Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lipca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

SSA Jakub Rusiński

po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2025 r. w Gdańsku,

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko M. B. i A. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku częściowego i wstępnego Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 28 czerwca 2023 r., sygn. akt XV C 18/22

p o s t a n a w i a :

1.  uchylić zaskarżony wyrok i umorzyć postępowanie w sprawie,

2.  ustalić, że powód wygrał sprawę w 11% zaś pozwani wygrali w 89%, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania za obie intencje referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Gdańsku, według zasady ich stosunkowego rozdzielenia.

SSA Jakub Rusiński

Sygn. akt I ACa 74/24

UZASADNIENIE

1. W związku z cofnięciem pozwu wraz ze zrzeczeniem się roszczenia (pismo procesowe powoda z 21.7.2025 r.), należało uchylić zaskarżony wyrok i umorzyć postępowanie w sprawie na podstawie art.386 § 3 w zw. z art.355 k.p.c.

2. Odnośnie do wniosku powoda o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania, biorąc pod uwagę, że także pozwani podobne żądanie zgłaszali przed Sądami obu instancji, należy wskazać, że według orzecznictwa, reguła zwrotu kosztów określona w art.203 § 2 zdanie drugie k.p.c. nie ma bezwzględnie obowiązującego charakteru w tym znaczeniu, że dopuszczalne jest odstępstwo od niej, gdy powód - mimo cofnięcia pozwu - wykaże, że wytoczenie powództwa było niezbędne do dochodzenia roszczenia. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w której przyczyną cofnięcia pozwu było zaspokojenie roszczenia wymagalnego w chwili wytoczenia powództwa; w takim przypadku za stronę przegrywającą w rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art.98 k.p.c.) należy uznać pozwanego (por. zamiast wielu uchwała SN z 9.6.2017 r., III CZP 118/16, OSNC 2018, nr 2, poz.19 i tam powołane orzecznictwo). Należy jednak pamiętać, że zasadą w sytuacji cofnięcia pozwu jest zasądzenie kosztów postępowania od powoda na rzecz pozwanego (art.203 § 2 zdanie drugie k.p.c.), w związku z tym spełnienie świadczenia należy traktować wąsko. O ile skutek potrącenia jest taki jak w przypadku dokonania potrącenia, to jednak nie jest to tożsame, zwłaszcza w kontekście obrony strony pozwanej w procesie, która realizuje prawa, które z uwagi na istnienie wierzytelności wzajemnych przysługują także powodowi. W powołanej wcześniej uchwale z 9 czerwca 2017 r., III CZP 118/16, Sąd Najwyższy stwierdził, że ,,cofnięcie pozwu w sytuacji, w której pozwany zaprzeczył zasadności powództwa, składając sprzeciw od nakazu zapłaty, skutkuje obowiązkiem zwrotu kosztów procesu pozwanemu (art. 203 § 2 zdanie drugie k.p.c.) także wtedy, gdy dochodzone w pozwie świadczenie zostało wyegzekwowane’’. Pozwani w sprawie kwestionowali żądanie powoda w szczególności w zakresie, w jakim dokonali potrącenia.

Ponadto zważywszy, że zgłoszona do potrącania wierzytelności powodów przed Sądem I instancji wynosiła 508.146,70 zł (k.339) i nie było przeszkód, aby pozwany skorzystał z własnego zarzutu potrącania, wytoczenie powództwa o zapłatę kwoty 600.000 zł (wartość wypłaconego kapitału) nie było konieczne, zwłaszcza gdy się uwzględni, że pozwani w zakończonej sprawie przeciwko Bankowi domagali się tylko kwot po 36.470,94 zł, które w takim rozmiarze zostały zasądzone.

Niezależnie od tego należy wskazać, że w wyroku z 19 czerwca 2025 r. C- 396/24, Trybunał Unijny stwierdził, że ,,art.7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym w przypadku gdy warunek umowy kredytu uznany za nieuczciwy prowadzi do nieważności tej umowy, przedsiębiorca ma prawo żądać od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty udzielonego kredytu, niezależnie od kwoty spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i niezależnie od pozostałej do spłaty kwoty’’.

W świetle orzecznictwa TSUE całkowicie bezzasadne były także roszczenia z pozwu dotyczące waloryzacji w kwocie 258.876,35 zł (zob. wyroki z 15.6.2023 r. C-520/21 i z 12.1.2024 r., C-488/23). W rezultacie, z punktu widzenia skuteczności roszczenia powoda - co należało zbadać na potrzeby orzeczenia o koszach procesu - jego powództwo (gdyby nie doszło do cofnięcia powództwa) zasługiwałoby na uwzględnienie jedynie w 11 % (powód domagał się 813.762 zł), natomiast przegrałby w 89% (co do 508.146,70 zł oraz 258.876,35 zł) i w takiej proporcji należało obciążyć strony kosztami postępowania za obie instancje - według zasady stosunkowego ich rozdzielania – pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowe w Sądzie Okręgowym w Gdańsku (art.108 § 1 k.p.c.).

W odpowiedzi na wniosek powoda o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu na podstawie art.98 k.p.c. należy dodać, że w orzecznictwie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie budzi wątpliwości, że nadmierne obciążenie kosztami konsumenta może zniechęcać go do korzystania z jego praw wynikających z dyrektyw konsumenckich (wyroki TSUE z 16.7.2020 r., C-224/19 i C-259/19 oraz z 22.9.2022 r., C-215/21). Zbliżony pogląd został przedstawiony w wyroku Trybunału Unijnego z 13 lipca 2023 r., C-35/22. Przede wszystkim Trybunał wskazał, że jeżeli niedozwolony charakter postanowień umownych jest utrwalony w orzecznictwie, to można oczekiwać od instytucji bankowych, że podejmą inicjatywę polegającą na zwróceniu się do swoich klientów w celu uchylenia skutków tych postanowień, jeszcze przed wytoczeniem powództwa przez konsument. Z tego względu, zasady ustalania kosztów procesu powinny zachęcać przedsiębiorców do „dobrowolnego i spontanicznego” wyciągnięcia wszystkich konsekwencji z orzecznictwa dotyczącego niedozwolonych postanowień umownych. Postawa przedsiębiorcy w tym zakresie powinna być uwzględniona przy rozstrzyganiu o kosztach procesu.

Skoro więc powód zamiast dążyć do rozliczenia się z pozwanymi konsumentami poza procesem, kieruje wobec nich żądania zapłaty bez uwzględnienia wpłat i potrąceń oraz zastrzegając w momencie złożenia pozwu, że kwestia nieważności umowy nie jest przesądzona (powód wnosił o zawieszenie postepowania co czasu rozstrzygnięci sprawy z powództwa konsumentów), nie powinien uzyskać zwrotu kosztów w razie cofnięcia pozwu na skutek dokonania rozliczenia, które było możliwe już w przypadku wniesienia powództwa przez pozwanych.

Podsumowując, przyjmując za powodem, że nie zachodzi przypadek z art.203 § 2 zdanie drugie k.p.c., ponieważ część roszczenia została rzeczywiście zapłacona przez pozwanych po wytoczeniu powództwa, należało ocenić skuteczność roszczenia powoda w kontekście rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje i przyjąć, że podstawą orzeczenia w tym zakresie jest art.100 zdanie pierwsze k.p.c.

SSA Jakub Rusiński