Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lutego 2024r. w Suwałkach

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę pomostową

w związku z odwołaniem J. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 11 sierpnia 2023 r. znak (...)

i z dnia 25 sierpnia 2023 r. znak (...)

1.  oddala oba odwołania;

2.  zasądza od J. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 464/23

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 11.08.2023r. odmówił J. S. prawa do emerytury pomostowej.

W uzasadnieniu wskazał, iż zgodnie z art.4 ustawy z 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023r. poz. 164), prawo do emerytury przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31.12.1948r.,

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

3. osiągnął wiek wynoszący dla mężczyzn co najmniej 60 lat,

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący dla mężczyzn co najmniej 25 lat,

5. przed dniem 1.01.1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art.3 ust. 1 i 3 niniejszej ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej,

6. po dniu 31.12.2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze, w rozumieniu art.3 ust. 1 i 3 niniejszej ustawy,

Zakład odmówił J. S. przyznania emerytury pomostowej, ponieważ:

- nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat,

- przed dniem 1.01.1999r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 niniejszej ustawy pomostowej lub art. 32 i art.33 ustawy emerytalnej,

- po dniu 31.12.2008r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.

Do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie zostały zaliczone okresy zatrudnienia:

- od 26.10.1979r. do 31.07.1993r., ponieważ w świadectwie pracy brakuje powołania na rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983r. oraz zarządzenie resortowe ministra, pod które podlegał zakład pracy i zgodnie z którym należy podać stanowisko pracy (ściśle według wykazu, działu, pozycji oraz punktu tego zarządzenia);

- od 1.06.1996r. do 31.12.1998r., ponieważ brak jest informacji, jaki rodzaj pieców obsługiwał J. S..

W związku z tym Zakład wskazał, że okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przypadające przed 1.01.2009r. stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do zarządzenia resortowego lub w świadectwie pracy. Zakład pracy wystawiając świadectwo pracy w szczególnych warunkach na podstawie posiadanej dokumentacji ma obowiązek określić charakter (rodzaj) wykonywanej pracy ściśle według wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. oraz podać stanowisko pracy zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego lub uchwały bądź określić rodzaj wykonywanej pracy ściśle według pozycji i załącznika do ustawy o emeryturach pomostowych. Stosownych stwierdzeń może dokonać tylko pracodawca (zakład pracy), gdyż żaden inny organ nie został do tego upoważniony. W przypadku zaś likwidacji zakładu pracy w postępowaniu o ustalenie uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach dopuszczalne są jako środki dowodowe potwierdzone za zgodność z oryginałem kserokopie dokumentów, potwierdzające okresy takiej pracy, sporządzone przez archiwa na podstawie posiadanej przez nie dokumentacji (angaże, umowa o pracę, przeszeregowania, kartoteki płacowe, itp.).

Zakład podał także, że praca na stanowisku palacz centralnego ogrzewania nie jest pracą zgodną z wykazem A Dział XIV poz. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r., ponieważ piec, który obsługiwał, nie był piecem typu przemysłowego w rozumieniu rozporządzenia. W wykazie A Dzieł XIV poz. 1 wymieniono bowiem prace niezautomatyzowane palaczy, ale pieców na użytek przemysłu. Jeżeli J. S. obsługiwał piec ręcznie i służył on jedynie do ogrzewania budynku, nie sposób jest uznać, że był to piec typu przemysłowego.

Dodatkowo Zakład wyjaśnił, że zgodnie z art. 38 ustawy o emeryturach pomostowych, w przypadku wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze po 31.12.2008r., płatnik składek jest zobowiązany dokonać zgłoszenia pracownika na drukach ZUS ZSWA do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok. W przypadku wystąpienia z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach w danym roku kalendarzowym, płatnik składek przekazuje do Zakładu w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku.

W odwołaniu od tej decyzji J. S. lakonicznie oświadczył, że pracował w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze przed 1.01.1999r. i po 31.12.2008r. W okresach od 26.10.1979r. do 31.07.1993r. i od 1.06.1996r. do 31.12.1998r. też pracował w warunkach szkodliwych. Powołał się na dodatkowo dołączone do odwołania świadectwa pracy z dnia 31.07.1993r. i 30.05.1996r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumenty z zaskarżonej decyzji. Podkreślił, że osobom wykonującym przed dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008r. o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej), uwzględnia się do dnia 1.01.2009r. okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów rozporządzenia z 1983r. pod warunkiem, że wykonywały po dniu 31.12.2008r. pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008r. o emeryturach pomostowych.

Do stażu prac wykonywanych w warunkach szczególnych nie został zaliczony żaden okres po 1.01.2009r., ponieważ odwołujący nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach.

Z uwagi na przedłożenie przez J. S. dwóch oryginalnych świadectw pracy:

- z dnia 30.05.1996r. wystawione przez (...) Sp. z o.o. w O., gdzie wskazano, że w okresie od 2.08.1993r. do 31.03.1996r. wykonywał pracę palacza CO przy kotłach rusztowych, wodnych i parowych typu przemysłowego;

- i z dnia 31.07.1993r. wystawione przez O. Przedsiębiorstwo Budowlane w O., gdzie wskazano, że w okresie od 26.10.1979r. do 25.10.1980r. i od 15.09.1982r. do 31.07.1993r. wykonywał pracę palacza CO przy kotłach rusztowych, wodnych i parowych typu przemysłowego, ‘

Zakład zmienił decyzję z 11.08.2023r. w zakresie uzasadnienia nie uznania okresów pracy w warunkach szczególnych, wydając w dniu 25.08.2023r. nową decyzję.

Decyzją z dnia 25.08.2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., odmawiając J. S. prawa do emerytury pomostowej, powołał się na taką samą argumentację, jak w zaskarżonej decyzji z dnia 11.08.2023r. Dodał tylko, że w przypadku zmiany nazewnictwa stanowiska pracy - w stosunku do nazwy wymienionej w resortowych aktach prawnych - bez zmiany rodzaju faktycznie wykonywanej na tym stanowisku, pracodawca powinien podać w świadectwie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze:

- nazwę obecną, będącą odpowiednikiem nazwy podanej w zarządzeniu lub uchwale,

- przyczynę zmiany nazewnictwa (np. zmiana w taryfikatorze),

- określić, czy wskazana nazwa stanowiska pracy odpowiada pod względem rodzaju wykonywanej pracy i zakresu obowiązków pracownika, stanowisku wymienionemu w załączniku zarządzenia resortowego.

W odwołaniu od decyzji z dnia 25.08.2023r. J. S. wniósł o jej zmianę jako niezgodnej ze stanem faktycznym. Wskazał, że nie jest jego winą, że zakłady pracy, w których pracował, uległy likwidacji. Koniecznym więc jest przesłuchanie świadków na okoliczności jego faktycznego zatrudnienia w szczególnych warunkach. Takich świadków do przesłuchania zawnioskował na poszczególne okresy zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 25.08.2023r. organ rentowy wniósł też o jego oddalenie, przytaczając argumentację jak w zaskarżonych decyzjach.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zważył, co następuje:

Odwołań za uzasadnionych uznać nie można było.

Odwołujący się nie spełnia bowiem warunków do otrzymania prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9
i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1.01.1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32
i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31.12.2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy.

Natomiast na podstawie art. 49 tej ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1)  po dniu 31.12.2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)  spełnia warunki określone w art. 1-4 lub art. 5-12;

3)  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt. 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z unormowania tego wynika, że przy nabywaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, uwzględnieniu podlegają przypadające przed dniem 1.01.2009r. okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, jednakże wyłącznie w sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego wszystkich pozostałych przesłanek określonych w art. 4, gdyż muszą one być spełnione łącznie. Przy spełnieniu „warunków formalnych”, warunkiem koniecznym jest praca po 31.12.2008r. w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze określonych ustawą o emeryturach pomostowych, wskazana w wykazie prac, stosownie do art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy. Te wskazane w wykazie prace, stosownie do art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych prace w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, są jeszcze bardziej „szczególne”, niż obowiązujące przed 1.01.2009r.

Jeżeli natomiast osoby ubiegające się o emeryturę pomostową nie spełniają warunku kontynuowania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych po 31.12.2008r., czyli tych jeszcze bardziej „szczególnych”, to – zgodnie z art. 49 tej ustawy – muszą spełniać warunek 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy przed 1.01.2009r., czyli 15 lat pracy w tych jeszcze bardziej szczególnych warunkach.

Analizując sytuację prawną odwołującego się w aspekcie powołanych przepisów o emeryturach pomostowych, to nie można w sprawie mówić, aby spełnił on warunki pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze tak przed, jak i po dniu 31.12.2008r., określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Odwołujący się na pracę w szczególnych warunkach wskazywał okresy zatrudnienia od 26.10.1979r. do 25.10.1980r. i od 15.09.1982r. do 31.07.1993r. w O. Przedsiębiorstwie Budownictwa w O., od 2.08.1993r. do 31.03.1996r. w (...) Sp. z o.o. w O. oraz od 1.06.1996r. w (...) Spółdzielni (...) w O., jako palacza CO przy kotłach rusztowych, wodnych i parowych typu przemysłowego. Praca jednak przy takich kotłach w takich zakładach pracy nie jest pracą w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Zgodnie z art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uważa się prace wskazane w załączniku nr 1 i 2 do tej ustawy. W przypadku odwołującego się pod uwagę wchodzi tylko ewentualnie praca określona w poz. 6 załącznika nr 1 – jako praca bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych. Takich prac odwołujący się jednak nie wykonywał. Choć to może oczywiste, że praca określana w poz. 6 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych to nie praca palacza CO przy kotłach rusztowych, wodnych i parowych typu przemysłowego, to Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczności jednoznacznego wypowiedzenia się, czy odwołujący się we wskazanych zakładach pracy pracował w szczególnych warunkach, jak określonych w poz. 6 załącznika nr 1 o ustawy o emeryturach pomostowych. Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy Z. C. jednoznacznie wskazał w swojej opinii, że takiej pracy jak w poz. 6 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych odwołujący się nie wykonywał. Wskazał mianowicie, że wielki piec to piec hutniczy, służący do wytapiania surówki z rudy żelaza. Stanowi piec szybowy, rodzaj pieca przemysłowego, który charakteryzuje wysoka, szybowa komora. Proces pozyskiwania surówki w wielkim piecu określa się jako „proces wielkopiecowy”. Piec zaś stalowniczy, to piec do wytwarzania stali. Natomiast piec odlewniczy, to piec do wytwarzania odlewów. Trzeba tu wskazać, że skoro określenie „praca bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców” została umieszczona w pozycji, gdzie wskazuje się też na pracę przy obsłudze pieców stalowniczych lub odlewniczych, to właśnie oczywistym czyni, że chodzi o prace bezpośrednio przy wielkich piecach hutniczych, które są właśnie określane mianem wielkich pieców. Stąd należy opinię biegłego podzielić. Wszakże ustawodawca, zaostrzając szczególne warunki pracy, nie określał ich już jako niezautomatyzowane prace przy obsłudze rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego. W określeniu więc prac przy wielkich piecach nie chodziło o każdy piec typu przemysłowego, ale o piec hutniczy, tym bardziej, że został zamieszczony w pozycji razem z piecem stalowniczym i odlewniczym.

Zatem, skoro odwołujący się po 31.12.2008r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 niniejszej ustawy o emeryturach pomostowych, ani oczywiście nie posiada 15 lat takiej pracy przed 1.01.2009r., to nawet gdyby spełnił wszystkie pozostałe warunki, zwłaszcza 15 lat pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy emerytalnej, prawa do emerytury pomostowej otrzymać nie może. Praca palacza może być uznana za okres pracy w warunkach szczególnych jedynie w oparciu o „stare” przepisy regulujące nabywanie prawa do wcześniejszej emerytury. Nabycie zaś prawa do emerytury pomostowej jest inaczej regulowane. W powszechnej świadomości funkcjonuje stwierdzenie, iż emerytura pomostowa przysługuje z tytułu pracy w warunkach szczególnych, ale stwierdzenie to nie jest adekwatne do obowiązujących przepisów, gdyż warunek pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze został drastycznie ograniczony ustawą o emerytach pomostowych do kilkudziesięciu rodzajów prac. Szczegółowy wykaz tych prac został ustalony w załącznikach do ustawy. Zatem, aby można było przyznać odwołującemu się prawo do emerytury pomostowej było wykazanie przez niego, że w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. od 1.01.2009r., miał on co najmniej 15 lat pracy wykonywanej w szczególnym charakterze nie w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (poprzednio obowiązujących), lecz w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy pomostowej (obecnie obowiązujących), albo po dniu 31.12.2008r. taką wykonywał. Oznacza to, że odwołujący się musiałby posiadać 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jak wymaganej po 31.12.2008r. (czyli po prostu tych jeszcze bardziej szczególnych), a takiej nie posiada. Takiej też po dniu 31.12.2008r. nie wykonywał. W ustawie o emeryturach pomostowych nastąpiło ograniczenie prawa do wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym w charakterze w porównaniu z regulacją zawartą w ustawie o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43).

Bez potrzeby w zaistniałych okolicznościach było zatem szczegółowe ustalanie, czy odwołujący się pracował w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy emerytalnej i wskazywanego rozporządzenia Rady Ministrów. Stąd Sąd odstąpił od słuchania świadków na te okoliczności. Mogą one bowiem mieć znaczenie tylko ewentualnie w sprawie o rekompensatę, jeżeli nie otrzyma się prawa do emerytury pomostowej, a udowodni się 15 lat pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy emerytalnej. Niniejsza sprawa tego natomiast nie dotyczy.

W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13.05.1999r., II UZ 52/1999). Poza tym, jak wskazał to Sąd Najwyższy w wyroku z 15.12.2000r., II UKN 147/00, i co jest oczywiste w obliczu regulacji prawnych, istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego.

Oba odwołania podlegały zatem na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc (pkt 1) oddaleniu.

O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 §1, §1 ¹, art. 99 kpc w zw. z §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023r. poz. 1935 ze zm.). Odwołujący się przegrał sprawę, obowiązany więc jest zwrócić organowi rentowemu poniesione przez niego koszty zastępstwa prawnego reprezentującego go radcy prawnego.

PW/mmw