Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Piotr Witkowski
Protokolant:	Małgorzata Przyborowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 listopada 2025r. w Suwałkach

sprawy Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

przy udziale J. L.

o ustalenie

w związku z odwołaniem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O.

z dnia 27 lutego 2025 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. kwotę (...)zł ((...)) wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 139/25

UZASADNIENIE

Decyzją z 27.02.2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., wskazując na art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 4 pkt 2a, art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a, art. 20 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497 ze zm.), art. 79 ust. 1, art. 81 ust. 1, 6 ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 poz. 146 ze zm.) oraz art. 58 §1 k.c., stwierdził ile wynosi podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne oraz wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne J. L. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w E. za: styczeń, kwiecień, czerwiec i grudzień 2021r., marzec, sierpień i grudzień 2022r. oraz marzec, październik i grudzień 2023r.

Wskazał, iż w 2024r. przeprowadził kontrole w (...) spółce z o.o. oraz u płatnika składek - Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E., w wyniku których stwierdził, iż Spółdzielnia nie wliczyła do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przychodów uzyskanych przez J. L. z tytułu wykonywania umowy zlecenia w (...) spółka z o.o. Praca bowiem wykonywana przez J. L. w ramach umowy zlecenia w spółce (...), była faktycznie świadczona na rzecz pracodawcy ( Spółdzielnia Mieszkaniowa (...)), z którym pozostawał w stosunku pracy. Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w E. zatrudniła J. L. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy i z tego tytułu zgłosiła go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w dniu 5.08.1998r. zawarła umowę z firmą (...)sp. z o.o., której przedmiotem było wykonanie montażu podzielników kosztów ogrzewania oraz obsługa systemu pomiarowo - rozliczeniowego energii cieplnej budynków administrowanych przez Spółdzielnię. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Za realizację usługi (...) sp. z o.o. wystawiła faktury na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej. W celu realizacji umowy współpracy firma (...) sp. z o.o. zawarła umowy zlecenia z pracownikiem Spółdzielni Mieszkaniowej J. L.. Przedmiotem zawieranych umów zlecenia był serwis podzielników kosztów ogrzewania, według załącznika zawierającego ilość podzielników do wymiany, demontażu, przełożenia oraz lokalizacje podzielnika. Umowy zawierano na konkretne okresy. Spółdzielnia posiadała wiedzę o zleceniu J. L. - pracownikowi działu technicznego Spółdzielni - obowiązków wynikających z umowy zawartej w dniu 5.08.1998r. z firmą (...) sp. z o.o. Pracodawca zatem nie był pozbawiony wpływu na to komu faktycznie powierzono wykonanie zawartej umowy cywilnoprawnej, a co za tym idzie, czy będzie on podlegał obowiązkowi z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. J. L. z tytułu wykonywania umowy zlecenia osiągnął przychód, od którego zostały zadeklarowane składki na ubezpieczenie zdrowotne.

W tym stanie faktycznym Zakład uznał, iż w przypadku, gdy umowa zlecenia zawarta jest z innym podmiotem niż własny pracodawca, lecz praca świadczona w ramach umowy cywilnoprawnej, wykonywana jest na rzecz swojego pracodawcy, obowiązek opłacania składek nie powstaje u płatnika, z którym jest zawarta umowa zlecenia. W tym przypadku to pracodawca - Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) - jest zobowiązana obliczać składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od uzyskanego przez J. L. przychodu zarówno z umowy o pracę jak i umowy zlecenia, zaś zleceniodawca, którym jest (...) spółka z o.o., nie zgłasza takiego zleceniobiorcy do ubezpieczenia zdrowotnego i nie deklaruje składek od przychodu wypłaconego z tytułu umowy zlecenia.

Zakład zaznaczył, iż zleceniodawca, tj. (...) sp. z o.o., uznał ustalenia kontroli i przyjął stanowisko Zakładu. Nie wniósł zastrzeżeń do protokołu kontroli i wnioskiem z 10.06.2024r. zwrócił się do II Oddziału ZUS w P. o sporządzenie korekt dokumentów z urzędu na podstawie protokołu kontroli. ZUS II Oddział w P. pismem z 16.07.2024r. poinformował (...) sp. z o.o. o opracowaniu dokumentów i umieszczeniu ich na koncie płatnika składek w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS. Skutkiem powyższego składki na ubezpieczenie zdrowotne zadeklarowane z tytułu umowy zlecenia J. L. zostały odpisane. W tej sytuacji niezbędne było przeprowadzenie kontroli płatnika składek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) celem ustalenia wskazanego stanu faktycznego i prawnego.

Odwołanie od tej decyzji złożyła Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w E., domagając się jej zmiany i ustalenia, że przychód uzyskany z tytułu wykonywania umowy zlecenia ubezpieczonego J. L., zawartej z (...) Spółką z o.o., nie stanowi przychodu z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E., w związku z czym Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w E. nie jest zobowiązana do uwzględniania w podstawie naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu przychodu osiągniętego przez J. L. z tytułu stosunku pracy wiążącego go ze Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w E. w miesiącach wskazanych w decyzji, przychodu ubezpieczonego z tytułu wykonywania umowy zlecenia zawartej z (...) Spółką z o.o.

Zarzuciła naruszenie art. 7 kpc w zw. z art. 77 § 1 kpc w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez ich wadliwe zastosowanie, co polegało na zaniechaniu podjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, oraz zaniechaniu zebrania w sposób wyczerpujący i rozpatrzenia całego materiału dowodowego, w tym przez zaniechanie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z wnioskowanych świadków, co prowadziło do wadliwego uznania, że przychód uzyskany w ramach wykonywanej pracy z tytułu umowy zlecenia ubezpieczonego J. L., zawartej z (...) Sp. z o.o., należy zakwalifikować jako pracę wykonywaną na rzecz własnego pracodawcy Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E., podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w toku kontroli poprzedzającej wydanie decyzji, jak również w toku postępowania, w którym skarżona decyzja została wydana, nie wynikają okoliczności pozwalające powziąć takie ustalenie, które to naruszenie prowadziło do wydania skarżonej decyzji.

Zarzuciła w konsekwencji naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwe uznanie, że przychód uzyskany w ramach wykonywanej pracy z tytułu umowy zlecenia ubezpieczonego J. L., zawartej z (...) Spółką z o.o. należy zakwalifikować jako pracę wykonywaną na rzecz własnego pracodawcy Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E..

Wskazała, że tylko art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych może być rozpatrywany jako potencjalna podstawa przyjęcia, że przychód osoby wykonującej czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej zaliczany jest do przychodu ze tytułu stosunku pracy u danego pracodawcy, nie zaś z tytułu umowy cywilnoprawnej. Przepis ten wymaga (w ramach jednej przesłanki), by umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, została zawarta między pracownikiem a pracodawcą. Przesłanka ta w sprawie niniejszej nie została ziszczona. W ramach przesłanki alternatywnej przepis ten wymaga też, by praca była wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym osoba wykonująca czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej pozostaje w stosunku pracy. Również i ta przesłanka nie została spełniona. Zawarcie umowy cywilnoprawnej między J. L. a (...) Spółką z o.o. nie nastąpiło z inicjatywy Spółdzielni Mieszkaniowej (...), ale Spółki. Na pytanie Spółki o to, czy zna kogoś, kto mógłby zostać polecony jako osoba mogąca świadczyć usługi w zakresie wymiany podzielników kosztów ogrzewania, jeden z pracowników Spółdzielni wskazał J. L.. Nie było to jednak wskazanie przez płatnika składek osoby, która miałaby wykonywać na podstawie umowy zawartej z E. obowiązki na rzecz płatnika składek. Ponadto J. L. w ramach umowy zawartej z (...) spółką z o.o. wykonywał inne czynności niż czynności, których dotyczyła jego umowa o pracę wiążąca go ze Spółdzielnią. W ramach umowy o pracę wiążącej go ze Spółdzielnią zajmuje się jedynie elektryką i automatyką węzłów cieplnych. Natomiast czynności, których dotyczyła umowa cywilnoprawna, były realizowane na rzecz (...) spółki z o.o. w jej interesie. Czynności, których dotyczyła umowa wiążąca J. L.i (...) Spółkę z o.o., nie były świadczone przez J. L. na rzecz Spółdzielni. Spółka zlecała J. L. wyłącznie wymianę podzielników kosztów ogrzewania. Podzielniki kosztów ogrzewania znajdują się w lokalach o różnym statusie własnościowym, podzielniki kosztów ogrzewania należą odpowiednio do właściciela lokalu bądź uprawnionego z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, nie zaś do Spółdzielni. W związku z tym ostatecznie koszty zainstalowania i wymiany podzielnika kosztów ogrzewania ponosi odpowiednio właściciel lokalu, bądź uprawniony z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu - nie zaś Spółdzielnia. Również zainstalowanie i wymiana podzielnika kosztów ogrzewania, jak również jego naprawy, realizowane są na rzecz i w interesie odpowiednio właściciela lokalu bądź uprawnionego z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Spółdzielnia nie dokonywała żadnych czynności związanych z odczytem podzielników, podzielniki nie są własnością Spółdzielni Mieszkaniowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, iż "praca wykonywana na rzecz pracodawcy" to praca, której rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi prawnej łączącej pracownika z osobą trzecią. Oznacza to, że bez względu na rodzaj wykonywanych czynności przez pracownika wynikających z umowy zawartej z osobą trzecią oraz niezależnie od tożsamości rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią, wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią ze środków pozyskanych od pracodawcy na podstawie umowy łączącej pracodawcę z osobą trzecią. Z punku widzenia przepływów finansowych to pracodawca przekazuje osobie trzeciej środki na sfinansowanie określonego zadania, stanowiącego przedmiot swojej własnej działalności, a osoba trzecia, wywiązując się z przyjętego zobowiązania, zatrudnia pracowników pracodawcy. Wszystko to zaś ma na celu obniżenie kosztów zatrudnienia przez zastąpienie "oskładkowanego" wynagrodzenia za pracę „nieoskładkowanym” wynagrodzeniem za wykonanie dzieła lub za wykonanie usług. Nie ma znaczenia to, że zakres czynności wynikających z umowy cywilnoprawnej różni się od rzeczywistego zakresu obowiązków danego pracownika. Nie ma bowiem konieczności szczegółowego badania, czy czynności wykonywane w ramach umowy cywilnoprawnej i umowy o pracę są tożsame, ponieważ za pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uznaje się także ubezpieczonego, który, będąc związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z inną osobą. Przepis art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadza wymogu, aby na rzecz pracodawcy pracownik wykonywał te same obowiązki lub też pracę tego samego rodzaju. Takie stanowisko jest jednolicie ukształtowane w orzecznictwie (wyrok SA w Poznaniu z 23.02.2017r., III AUa 838/16, wyrok SN z 7.02.2017r., II UK 693/15). Natomiast zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25.09.2024 r., III USKP 27/24, „praca wykonywana na rzecz pracodawcy” to praca, której rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi prawnej łączącej pracownika z osobą trzecią. Pracodawca nie musi być przy tym beneficjentem wyłącznym, może korzystać z rezultatów pracy pracownika w części, a w pozostałej części korzyści osiągać może podmiot trzeci. Ważne jest natomiast, że bez względu na rodzaj czynności wykonywanych przez pracownika, wynikających z umowy o pracę i z umowy zawartej z osobą trzecią oraz niezależnie od tożsamości rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią, wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika. Natomiast Spółdzielnia jest zobowiązana do realizacji zadań związanych z obsługą lokali/budynków będących w jej zasobach.

Uczestnik postępowania J. L. nie popierał żadnego stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zważył, co następuje:

Odwołania za uzasadnionego nie można uznać było.

J. L. (ur. (...)) jest zatrudniony w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w E. na stanowisku konserwatora instalacji sanitarnych – elektryka. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w dniu 5.08.1998 r. zawarła umowę nr (...) z firmą (...) sp. z o.o., której przedmiotem było wykonanie montażu podzielników kosztów ogrzewania oraz obsługa systemu pomiarowo - rozliczeniowego energii cieplnej budynków administrowanych przez Spółdzielnię (...). Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Za realizację usługi (...) sp. z o.o. wystawiała faktury na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...):

- (...) 03.03.2021r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO, (...) zł,

- (...) z 08.03.2021r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO, (...) zł, - (...) z 11.03.2021r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO, (...)zł, - (...) z 6.08.2021r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika -(...)zł,

- (...) z 09.12.2021r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika – (...) zł,

- (...) z 31.12.2021r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika, (...)zł,

- (...) z 24.02.2022r. czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO, (...) zł, - (...) z 28.02.2022r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO, (...)zł, - (...) z 09.03.2022r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO - (...) zł, -(...) z 23.08.2022r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika, odczyt podzielników – (...) zł,

- (...) z 19.12.2022r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika - (...) zł,

- (...) z 30.12.2022r. - dostawa i montaż podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika - 70,14 zł,

- (...) z 28.02.2023r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO, (...) zł,

- (...) z 06.03.2023r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO – (...) zł,

- (...) z 13.03.2023r. - czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO – (...) zł,

- (...)z 24.03.2023r. – czynności pomiarowo-rozliczeniowe CO (...)zł,

- (...) z 28.09.2023r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika – (...)zł,

- (...) z 08.12.2023r. - przełożenie podzielnika w sytuacjach losowych - demontaż i montaż podzielnika, dostawa i montaż nowego podzielnika - (...) zł.

W celu realizacji umowy współpracy firma (...) sp. z o.o. zawarła umowy zlecenia z pracownikiem płatnika składek - J. L.. Przedmiotem zawieranych umów zlecenia był serwis podzielników kosztów ogrzewania według załącznika zawierającego ilość podzielników do wymiany, demontażu, przełożenia oraz lokalizacje podzielnika. Umowy zawarto na okres:

- umowa nr (...) - od 06.01.2021 r. do 18.01.2021 r.

- umowa nr (...) - od 02.04.2021 r. do 16.04.2021 r.

- umowa nr (...) - od 15.06.2021 r. do 28.06.2021 r.

- umowa nr (...) - od 02.12.2021 r. do 17.12.2021 r.

- umowa nr (...) - od 17.03.2022 r. do 31.03.2022 r.

- umowa nr (...) - od 01.08.2022 r. do 24.08.2022 r.

- umowa nr (...) - od 02.12.2022 r. do 15.12.2022 r.

- umowa nr (...) - od 07.03.2023 r. do 17.03.2023 r.

- umowa nr (...) - od 13.10.2023 r. do 20.10.2023 r.

- umowa nr (...) - od 04.12.2023 r. do 15.12.2023 r.

Jak zeznał świadek M. Z., który jest zastępcą kierownika działu technicznego w Spółdzielni, wymienniki ciepła są w węzłach ciepła, którymi zajmował się J. L.. Wymiennik to urządzenie, które ogrzewa wodę na budynek. Podzielnik mierzy zużycie jednostek, jest montowany na grzejniku i służy do podziału zużytej energii w danym pomieszczeniu. Podzielniki ciepła zakładała firma (...). W Spółdzielni podzielnikami zajmował się dział ciepłowniczy. Przed ogłoszeniem przetargu żaden pracownik ze spółdzielni nie miał w ramach swojej pracy dla spółdzielni zadania obsługi podzielników ciepła. W 2024 i 2025 roku ogłosił przetarg na wymianę podzielników i wygrała go firma (...). Nie wiedział, kto zajmował się podzielnikami ciepła przed ogłoszeniem przetargu. J. L. w spółdzielni zajmował się wymianą pomp, ustawianiem automatyki na węzłach cieplnych i był przydzielony do pracy w dziale ciepłowniczym. Świadek A. K. (1) w Spółdzielni pracuje na stanowisku majstra do spraw ciepłowniczych - dba o dobry stan instalacji ciepłowniczych, węzłów cieplnych. Jest szefem brygady, tj. tylko nadzoruje i organizuje pracę. Świadek miał wiedzę o tym, że J. L. wykonywał prace w zakresie węzłów ciepłowniczych, dbał o to, aby pompy, urządzenia regulacji przepływu, instalacje elektryczne, były sprawne. Dbał o te urządzenia od strony elektrycznej, wymieniał pompy. Natomiast podzielnikami ciepła zajmował się w czasie wolnym od obowiązków. Obsługa podzielników nie należała do jego obowiązków. Pracownicy obsługi pracują na dwie zmiany, dwóch pracowników przychodzi od 14:00 na 8 godzin. Podzielnikami zajmowała się firma zewnętrzna z W. – E.. Z zeznań świadka A. K. (2) wynikało, że pracuje w Spółdzielni jako majster ds. sanitarnych, wcześniej był majstrem ds. ciepłowniczych. Był przez pewien czas przełożonym J. L.. Potwierdził, że odwołujący pracuje w dziale ciepłowniczym, zajmuje się konserwacją węzłów, stanem technicznym, sprawdza pompy, liczniki ciepła, instalację elektryczną, ogólnie jest elektrykiem. Zajmował się również podzielnikami ciepła. Aktualnie podzielnikami zajmuje się firma zewnętrzna. Wcześniej, gdy był jakiś problem z podzielnikiem, lokatorzy zwracali się bezpośrednio do J. L.. Na zaleceniach odnośnie warunków wymiany grzejników był jego numer telefonu.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350 ze zm.) – dalej zwaną ustawą systemową, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W myśl art. 4 pkt 2a ustawy systemowej, płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi. W świetle powyższego przepisu składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej) odprowadza pracodawca, a za zleceniobiorcę/osobę świadczącą usługi (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej) zleceniodawca.

Stosownie do treści przepisów art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku §1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18.12.1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyjątkiem składników wynagrodzenia wymienionych w §2 powołanego wyżej rozporządzenia.

Zgodnie zaś art. 18 ust. 1a ustawy systemowej, w przypadku osób wykonujących pracę na postawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy zlecenia.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Ponadto stosownie do art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2024r. poz. 146 ze zm.), do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

W świetle art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło lub zlecenia zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy (postanowienie Sądu Najwyższego z 18.11.2020r., III UK 439/19; uchwała Sądu Najwyższego z 2.09.2009r., II UZP 6/09 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 14.01.2010r., I UK 252/09; z 18.10.2011r., III UK 22/11,; z 11.05.2012r., I UK 5/12; z 13.02.2014r., I UK 323/13; z 7.07.2017 r., II UK 693/15). To pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnej zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne. Wówczas płatnikiem składek nie jest ta osoba trzecia (postanowienie Sądu Najwyższego z 22.10.2020 r., III UK 501/19).

Sąd podziela również pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z 2.09.2009r., I UZP 6/09), jak i również w uchwale z 22.02.2010r., I UK 259/09, zgodnie z którymi art. 8 ust. 2a ustawy systemowej ma odniesienie „do pracy wykonywanej na rzecz pracodawcy” powiązanej funkcjonalnie i miejscowo, a tak jest w niniejszej sprawie.

Z przywołanej uchwały wynika, że art. 8 ust. 2a ustawy systemowej nakazuje uważać za pracownika także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Także bowiem i w tym ostatnim przypadku, choć osoba (pracownik) formalnie zawarła umowę z osobą trzecią, to pracę w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy i to on uzyskuje rezultaty jej pracy. Pracodawca jest zobowiązany obliczać, rozliczać i przekazywać za pracowników składki co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 17 ust. 1 ustawy). Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że w przypadku, gdy umowa cywilnoprawna jest zawarta nie bezpośrednio z pracownikiem, ale z osobą trzecią, i dopiero ten "zewnętrzny" podmiot zawiera umowę cywilnoprawną z pracownikiem, to jednak płatnikiem składek jest pracodawca, pomimo że fizycznie wynagrodzenie wypłaca ów podmiot trzeci. Za taką interpretacją obowiązków pracodawcy względem pracownika, zdefiniowanego w treści art. 8 ust. 2a ustawy, przemawia dodatkowo art. 4 pkt 2 lit. a ustawy określający, że płatnikiem składek jest właśnie pracodawca.

Zdaniem Sądu równie istotne jest odwołanie się do treści art. 18 ust. 1a ustawy systemowej, według którego, w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Skoro płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej "uwzględnia się" w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, to pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. W przypadku zaś swoistego trójkąta umów - pogląd, że płatnikiem winien być pracodawca, znajduje swe umocowanie także i w tym, że to na jego rzecz praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i to on uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń oraz obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy. Dla celów ubezpieczeń społecznych wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, traktować należy tak, jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy, łączącego jedynie pracownika z pracodawcą, także w zakresie określenia osoby płatnika składek. Teza ta jest także aktualna w stosunku do pracowników wykonujących także pracę na podstawie umów zlecenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z 14.01.2010r., I UK 252/09, z 22.02.2010r., I UK 259/09, uchwałę Sądu Najwyższego z 26.08.2021r., III UZP 6/21).

W uchwale z 26.08.2021r., III UZP 3/21, Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy”, o którym mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obejmuje wykonywanie umowy zlecenia (innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) zawartej przez pracownika z przedsiębiorcą prowadzącym sprzedaż towarów jego pracodawcy (np. przez Internet), z którym przedsiębiorca ten powiązany jest osobowo lub kapitałowo, także wtedy, gdy zakres obowiązków wynikających z umowy zlecenia jest odmienny od obowiązków objętych umową o pracę, a miejsce wykonywania umowy zlecenia znajduje się poza miejscem świadczenia umowy o pracę.

Określone hipotezą normy art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, obejmujące w istocie dwie sytuacje faktyczne, w jakich może się znaleźć osoba, do której przepis ten jest adresowany (pracownik wykonujący pracę na podstawie wymienionych umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą oraz umów cywilnoprawnych zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca jest świadczona na rzecz pracodawcy), mają równorzędny charakter z punktu widzenia skutków opisanych dyspozycją omawianej normy prawnej. Konsekwencje prawne na gruncie ustawy systemowej, wynikające z realizacji takich umów, muszą być takie same, co oznacza, iż dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą. W przypadku takich pracowników podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 4 pkt 9 w związku z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej), uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy i wspomnianych umów cywilnoprawnych (art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 tej ustawy), zaś obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych spoczywa na pracodawcy jako płatniku (art. 17 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej), nie zaś zleceniodawcy.

W realiach sprawy niniejszej w ramach umów zlecenia zawieranych przez Spółkę (...) z J. L., będącym pracownikiem Spółdzielni Mieszkaniowej, wykonywał on czynności związane z działaniem podzielników ciepła, natomiast wynagrodzenie uzyskane od zleceniodawcy stanowiło tak naprawdę wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. Odwołująca Spółdzielnia czerpała korzyści z realizacji ułowów zlecenia jakie J. L. zawierał ze Spółką. Do realizacji umowy głównej – zawartej jeszcze 5.08.1998r. ze Spółka (...)– J. L. został wytypowany. Czynności związane z serwisowaniem urządzeń pomiarowych wykonywał wyłącznie w obrębie lokalów Spółdzielni Mieszkaniowej. Jego działania były tak synchronizowane z działaniem płatnika – pracodawcy, że jego numer telefonu był udostępniony lokatorom. Każdy wiedział, kto z ramienia Spółdzielni zajmuje się podzielnikami. Dla lokatorów nie miało znaczenia, czy montaż podzielników był realizowany przez Spółdzielnię, czy też przez Spółkę, z którą zawarto umowę.

Przesłanką decydującą o uznaniu za pracownika osoby świadczącej w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz swojego pracodawcy jest to, że w ramach takiej umowy wykonuje faktycznie pracę dla swojego pracodawcy, przez co uzyskuje on rezultaty jej pracy. Ustawodawca, używając w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej zwrotu „działać na rzecz”, posłużył się nim w innym znaczeniu niż w języku prawa, w którym działanie „na czyją rzecz” może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej (stosunku prawnego). Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy (art. 22 k.p.). Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy" (art. 734 i n.k.c.). W przepisie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, zwrot ten opisuje sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tzn. po pierwsze umowy o pracę, po drugie umowy zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią i po trzecie umowy o świadczenie usług między pracodawcą i zleceniodawcą. Pracodawca w wyniku umowy zawartej ze zleceniodawcą przyjmuje w ostatecznym rozrachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy przez zleceniobiorców, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą (I. J.-J. "Konstrukcja uznania za pracownika w prawie ubezpieczenia społecznego (...) 2011/8/22-28).

Przedmiotem umów zlecenia zawieranych z J. L. było serwisowanie konkretnych urządzeń – podzielników kosztów ogrzewania. Nie ulega wątpliwości, że mimo iż obsługa tych podzielników nie była w zakresie obowiązków J. L. w ramach stosunku pracy ze Spółdzielnią, to ich prawidłowe działanie, montaż, wymiana czy demontaż były w interesie Spółdzielni. Okoliczność zaś powierzenia przez Spółdzielnię przedmiotowego elementu działań podmiotowi zewnętrznemu pozostaje bez wpływu na ciążący na niej obowiązek zapewnienia prawidłowego rozliczania lokali mieszkalnych. Z zeznań wszakże przesłuchanych w sprawie świadków M. Z., A. K. (1) i A. K. (2), kadry technicznej Spółdzielni, wynika jednoznacznie, że podzielniki ciepła służyły Spółdzielni do wyliczania opłat czynszowych związanych ze zużyciem ciepła do ogrzewania mieszkań członków Spółdzielni. Nie sposób więc i nie uznać, iż zarząd Spółdzielni nie wiedział, kto obsługuje i serwisuje podzielniki ciepła, skoro jego kadra techniczna o tym wiedziała.

Sytuacja ta niewątpliwie, w ocenie Sądu, wyczerpuje dyspozycję przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, gdyż Spółdzielnia była beneficjentem pracy J. L. choć on sam zeznał , że nie interesowało go finansowe rozliczanie się członków Spółdzielni.

Jak w postanowieniu z dnia 8.08.2025r. II UKS 384/24 wskazał Sąd Najwyższy, bez względu na rodzaj wykonywanych czynności przez pracownika wynikających z umowy zawartej z osobą trzecią oraz niezależnie od tożsamości rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią, wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią ze środków pozyskanych od pracodawcy na podstawie umowy łączącej pracodawcę z osobą trzecią. Z punktu widzenia przepływów finansowych, to pracodawca przekazuje osobie trzeciej środki na sfinansowanie określonego zadania, stanowiącego przedmiot swojej własnej działalności, a osoba trzecia, wywiązując się z przyjętego zobowiązania, zatrudnia pracowników pracodawcy.

Zatem pracodawca – Spółdzielnia Mieszkaniowa – jest również płatnikiem składek od przychodów uzyskanych przez zainteresowanego z tytułu zlecenia. Obowiązek uiszczenia tych składek nie obciąża więc Spółki. Konsekwencją konstrukcji uznania za pracownika jest bowiem konieczność opłacania przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne za osobę, z którą została zawarta umowa zlecenia, tak jak za pracownika.

Stosownie do przepisu art. 32 ustawy systemowej, pracodawcę obciąża więc także obowiązek poboru i odprowadzenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę „uznaną za pracownika”.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 22.02.2006r., I UK 227/05, objęcie ubezpieczeniem to przynależność do określonej kategorii podmiotów w razie spełniania ustawowych przesłanek, podleganie natomiast wynika z objęcia ubezpieczeniem i oznacza przyznanie prawa powiązanego z nałożeniem obowiązku. Ubezpieczony z tytułu spornych umów przynależy do kategorii osób uznanych za pracownika, podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu jak pracownik, a w konsekwencji płatnikiem tych składek jest pracodawca, a nie zleceniodawca.

Za obciążeniem obowiązkiem rozliczania i poboru składek, łącznie na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, tylko jednego podmiotu - pracodawcy, przemawia również zasada racjonalnego działania ustawodawcy. Przyjęcie odmiennej koncepcji (dwóch płatników składek - odrębnie na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne), skutkowałoby tym, iż to samo zdarzenie (tytuł prawny skutkujący obowiązkiem ubezpieczenia) pociągałoby "podwójne" obciążenie czasowe i ekonomiczne wywołane koniecznością prowadzenia rozliczenia, dokumentacji rozliczeniowej, poboru nie tylko dla dwóch podmiotów (pracodawca, zleceniodawca), ale również dla ZUS.

Co do samego sposobu wyliczenia podstawy wymiaru składek - strona skarżąca nie kwestionowała wysokości, a jedynie zasadę.

Konkludując, Sąd przyjął, że J. L. realizował wszystkie czynności w ramach umów zlecenia, otrzymywał za to wynagrodzenie, ale bezpośrednim beneficjentem pracy, którą na tej podstawie wykonywał, był tylko jego pracodawca – Spółdzielnia Mieszkaniowa. Rozbicie czynności wykonywanych w tym samym miejscu i w tym samym czasie na dwie umowy z dwoma płatnikami składek należy traktować jako działanie mające na celu obejście prawa w rozumieniu art. 58 §1 k.c., tj. upozorowaniu zbiegu tytułów do ubezpieczeń, w którym obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne powstaje tylko z umowy o pracę, omijając obowiązek zadeklarowania składek na ubezpieczenie społeczne z części tożsamej pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia. Stworzenie pozornego zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych służyło obniżeniu kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne oraz ominięciu ograniczenia wynikającego z przepisów o czasie pracy w godzinach nadliczbowych.

Odnosząc się do podniesionego w odwołaniu zarzutu naruszenia przy wydaniu zaskarżonej decyzji przepisu kodeksu postępowania administracyjnego, należy wskazać, że w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie znajdują przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a nie kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z tym nie ma możliwości badania w świetle przepisów tego kodeksu prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji. Naruszenie przepisów kpa nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, więc także w tym aspekcie przepisy tego kodeksu nie są przez ten sąd stosowane. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego i kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania pozostaje poza przedmiotem tego postępowania. Sąd ubezpieczeń społecznych, jako sąd powszechny, może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 21.11.1980 r., III CZP 43/80 i z 27.11.1984r., III CZP 70/84). W przedmiotowej sprawie Sąd nie doszukał się naruszeń prawa administracyjnego w stopniu, w jakim dyskwalifikowałyby one zaskarżone decyzje, odbierając jej cechy aktu administracyjnego.

Wskazując na powyższe na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie (pkt 1.)

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 §1, §1 ^{( 1)}, art. 99 k.p.c. w zw. z §2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023. poz. 1935 ze zm.). Wartość przedmiotu sporu została określona przez odwołującą na kwotę (...) zł. Odwołująca Spółdzielnia przegrała sprawę, obowiązana więc jest do zwrotu organowi rentowemu poniesionych kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego (...)złotych.

mt