Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 września 2025r. w S.

sprawy W. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę rodzinną

w związku z odwołaniem W. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 30 kwietnia 2025 r. znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt III U 188/25

UZASADNIENIE

Decyzją z 30.04.2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.Dz. U. z 2024 r. poz. 1631, z późn. zm.), rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27.12.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe (t.j.Dz. U. z 2011r. Nr 298, poz. 1760) oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, odmówił W. L. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 24.12.2019 roku M. K..

Wskazał, iż zgodnie z art. 70 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat życia lub była niezdolna do pracy albo osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci. Wdowa, która w chwili śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia powyższych warunków miała w chwili śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Zgodnie zaś z art.67 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do renty rodzinnej uprawniony jest małżonek (wdowa i wdowiec), który w dniu śmierci żony pozostawał z nią w związku małżeńskim i we wspólności małżeńskiej.

Zgodnie z art. 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej małżonek (wdowa, wdowiec) zgłaszający wniosek o przyznanie renty rodzinnej powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające: datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna; zawarcie związku małżeńskiego; posiadanie prawa do alimentów, ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową, ze strony małżonka, po którym ubiega się o przyznanie renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci małżonka nie istniała wspólność małżeńska.

Natomiast zgodnie z art. 1 k.r.i o. małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Zgodnie z art. 2 k.r.i o. małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.

Natomiast Zakład odmówił W. L. prawa do renty rodzinnej po zmarłym M. K. , ponieważ nie przedłożyła ona aktu małżeństwa wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego. Przedłożone świadectwo ślubu dla celów kościelnych nie stanowi dokumentu urzędowego, który potwierdza zawarcie małżeństwa w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, tylko akt małżeństwa sporządzony przez urząd stanu cywilnego jest uznawany za dowód prawny zawarcia małżeństwa i potwierdza istnienie wspólności małżeńskiej.

Odwołanie od tej decyzji złożyła W. L. domagając się jej zmiany i przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Podniosła, iż pozostawała w związku małżeńskim z M. K.. Związek małżeński został zawarty zgodnie z prawem kanonicznym w formie ślubu kościelnego. Przez cały okres małżeństwa tj. aż do śmierci męża 24.12.2019 r., prowadzili wspólne gospodarstwo domowe i mieszkali pod tym samym adresem. Związek miał charakter trwały i pełnoprawny w rozumieniu przepisów prawa kanonicznego, a także był społecznie uznany. Spełniał wszystkie przesłanki wspólnego pożycia oraz prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, co powinno być wystarczającą podstawą do uznania prawa do renty rodzinnej. Wskazała, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych brak aktu małżeństwa wydanego przez Urząd Stanu Cywilnego jest dopuszczalny i związek zawarty w formie kościelnej stanowi podstawę do przyznania świadczenia, jeżeli strony żyły razem we wspólnym gospodarstwie domowym, co miało miejsce w przypadku jej i jej zmarłego męża. Podniosła, iż do ostatnich dni życia M. K. opiekowała się nim osobiście, we wspólnym miejscu zamieszkania. Pomimo podeszłego wieku, przez cały okres choroby męża zapewniała mu codzienną opiekę i wsparcie w ramach wspólnego gospodarstwa domowego. Dopiero w ostatnich dwóch miesiącach życia, ze względu na znaczne pogorszenie jego stanu zdrowia oraz jej ograniczone możliwości fizyczne wynikające z wieku, konieczne było umieszczenie męża w hospicjum. Pobyt w hospicjum nie oznaczał zerwania więzi - nadal była przy nim, towarzyszyła mu i wspierała go emocjonalnie do ostatnich dni jego życia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił i zważył, co następuje :

Odwołania za uzasadnionego nie można uznać było.

Należy podzielić stanowisko organu rentowego wyrażone w skarżonej decyzji, iż odwołująca nie wykazała pozostawania w związku małżeńskim z M. K. w rozumieniu przepisów prawa cywilnego , a tylko w ramach przepisów prawa cywilnego uznaje się formalnie związek młżeński.

Jak wynikało z dokumentacji zgromadzonej na etapie postępowania przed organem rentowym, M. K. (ur. (...)) i W. L. (z domu P., ur. (...)) w dniu 28.12.1996r. zawarli sakramentalny związek małżeński w parafii rzymsko – katolickiej Ś. w W.. M. K. zmarł 24.12.2019 roku. W odpisie skróconym aktu zgonu zawarto adnotacje, iż w dacie zgonu był wdowcem.

W dniu 03.04.2025 roku odwołująca wystąpiła z wnioskiem o rentę rodzinna po zmarłym M. K..

Zgodnie z treścią art. 70 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Ustęp 2. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2.

Ustęp 4.Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;

2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Zgodnie z treścią art. 1 §1 k.r.i o. o treści obowiązującej w dacie zawarcia przez odwołującą i M. K. małżeństwa wyznaniowego (20.12.1996rok), małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. W okresie więc zawierania przez odwołująca się i M. K. „ślubu wyznaniowego” ślub ten nie miał mocy prawnej. Zgodnie z art. 10 Konkordatu między S. Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, ratyfikowanego w W. 23 lutego 1998 r. (Dz. U. Nr 51, poz. 318) małżeństwo kanoniczne, od chwili zawarcia wywiera takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim. W świetle tego przepisu jest więc oczywiste, że strony Konkordatu uzgodniły zrównanie małżeństw kanonicznych tylko z małżeństwami zawartymi zgodnie z polskim prawem, natomiast „konwersja kwalifikowanych konkubinatów” czyli związków osób, którym duchowny udzielił ślubu religijnego, wbrew obowiązującemu prawu polskiemu, nie leżała w intencjach ani S. Apostolskiej, ani polskiego ustawodawcy i dlatego w ustawie z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 117, poz. 757) nie znalazły się uregulowania intertemporalne, odnoszące się do małżeństw wyznaniowych zawartych przed 15.11.1998 r. Brak ten nie jest luką prawną, lecz wynikiem korelacji tych ustaw z porządkiem prawnym obowiązującym w czasie ich uchwalania (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 19.02.2004r. sygn. akt III UK 264/03).

Nie ulega więc wątpliwości, że w dacie zgonu M. K. nie pozostawał w związku małżeńskim z odwołującą w rozumieniu przepisów prawa rodzinnego. Po zawarciu związku wyznaniowego odwołująca i M. K. nigdy nie próbowali zawrzeć ponownego związku, zgodnego z ustawą o aktach stanu cywilnego. Nie była to czynność obligatoryjna, jednak w światle okoliczności sprawy niniejszej okazała się być na tyle istotna, iż decyduje o braku uprawnień odwołującej do renty rodzinnej. Małżonek ubiegający się o rentę rodzinną zobowiązany jest do wykazania istnienia związku małżeńskiego w chwili śmierci. Wykazanie zaś faktu małżeństwa może nastąpić wyłącznie aktem stanu cywilnego, albowiem stosownie do art. 3 z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741) akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Podobna regulacja obowiązywała w chwili zawarcia przez odwołującą małżeństwa wyznaniowego. Taką samą w istocie treść miał wówczas art. 4 ustawy z dnia 29.09.1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 1986.36.180) prawo o aktach stan cywilnego - wskazując, że akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Nadto art. 55. ust. 1 tejże ustawy stanowił, iż dowodem ustania małżeństwa jest:

1) odpis skrócony aktu zgonu lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego poprzedniego małżonka,

2) odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o jego rozwiązaniu przez rozwód albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku z 14.04.2016r. sygn. III AUa 1219/15). .

Odwołująca nie dysponuje takim dokumentem, a zatem nie wykazała, że w dacie zgonu M. K. pozostawała z nim w związku małżeńskim w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Na marginesie należy wskazać, iż orzecznictwo, na które odwołująca powołała się w odwołaniu nie ma zastosowania w sprawie niniejszej, gdyż stany faktyczne w nich występujące są odmienne do przedmiotu jej sprawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c oddalił odwołanie.

Nie mniej wskazać odwołującej należy , że okoliczności przez nią podniesione mogą ewentualnie decydować o przyznaniu renty w szczególnym trybie. Zgodnie z art. 82 powołanej ustawy Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych wypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określonych w ustawie. W szczególnym trybie przyznaje też emeryturę i rentę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art.83 ). Ich przyznawanie odbywa się jednak w innym trybie niż przyznawanie rent rodzinnych z mocy art.70 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.