Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Cezary Olszewski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 sierpnia 2024r. w Suwałkach

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę pomostową

w związku z odwołaniem A. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 2 kwietnia 2024 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od A. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt 269/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 kwietnia 2024 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164 z późn. zm.), ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023r., poz. 1667), jak i na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251), odmówił przyznania A. K. prawa do emerytury pomostowej, uzasadniając to tym, iż ubezpieczony nie udowodnił wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którego wymiar powinien wynosić co najmniej 15 lat, a także stanu rzeczy dotyczącego wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po dniu 31 grudnia 2008 r., zgodnie ze wskazaniami zawartymi w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a więc według wskazań wymienionych w załączniku nr 1 lub 2 tej ustawy, wobec czego nie spełnił on łącznie wszystkich wymogów uprawniających do przyznania mu prawa do tego świadczenia.

Odwołanie od tej decyzji zostało wniesione przez fachowego pełnomocnika ubezpieczonego, w dniu 26 kwietnia 2024 r., który to zarzucił zaskarżonej decyzji:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 4 ust. 2 w zw. z art. 3 ust. 1, 3 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych, poprzez niewłaściwe zastosowanie powyższych przepisów i uznanie braku udowodnienia przez odwołującego się okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, podczas gdy świadczył on pracę w pełnym wymiarze czasu na stanowisku operator koparki, operator maszyn budowlanych, operator-kierowca, maszynista sprzętu ciężkiego, które to winny być kwalifikowane jako prace o szczególnym charakterze lub o szczególnych warunkach;

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 49 w zw. z art. 3 ust. 1, 3 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych, poprzez niezastosowanie przytoczonych przepisów i nieuwzględnienie przez organ, iż odwołującemu przysługuje prawo do emerytury pomostowej, pomimo tego, że w ocenie organu po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a., poprzez niedokonanie całościowego wyjaśnienia stanu faktycznego i zaniechanie podjęcia przez organ rentowy czynności do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz niewyczerpujące zebranie i w konsekwencji błędne rozpatrzenie całości materiału dowodowego przez organ I instancji w sposób budzący wątpliwości, a także dowolną i wybiórczą ocenę zebranego przez organ rentowy materiału dowodowego.

Na podstawie tego, pełnomocnik ubezpieczonego domagał się:

1). zmiany zaskarżonej decyzji w całości, w tym uwzględnienie poniższych okresów pracy jako pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze począwszy:

- od dnia 25 listopada 1985 r. do dnia 25 stycznia 1989 r.;

- od dnia 25 stycznia 1989 r. do dnia 31 maja 1993 r.;

- od dnia 1 czerwca 1993 r. do dnia 30 czerwca 1993 r.;

- od dnia 8 sierpnia 1994 r. do dnia 8 lutego 1995 r.;

- od dnia 4 marca 1996 r. do dnia 19 marca 1996 r.;

- od dnia 16 maja 1996 r. do dnia 5 kwietnia 1997 r;

- od dnia 7 kwietnia 1997 r. doi dnia 31 sierpnia 2001 r.;

- od dnia 3 czerwca 2002 r. do dnia 31 lipca 2002r.;

- od dnia 6 sierpnia 2002 r. do dnia 30 listopada 2003 r. oraz

- od dnia 15 marca 2004 r. do dnia 31 maja 2007 r. lub

2) uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O..

W odpowiedzi na to odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując podstawy skarżonej decyzji oraz podnosząc, iż zgodnie z dokumentacją zgromadzoną w rozpoznawanej sprawie, nie znajduje swojego uzasadnienia stan rzeczy wskazany przez pełnomocnika ubezpieczonego, tj. wykonywania pracy przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat, a także wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony A. K. urodził się w dniu (...) Wniosek o przyznanie mu emerytury pomostowej złożył dnia 4 marca 2024 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O..

W następujących okresach wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy:

- od dnia 1 września 1978 r. do dnia 20 czerwca 1980 r. oraz od dnia 15 lipca 1980 r. do dnia 17 listopada 1980 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. jako monter instalacji sanitarnych (pracownik młodociany – uczeń szkoły przyzakładowej);

- od dnia 30 maja 1981 r. do dnia 9 sierpnia 1982 r. w (...) Zakładach (...) w E. jako pomocnik w produkcji drzewnej;

- od dnia 20 września 1982 r. do dnia 7 listopada 1985 r. w (...) w E. jako hydraulik;

- od dnia 25 października 1983 r. do dnia 1 listopada 1985 r. odbył zasadniczą służbę wojskową;

- od dnia 25 listopada 1985 r. do dnia 25 stycznia 1989 r. w Spółdzielni (...) w M. jako operator koparki;

- od dnia 25 stycznia 1989 r. do dnia 31 maja 1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) w E. jako maszynista koparki;

- od dnia 1 czerwca 1993 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. w Przedsiębiorstwie (...) w E. jako maszynista koparki;

- od dnia 8 sierpnia 1994 r. do dnia 5 kwietnia 1997 r. w (...)w (...) jako operator koparki;

- od dnia 16 maja 1996 r. do dnia 5 kwietnia 1997 r. w (...)w E. jako kierowca-operator;

- od dnia 7 kwietnia 1997 r. doi dnia 31 sierpnia 2001 r. w (...) w B. jako operator koparki;

- od dnia 3 czerwca 2002 r. do dnia 31 lipca 2002r. w Zakładzie (...) jako operator koparki;

- od dnia 6 sierpnia 2002 r. do dnia 30 listopada 2003 r. w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w E. jako operator koparki oraz

- od dnia 15 marca 2004 r. do dnia 31 maja 2007 r. również w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w E. jako operator koparki.

Zgodnie z tym, organ rentowy przyjął wymiar udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych wynoszący łącznie 31 lat 3 miesiące i 4 dni.

Przy uwzględnieniu wnioskodawcy okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, zakład nie zaliczył ubezpieczonemu do pracy świadczonej w takich warunkach okresów zatrudnienia od 7 kwietnia 1997 r. do 31 sierpnia 2001 r., od 6 sierpnia 2002 r. do 30 listopada 2003 r. oraz okresu czasu od 15 marca 2004 r. do 31 maja 2007 r., powołując się na to, iż byli pracodawcy wnioskodawcy w świadectwach pracy nie wskazali podstawy prawnej, która potwierdzałaby wykonywanie przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, co jest niezbędne przy stwierdzaniu prawa do takiego świadczenia na mocy przepisów wskazanych ustawą.

Dodatkowo, w świetle zgromadzonej dokumentacji wynika, że po dniu 31 grudnia 2008 r., wnioskodawca nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych.

Zgodnie z powyższym, decyzją z dnia 2 kwietnia 2024 r. odmówiono mu prawa do emerytury pomostowej, ze względu na brak łącznego spełnienia wszystkich wymogów uprawniających do otrzymania tego świadczenia.

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie zgromadzonej w aktach sprawy dokumentacji, w tym w aktach ZUS oraz na podstawie zeznań wnioskodawcy i powołanych świadków.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił, co następuje:

Odwołanie jako bezzasadne podległo oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Jak wynika z przepisu art. 49 cytowanej ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 lub art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Odnosząc się do treści przytoczonych przepisów, do prac w szczególnych warunkach zalicza się: „(…) prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy” (art.. 3 ust. 1). Z kolei, pracami o szczególnym charakterze są: „(…) prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy” (art. 3 ust. 3).

Dodatkowo, za okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach od 1 września 2009 r., zgodnie z art. 38 ustawy o emeryturach pomostowych, płatnik składek jest zobowiązany złożyć druki ZUS ZSWA do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok oraz od 1 stycznia 2010r. opłacać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Warunek prawidłowego ubiegania się o emeryturę pomostową w rozumieniu wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych polega na odbyciu przez pracownika określonego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (w rozumieniu dotychczasowych przepisów) i dalszym realizowaniu tej pracy na tych warunkach po wejściu w życie ustawy, tj. po 1 stycznia 2009 r. Zatem, jeżeli osoba ubiegająca się o nabycie prawa do tego świadczenia nie kontynuuje pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a więc posiada jedynie staż pracy w takich warunkach lub o takim charakterze, w rozumieniu wcześniej obowiązujących przepisów, może uzyskać prawo do wnioskowanego świadczenia wyłącznie wtedy, gdy dotychczasowy okres pracy uznawany jest za pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów (wyrok SN z dnia 13 marca 2012 r. o sygn. akt. II UK 164/11). Wobec tego, jeśli określony staż pracy dziś nie może być zaliczony do „prac szczególnych”, to nie ma tu podstaw do przyznania osobie ubiegającej się o takie świadczenie prawa do jego otrzymania.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 lutego 2024 r. sygn. akt III USK 349/22

„1. Uprawnione do emerytury pomostowej są osoby wykonujące konkretne prace, a nie całe grupy branżowe. Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace.

2. Do nabycia prawa do emerytury pomostowej nie dochodzi jedynie w oparciu o okresy pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.

3. Przepis art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy definiują prace w szczególnych warunkach, których wykaz określa załącznik nr 1 do ustawy oraz prace o szczególnym charakterze, których wykaz określa załącznik nr 2 do ustawy. Przy czym wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem. Nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych). Jedynie ubezpieczonym, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (tj. spełniali wymóg z art. 4 pkt 6 ustawy pomostowej), ustawodawca w art. 4 pkt 2 i 5 ustawy pomostowej przewidział możliwość doliczenia do 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze także okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jak i art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”

Z dokonanych ustaleń wynika, że ubezpieczony urodził się w dniu (...), a więc spełnił przesłankę zawartą w art. 4 ust. 1, 3 i 4, poprzez urodzenie się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz osiągnięcie wieku emerytalnego, wynoszącego dla mężczyzn co najmniej 60 lat, jak i udowodnienie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 31 lat 3 miesięcy i 4 dni. Nie wykonywał jednak pracy w szczególnych warunkach po dniu 31 grudnia 2008r. Zgodnie zaś z art. 4 ust. Pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych warunkiem zaliczenia wykonywania do 2009r okresów pracy w szczególnych warunkach jest jej wykonywanie po dniu 31 grudnia 2008r w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Nie można wobec powyższego uznać, iż odwołujący spełnił wszystkie przesłanki zawarte w art. 4 ustawy. Należy bowiem zaznaczyć, iż wymienione wyżej wymogi odnoszące się do nabycia prawa do emerytury pomostowej muszą być spełnione łącznie, a zatem niespełnienie nawet i jednej z nich spowoduje brak możliwości nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia, co przekłada się na sytuację wnioskodawcy.

Z kolei, fakt, iż odwołujący świadczył prace w pełnym wymiarze na stanowisku operatora koparki, operatora maszyn budowlanych, operatora-kierowcy, maszynisty sprzętu ciężkiego nie jest wystarczający i przesądzający o zaliczeniu takich prac do warunków szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 49 u. o e.p. Wykaz takich prac jest katalogiem zamkniętym, a wobec tego nie ma potrzeby każdorazowego badania, czy określona praca mieści się w takim wykazie ani też dokonywania wykładni rozszerzającej takiego wykazu, pomimo iż sposób wykonywania i jakość takich prac mogła obniżyć się wraz z wiekiem (wyrok SA z dnia 18 maja 2022r., III AUa 123/22).

Reasumując, należy zaznaczyć, iż organ rentowy prawidłowo przyjął, że A. K. nie osiągnął wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, połączonego z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych bowiem nie wykazał żadnego okresu wykonywania pracy w takich warunkach po 31 grudnia 2008 r. Wobec tego, nie spełnił on łącznie wszystkich przesłanek z art. 4 tej ustawy.

Nie spełnił też warunków z art 49 u o e. p. bowiem nie wypełnił warunków określonych w pkt.3 cytowanego przepisu tj. by „w dniu wejścia w życie ustawy miał wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.”.

Należy podkreślić, że ustawa pomostowa w załącznikach 1 i 2 zawiera własne określenia prac w warunkach szczególnych. W omawianych załącznikach brak jest wskazania, że charakter pracy na stanowisku maszynisty maszyn budowlanych, operatorów koparki powoduje zaliczenie takiej pracy do prac w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej. W załączniku nr 2 w punkcie 8 wymienione są tylko prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym, w punkcie 9 prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych i w punkcie 10 prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne, lecz takich prac ubezpieczony nie wykonywał.

W związku z tym, że stanowisko pracy wnioskodawcy nie zostało wymienione w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, sporne okresy zatrudnienia nie mogą być uwzględnione przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej jako okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu zgromadzona dokumentacja, w tym akta ZUS oraz zeznania wnioskodawcy i powołanych świadków były wystarczające do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie. Wobec czego, w sposób nie budzący wątpliwości stwierdza się, iż odwołujący nie spełnia wszystkich warunków do przyznania prawa do emerytury pomostowej, a więc zaskarżona decyzja organu rentowego została wydana w sposób prawidłowy.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy w Suwałkach, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako niezasadne i na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U z 2023r., poza. 1936) i zasądził od A. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.