Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024r. w Suwałkach

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury pomostowej

w związku z odwołaniem M. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 10 sierpnia 2023 r. znak (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 10.08.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił M. M. prawa do emerytury pomostowej. Wskazał na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.) i ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz.1251 ze zm.). Argumentował, iż wnioskodawca nie wykazał 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Do stażu pracy w szczególnych warunkach Zakład uwzględnił okres od 1.02.2023 r. do 31.05.2023 r., tj. łącznie 4 miesiące stażu w rozumieniu art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. Do pracy w warunkach szczególnych nie został zaliczony okres od 24.07.1980 r. do 30.06.1990 r., ponieważ pracodawca w świadectwie pracy w szczególnych warunkach nie wymienił charakteru pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. Ponadto nie uwzględnił sezonowego zatrudnienia w latach 1990 - 2008 w charakterze palacza centralnego ogrzewania, gdyż nie obsługiwał pieca typu przemysłowego a piece centralnego ogrzewania, które służyły do ogrzania budynku szkoły.

W odwołaniu od tej decyzji M. M. domagał się jej zmiany i ustalenia, że przysługuje mu prawo do emerytury pomostowej po uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych spornych okresów pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje :

M. M. (ur. (...)) wystąpił z wnioskiem o emeryturę pomostową 3.07.2023 r. Organ rentowy uznał za udowodnione 28 lat 10 miesięcy i 13 dni stażu, tj. okresów składkowych i nieskładkowych.

Ostatnio M. M. zatrudniony był w (...)w K. na stanowisku wsadowy od 1.02.2023 r. do 31.05.2023 r., tj. łącznie 4 miesiące stażu pracy w rozumieniu art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. Świadectwo pracy, sporządzone przez pracodawcę 1.06.2023 r. wskazuje, że w tym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych. Ten okres zatrudnienia w warunkach szczególnych nie był kwestionowany przez organ rentowy.

Do wniosku o emeryturę pomostową M. M. dołączył również świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych sporządzone 5.06.1995 r. z upoważnienia Syndyka (...), w którym zaświadcza się, że M. M. był zatrudniony w (...) Zakładach (...) od 24.07.1980 r. do 30.06.1990 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i wykonywał prace „frezowanie obrzeży spodów (ścieranie)” na stanowisku „obuwnik montażysta” wymienionym w wykazie A dziale 7 poz.14 pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Z zeznań przesłuchanych świadków (A. B. i K. K. – k. 39-40) i wyjaśnień odwołującego się wynika, że M. M. pracował na stanowisku frezera, który frezował obrzeża sandałów. Pracował przy taśmie, przy której pierwsze stanowisko to było puszczanie na taśmę, potem naklejanie, ćwiekowanie, ponownie naklejanie, potem był draser, klejenie, prasa, następnie otok obrzeży i dwóch frezerów. Na koniec dwie panie czyściły buty, potem jedna pani nosiła do brakarek, brakarki ewentualnie zakreślały do poprawy i odnosiło się do poprawienia, potem pakowanie. Dzienny plan to było zrobienie 800 par butów. M. M. pracował jako obuwnik montażysta, obsługiwał frezarkę, równał obrzeża butów. W zależności od potrzeb, pracował również na zakładaniu otoków, mógł być przenoszony na inne stanowisko przy taśmie, ale nie opuszczał działu montażu. Jego podstawowa praca to było frezowanie. Nie miał przerw w zatrudnieniu, ani przenoszenia na inne oddziały zakładu.

Świadkowie w sposób stanowczy potwierdzili wykonywanie przez odwołującego się w całym okresie zatrudnienia pracy na stanowisku obuwnik montażysta. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

M. M. wnioskował także do uznania za pracę w warunkach szczególnych zatrudnienia w (...) w Ż. w charakterze palacza centralnego ogrzewania w latach 1990-2008 w sezonie grzewczym, który trwał od 15 października do 30 bądź 15 kwietnia kolejnego roku. Umowa o pracę na stanowisku palacza c.o. była zawierana na czas określony, wykonywał pracę w tym czasie w pełnym wymiarze czasu pracy i po zakończeniu sezonu grzewczego pracodawca sporządzał świadectwo pracy, w którym w punkcie dotyczącym wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, potwierdzał wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zatrudnienia na stanowisku palacza c.o. wymienionym w Wykazie A dział XIV poz. 1 zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Odrębnego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie sporządzono. Do akt rentowych wnioskodawca złożył świadectwa pracy sporządzone po zakończeniu każdego kolejnego stosunku pracy na czas określony. W tych dokumentach zapisy dotyczące pracy w warunkach szczególnych są różne, często nieprawidłowe. Nie budzi wątpliwości, że przez cały sporny okres M. M. pracował w tej samej (...) w Ż. i obsługiwał te same kotły centralnego ogrzewania. Razem z nim pracował też świadek A. B..

W kotłowni szkoły były dwa piece żeliwne członowe, dwie pompy, opalane węglem, drzewem. Po wymianie były kotły (...) produkcja K.. Kotły te osiągały temperaturę powyżej 115 stopni. Moc tych kotłów - powyżej 30 kW, a temperatura wody na wylocie zależała od temperatury na zewnątrz. Prace dodatkowe przy piecach - czyszczenie było 2 razy w tygodniu, jak nikogo nie było na terenie szkoły, piece były czyszczone na zamianę, zajmowało 1,5 godziny, była taczka szlaku. Piece spalały 30 ton węgla na sezon ładowane były ręcznie, węgiel przywożono taczką (zeznania świadka A. B. i wyjaśnienia odwołującego się). Dyrektor (...)w Ż. wskazał, że w latach 1990-2012 M. M. obsługiwał w okresie zatrudnienia dwa kotły wodne typu (...) o mocy około 50 kW, które służyły w sezonie zimowym do ogrzania budynku szkoły o kubaturze 4135,35 m ^{( 3 )} i powierzchni użytkowej szkoły – 886 m ^{( 2 )}. W sezonie grzewczym piece te spalały około 25 ton węgla i drewno. W 2014 r. zostały wymienione na nowy piec retortowy o mocy 50 kW (informacja k. 27 akt).

Sąd dopuścił w sprawie dowód z opinii biegłego z zakresu BHP na fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach. W sporządzonej opinii biegły uznał, iż praca M. M. wykonywana w spornych okresach nie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych (opinia k. 49-57). Wnioski biegłego, co do charakteru pracy odwołującego się na stanowisku obuwnika montażysty, nie przekonują Sądu. Natomiast praca na stanowisku palacza c.o. nie może być uznana za pracę w warunkach szczególnych, gdyż obsługiwał on kotły typu grzewczego, a nie przemysłowego wskazane w Wykazie A dział XIV poz. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Biegły powołał się w opinii na klasyfikację kotłów, wskazując źródło.

Gdy chodzi o okresy wykonywania pracy palacza centralnego ogrzewania, to ubezpieczony twierdził, że powinna być ona kwalifikowana jako praca kwalifikowana w Dziale XIV poz. 1 wykazu A załącznika do rozporządzenia, tj. „prace różne” - „prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów wodnych typu przemysłowego”. Punktem wyjścia jest ustalenie, jakie kryteria powinien spełniać tego typu kocioł, bo nie może to być jakikolwiek kocioł parowy lub wodny, lecz tak jak określa to rozporządzenie „przemysłowy”. Z samego znaczenia tego pojęcia wynika, że ma to być kocioł o podwyższonych parametrach grzewczych, co zresztą wpisuje się w istotę warunków szczególnych. W tym względzie należy odwołać się do stanowiska Sądu Najwyższego zawartego w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2017 r. (I UK 498/15), w którym m.in. stwierdzono: „definicji kotła parowego lub wodnego typu przemysłowego nie zawiera rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. ani żaden przepis ustawowy. Dlatego też w tej kwestii pomocniczo należy odwołać się Polskiej Normy Normalizacyjnej PN - 70/H - 83136 określającej parametry techniczne kotła typu przemysłowego. Podobne stanowisko zostało wyrażone przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w piśmie z 14 listopada 1985 r., znak W-6162-1786/AL./85, skierowanym do podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej, w którym stwierdzono, że zgodnie z Polską Normą - PN-70/H-83136 (obecnie norma ta jest już wycofana), określającą pojęcie kotłów grzewczych oraz ich parametry - jako nie zautomatyzowane kotły parowe lub wodne typu przemysłowego należy rozumieć urządzenia z paleniskiem, przeznaczone do wytwarzania pary lub podgrzewania wody ciepłem wywiązującym się w procesie spalania paliwa, których moc przekracza 1 MW, przy czym w kotłach wodnych temperatura wody na wylocie przekracza 388K (115°C), a w kotłach parowych ciśnienie pary przekracza 70 KPA (ok. 0,7 at.). Takie też parametry kotła parowego lub wodnego typu przemysłowego przyjmowane są powszechnie w orzecznictwie sądów apelacyjnych”. W ocenie Sądu obsługiwany przez wnioskodawcę piec nie spełniał powyższych kryteriów. Odwołujący się wskazał, że piec miał moc powyżej 30 kW, natomiast dyrektor szkoły podał, że moc tego pieca wynosiła 50 kW, tak jak nowego pieca, który zastąpił piece obsługiwane przez ubezpieczonego.

Ustalenie, że M. M., wykonując prace na stanowisku palacza c.o., nie był zatrudniony w szczególnych warunkach, powoduje, że łączny staż pracy w warunkach szczególnych jest niższy niż wymagane 15 lat.

Sąd zważył, co następuje :

Ustawa z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164) zastąpiła nowymi regulacjami, określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu pracy w warunkach szczególnych, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, określające zasady przyznawania emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Celem tej ustawy jest ograniczenie kręgu uprawnionych do emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze do mniejszej liczby sytuacji uzasadnionych rzeczywistą koniecznością przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w których oczekiwania osób, które rozpoczęły wykonywanie takiej pracy na starych zasadach, na wcześniejsze przejście na emeryturę powinny zostać zaspokojone. Ustawa ma charakter przejściowy, ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31.12.1948 r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1.01.1999 r. (art. 4 pkt 5 ustawy).

Wskazany cel ustawy o emeryturach pomostowych realizują przepisy określające warunki nabycia prawa do przewidzianego w niej świadczenia, w tym art. 4 i art. 49 (w brzmieniu na dzień wydania skarżonej decyzji). W myśl pierwszego z nich, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31.12.1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący, co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 01.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6. po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z unormowania tego wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009 r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże dotyczy to wyłącznie sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie.

Na podstawie art. 49 ustawy pomostowej prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z powyższego wynika, że warunkiem nabycia emerytury pomostowej w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy o emeryturach pomostowych jest legitymowanie się określonym stażem w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. po 31 grudnia 2008 r. Natomiast jeżeli osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze i z tego względu posiada jedynie staż pracy w warunkach szczególnych według poprzednio obowiązujących przepisów, to może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu obecnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 tej ustawy).

W tym miejscu należy przytoczyć jeden z licznych wyroków Sądu Najwyższego w tej kwestii np. z 13.03.2012 r. sygn. II UK 164/11 (LEX 1289168), w którym wskazał, iż warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po 1.01.2009 r. W przypadku, gdy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany (por. również wyrok Sądu Najwyższego z 4.09.2012 r. sygn. I UK 164/12, LEX 1284720 i z 4.12.2013 r. II UK 159/13, LEX 1405231 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 2.04.2014 r. sygn. III AUa 2302/13, LEX 1506769).

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach, to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1, a w szczególnym charakterze załącznik nr 2 do ustawy.

Świadectwo pracy nie jest jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była faktycznie pracą w szczególnych warunkach. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika.

W niniejszym postępowaniu odwołujący wykazał, iż zarówno przed, jak i po 31.12.2008 r. pracował w warunkach szczególnych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględniono okres zatrudnienia w (...) Zakładach (...) od 24.07.1980 r. do 30.06.1990 r., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i wykonywał prace „frezowanie obrzeży spodów (ścieranie)” na stanowisku „obuwnik montażysta” wymienione w Wykazie A Dziale VII W przemyśle lekkim poz. 12 produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy, tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Do stażu pracy w warunkach szczególnych po 31.12.2008 r. uwzględniono okres zatrudnienia w (...) w K.na stanowisku wsadowy od 1.02.2023 r. do 31.05.2023 r., tj. łącznie 4 miesiące stażu pracy w rozumieniu art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych. Prace te wymienione są w załączniku nr 1 – wykaz prac w szczególnych warunkach - pkt 6 - do ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 164).

Natomiast Sąd nie uznał za wykonywaną w warunkach szczególnych pracy w(...)w Ż. na stanowisku palacza c.o., gdyż nie odpowiadała ona warunkom wymienionym w Wykazie A dział XIV poz. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Łącznie okresy pracy w warunkach szczególnych są niższe niż wymagane 15 lat.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji wyroku.