia 1976 r. do dnia 02 czerwca 1991 r.

Reasumując, Sąd I instancji przyjął, iż jedynie okresy zatrudnienia A. M.: w (...) (...) Zakłady (...) w W. od dnia 01 czerwca 1972 r. do dnia 26 sierpnia 1973 r. oraz w Zakładach (...) w T. od dnia 01 września 1967 r. do dnia 24 października 1971 r. i od dnia 01 października 1973 r. do dnia 31 grudnia 1975 r. podlegały uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych jako wykonywane w realiach działu XI, poz. 4, pkt 1, 8-9 wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 39 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 26 lipca 1982 r., tj. prace maszynisty wklęsłodrukowego rotacyjnego oraz maszynisty typograficznego arkuszowego i ucznia w tym zawodzie.

Niemniej, Sąd ten uznał, że okresy te nie były wystarczające do ustalenia spełnienia przez ubezpieczonego warunku wykazania co najmniej 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych wymaganego zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej, a tym samym przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. Stwierdził, że wydaną w tym zakresie decyzję organu rentowego należało ostatecznie uznać za prawidłową.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy, uznając odwołanie A. M. za bezzasadne, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł A. M. zaskarżając ten wyrok w całości i kwestionując przyjęcie, że nie spełnia spornej przesłanki osiągnięcia na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 15- letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu apelacji skarżący wskazał, że Sąd I instancji błędnie zinterpretował przebieg nauki zawodu, jakoby przebiegał tylko pod nadzorem i kontrolą instruktora zawodu, ponieważ jako młodociani pracownicy mogli pracować wyłącznie na 1 ranną zmianę. Istniał powszechny obowiązek nauki do 18 roku życia więc był prawny obowiązek uzupełnienia nauki zawodu, a instruktorzy pracowali w systemie 3-zmianowym, nauka więc miała całkowicie pragmatyczny system szkolenia, od wykonywania czysto pomocniczych czynności (czyszczenie i mycie maszyn, nakładanie papieru itp.) do pracy samodzielnej maszynisty, o czy świadczył system premiowania, podobnie jak pracownicy od wykonanych koloro-odbitek.

Apelujący podniósł, że uzasadniając przejście z Zakładów (...) w T. do (...) Zakładów (...) w W. po przejściu z zasadniczej służby wojskowej do cywila, Sąd ten nie uwzględnił zasady wypowiedzenia umowy o pracę, co zostało przyjęte przez Zakłady (...) w T. w świadectwie pracy, ponieważ istniał obowiązek zgłoszenia się po odbyciu służby wojskowej do swojego „macierzystego” zakładu, lecz nie było obowiązku ponownego zatrudnienia, obowiązek ten spoczywał jedynie na pracodawcy, a nie na pracowniku.

Ponadto zauważył, że Sąd Okręgowy nie przyjął dowodu „opinii” zawartej w aktach osobowych nr 48 podane jest:... i wykonywał także pracę kalkulatora” co świadczy że wykonywał pracę maszynisty typograficznego i kalkulatora w zależności od sytuacji i potrzeb. Dodając do tego konieczność kontaktów z działami produkcyjnymi w przypadku prawidłowej wyceny często istniała konieczność bezpośredniej pracy na wydziałach produkcyjnych np. kontrola magazynku matryc linotypowych i konieczność wstawiania ręcznego matryc, lub sposób uzyskania odpowiedniego koloru druku na danym surowcu (nie istniał jeszcze wtedy system (...)), czy uzyskania właściwej technologii przez utrzymanie odpowiedniej temperatury przy tłoczeni folią okładek itp., a które to prace musiał wykonać aby dokonać prawidłowej wyceny. Ułomny system wynagrodzenia powodował często iż pracodawca naginając przepisy stosował „wybieg” przyznając tylko i wyłącznie angaż na stanowisko pracy po to, aby móc przyznać wyższe wynagrodzenie, wykorzystując narzucony system zatrudnienia przez Ministerstwo, Zjednoczenie, czy później Zrzeszenie.

Wnioskodawca zarzucił, że Sąd I instancji nie zauważył, że w każdej karcie służb, zakresie obowiązków itp. istniał zapis wykonywania ustnych poleceń przełożonych, na który się powoływano wydając polecenia.

Podnosił, że Sąd ten przyjął jako dowód protokół i wnioski pokontrolne Inspekcji (...) Materiałowej, oraz Izby Skarbowej, nie zgodził się z interpretacją, jaki miało we wnioskach pokontrolnych zalecenie włączenia czynnego do właściwego gospodarowania Głównego Technologa i Szefa Produkcji Zakładu, ponieważ większość czynności odwołujący wykonywał sam, przez co nie mógł być na każdym stanowisku, ale jest dowodem, że sam wykonywał prace czysto produkcyjne, bezpośrednio wykonując czynności np. przy wdrażaniu nowych produktów, czy całych technologii.

Dowód to wykaz zaległego urlopu wypoczynkowego za okres ostatnich 3-ech lat. Jako główny specjalista ds. gospodarki materiałowej ubezpieczony miał nienormowany czas pracy co powodowało że wykonywał czynności jakie miał w zakresie obowiązków i dodatkowo na stanowiskach bezpośrednich obsługując maszyny i urządzenia produkcyjne.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uznanie jego pracy w Zakładach (...) w T. oraz w (...) Zakładach (...) w W. za pracę w szczególnych warunkach, co wypełnia warunek osiągnięcia 15 lat pracy w tych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja A. M. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Z treści apelacji wynika zarzut naruszenia przez ten Sąd prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dowolną ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów, a w konsekwencji bezzasadne przyjęcie, że wnioskodawca nie osiągnął okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Podkreślenia wymaga, że skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r. w sprawie III CK 245/04, publik. LEX 174185).

W ocenie Sądu II instancji apelujący nie zdołał wykazać wadliwości rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne, a zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania w tym uzasadnieniu (por. wyrok S.N. z dnia 11 czerwca 1999 r. w sprawie II CKN 391/98, publik. LEX nr 523662).

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadza się do oceny, czy wnioskodawca spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy kwestionuje spełnianie przez wnioskodawcę przesłanki w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Dla oceny kwestii spełniania przesłanki posiadania na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy okresy: odbywania zasadniczej służby wojskowej od dnia 25 października 1971 r. do dnia 01 marca 1972 r. (4 miesiące i 8 dni) oraz zatrudnienia od dnia 01 stycznia 1976 r. do dnia 02 czerwca 1991 r. w Zakładach (...) w T. (15 lat, 5 miesięcy i 2 dni), podlegają zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Dla kwalifikacji okresu zasadniczej służby wojskowej jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, należy stosować regulacje prawne obowiązujące w okresie odbywania tej służby (por. wyrok S.N. z dnia 09 marca 2010 r. w sprawie I UK 333/09, publik. LEX nr 585739).

Ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową w okresie od dnia 25 października 1971 r. do dnia 01 marca 1972 r., a zatem pod rządami ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (Dz. U. z 1967 r. Nr 44, poz. 220 ze zm., nazywanej dalej ustawą o powszechnym obowiązku obrony).

Niezasadnie zatem Sąd Okręgowy powołał się na przepisy ustawy z dnia 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (t.j. Dz. U. z 1963 r. Nr 20, poz. 108).

Stosownie do treści art. 108 ust. 1 i 3 ustawy o powszechnym obowiązku obrony z 1967 r. w pierwotnym brzmieniu okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy pod warunkiem zachowania terminu, o którym mowa w art. 107 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony z 1967 r.

Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. z 1968 r. Nr 44, poz. 318 ze zm., nazywanej dalej rozporządzeniem w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy) w pierwotnym brzmieniu zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia.

W myśl natomiast § 3 rozporządzenia w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy w pierwotnym brzmieniu pracownikowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 1 lub 2, zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

W art. 108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony z 1967 r. oraz w § 3 rozporządzenia w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.) w pierwotnym brzmieniu zostały określone warunki wliczenia zasadniczej służby wojskowej do zatrudnienia w szczególnych warunkach (ówcześnie I kategorii zatrudnienia). Przepisy te, na podstawie których przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej zalicza się - z zachowaniem ciągłości pracy - do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, należy tłumaczyć tak, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do służby, a poborowy odbywający służbę uważany jest za pracownika (por. wyrok S.N. z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie I UK 399/11, publik. LEX nr 1211140).

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, zgodnie z którym okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia (por. wyroki S.N.: z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie II UK 219/09, publik. LEX nr 590248, z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie I UK 399/11, publik. LEX nr 1211140 i z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie II UK 265/11, publik. LEX nr 1227192).

W niniejszej sprawie nie jest przedmiotem sporu, ani nie budzi wątpliwości, że po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony nie powrócił do dotychczasowego zatrudnienia w przepisanym terminie, a zatem zasadnie Sąd I instancji uznał, że brak jest podstaw do zaliczenia okresu tej służby do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego przez przepisy dotychczasowe do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

W myśl § 10 ust. 1 pkt 2, obowiązującego od dnia 23 listopada 2011 r., rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku m.in. dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W toku postępowania administracyjnego oraz sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie skarżący nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, zaś w świadectwie pracy z dnia 03 czerwca 1991 r. wydanym przez Zakłady (...) w T. (k. 11-12 akt przedem. ZUS) pracodawca nie stwierdził wykonywania przez ubezpieczonego prac w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny podkreśla jednak, że w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym ubezpieczony ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie zatrudnienia, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia okresu zatrudnienia w Zakładach (...) w T. od dnia 01 stycznia 1976 r. do dnia 02 czerwca 1991 r. niezbędne jest zatem ustalenie, że w tym okresie A. M. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazach A lub B, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Dokumenty zgromadzone w aktach osobowych (k. 22 akt sprawy) dają miarodajną podstawę do przyjęcia, że w spornym okresie był on zatrudniony: od dnia 01 stycznia 1976 r. do dnia 31 grudnia 1976 r. na stanowisku kalkulatora, od dnia 01 stycznia 1977 r. do dnia 31 marca 1982 r. na stanowisku samodzielnego kalkulatora, zaś w okresie od dnia 01 kwietnia 1982 r. do dnia 02 czerwca 1991 r. na stanowisku głównego specjalisty d/s gospodarki materiałowej.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie I UK 124/10, publik. LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowiska pracy wnioskodawcy widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, widnieją w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tych stanowiskach wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

Sąd II instancji zauważa, że stanowiska pracy: „kalkulatora”, „samodzielnego kalkulatora” i „głównego specjalisty d/s gospodarki materiałowej” w ogóle nie są wymienione w dziale XI „W przemyśle poligraficznym” wykazu stanowisk pracy, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 26 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 01 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu kultury i sztuki.

Tym samym w odniesieniu do spornego okresu zatrudnienia A. M. nie zachodzi domniemanie faktyczne, że wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

W świetle prawidłowych ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy, w spornym okresie zatrudnienia kolejno na stanowiskach: kalkulatora, samodzielnego kalkulatora i głównego specjalisty d/s gospodarki materiałowej, skarżący nie wykonywał żadnej z prac wymienionych w dziale XI „W przemyśle poligraficznym”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W oparciu o zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy brak jest również podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie wykonywał on prace wymienione w poz. 24 „Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ponieważ nie sprawował kontroli, ani dozoru nad wykonywaniem prac w szczególnych warunkach, o których mowa w dziale XI tego wykazu.

Z przeprowadzonych dowodów, w tym posiadających szczególną wartość dowodową dokumentów w postaci: karty służby samodzielnego kalkulatora z dnia 28 czerwca 1977 r., zadań dla zapewnienia racjonalnej i oszczędnej gospodarki surowcami i materiałami z dnia 04 listopada 1986 r. oraz upomnienia z dnia 20 marca 1989 r. (akta osobowe) wynika bowiem, że wnioskodawca na stanowiskach: kalkulatora i samodzielnego kalkulatora zajmował się: sporządzaniem kalkulacji, rozliczaniem surowców i materiałów użytych do produkcji, zestawianiem specyfikacji wysyłkowych oraz przygotowywaniem faktur za wykonaną pracę i usługi, zaś na stanowisku głównego specjalisty d/s gospodarki materiałowej do jego obowiązków należało: zabezpieczenie materiałowe i technologiczne oddziałów produkcyjnych Zakładów (...) w T., jak również ustalanie odpadów poprodukcyjnych i terminowe przeprowadzanie procedury przecen koksu i węgla.

Nie zasługiwało na wiarę przesłuchanie ubezpieczonego (k. 23v.-24v. akt sprawy) w części, w której utrzymywał on, że do 1981 r. lub do 1982 r. pracował jako maszynista typograficzny arkuszowy, ponieważ w tym zakresie pozostaje w sprzeczności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z treścią dokumentów zawartych w aktach osobowych (k. 22 akt sprawy).

Zasadnie zatem Sąd I instancji uznał, że w spornym okresie zatrudnienia A. M. nie wykonywał żadnej z prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W konsekwencji bezprzedmiotowe było dokonywanie przez ten Sąd oceny, czy spełnione są przesłanki wynikające z treści § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w postaci wykonywania prac w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska, zgodnie z którym zaliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach podlega okres zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) w T. od dnia 01 września 1967 r. do dnia 01 września 1970 r. na podstawie umowy o naukę zawodu z dnia 01 września 1967 r. (akta osobowe k. 22 akt sprawy), ponieważ nie znajduje ono oparcia: w treści obowiązujących w spornym okresie przepisów dotyczących nauki zawodu i zatrudniania młodocianych, jak również w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy.

W myśl art. 1 ustawy z dnia 02 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. z 1958 r. Nr 45, poz. 226 ze zm., nazywanej dalej ustawą o nauce zawodu) młodocianymi w rozumieniu tej ustawy są osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 lat życia, a zatem w okresie zatrudnienia w celu nauki zawodu maszynisty typograficznego ubezpieczony, urodzony dnia (...), miał status prawny osoby młodocianej.

Z art. 12 ust. 1 i 3 ustawy o nauce zawodu wynika, że młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani są do dokształcania się w zakresie obranego zawodu do czasu ukończenia 18 lat życia. Jeżeli młodociany nie zakończył nauki zawodu przewidzianej w art. 4 ust. 1 do ukończenia 18 lat życia, obowiązek dokształcania się jego może być przedłużony nie więcej niż o 1 rok, o ile dokształcanie dotyczy obranego zawodu.

Stosownie do treści art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o nauce zawodu czas pracy młodocianych w wieku od lat 15 do 16 wynosi 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo, natomiast w wieku powyżej 16 lat obowiązuje ich normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy.

Treść przepisu art. 13 ust. 3 ustawy o nauce zawodu wskazuje, że do czasu pracy młodocianych, o których mowa w ust. 1 i 2 wlicza się czas dokształcania określonego w art. 12 ust. 2 i 3 bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

Uwzględniając treść powołanych wyżej przepisów ustawy o nauce zawodu, brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że w okresie nauki zawodu od dnia 01 września 1967 r. do dnia 01 września 1970 r. A. M. w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 4, działu XI, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Powyższe stanowisko znajduje oparcie w zgromadzonym w niniejszej sprawie materiale dowodowym, a w szczególności: przesłuchaniu wnioskodawcy (k. 23v-24v. akt sprawy) oraz w treści dokumentu w postaci karty młodocianego pracownika (akta osobowe k. 22 akt sprawy), z których wynika, że w okresie nauki zawodu ubezpieczony pracował po 5 godzin w tygodniu i po 3 godziny w soboty.

Podlegające zaliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia A. M.: w Zakładach (...) w T.: od dnia 02 września 1970 roku do dnia 24 października 1971 r. (1 rok, 1 miesiąc i 23 dni) i od dnia 01 października 1973 r. do dnia 31 grudnia 1975 r. (2 lata i 3 miesiące) oraz w (...) Spółdzielni (...) (...) Zakłady (...) w W. od dnia 01 czerwca 1972 r. do dnia 26 sierpnia 1973 r. (1 rok, 2 miesiące i 26 dni) wynoszą łącznie 4 lata, 7 miesięcy i 19 dni, a zatem mniej, aniżeli wymagany okres co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Tym samym zasadne jest przyjęcie przez Sąd I instancji, że wnioskodawca nie spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w postaci osiągnięcia na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a zatem brak jest podstaw prawnych do przyznania mu tego świadczenia.

Reasumując powyższe rozważania, Sąd Okręgowy uznając, że przeprowadzone w przedmiotowej sprawie dowody nie dają podstaw do uznania, że A. M. posiada wymagany co najmniej 15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, dokonał prawidłowej, zgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego. Apelacja wnioskodawcy nie zdołała zatem podważyć oceny dokonanej przez ten Sąd.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.