Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 marca 2025r. w S.

sprawy T. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie wysokości kapitału początkowego

w związku z odwołaniem T. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 21 października 2021 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala T. T. wysokość kapitału początkowego na kwotę (...) złotych, przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 65,70%.

UZASADNIENIE

Decyzją z 21.10.2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ponownie ustalił T. T. kapitał początkowy. Do ustalenia jego wartości uwzględnił podstawę wymiaru w wysokości (...)zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych – 1989-1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 63,37 %. Uwzględnieniu podlegało 15 lat 11 miesięcy i 25 dni (191 miesięcy) okresów składkowych oraz 1 rok 4 miesiące i 5 dni okresów nieskładkowych, w tym 1 rok 3 miesiące i 11 dni sprawowania opieki nad dziećmi. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł (...)zł.

W odwołaniu od tej decyzji T. T. domagała się jej zmiany i ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego. Wskazała, że jej zarobki z lat 1989-1991, kiedy zatrudniona była w (...) Zakładach (...), były wyższe niż przyjęte do wyliczenia kapitału początkowego w zaskarżonej decyzji. Wnosiła o ustalenie kapitału początkowego na podstawie złożonej legitymacji ubezpieczeniowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, że z okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w latach 1982-1993 organ rentowy przyjął podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne ustaloną w oparciu o nadesłane karty wynagrodzeń oraz w okresie urlopu macierzyńskiego od 25.01.1984 r. do 15.05.1984 r. i od 21.07.1986 r. do 23.11.1986 r. wynagrodzenie minimalne, z uwagi na brak w przedłożonej dokumentacji kwot zasiłku macierzyńskiego wypłaconych za te okresy. Ponadto podniósł, że w legitymacji nie wskazano okresu urlopu wychowawczego i istnieje prawdopodobieństwo, iż kwoty zasiłku wychowawczego uwzględniono w wynagrodzeniach wpisanych za poszczególne lata.

Sąd ustalił, co następuje:

Decyzją z 5.05.2004 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ustalił T. T. (ur. (...)) kapitał początkowy, który na dzień 1.01.1999 r. wyniósł (...) zł. Podstawę wymiaru kapitału początkowego organ rentowy ustalił na kwotę (...)zł. Do jej wyliczenia przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. 1989-1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 68,56%. Uwzględnił 15 lat 11 miesięcy i 25 dni (191 miesięcy) okresów składkowych oraz 1 rok 4 miesiące i 5 dni okresów nieskładkowych.

W dniu 21.09.2021 roku T. T. wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego. Dołączyła świadectwo pracy wystawione przez Zarząd (...) w S., potwierdzające jej zatrudnienie w wymiarze ½ etatu w okresie od 1.05.1991 r. do 31.05.1991 r. Ponadto złożyła legitymację ubezpieczeniową, wnosząc o przyjęcie wpisanego tam wynagrodzenia za pracę z okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...). Na żądanie organu rentowego, dołączyła pozyskane z archiwum uwierzytelnione kopie kart wynagrodzeń z okresu tego zatrudnienia.

Zaskarżoną decyzją z 21.10.2021 roku organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy odwołującej. Do ustalenia jego wartości uwzględnił podstawę wymiaru w wysokości (...) zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych – 1989-1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 63,37 %. Uwzględnieniu podlegało 15 lat 11 miesięcy i 25 dni (191 miesięcy) okresów składkowych oraz 1 rok 4 miesiące i 5 dni okresów nieskładkowych, w tym 1 rok 3 miesiące i 11 dni sprawowania opieki nad dziećmi. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł (...)zł. i okazał się niższy niż ustalony wcześniejszą decyzją.

Sąd pozyskał z archiwum prowadzonego przez Urząd Miejski w S. akta osobowe i dokumentację płacową T. T. z okresu jej zatrudnienia w (...) Zakładach (...) od 1.03.1982 r. do 31.01.1993 r., w tym karty wynagrodzeń, listy płac i dowody kasowe VIII-XII.1989 r. Odwołująca złożyła legitymację ubezpieczeniową.

Na okoliczność ustalenia wysokości kapitału początkowego, Sad dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości i finansów – S. Z.. Biegły zapoznał się z materiałami przekazanymi przez archiwum, które zawierały listy płac i listy wypłat zasiłków za lata 1984, 1985, 1986, 1987, 1991, 1992 i 1993. Stwierdził, że brak materiałów za lata 1989 i 1990 (archiwum informowało o niepełnej dokumentacji przekazanej przez likwidatora zakładów).

Biegły ustalił z list płac i wypłat zasiłków w 1991 r., że kwota wypłaconych wynagrodzeń i zasiłków wynosiła 13 845 313 zł, czyli tyle, ile wpisano za ten rok w legitymacji ubezpieczeniowej. W ocenie biegłego wynika to stąd, że organ rentowy, sumując składniki wynagrodzeń za rok 1991, nie uwzględnił listy wypłat zasiłków, w tym zasiłku opiekuńczego i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy (ZUS nie dysonował tą listą). Wyliczając kapitał początkowy biegły przyjął wynagrodzenie za sporne okresy z legitymacji ubezpieczeniowej, uznając je za wiarygodne na podstawie przedłożonych z archiwum dokumentów płacowych (opinia k. 67-69).

Wyliczając kapitał początkowy, biegły popełnił jednak błędy, wskazane przez organ rentowy w zastrzeżeniach do opinii i wyjaśnieniach (k. 84-87, 117-119 i 127-128). Biegły nie uwzględnił dodatkowego zatrudnienia wnioskodawczyni w niepełnym wymiarze w 1991 r., błędnie wyliczył też współczynnik proporcjonalny i wskaźnik podstawy wymiaru. Istotne w sprawie było jednak wyliczenie spornych wynagrodzeń i zasiłków na podstawie dokumentacji archiwalnej i legitymacji ubezpieczeniowej, czego ZUS nie kwestionował. Na zlecenie Sądu, organ rentowy symulacyjnie wyliczył wysokość kapitału początkowego T. T. na kwotę (...) zł przy przyjęciu wskaźnika podstawy wymiaru 65,70 %, przyjmując założenia co do wynagrodzeń, jak w opinii biegłego i legitymacji ubezpieczeniowej. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych – 1989-1998. Dokonana przez Sąd kontrola tych wyliczeń pod względem rachunkowym pozwala na przyjęcie za prawidłowe symulacyjnego wyliczenia sporządzonego przez organ rentowy, tak jak w wyroku. Różnice w pismach z 14.08.2024 r. (k. 87) i 5.01.2025 r. (k. 118) wynikają z przestawienia cyfr w wynagrodzeniu za 1998 r. (prawidłowo (...)zł, błędnie (...)zł).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 114 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.) w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2 ustawy).

Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3 ustawy), na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (art. 174 ust. 1 ustawy).

Zgodnie z art. 174 ust. 2 ustawy, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6, oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5, a także okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Stosownie do art. 174 ust. 3 ustawy, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1.01.1999 roku.

W sprawie sporna była wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni z lat 1989-1991, kiedy zatrudniona była w (...) Zakładach (...). T. T. podnosiła, że faktycznie były one wyższe niż przyjęte do wyliczenia kapitału początkowego w zaskarżonej decyzji. Wnosiła o ustalenie kapitału początkowego na podstawie złożonej legitymacji ubezpieczeniowej, której zapisy organ rentowy kwestionował, dysponując kartami wynagrodzeń. Wątpliwości wyjaśnił biegły sądowy, który dysponując listami płac i innymi dokumentami finansowymi ze spornego okresu, dotyczącymi wynagrodzeń i zasiłków pobieranych przez wnioskodawczynię, ustalił, że wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej są prawidłowe. Sąd nie znalazł podstaw do podważania wiarygodności opinii w tym zakresie. Pozostałe wyliczenia biegłego okazały się błędne, dlatego wysokość kapitału początkowego Sąd ustalił posiłkując się symulacyjnym wyliczeniem przedstawionym przez organ rentowy, przy przyjęciu wynagrodzeń zgodnie z wnioskami T. T. i wyliczeniem biegłego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.

sędzia Danuta Poniatowska