Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	Marta Majewska Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2025r. w S.

sprawy A. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie

w związku z odwołaniem A. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 7 czerwca 2024 r. znak (...)- (...) decyzja nr (...)

1. Zmienia zaskarżoną decyzję w całości i ustala, że A. C. podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 01.02.2020r. do 29.02.2020r.; 01.07.2020r. do 31.08.2020.r; 01.11.2020r. do 30.11.2020r.; 01.01.2021r. do 28.02.2021r.; 01.04.2021r. do 30.06.2021r.; 01.09.2021r. do 30.09.2021r.; 01.11.2021r. do 04.03.2024r.

2. Zasądza tytułem kosztów zastępstwa procesowego od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz A. C. kwotę 360 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 czerwca 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024r. poz. 497 ze zm.) w zw. z art. 14 ust, 1 i 1 a oraz art. 14 ust. 2 pkt 2 w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 roku (Dz.U. z 2021 roku, poz. 423 z późn. zm.), stwierdził, że A. C. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność nie podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresach od 1 lutego 2020 r. do 29 lutego 2020 r., od 1 lipca 2020 r. do 31 sierpnia 2020 r., od 1 listopada 2020 r. do 30 listopada 2020 r., od 1 stycznia 2021r. do 28 lutego 2021 r., od 1 kwietnia 2021 r. do 30 czerwca 2021 r., od 1 września 2021 r. do 30 września 2021 r. i od 1 listopada 2021 r. do 4 marca 2024 r.

W uzasadnieniu wskazał, iż z urzędu wszczął postępowanie w sprawie podlegania wnioskodawcy dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W związku z prawomocnymi decyzjami wydanymi przez Zakład ubezpieczony złożył korekty dokumentów rozliczeniowych za pracowników delegowanych, z wyższą podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Spowodowało to zwiększenie przypisu składek. W związku z tym składki na ubezpieczenia społeczne za okresy wskazane w decyzji nie zostały uregulowane w prawidłowej wysokości, w obowiązującym terminie. Nieterminowe opłacenie składki za listopad 2021r. oznacza, że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało od tego miesiąca. Ponownie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego ubezpieczony zgłosił się od 1 marca 2024 r. Ponieważ dokument zgłoszeniowy wpłynął do Zakładu 5 marca 2024 r. dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym został objęty od 5 marca 2024 r. Organ rentowy z urzędu sporządził korekty dokumentów rozliczeniowych oraz usunął składkę na ubezpieczenie chorobowe za miesiące wskazane w decyzji. Za luty 2024r. wnioskodawca sporządził dokument rozliczeniowy bez wykazanej składki na ubezpieczenie chorobowe (dokument wpłynął do Zakładu 5 marca 2024 r.).

W odwołaniu od tej decyzji A. C. domagał się jej zmiany i ustalenia, że w okresach od 1 lutego 2020 r. do 29 lutego 2020 r., od 1 lipca 2020 r. do 31 sierpnia 2020 r., od 1 listopada 2020 r. do 30 listopada 2020 r., od 1 stycznia 2021r. do 28 lutego 2021 r., od 1 kwietnia 2021 r. do 30 czerwca 2021 r., od 1 września 2021 r. do 30 września 2021 r. i od 1 listopada 2021 r. do 4 marca 2024 r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlegał dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, a także zasądzenia od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł, iż składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe odprowadzał terminowo, również za okresy wskazane w skarżonej decyzji. Korekty deklaracji zostały dokonane w związku z błędnym zakwalifikowaniem przychodów jego pracowników wyjeżdżających do pracy za granicę jako pracowników w podróży służbowej, zamiast pracowników oddelegowanych. To spowodowało podwyższenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych pracowników, o czym dowiedział się dopiero w 2023 r. Ostatecznie wszelkie należności zostały przez niego uregulowane, a korekty nie były związane z niedopłatą składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

A. C. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) w zakresie m.in. produkcji wyrobów dla budownictwa z tworzyw sztucznych, produkcji pozostałych wyrobów z gumy czy tworzyw sztucznych. Z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

(dowód: akta zus)

Decyzją z 27 września 2023 roku organ rentowy ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracownika odwołującego – W. D. za okres od lipca 2021 roku do sierpnia 2023 roku. Organ rentowy zarzucił wnioskodawcy nieprawidłowe naliczenie podstawy wymiaru składek poprzez pominięcie diety. Pracownik wykonywał obowiązki pracownicze naprzemiennie na terytorium Polski i Niemiec. A. C. złożył odwołanie od tej decyzji, jednak ostatecznie je cofnął i postanowieniem z 30 listopada 2023 roku Sąd Okręgowy w Suwałkach umorzył postępowanie w sprawie. Orzeczenie to uprawomocniło się 13 grudnia 2023 roku.

Następną decyzją z 29 września 2023 roku organ rentowy ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracownika odwołującego – J. G. za okres od stycznia 2020 roku do sierpnia 2023 roku. A. C. złożył odwołanie od tej decyzji, jednak ostatecznie je cofnął i postanowieniem z 30 listopada 2023 roku Sąd Okręgowy w Suwałkach umorzył postępowanie w sprawie. Orzeczenie to uprawomocniło się 29 grudnia 2023 roku.

Decyzją z 18 sierpnia 2023 roku organ rentowy ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracownika odwołującego – K. K. za okres od lipca 2021 roku do sierpnia 2023 roku. A. C. złożył odwołanie od tej decyzji, i wyrokiem z 23 listopada 2023 roku Sąd Okręgowy w Suwałkach je oddalił. Orzeczenie to uprawomocniło się 28 grudnia 2023 roku.

(dowód: akta sprawy III U 581/23, III U 583/23, III U 524/23 SO w Suwałkach, decyzje k. 18-27 a.s, ).

Odwołujący w dniu 28 i 29 grudnia 2023 roku oraz 17 stycznia 2024 roku dokonał korekty dokumentów rozliczeniowych w związku uprawomocnieniem się decyzji dotyczących podstawy wymiaru składek zatrudnionych pracowników. Pismem z dnia 2 lutego 2024 roku organ rentowy poinformował odwołującego o zmianach w zakresie jego ubezpieczenia chorobowego wskazując, iż sprawdził dokumenty i wpłaty za okres do grudnia 2021 r. Wskazał miesiące, w których jego zdaniem odwołujący nie był objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym ponieważ składki opłacił po terminie. Nieterminowe opłacenie składki za listopad 2021r. oznaczało, że ubezpieczenie chorobowe ustało od tego miesiąca. Poinformował również, iż wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie odwołujący mógł złożyć nie później niż do 30 czerwca 2022 r. i tylko jeśli dotyczył składek należnych za okres do listopada 2021 r. Dodatkowo poinformował, że zamierza uporządkować podleganie wnioskodawcy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz sporządzić korektę dokumentu rozliczeniowego za luty, lipiec, sierpień i listopad 2020r.; luty, kwiecień, czerwiec, wrzesień i listopada 2021 roku. Jeżeli odwołujący nie zgadza się ze skorygowaniem przez Zakład dokumentów rozliczeniowych, może do 12 lutego 2024r. wystąpić do z prośbą o wydanie decyzji, od której będzie mógł się odwołać do Sądu.

Natomiast pismem z dnia 12 lutego 2024 roku poinformował odwołującego, że sporządził korekty deklaracji rozliczeniowych (...) za miesiące: luty, lipiec, sierpień listopad 2020 roku, luty, kwiecień, czerwiec, wrzesień, listopad grudzień 2021 roku, oraz za okres od stycznia 2022 roku do stycznia 2024 roku, z których usunął składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

(dowód: akta ZUS k. 158, 159, korespondencja mailowa k. 167, odpowiedź na wniosek o poświadczenie ubezpieczenia chorobowego k. 177-178 v).

Decyzją z dnia 15 marca 2024 roku organ rentowy odmówił odwołującemu zasiłku chorobowego za okres od 20 do 30 stycznia 2021 roku, od 17 do 21 maja 2022 roku i od 3 stycznia do 2 lutego 2022 roku oraz zobowiązał go do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 4.146,81zł. A. C. złożył odwołanie od tej decyzji do Sądu Rejonowego w Suwałkach.

(dowód: decyzja k. 28-29 a.s., informacja z SR w Suwałkach w sprawie IV U 82/24 k. 30 a.s.)

Wszystkie dokumenty finansowo – pracownicze dotyczące prowadzonej przez odwołującego działalności gospodarczej, w tym dokumentację do ZUS wypełnia zewnętrzne biuro rachunkowe. Po zakończeniu postępowań w sprawach, które toczyły się przed Sądem Okręgowym w Suwałkach, odwołujący złożył wszystkie korekty, żeby uregulować zaległości wobec organu rentowego i pracowników. Odwołujący początkowo chciał wystąpić z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty, jednak po konsultacji z prawnikiem i księgową zdecydował się uregulować wszystko w jednej transzy. Chciał uniknąć dodatkowych formalności. Zaległe składki były przez organ rentowy kilkakrotnie korygowane i za każdym razem odwołujący regulował zaległości zgodnie z wytycznymi Zakładu. Z uwagi na kolejne wyliczenia i zmiany w korektach ze strony organu rentowego odwołujący złożył i opłacił trzy korekty. Wielokrotnie kontaktował się telefonicznie w tej sprawie z Zakładem, gdyż sami pracownicy Inspektoratu mieli wątpliwości w jaki sposób należy rozliczyć zaległości. W 2024 roku odowłujący otrzymał decyzję w sprawie zasiłku chorobowego sprzed 2-3 lat, co bardzo go zdziwiło, tym bardziej, że chciała kontynuować ubezpieczenie chorobowe i opłacał z tego tytułu należne składki.

(dowód: wyjaśnienia odwołującego k. 66-66v a.s., zeznania odwołującego k. 94-94v a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 z późń. zm.) osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

W myśl art. 11 ust. 2 ustawy osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie na swój wniosek.

Natomiast jak stanowi art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2021 r., w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a.

Z przywołanego przepisu wynika, że jedną z przesłanek ustania dobrowolnego ubezpieczenia jest nieopłacenie w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Nie budzi przy tym żadnych zastrzeżeń stwierdzenie, że nieopłacenie w ogóle składki na dobrowolne ubezpieczenie albo opłacenie jej w całości po ustawowym terminie rodzi skutek przewidziany w przepisie art. 14 ust. 2 pkt 2. Skutek ten powstaje ex lege, bez względu na wolę stron.

Na tle tego przepisu powstał spór interpretacyjny dotyczący tego jaki skutek ma opłacenie w wymaganym terminie jedynie części należnej składki. Zaprezentowane w tej kwestii poglądy doktryny różniły się. Sąd Najwyższy w wyroku z 8 sierpnia 2001 r. sygn. II UKN 518/00 stwierdził, że opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenia społeczne w niepełnej wysokości (zaniżonej wskutek błędu wnioskodawcy w obliczeniu wysokości należnej składki spowodowanego uwzględnieniem dalszego okresu niezdolności do pracy, za który nie przysługiwał już zasiłek chorobowy wobec wyczerpania maksymalnego 270 dniowego okresu zasiłkowego z poprzedniego tytułu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego) nie jest równoznaczne z jej nieopłaceniem za jeden pełny miesiąc, gdyż opłacenie składki w zaniżonej wysokości nie kwalifikuje się jako jej nieopłacenie za jeden pełny miesiąc. Natomiast odmienny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w wyroku z 18 kwietnia 2012 r. II UK 188/11 wskazując, że składka należna, która warunkuje podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to składka opłacona w terminie w pełnej wysokości. W ocenie tego składu decydujące znaczenia ma, zgodnie z treścią przepisu, składka „należna”, co oznacza, że dla zachowania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie wystarcza część składki. Określenie „składka należna” nie jest przypadkowe, gdyż odnoszący się do składki przymiotnik oznacza, że chodzi o należną składkę, czyli pełną składkę a więc nie wystarcza jej część. Należna składka to ta, która powinna być zapłacona, tak jak wartość należna czy należna opłata od pisma. Jeżeli składka nie była należna, a więc mniejsza niż należna, to dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje z mocy ustawy.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 26 stycznia 2021 r., III AUa 861/20 stwierdził, że opłacenie składek należy traktować jako chęć kontynuowania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego; ustanie ubezpieczenia chorobowego wiąże się z elementem woli ubezpieczonego co do trwania ubezpieczenia, która jest podstawą ubezpieczenia; skutek określony w przepisie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy interpretować z uwzględnieniem zamiaru ubezpieczonego. Sąd Apelacyjny wskazał, iż zaprzestanie opłacania składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe należy traktować jako dorozumiane wystąpienie z ubezpieczenia , natomiast z faktu, iż ubezpieczony opłacił składki w terminie, lecz w niepełnej wysokości, nie można wyprowadzić wniosku, że wolą osoby ubezpieczonej była rezygnacja z ubezpieczenia; wręcz przeciwnie opłacenie składek należy traktować za chęć kontynuowania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego; ustanie ubezpieczenia chorobowego wiąże się z elementem woli ubezpieczonego co do trwania ubezpieczenia, która jest podstawą ubezpieczenia; tak więc skutek określony w przepisie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej należy interpretować z uwzględnieniem zamiaru ubezpieczonego. Sąd Okręgowy podziela to stanowisko Sądu Apelacyjnego.

Na skutek zmiany cytowanej ustawy, obowiązującej od 1 stycznia 2022 r. przepis art. 14 ust. 2 stanowi, że ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1) od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania, o którym mowa w art. 36 ust. 11 albo 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie;

3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Uchylony został zatem pkt 2, który dotyczył nieopłacenia składki w terminie i stanowił, że ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a.

Po zmianie wskazanego przepisu nie powinien on być interpretowany rozszerzająco i pozwalać na ustalenie ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w sytuacji opłacenia niepełnej wysokości składki. Tym bardziej, że celem wprowadzenia nowej regulacji do ustawy systemowej w postaci derogowania przepisu art. 14 ust. 2 pkt 2 tej ustawy było bowiem uproszczenie zasad podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, co wynika wprost z uzasadnienia projektu ustawy zmieniającej, w którym wskazano, że "regulacja ta odchodzi od dorozumianego przystąpienia do ubezpieczenia dokonywanego przez opłacenie składki; jednocześnie wiąże się z podleganiem temu ubezpieczeniu nawet w przypadku opłacenia składki po terminie lub nieopłacenia jej wcale; tak przyjęta konstrukcja ubezpieczeń w konsekwencji doprowadzi do możliwości ubiegania się o świadczenia z ubezpieczenia chorobowego również w przypadku opłacenia składek po terminie". Zatem zamiarem ustawodawcy wprowadzającego opisaną zmianę przepisu art. 14 ustawy było uproszczenie zasad podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz zdjęcie z osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą dotkliwego skutku w postaci wyłączenia ich z ubezpieczenia chorobowego, także w przypadku konieczności następczego korygowania deklaracji rozliczeniowych, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie.

Jednocześnie w uzasadnieniu projektu co do samego przepisu art. 14 ustawy zmieniającej i zakreślenia w nim krótkiego terminu do dnia 30 czerwca 2022 r. (na zgłoszenie ewentualnego żądania przywrócenia terminu do opłacenia składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) wskazano, że „tak zredagowane przepisy przejściowe zapewniają odpowiednio długi czas na dostosowanie się wszystkich grup do nowego kształtu prawa”.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że sytuacja odwołującego przemawia za przyznaniem możliwości uznania jego składek naliczanych i uiszczanych do końca 2021 r. jako opłaconych w terminie, innymi słowy - do przywrócenia mu tego terminu, pomimo wydania spornej decyzji w dacie nieobowiązywania przepisu art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, nadto po upływie terminu zakreślonego do dnia 30 czerwca 2022 r. na ewentualne złożenie wniosku o przywrócenie terminu do opłaty na nowo rozliczonych przez ZUS składek. Należy podkreślić, że przypadku odwołującego nie miał on jednak jakiejkolwiek woli rezygnacji z ubezpieczenia chorobowego, cały czas bowiem opłacał terminowo i w jego mniemaniu - w prawidłowej wysokości - składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Nie sposób w tym miejscu pominąć faktu, że ZUS przyjmował te wpłaty, nie informując odwołującego o jakichkolwiek nieprawidłowościach, wypłacał mu - także po zgłoszeniu do ubezpieczenia społecznego pracowników - świadczenia z ubezpieczenia chorobowego.

Natomiast brakująca kwota składek, która powstała jedynie na skutek korekty dokumentów rozliczeniowych za trzech pracowników, w związku ze zmianą podstawy wymiaru ich ubezpieczenia, odwołujący uzupełnił niezwłocznie. Korekty, które odwołujący składał trzykrotnie, ostatecznie były nieprawidłowo wyliczone, gdyż skutkowały wyłączeniem go z ubezpieczenia społecznego. Odwołujący wskazywał na trudności z uzyskaniem od organu rentowego informacji odnośnie kwoty, jaka musiał uiścić w ramach korekt. Zdaniem Sadu skarżący dochował w tym zakresie należytej staranności, niezwłocznie przystąpił do uregulowania zaległości i chciał je opłacić jednorazowo. Sekwencja zdarzeń po uprawomocnieniu się decyzji w sprawach trzech pracowników wskazuje, że odwołujący dążył do uregulowania należności i chciał kontynuować dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zdaniem Sądu w sytuacji, gdy ubezpieczony ma świadomość wystąpienia zaległości i zgłasza się w celu ich uregulowania i to w całości, z pominięciem wniosku o rozłożenie na raty, organ rentowy winien go wspomóc w złożeniu korekt na takim poziomie, aby ostatecznie nie doszło do jego wyłączenia z ubezpieczenia. Nie ulega wątpliwości, że odwołujący korzysta z pomocy biura rachunkowego, które obsługuje jego działalność gospodarcza, zatem powinien we własnym zakresie złożyć prawidłowa korektę. Natomiast jak wskazuje stan faktyczny, wyliczenia te były na tyle skompilowane również dla organu rentowego, że ten dokonywał również kilkukrotnych korekt. Zatem odwołujący mógł mieć uzasadnione przekonanie, że kolejne korekty są prawidłowe. Należy pamiętać, że okresy, które obejmowała skarżona decyzja nakładały się na okres zmiany przepisów ustawy systemowej, omówione wyżej.

W świetle ustalonych faktów Sąd nie ma żadnych wątpliwości, że odwołujący działał w usprawiedliwionym przekonaniu, że nie zalega z zapłatą jakichkolwiek składek, w tym na własne dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Warto w tym miejscu podkreślić, że ZUS jako organ administracji publicznej ma określone obowiązki informacyjne wynikające z art. 8 i 9 k.p.a., których nie można pominąć.

Na konieczność odpowiedniego pouczenia przez ZUS zwracał uwagę Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach dotyczących podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Analogicznie należałoby zwrócić uwagę na obowiązki informacyjne organu rentowego w sytuacji zmiany przepisów ustawowych, które zakreślają krótki termin na ewentualne złożenie wniosku o przywrócenie terminu do opłacenia składki, co może skutkować tak jak u odwołującej sytuacją patową.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego "w związku z tym, że do utraty tytułu do podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu dochodzi z mocy prawa na skutek rozstrzygnięcia zbiegu tytułów objęcia ubezpieczeniem społecznym, obowiązkiem organu rentowego wynikającym z art. 8 i art. 9 k.p.a. jest pouczenie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, że z chwilą objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, a ponowne objęcie tym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością może nastąpić po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, co wymaga jednak złożenia stosownego wniosku" (postanowienie SN z dnia 27 kwietnia 2021 r., sygn. akt III USK 112/21).

Transponując powyższy pogląd na grunt niniejszej sprawy należy uznać, że w sytuacji, gdy ustawodawca przewidział ustanie dobrowolnego ubezpieczenia z mocy prawa, a tak właśnie jest na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej w jego brzmieniu sprzed dnia 1 stycznia 2022 r., to obowiązkiem ZUS powinno być powiadomienie ubezpieczonych, co do których ZUS ma wiedzę systemową, że istnieją pewne nieprawidłowości, które skutkują ich wyłączeniem z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a jednocześnie nadal opłacają oni składki na to ubezpieczenie i zgłosili się do tego ubezpieczenia, o zaistniałej sytuacji i konieczności złożenia korekt deklaracji ZUS, czy też wniosku o przywrócenie terminu na opłacenie składek.

Analiza wewnętrznej korespondencji mailowej pracowników organu rentowego wskazuje z jednej strony na posiadanie wiedzy, że kolejne korekty będą skutkować wyłączeniem odwołującego z ubezpieczenia zdrowotnego (k. 160-160 akt zus), w efekcie koniecznością zwrotu zasiłków chorobowych, z drugiej brak jednoznacznej informacji skierowanej do odwołującego. Informacja, która została wystosowana do odwołującego nie wskazują, jakie skutki mogą mieć dokonywane przez organ rentowy z urzędu „uporządkowanie podlegania do ubezpieczenia chorobowego”. W kolejnych pismach tj. z 2 i 12 lutego 2024 roku organ rentowy wskazuje różne okresy, które sprawdzał i usuwał składki na ubezpieczenie chorobowe. Nie stanowiły one podstawy do wyłączenia z ubezpieczenia chorobowego, gdyż w tym zakresie odwołujący musiał oczekiwać na decyzję. Tym bardziej, że do momentu uprawomocnienia się decyzji w sprawach trzech pracowników, odwołujący opłacał w terminie i należnej wysokości składki na własne ubezpieczenie chorobowe, natomiast sposób rozliczenia składek zmienił się dopiero od daty skorygowania przez niego dokumentów rozliczeniowych za okres zatrudnienia pracowników.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w punkcie 1.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 roku, poz. 1935 ze zm.).

mt

sędzia Cezary Olszewski