Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Danuta Poniatowska
Protokolant:	Marta Rakowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 grudnia 2024 r. w Suwałkach

sprawy M. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ponowne ustalenie ustawodawstwa właściwego

w związku z odwołaniem M. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z 4 sierpnia 2022 r. znak (...)

nr decyzji(...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że M. J., jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek, podlega ustawodawstwu polskiemu od 3 lutego 2021 roku do 26 maja 2021 roku;

2.  stwierdza brak podstaw do wycofania wydanego M. J. zaświadczenia A1, potwierdzającego zastosowanie do niego w okresie od 18 stycznia 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku ustawodawstwa polskiego;

3.  odstępuje od obciążania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz M. J..

UZASADNIENIE

Decyzją z 4 sierpnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na art. 83 ust. 1 pkt 2, art. 83a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.) w związku z art. 5 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii L nr 284 z dnia 30 października 2009r., s. 1 ze zm.) oraz art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii L nr 166 z dnia 30 kwietnia 2004 r. s. 1 Dz. U UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5, str. 72 ze zm.) (dalej jako rozporządzenie 883/2004):

1. wycofał zaświadczenie A1 potwierdzające, że w okresie od 18 stycznia 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku w stosunku do M. J. znajdowało zastosowanie ustawodawstwo polskie,

2. stwierdził, że M. J., jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek nie podlega ustawodawstwu polskiemu od 3 lutego 2021 roku do 26 maja 2021 roku

Wskazał, iż 20 lutego 2021 roku wydał M. J. zaświadczenie A1, potwierdzające podleganie polskiemu ustawodawstwu na okres wykonywania pracy na własny rachunek w Polsce i Niemczech od 18 stycznia 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku, na podstawie art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004. Ponieważ ubezpieczony po upływie okresu obowiązywania zaświadczenia A1 nie przedłożył do Zakładu dokumentów potwierdzających prowadzenie znacznej części pracy w Polsce oraz naprzemiennego/równoczesnego wykonywania działalności na terytorium obu państw, organ rentowy wezwał go w dniu 8 czerwca 2022 roku do przekazania dokumentów i wyjaśnień w celu udokumentowania prowadzenia znacznej części działalności na własny rachunek w Polsce.

Zgromadzone dokumenty wskazują, że od 3 lutego 2021 roku do 26 maja 2021 roku M. J. wykonywał usługi wyłącznie na terytorium Niemiec, za które wystawił faktury, a następnie od 5 lipca 2021 roku do 22 października 2021 roku pracował na terytorium Polski, czego potwierdzeniem są wystawione faktury na rzecz polskich kontrahentów. Za listopad i grudzień 2021 roku przedłożył ewidencję przychodów z wykazanym przychodem 0,00 zł. Nie przekazał faktur oraz ewidencji przychodów za styczeń 2022 roku.

Organ rentowy uznał, iż w okresie obowiązywania zaświadczania A1 M. J. nie prowadził działalności naprzemiennie, ani równocześnie na terenie Polski i Niemiec. W okresie obowiązywania zaświadczenia A1 nie wykonywał pracy na własny rachunek regularnie, cyklicznie na terenie dwóch państw, gdzie cykliczność polega na stałym powtarzaniu się określonych czynności, prac. W okresie od 3 lutego 2021 roku do 26 maja 2021 roku świadczył usługi wyłącznie na terenie Niemiec, a następnie wrócił do kraju i wykonywał pracę na terenie Polski. Zatem nie wykonywał pracy na terenie Polski i Niemiec na zmianę. Z dokumentów wynikało, że wykonywał pracę za granicą jednorazowo i przez określony czas, co może sugerować, że czasowo przeniósł działalność na terytorium Niemiec. Z tych względów Zakład wycofał zaświadczenie A1.

W odwołaniu od tej decyzji M. J. domagał się jej zmiany poprzez stwierdzenie, że nie podlega wycofaniu zaświadczenie A1 potwierdzające, że w okresie od 18 stycznia 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku w stosunku do niego znajdowało zastosowanie ustawodawstwo polskie oraz poprzez stwierdzenie, że jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega ustawodawstwu polskiemu od 3 lutego 2021 roku do 26 maja 2021 roku, ewentualnie uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania.

Podniósł, iż spełnia warunki do podlegania polskiemu ustawodawstwu w spornym okresie i nie ma podstaw do ustalenia, że nie prowadził działalności na terenie Polski i Niemiec naprzemiennie. Od 15 stycznia 2020 roku prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług remontowo-budowlanych. Stałe miejsce wykonywania działalność gospodarczej to P. (...)gmina S.. We wniosku o wydanie zaświadczenia A1 dla osoby wykonującej pracę na własny rachunek w dwóch państwach członkowskich UE, w oparciu o art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004, domagał się potwierdzenia, że ustawodawstwem właściwym z zakresu zabezpieczenia społecznego dla niego jest ustawodawstwo polskie.

W trakcie obowiązywania spornego zaświadczenia A1 wystawił łącznie 7 faktur, z czego 4 za czas pracy na terenie Niemiec i 3 na rzecz polskich kontrahentów za prace wykonane w Polsce. Podniósł, iż organ rentowy nie wyjaśnił, dlaczego uznał, że nie wykonywał on pracy na terenie dwóch państw UE naprzemiennie, w okolicznościach gdy taka praca właśnie była wykonywana. Była ona regularna i cykliczna. Długość okresów pracy była podobna, a także obejmowała ten sam charakter usług.

Odwołujący dodatkowo wskazał, iż zasadność jego odwołania potwierdza wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z 14 czerwca 2021 roku, sygn. III U 280/21, gdzie Sąd uwzględnił jego żądanie zmiany innej decyzji tj. z 22 lutego 2021 roku oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1 lipca 2022 roku sygn. III AUa 1218/22, gdzie Sąd II instancji uchylił wyrok i decyzję organu rentowego z tą przyczyną, że organ rentowy nie wyczerpał trybu współpracy przy wydawaniu decyzji o wycofani zaświadczenia A1, czyli że postępowanie od początku było prowadzone wadliwie. Orzeczenia te zostały wydane w sprawie o identycznym stanie faktycznym, tylko dotyczącym wcześniejszego okresu obowiązania zaświadczenia A1 (okres od 15 stycznia 2020 roku do 14 stycznia 2021 roku).

W zakresie wniosku o uchylenie zaskarżonej decyzji wskazał, iż ani z przebiegu postępowania, ani z treści decyzji nie wynika, aby ZUS prowadził jakąkolwiek korespondencję z organem rentowym czy inną instytucją w Niemczech w kwestii podlegania ustawodawstwu tego kraju. W ocenie ostatnich orzeczeń sądów powszechnych, brak współdziałania w celu ustalenia właściwego ustawodawstwa i nie wyczerpanie procedury współdziałania sprawia, iż postępowanie od początku dotknięte jest wadliwością, która nie może zostać usunięta przez Sąd.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i jednocześnie wskazał, iż w przypadku uznania przez Sąd, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1 lipca 2022 roku, sygn. akt III AUa 1218/21 ma znaczenie prejudycjalne w niniejszej sprawę, wniósł o zwieszenie postępowania na podstawie art. 177 §1 pkt 3 ¹ k.p.c., do czasu rozpoznania przez Sąd Najwyższy zażalenia od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białystoku z 1 lipca 2022 roku, sygn. akt III 1218/21, rozpoznawanego przez Sąd Najwyższy za sygn. II UZ 67/22.

Postanowieniem z 20 marca 2023 roku zwieszono postępowanie na postawie art. 177 §1 pkt 3 ¹ k.p.c. do czasu udzielenia przez TSUE odpowiedzi na pytanie prejudycjalne Sądu Najwyższego w sprawie II USKP 113/21. Postanowieniem z 8 listopada 2024 roku podjęto zawieszone postępowanie, wobec ustania przyczyny zawieszenia.

Sąd ustalił, co następuje:

M. J. (urodzony (...)) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie usług remontowo-budowalnych. Działalność ma zarejestrowaną w Polsce i wykonuje ją w ramach zleceń otrzymywanych od klientów w Niemczech i Polsce. We wniosku z 13 stycznia 2021 roku o wydanie zaświadczenia A1 wskazał, iż czas pracy w obu krajach, w ramach działalności gospodarczej wynosi po 50%, natomiast obrót (przychód) z tej działalności w 75% pochodzi z Niemiec, a w 25 % z Polski.

W dniu 20 stycznia 2021 roku odwołujący otrzymał zaświadczenie A1 o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczania społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej, w którym organ rentowy wskazał, iż w okresie od 18 stycznia 2021 roku do 17 styczna 2022 roku ma do niego zastosowanie ustawodawstwo polskie (dowód: wniosek o wydanie zaświadczenia A1, zaświadczenie A1- akta ZUS).

Przychód odwołującego w 2021 roku wyniósł (...)zł. W spornym okresie wystawił 4 faktury na rzecz klientów niemieckich: nr (...) z 27 lutego 2021 roku ((...) euro, praca w dniach 3-27 lutego 2021), nr (...) z 22 kwietnia 2021 roku (...)euro, praca w dniach 8-21 kwietnia), nr (...) z 12 maja 2021 roku ((...) euro, praca w dniach 4-11 maja) i nr (...) z 27 maja 2021 roku ((...)euro, praca w dniach 20-26 maja).

Wystawił również 3 faktury w związku z wykonanymi pracami na rzecz klientów w Polsce: nr (...) z 31 lipca 2021 roku ((...) zł, praca w dniach 5-27 lipca), nr (...) z 30 sierpnia 2021 roku ((...), praca w dniach 2-28 sierpnia) oraz nr (...) z 30 października 2021 roku ((...)zł, praca w dniach 11-22 października). W styczniu, marcu, czerwcu, wrześniu, listopadzie i grudniu 2021 roku nie osiągał przychodów z tytułu działalności gospodarczej (dowód: PIT za 2021 rok, faktury, ewidencja przychodów za 2021 rok, zaświadczenie A1- akta ZUS).

Odwołujący już wcześniej występował z wnioskiem o wydanie zaświadczenia A1 z racji na prowadzenia działalności gospodarczej w dwóch krajach UE. W dniu 23 stycznia 2020 roku otrzymał zaświadczenie A1 potwierdzające jego podleganie polskiemu ustawodawstwu na okres wykonywania pracy na własny rachunek w Polsce i Niemczech tj. od 15 stycznia 2020 roku do 14 stycznia 2021 roku na podstawie art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr (...). Natomiast decyzją z 22 lutego 2021 roku organ rentowy:

1. wycofał zaświadczenie A1 potwierdzające, że w okresie od 15 stycznia 2020 roku do 14 stycznia 2021 roku w stosunku do odwołującego znajdowało zastosowanie ustawodawstwo polskie,

2. stwierdził, że wnioskodawca, jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek nie podlega ustawodawstwu polskiemu od 3 lutego 2020 roku do 2 lutego 2020 r.

W odwołaniu od tej decyzji M. J. domagał się jej zmiany poprzez stwierdzenie, że nie podlega wycofaniu zaświadczenie A1 oraz poprzez ustalenie, że jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega ustawodawstwu polskiemu w okresach wskazanych w decyzji. Organ rentowy użył identycznej argumentacji, jak w przedmiotowym postępowaniu, wskazując na brak podstaw do ustalenia, że odwołujący prowadził działalności na terenie Polski i Niemiec naprzemiennie. W trakcie obowiązywania ówczesnego zaświadczenia A1 odwołujący wystawił łącznie 11 faktur, z czego 7 za czas pracy na terenie Niemiec w okresie od 3 lutego 2020 roku do 2 lipca 2020 roku, a 4 na rzecz polskich kontrahentów za prace wykonane w Polsce w okresie od 3 lipca 2020 roku do 14 stycznia 2021 roku. W odwołaniu od decyzji z dnia 22 lutego 2021 roku (sygn. akt III U 280/21) odwołujący podniósł te same argumenty, co w przedmiotowym odwołaniu.

Wyrokiem z 14 czerwca 2021 roku, sygn. akt III U 280/21 Sąd Okręgowy w Suwałkach zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż M. J. jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlega ustawodawstwu polskiemu za okres od 3 lutego 2020 roku do 2 lipca 2020 roku i nie ma podstaw do wycofania mu zaświadczenia A1 potwierdzającego, że w okresie od 15 stycznia 2020 roku do 14 stycznia 2021 roku znajdowało do niego zastosowanie ustawodawstwo polskie.

W wyniku apelacji organu rentowego Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z 1 lipca 2022 roku uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1. (pierwszym) oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 22 lutego 2021 roku i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temuż Zakładowi, z uwagi na fakt, że pozbawienie mocy i skutków związania takim zaświadczeniem musi być pewnym wyjątkiem i wymaga poprzedzenia decyzji w tym przedmiocie kolejnym porozumieniem instytucji państw członkowskich, co do tego, że sytuacja danej osoby do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego jest inna niż wynikałoby to z wydanego dokumentu. Sąd Apelacyjny wskazał, iż polski organ rentowy, stwierdzający dysharmonię między stanem rzeczywistym a wydanym prawomocnie poświadczeniem właściwego ustawodawstwa, powinien zapoczątkować ponowną współpracę (koordynację) z właściwym organem państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo wchodziłoby w danych okolicznościach w rachubę – w trybie art. 16 ust. 2 rozporządzenia 883/2004. Współpraca taka jest konieczna i z tej przyczyny, że wykluczenie własnego ustawodawstwa nie powinno być możliwe bez wstępnego przesądzenia tego, że ubezpieczony znajdzie się w orbicie innego ustawodawstwa.

Na skutek zażalenia organu rentowego Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 stycznia 2024 roku (II UZ 72/23) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. U podstaw tego rozstrzygnięcia legł wyrok TSUE z dnia 16 listopada 2023 roku w sprawie C-422/22, w którym orzekł, iż artykuły 5, 6 i 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego należy interpretować w ten sposób, że instytucja wydająca zaświadczenie A1, która w następstwie przeprowadzenia z urzędu ponownego badania informacji, na których oparto wydanie tego zaświadczenia, stwierdza nieprawdziwość tych informacji, może wycofać omawiane zaświadczenie bez uprzedniego wszczynania przewidzianej w art. 76 ust. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego procedury dialogu i koncyliacji z właściwymi instytucjami zainteresowanych państw członkowskich celem określenia ustawodawstwa krajowego mającego zastosowanie. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z 31 lipca 2024 roku (III AUa 168/24) oddalił apelację organu rentowego (dowód: akta sprawy SO w Suwałkach III U 280/21).

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie należy przywołać powołaną wyżej wykładnię TSUE, wyrażoną w wyroku z 16 listopada 2023 roku, C-422/22, z której wynika, iż instytucja wydająca zaświadczenie A1, która w następstwie przeprowadzenia z urzędu ponownego badania informacji, na których oparto wydanie tego zaświadczenia, stwierdza nieprawdziwość tych informacji, może wycofać omawiane zaświadczenie bez uprzedniego wszczynania procedury dialogu i koncyliacji z właściwymi instytucjami zainteresowanych państw członkowskich celem określenia ustawodawstwa krajowego mającego zastosowanie. Nie było zatem przeszkód do wydania przez Sąd w sprawie niniejszej orzeczenia merytorycznego stwierdzającego, że w niniejszej sprawie ma zastosowanie art. 13 ust. 2 lit. b rozporządzenia nr 883/2004.

Zgodnie z utrwalonym poglądem wydanie poświadczenia podlegania danemu ustawodawstwu (A1) ma w istocie moc decyzji i jego cofnięcie nie może być arbitralne. Dlatego wprowadzono regulacje majce chronić ubezpieczonych przed arbitralnością organu rentowego. Dla oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie w kontekście istnienia podstaw do cofnięcia A1 nie można też pominąć i tego, że okres którego dotyczy cofnięcie A1 (od 18 stycznia 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku) przypada na okres pandemii, mającej charakter globalny i dezorganizujący funkcjonowanie instytucji państwa i wszystkich ubezpieczonych. Przy rozważaniu zatem dopuszczalności cofnięcia A1 uzasadnione jest uwzględnienie zaleceń wynikających z decyzji nr H14 Komisji Administracyjnej ds. koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego z dnia 21 czerwca 2023 roku, dotyczącej publikacji wytycznych dotyczących pandemii Covid-19, wytycznych dotyczących interpretacji stosowania tytułu II rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 oraz art. 67 i 70 rozporządzenia (WE) Nr 987/2009 w czasie pandemii Covid-19.

W złączniku Nr 1 do tej decyzji, mającym zastosowanie do okresu od 1 lutego 2020 roku do 30 czerwca 2022 roku, zaakcentowano uproszczenia i odejście od formalizmu i zalecono elastyczność w podejściu do ubezpieczonych przez organy państw członkowskich poprzez uwzględnianie siły wyższej, wykorzystanie dowodów potwierdzających innych niż oficjalne dokumenty przewidziane w rozporządzeniach. Nie dziwi takie podejście, bowiem okres pandemii ograniczył aktywności w wielu zawodach, jak też ograniczył możliwości samego przemieszczania się po wspólnocie. Fakt ten musi być szczególnie istotny kiedy mamy do czynienia z decyzją, która ma w istocie charakter wznowieniowy, cofający przyznane (poświadczone) już prawo. Wydanie takich decyzji w okresie pandemii powinno odnosić się zatem do przypadków ewidentnych, których weryfikowane fakty są oczywiste, co oznaczyłoby w niniejszej sprawie ujawnienie się okoliczności wskazujących na fikcyjność pracy odwołującego w dwóch państwach, a po temu brak podstaw w niniejszej sprawie.

Zgodnie z treścią przytaczanego już wcześniej art. 13 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega:

a) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym Państwie Członkowskim lub

b) ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie potwierdza, iż w odniesieniu do M. J. mamy do czynienia z wykonywaniem przez niego działalności gospodarczej w przynajmniej dwóch państwach członkowskich w rozumieniu powyższego przepisu. Przedłożone już na etapie postępowania przed organem rentowym dowody potwierdzają, że w spornym okresie odwołujący prowadził działalność gospodarczą w dwóch państwach UE. Dowody przedstawiane w sprawie niniejszej, jak również w sprawie III U 280/21 potwierdzaj metodę, jaką przyjął odwołujący się w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej tj. w ujęciu rocznym: pół roku w Niemczech i pozostały czas w Polsce.

Art. 14 ust. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009r. dotyczący wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego konkretyzuje, że osoba, która "normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich", oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich.

Sąd Najwyższy w wyroku z 2.03.2010 r. sygn. II UK 233/09 stwierdził, że chodzi o osobę, która w tym samym czasie w kilku państwach członkowskich świadczy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wiele niezależnych od siebie usług dla różnych klientów, a nie o osobę wykonującą działalność w wielu państwach członkowskich w następujących po sobie okresach (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.09.2011r., sygn. I UK 84/11).

Odwołujący się nie tylko zarejestrował działalność gospodarczą w Polsce z zamiarem jej prowadzenia na terenie dwóch Państw Członkowskich, ale rzeczywiście ją prowadzi w takim systemie. Przyjęty sposób prowadzenia działalności na zmianę, tj. w regularności pół roku w Niemczech i pół roku Polsce, został przez niego wykazany. Żaden przepis nie nakazuje, aby zmiany te następowały w systemie tylko kilkumiesięcznym, ani tygodniowym czy dziennym, albo zaczynały się od konkretnego kraju. Istotne jest, aby były one regularne, a tak w przypadku odwołującego się nastąpiło.

W zaskarżonej decyzji, organ rentowy wycofując zaświadczenie A1 za okres od 18 stycznia 2021 roku do 17 stycznia 2022 roku uznał, iż odwołujący w tym okresie nie powadził naprzemiennie działalności gospodarczej na terenie dwóch państw UE tj. Polski i Niemiec. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie, które ograniczało się do przeanalizowania przez Sąd dokumentów w postaci faktur, ewidencji przychodów za sporny okres, a także akt sprawy III U 280/21, wykazało, że decyzja organu rentowego była nieprawidłowa.

Reguła ustalania ustawodawstwa właściwego wynika z art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego stanowiącego, że prawem właściwym jest prawo miejsca wykonywania pracy na własny rachunek, a wyjątki od tej reguły zostały unormowane w kolejnych przepisach, w których albo przyjęto, że uzasadnione jest odstąpienie od niej (delegowanie do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim - art. 12 rozporządzenia), albo ustalenie ustawodawstwa na podstawie art. 11 jest niemożliwe bądź znacznie utrudnione.

Jak ustalono w sprawie III U 280/21 odwołujący się przez wiele lat pracował wyłącznie w Niemczech. W dniu 15 stycznia 2020 roku zarejestrował w Polsce działalność gospodarczą pod szyldem Usługi (...), wskazując jako działalność przeważającą: posadzkarstwo, tapetowanie i oblicowywanie ścian. Siedziba firmy została umiejscowiona w Polsce, w miejscu zamieszkania odwołującego się – wieś P.. Decyzję o rozpoczęciu działalności w Polsce odwołujący się podjął z uwagi na wiek, ponieważ planuje na stałe pozostać w kraju, stopniowo rezygnując z pracy za granicą.

Składając wniosek o wydanie zaświadczenia A1 w 2020 roku, jak i w 2021 roku, odwołujący wskazał, iż zakres jego działalności obejmuje po połowie czasu pracy w Niemczech i w Polsce. Procentowo uzyskiwany przychód w Niemczech miał wynieść 75%, zaś w Polsce 25%. Na podstawie tych samych informacji organ rentowy wydał odwołującemu zaświadczenia A1 w dniach 23 stycznia 2020 roku (przedmiot sprawy III U 280/21) i 20 stycznia 2021 roku (przedmiotowe) o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej – A1, wskazując ustawodawstwo polskie, jako mające zastosowanie w stosunku do odwołującego. M. J. był informowany o konieczności złożenia informacji (faktur, ewidencji przysiadów i rozchodów) na okoliczność potwierdzenia, czy dane podane we wnioskach były zgodne ze stanem faktycznym. Z analizy tych dowodów wynika, iż odwołujący się przyjął zasadę, iż pierwszą połowę roku kalendarzowego pracuje u klientów w Niemczech, natomiast w drugiej wykonuje zlecenia w Polsce. Działalność gospodarczą wykonuje jednoosobowo. Czasami korzysta z pomocy podwykonawców, ale dotyczy to niektórych zleceń w Niemczech. Nie ulega jednak wątpliwości, iż odwołujący w ramach działalności gospodarczej wykonywał w spornym okresie konkretne prace, zgodnie z profilem jego działalności gospodarczej.

Mając na uwadze informacje przedstawione, które odwołujący niezmiennie przedstawia w kolejnych wnioskach o zaświadczenie A1, profil jego działalności wykazuje, iż połowę czasu (z roku kalendarzowego) pracuje w Niemczech, a drugą połowę w Polsce. Zestawiając uzyskany przychód, odwołujący również przekazywał organowi rentowemu prawdziwe informacje, iż kształtuje się on w stosunku 75 % z pracy w Niemczech i 25 % z pracy w Polsce. Zarzut organu rentowego, jaki sformułował w stosunku do odwołującego, dotyczył niewykonywania działalności naprzemiennie w dwóch krajach UE. W opinii organu rentowego praca w systemie pół roku w Niemczech i pół roku w Polsce nie spełnia kryterium pracy naprzemiennej. Co znamienne, organ nie wskazał w jakiej konfiguracji uznałby, że działalność spełnia warunek pracy naprzemiennej.

Zgodne z definicją przymiotnika „naprzemienny” oznacza „następujący po sobie na przemian” (Słownik języka polskiego PWN wersja internetowa). Nie wynika z niej w jakiej konfiguracji ma dojść do występowania określonego zjawiska „na przemian”, aby mówić o zdarzeniu „naprzemiennym”. W sprawie niniejszej, nie ulega wątpliwości, iż odwołujący na przemian (naprzemiennie) wykonywał prace remontowo-budowalne w dwóch krajach UE. Przepisy nie regulują tej kwestii wprost, dając uprawnionym swobodę w tym zakresie. Nie można zatem oczekiwać, aby np. odwołujący przez miesiąc wykonywał usługi w Polsce, a następny w Niemczech i znowu przyjmował zlecenie w Polsce, a następny miesiąc wykonywał znowu pracę w Niemczech. Takie założenie przeczy zasadzie swobody działalności gospodarczej, ale również przeczy omawianym regulacjom. Odwołujący uznał, że będzie przez pół roku pracował u klientów w Niemczech, a pozostałe pół roku realizował zlecenia w Polsce. Analiza spornego okresu i przedstawionych przez odwołującego dowodów wskazują, że konsekwentnie realizował tę zasadę od momentu podziału pracy na dwa kraje UE. Z uwagi na profil jego działalności gospodarczej, zawsze może dojść do opóźnienia w realizowaniu zlecenia np. remontu. Opóźnienie to może leżeć po stronie zleceniodawcy (kwestie finansowe, brak zgody na propozycje co do przebiegu remontu, ceny i trwające negocjacje, brak materiałów budowalnych, pogoda, etc.), jak i samego odwołującego (konieczność wykonana zlecenia z poprzedniego miesiąca, negocjacje co do ceny z usługę, problemy zdrowotne etc.). Należy wskazać, iż „wykonywanie działalności na zmianę", tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, musi być rozumiane wąsko. Jeżeli te zmiany będą trwały dłuższy czas, to wówczas będzie można mówić o przejściowym wykonywaniu działalności w rozumieniu art. 12 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004 zgodnie, z którym osoba, która normalnie wykonuje działalność, jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12.12.2014 r. sygn. III AUa 388/14). Prace wykonywane na zmianę odnoszą się do sytuacji, w których prace nie są wykonywane równocześnie na terytorium kilku państw członkowskich, lecz składają się z następujących po sobie prac wykonywanych jedna po drugiej w różnych państwach członkowskich. Aby ustalić, czy prace są wykonywane w następujących po sobie okresach, należy uwzględnić nie tylko przewidywaną długość okresów pracy, ale także charakter zatrudnienia. Nie ma znaczenia, jak często następują zmiany pracy, natomiast wymagana jest pewna regularność działalności („Praktyczny poradnik. Ustawodawstwo mające zastanawianie w Unii Europejskiej (UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i Szwajcarii” s. 27).

Zdaniem Sadu, zarzut organu rentowego, o niewykonywaniu pracy w dwóch krajach naprzemiennie, bez poparcia rzeczowymi i konkretnymi argumentami skutkowało nie tylko uwzględnieniem odwołania w sprawie niniejszej, ale również w sprawie III U 280/21.

Z powyższych względów należało skarżoną decyzję uznać za nieprawidłową. Ocena przez organ rentowy przedłożonych przez odwołującego się dowodów potwierdzających prowadzenie przez niego działalności na terenie dwóch Państw Członkowskich była błędna i w efekcie w sposób nieuprawniony wycofano mu zaświadczenie A1 oraz nieprawidłowo stwierdzono, że jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek nie podlega ustawodawstwu polskiemu od 3 lutego do 26 maja 2021 roku (czyli tylko w okresie realizowania zleceń potwierdzonych fakturami).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak w punktach 1 i 2 sentencji wyroku.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania organu rentowego kosztami zastępstwa procesowego na rzecz odwołującego (pkt 3 sentencji).

Zgodnie z treścią przepisu art. 98 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Przy czym, zgodnie z treścią art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego statuują tym samym zasadę, że wprawdzie wynik procesu z reguły decyduje o obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, niemniej nie jest to obowiązek nieograniczony i podlega ocenie z punktu widzenia zasad słuszności. Kodeks nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. m.in. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 roku, II CZ 210/73, Lex, nr 7366). Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności Sąd zaliczył fakty związane z przebiegiem procesu, w szczególności to, że nie prowadzono szczegółowego postępowania dowodowego, wobec stanowiska organu rentowego zajętego na rozprawie. Po wydaniu zaskarżonej decyzji, Komisja Administracyjna ds. koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wydała zalecenia wynikające z decyzji nr H14 z dnia 21 czerwca 2023 roku, dotyczące interpretacji stosowania tytułu II rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 oraz art. 67 i 70 rozporządzenia (WE) Nr 987/2009 w czasie pandemii Covid-19, które w sposób istotny wpłynęły na interpretację przepisów na czas pandemii.

W związku z powyższym, zgodnie z wnioskiem organu rentowego, stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie wystąpiły przesłanki do odstąpienia od obciążania organu rentowego kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej w oparciu o art. 102 k.p.c.

MT sędzia Danuta Poniatowska