Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Zwierzyńska

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2024 r. w Gdańsku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa syndyka masy upadłości M. S. (1)

przeciwko M. S. (2)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

z dnia 7 lutego 2024 r. sygn. akt I C 1399/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 100.000 zł (sto tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 września 2022 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty;

III.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 5.000 zł (pięć tysięcy złotych) tytułem kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym, od których powód był zwolniony.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I ACa 1504/24

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 7 lutego 2024 r. w sprawie z powództwa syndyka masy upadłości M. S. (1) przeciwko M. S. (2) orzekł następująco:

1.  uznał za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości M. S. (1) umów darowizn środków pieniężnych o łącznej wysokości 100.000 zł, dokonanych pomiędzy M. S. (1) a pozwaną M. S. (2) w dniu 3 października 2017 roku oraz w dniu 27 października 2017 roku;

2.  oddalił powództwo główne w pozostałej części;

3.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.417 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty, tytułem zwrot kosztów procesu;

4.  nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 5.000 zł tytułem kosztów sądowych.

Szczegółowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sad przedstawił w pisemnym uzasadnieniu wyroku na kartach 305 – 308 verte akt sprawy.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w części oddalającej powództwo zarzucając naruszenie art. 134 ust. 1 w związku z art. 131 prawa upadłościowego i wnosząc o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, to jest zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji na koszt powoda.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Mając na uwadze, że przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne oraz że żadna ze stron o to nie wnosiła, Sąd Apelacyjny rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na mocy art. 374 k.p.c.

Sąd Apelacyjny na podstawie art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji w zakresie chronologii wydarzeń, bez konieczności ponownego ich przytaczania. Sąd Odwoławczy nie podzielił natomiast argumentacji prawnej Sądu Okręgowego dotyczącej roszczenia o zapłatę, co skutkowało oddaleniem powództwa w tym zakresie. Trafny bowiem okazał się podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego - art. 134 ust. 1 prawa upadłościowego, zgodnie z którym jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa lub została uznana za bezskuteczną, to, co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło, podlega przekazaniu do masy upadłości, a jeżeli przekazanie w naturze jest niemożliwe, do masy upadłości wpłaca się równowartość w pieniądzu.

Wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji, przepis art. 134 ust. 1 p.u.n. nie normuje w sposób wyczerpujący następstw bezskuteczności czynności prawnych upadłego w stosunku do masy upadłości i nie wyłącza innych roszczeń syndyka masy upadłości, jeżeli roszczenia takie, dotyczące masy upadłości, stosownie do przepisów prawa cywilnego przysługują upadłemu jako właścicielowi rzeczy względem jej posiadacza lub z innego tytułu (por. wyroki SN z dnia 12 sierpnia 2009 r., IV CSK 102/09, LEX nr 1129141, z dnia 4 września 2014 r., II CSK 609/13, LEX nr 1540129). „Przekazanie do masy upadłości" w rozumieniu art. 134 p.u.n. nie oznacza podstawy roszczenia o zobowiązanie nabywcy do złożenia oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu własności, tylko powinność nabywcy zwrotu w naturze, a w razie sporu, powstanie po stronie syndyka roszczenia procesowego o wydanie tych rzeczy i praw, które wyszły z masy - celem umożliwienia zaspokojenia wszystkich wierzycieli z powiększonej w ten sposób masy upadłości (tak SN w wyroku z dnia 6 września 2013 r., V CSK 454/12, LEX nr 1402682).

Orzeczenia powyższe zapadły w poprzednim stanie prawnym, zachowują jednak aktualność po nowelizacji prawa upadłościowego dokonanej na mocy ustawy z dnia 28 maja 2021 r. polegającej na dodaniu art. 134 ust. 1a mającego na celu udzielenie gwarancji procesowych wobec drugiej strony czynności prawnej dokonanej przez upadłego z pokrzywdzeniem wierzycieli.

W doktrynie zwraca się uwagę, że w art. 134 ust. 1 p.u.n. na osobę trzecią wyraźnie nałożony jest obowiązek przekazania do masy uzyskanej korzyści albo wpłaty jej równowartości (por. odmienne sformułowanie art. 532 k.c.). Można więc przyjąć, że - odmiennie niż ma to miejsce na tle regulacji kodeksu cywilnego - na osobie trzeciej ciąży obowiązek wydania korzyści masie upadłości, a nie obowiązek znoszenia zaspokojenia egzekucji skierowanej do przedmiotu uzyskanej korzyści. Jeżeli osoba trzecia, pomimo wydania wyroku uznającego czynność za bezskuteczną, odmawia wydania masie przedmiotów, które na jej podstawie ubyły z majątku upadłego lub do niego nie weszły, to syndyk (nadzorca sądowy, zarządca) po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego przeciw osobie trzeciej powinien wszcząć egzekucję (por. kom. do art. 134 p.u.n. A.J., F. Z., LEX 2011).

W nauce prawa wyraźnie prezentowany jest pogląd, że wytaczając powództwo o uznanie czynności za bezskuteczna, syndyk może już w pozwie zamieścić żądanie wydania rzeczy (por. kom. do art. 134 p.u.n, P. J. – (...) 2023); na gruncie niniejszej sprawy żądanie to przybrało formę żądania zapłaty, ponieważ kwestionowanymi czynnościami były umowy darowizny środków pieniężnych .

W tym stanie rzeczy zachodziła podstawa do zmiany wyroku i uwzględnienia powództwa, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 134 ust; 1 p.u.n. O odsetkach za opóźnienie od kwoty 100.000 zł uzyskanej przez pozwaną na skutek czynności uznanej za bezskuteczną Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 481 § 1 k.c. mając na uwadze, że na skutek wezwania do zapłaty z dnia 19 sierpnia 2022 r. (k. 195 – 196), na dzień wniesienia pozwu, to jest 30 września 2022 r., wierzytelność powoda była już wymagalna.

O kosztach postepowania apelacyjnego, w tym o nieuiszczonych kosztach sądowych, od których powód był zwolniony, Sąd orzekł na mocy art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 k.p.c 1 k.p.c. i § 2 pkt 6 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Na oryginale właściwy podpis.