Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2025r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2025r. w S.

sprawy Z. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość świadczenia

w związku z odwołaniem Z. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 29 stycznia 2025 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do ponownego ustalenia wysokości emerytury Z. C., przyznanej decyzją z dnia 23 marca 2017r., z pominięciem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz. U. z 2024r. poz. 1631 ze zm.), począwszy od 15 stycznia 2025r.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 29.01.2025r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 15.01.2025r. odmówił Z. C. ponownego ustalenia wysokości emerytury.

W uzasadnieniu wskazał, iż w dniu 4 czerwca 2024r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie dotyczącej obliczenia emerytury poprzez pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury z wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Trybunał uznał, że przepis ustawy stanowiący podstawę do tego pomniejszenia, w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z przepisami Konstytucji

Na wniosek osoby zainteresowanej, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala wysokość świadczenia, jeśli zaszła do tego przesłanka, wymieniona w art. 114 ustawy emerytalnej. Natomiast wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej.

Z tych względów odmówił Z. C. prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury.

W odwołaniu od tej decyzji Z. C. domagał się ponownego ustalenia wysokości przyznanej emerytury w wieku powszechnym poprzez ponowne jej obliczenie z pominięciem stosowania art. 25 ust. 1b ustawy tj. bez pomniejszania podstawy obliczania emerytury o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych i uwzględnienie kolejnych zmian wysokości świadczenia (waloryzacji) oraz przyznania i wypłacenia wyrównania wraz z odsetkami za okres wypłaty zaniżonej emerytury. Powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku. Wskazał, ze jest emerytem i spełnia przesłanki do objęcia go konstytucyjną ochroną wynikająca z tego orzeczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację z zaskarżonej decyzji. Wskazał dodatkowo, iż Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 4.06.2024r. sygn. akt SK 140/20 orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6.06.2012r. jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt. 6 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych w Dzienniku Ustaw j Rzeczypospolitej Polskiej, ogłasza się m.in. orzeczenia Trybunału i Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw.

W przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której wydana została decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i dniem ogłoszenia orzeczenia Trybunału jest dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie organu wydającego dziennik urzędowy.

Natomiast w myśl art. 145a §1 i §2 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W związku zaś z tym, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 23.03.2017 r. jak również ponownego przeliczenia świadczenia w trybie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy w Suwałkach ustalił i zauważył, co następuje :

Odwołanie należało uznać za uzasadnione.

W sprawie mianowicie za słuszne należało uznać stanowisko odwołującego się, że winien wobec niego być zastosowany stan rzeczy wynikający z powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Sprowadza się to zaś do tego, że nie może być wobec niego zastosowany przepis art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej , który mówi o pomniejszeniu podstawy obliczenia emerytury w wieku powszechnym o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Taki natomiast wobec odwołującego się został zastosowany w decyzji z dnia 23.03.2017r. przyznającej emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego. Nie powinien zaś wobec odwołującego się być zastosowany art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, gdyż jest on niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Tak należy uważać dlatego, że Trybunał Konstytucyjny dwukrotnie zakwestionował jego niezgodność z Konstytucją, a mianowicie w wyroku z dnia 6.03.2019r. P 20/16 i z dnia 4.06.2024r. SK 140/20. Owszem, zgodzić się należy z organem rentowym, że w przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wydana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie zaś Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Orzeczenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dniem ogłoszenia orzeczenia Trybunału jest natomiast dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego dziennik urzędowy. Wyrok jednak Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019r. P 20/16 został opublikowany (ogłoszony) w Dzienniku Ustaw, zaś istota merytoryczna zakwestionowanego art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej jest tożsama, co w wyroku z dnia 4.06.2024r. SK 140/20. Wprawdzie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r. dotyczył rozstrzygnięcia o jednostkowej sprawie, to nie może to stać na przeszkodzie dla oceny zaistniałego stanu prawnego w niniejszej sprawie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23.02.2025r. w sprawie III USK 127/22, odmowa zastosowania przepisu ustawy może nastąpić w przypadku, gdy sąd rozpoznający nie ma wątpliwości co do niezgodności przepisu z Konstytucją RP, a sprzeczność ma charakter oczywisty, czyli zachodzi sytuacja oczywistej niekonstytucyjności przepisu. Tym bardziej tak należy uważać, gdy sposób rozumienia ustawy wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji w jednostkowej sprawie sąd może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to przy tym kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji) (wyrok Sądu Najwyższego z 4.07.2012r., III PK 87/11). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołuje ten skutek, że zakwestionowane przepisy tracą moc z chwilą wskazaną przez Trybunał, podczas gdy stwierdzenie takiej niezgodności przez sąd jest podstawą do odmowy zastosowania zakwestionowanego przepisu w toku rozpoznawania określonej sprawy, pomimo że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym.

W związku z tym Sąd orzekający w niniejszej sprawie stoi na stanowisku, że nie opublikowanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4.06.2024r., SK 140/20 w Dzienniku Ustaw, nie może powodować, że nie można uznać, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej jest niekonstytucyjny. Jak wszakże z obu powołanych wyroków Trybunału Konstytucyjnego wynika, przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP – w zakresie, w jakim dotyczy osób, które wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej złożyły przed 6.06.2012r. Wynika to z tego, do czego Sąd w niniejszej sprawie w pełni przychyla się, iż osoby te przechodząc na wcześniejszą emeryturę przed 6.06.2012r. nie mogły przewidzieć swojej późniejszej gorszej sytuacji prawnej. Trybunał podkreślił mianowicie w swoich wyrokach, że w kontekście art. 67 ust. 1 Konstytucji i art. 2 Konstytucji, należy mieć na uwadze zasadę ochrony zaufania jednostek do państwa i stanowionego przez nie prawa. Wskazał, że stanowione przepisy muszą pozwalać na oszacowanie wartości danego świadczenia w dniu złożenia wniosku o jego przyznanie oraz że wartości te nie zmienią się później na niekorzyść, w sposób, którego ani nie przewidywali, ani nie mogli przewidzieć, dokładając należytej staranności. Należy bowiem tak stanowić prawo, aby nie stawało się swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nim następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny. Nie można zatem traktować inaczej emerytów z roczników innych niż kobiety z rocznika 1953, którzy nabyli prawo do emerytury (lub domagali się takiego uprawnienia) jeszcze przed uchwaleniem przepisów ustawy nowelizacyjnej (dodającej do art. 25 ustawy ustęp 1b). Znaleźli się bowiem w podobnej sytuacji, co kobiety z rocznika 1953.

Mając więc na uwadze powyższe, nie można było odwołującemu się podstawę wymiaru emerytury w decyzji ją przyznającej w wieku powszechnym z dnia 23.03.2017r. pomniejszyć o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. Trzeba bowiem za Sądem Apelacyjnym w Gdańsku wskazać, że nie można zgodzić się z poglądem, iż w przypadku stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu przez Trybunał Konstytucyjny włączonym skutkiem takiego orzeczenia jest wznowienie postępowania w trybie art. 145 kpa w zw. z art. 190 ust. 4 Konstytucji. Strona ma bowiem prawo realizować swoje uprawnienia w możliwie szerokim zakresie, dopuszczalnym przepisami prawa, a organ rentowny ma administracyjny obowiązek stworzyć ku temu warunki. Nie zachodzą żadne przeszkody prawne, by strona w sytuacji zmiany interpretacji prawa, wykorzystując przesłankę błędu organu, wniosła o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej (wyrok z dnia 10.06.2020r. III Ua 48/20).

Z wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28.11.2019 r., III AUa 631/19 też wynika, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych istnieje konstrukcja quasi wznowienia (uproszczonego), uregulowana w art. 114 ustawy dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, i zgodnie z tym przepisem organ rentowny zobligowany jest do rozpoznania wniosku ubezpieczonych w sytuacji zmiany interpretacji prawa.

Z tych wszystkich więc względów orzeczono jak w wyroku.

Sąd zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury odwołującego się z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej od 15.01.2025r., gdyż wcześniej nie można było mówić o winie organu rentowego w niewłaściwym wyliczeniu emerytury. Dopiero Sąd mógł rozstrzygnąć niezgodność art.25 ust. 1b ustawy emerytalnej z Konstytucją. Organ rentowy tego nie mógł uczynic.

(...)/PW