Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Biskupcu I Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący:	SSR Katarzyna Wilchowska
Protokolant:	p.o. sekr. sąd. Natalia Zabłocka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 stycznia 2018 r. w B.

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna siedzibą w W.

przeciwko M. Ł.

o zapłatę

I.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.959,84 zł (trzy tysiące pięćdziesiąt dziewięć złotych osiemdziesiąt cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty;

II.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.518, 21 zł (tysiąc pięćset osiemnaście złotych dwadzieścia jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  Wyrokowi w punkcie I nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego M. Ł. kwoty 5.391,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego roszczenia powód wskazał, że strony zawarły dwie umowy pożyczek. Pierwsza o numerze (...) z 24 kwietnia 2014 r. i druga z 28 sierpnia 2014 r. o numerze (...). Na podstawie pierwszej umowy pozwany zobowiązał się do spłaty łącznego zobowiązania w wysokości 2.945,30 zł. Pozwany nie wywiązał się z warunków umowy i do spłaty pozostało 792,14 zł kapitału i 283,46 zł opłaty za obsługę pożyczki w domu. Na podstawie drugiej umowy pozwany zobowiązał się do spłaty 5.890,59 zł, z czego pozostało 3.167,70 zł kapitału i 1.148,25 zł za obsługę pożyczki w domu. Powód podniósł, że umowy pożyczki, łączące strony niniejszego sporu, na podstawie obowiązujących przepisów prawa mają charakter kredytu konsumenckiego z ubezpieczeniem spłaty kredytu (ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 12.05.2011 roku - dalej (...)). W ramach łączącego strony stosunku prawnego pozwany dokonał fakultatywnie wyboru dodatkowo płatnej usługi, w postaci indywidualnej obsługi pożyczki w domu, przez przedstawiciela powoda (odbiór rat w domu pożyczkobiorcy). Tym samym spłata pożyczki, na wniosek dłużnika, uzyskała charakter długu odbiorczego. Powód oświadcza, że realizował zgodnie z umową usługę obsługi pożyczki w domu. Wartość dodatkowej usługi skalkulowana została z uwzględnieniem kosztów ponoszonych przez powoda na realizację ww. obsługi domowej (wynagrodzenie osób obsługujących spłaty pożyczki w domu. obciążenia publiczno-prawne, koszty dojazdu do klienta, marża powoda itp.).

Pozwany M. Ł. nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany zawarły z powodem umowę pożyczki nr (...) w dniu 24 kwietnia 2014 r. Na podstawie umowy powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 1.500,00 zł. Łącznie zobowiązanie do spłaty ustalono na 2.945,30 zł, w tym 240,00 zł kosztu ubezpieczenia, 174,00 zł opłaty przygotowawczej, 69,60 zł dodatkowej opłaty przygotowawczej, 190,70 zł łącznej kwoty odsetek i 771,00 zł za obsługę pożyczki w domu. Pozwany obowiązany był spłacić pożyczkę w 60 tygodniowych ratach.

(dowód: umowa pożyczki – k. 6-7v.)

Pozwany tytułem zawartej umowy pożyczki dokonał wpłaty 1.850,00 zł.

(bezsporne)

Kolejną umowę o nr (...) strony zawarły 28 sierpnia 2014 r. na kwotę
3.000,00 zł z łącznym zobowiązaniem do spłaty w wysokości 5.890,59 zł. Na tę kwotę składały się: kwota pożyczki - 3.000,00 zł, koszt ubezpieczenia - 480,00 zł, opłata przygotowawcza – 348,00 zł, dodatkowa opłata przygotowawcza – 139,20 zł, łączna kwota odsetek – 381,39 zł i opłata za obsługę pożyczki w domu – 1.542,00 zł.

(dowód: umowa pożyczki – k. 4-5v.)

Pozwany tytułem zawartej umowy pożyczki dokonał wpłaty 1.480,00 zł.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Ponieważ pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew i nie stawił się na wyznaczone posiedzenie Sąd, stosownie do treści art. 339 § 1 kpc, zobligowany był do wydania w przedmiotowej sprawie wyroku zaocznego.

W przypadku nie podjęcia obrony przez pozwanego stosownie do art. 339 § 2 kpc, w którym określono podstawę faktyczną wyroku zaocznego, sąd - jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości - zobligowany jest do uznania podanej przez powoda podstawy faktycznej (tj. twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych) za zgodną z prawdą bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Sąd orzekający podziela stanowiska wyrażone w wyrokach Sądu Najwyższego z 20 października 1998 r. (sygn. akt I CKU 85/98) i 23 września 1997r. (sygn. akt I CKU 115/97) wedle, których niezależnie od wynikającego z art. 339 § 2 kpc domniemania prawdziwości twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy, Sąd ma każdorazowo obowiązek krytycznego ustosunkowania się do jego twierdzeń z punktu widzenia ich ewentualnej zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. W przypadku wątpliwości w tym przedmiocie Sąd nie może wydać wyroku zaocznego, opierając się tylko na twierdzeniach powoda o okolicznościach faktycznych. Należy wówczas przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu wyjaśnienia powstałych wątpliwości. Niezależnie od ustalenia podstawy faktycznej sąd zawsze jest zobowiązany rozważyć, czy żądanie pozwu jest zasadne w świetle norm prawa materialnego. Negatywny wynik takiej analizy powoduje wydanie wyroku zaocznego oddalającego powództwo (por. wyrok SN z dnia 7 czerwca
1972 r., III CRN 30/72, LEX nr 7094).

Przytoczone w pozwie twierdzenia w zestawieniu z załączonymi dowodami budziły wątpliwości Sądu, wobec czego uznano za konieczne przeprowadzenie postępowania dowodowego, co ograniczyło się w zasadzie do dopuszczenia dowodu z dokumentów złożonych i zawnioskowanych przez stronę powodową.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd pominął wszelkie dokumenty przedstawione przez powoda w formie kserokopii niedoświadczonych przez pełnomocnika za zgodność z oryginałem uznając, że kserokopie nie mogą stanowić dowodu, na podstawie którego można czynić ustalenia faktyczne. Należy podnieść, iż charakter kserokopii był wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 29 marca 1994 r., III CZP 37/94, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że niepoświadczona podpisem strony kserokopia nie jest dokumentem. Podobnie jak odpis, kserokopia może być jednak uznana za dokument stanowiący dowód istnienia oryginału i dlatego podlegający podwójnej ocenie. Raz, jako dokument prywatny, mający stanowić źródło wiadomości o istnieniu oryginalnego dokumentu, a drugi raz, jako dokument prywatny mający stanowić źródło wiadomości o faktach. W postępowaniu opartym na dokumencie prywatnym źródłem wiadomości jest, zgodnie z art. 245 kpc zawarte w nim i podpisane oświadczenie, stąd dla uznania kserokopii za dokument prywatny, świadczący o istnieniu oryginału o odwzorowanej w niej treści, niezbędne jest oświadczenie o istnieniu dokumentu o treści i formie odwzorowanej kserokopią. Takim oświadczeniem jest umieszczone na kserokopii i zaopatrzone podpisem poświadczenie zgodności kserokopii z oryginałem. Dopiero wtedy można uznać kserokopię za dokument prywatny świadczący o istnieniu oryginału o treści i formie w niej odwzorowanej. Natomiast bez wspomnianego poświadczenia kserokopia nie może być uznana za dokument. Stanowisku temu Sąd Najwyższy dał wyraz również w późniejszych orzeczeniach (z dnia 27 sierpnia 1998 r., III CZ 107/98, z dnia 18 października 2002 r., V CKN 1830/00, z dnia 6 listopada 2002 r., I CKN 1280/00).

Stwierdzić zatem należy, że jeżeli odbitka ksero (kserokopia) nie jest odpowiednio poświadczona, to nie stanowi ona dokumentu, a Sądowi nie wolno przeprowadzać w tej sytuacji dowodu z takiego dokumentu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 stycznia 2008r., V ACa 816/07, LEX nr 398729).

W przedmiotowej sprawie powód wywodzi swoje roszczenia z umów pożyczek, do których zastosowanie znajdują zapisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 powołanej ustawy przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550,00 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym w myśl ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Z kolei z przepisu art. 5 pkt 8 ustawy wynika, że całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta stanowi sumę całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu. W pkt 6 tego artykułu wskazano, że całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Przywołana wyżej ustawa nie wyłącza stosowania ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących pożyczki. Stanowi jednak ograniczenie wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. zasady swobody umów.

W myśl art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W ocenie Sądu dochodzony przez powoda obowiązek zwrotu kapitału pożyczek w łącznej wysokości 3.959,84 zł był niewątpliwie zasadny i nie sprzeciwiał się przepisom prawa. W tych warunkach wobec braku innych twierdzeń i dowodów należało na podstawie zawartej przez strony umowy pożyczki oraz art. 720 k.c. powództwo uwzględnić do wyżej wskazanej kwoty (pkt I wyroku).

Od powyższego należało zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Powód dochodził także roszczeń z tytułu obsługi pożyczki w domu. W ocenie Sądu nieuwzględnienie tych opłat w całkowitych kosztach pożyczki wskazanej w umowie powoduje, że albo mamy do czynienia z naruszeniem przepisów ustawy o kredycie konsumenckim albo - jak przyjął Sąd - że zapisy te stanowią osobne, ale powiązane z umowami pożyczki, zobowiązania. Nie ma ona zatem samodzielnego, niezależnego charakteru w stosunku do umowy pożyczki, jest ona jedynie dodatkiem. Umowy tego typu podlegają ocenie pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego i zgodności z prawem. Do zasad tych odnoszą się z kolei trzy przepisy: art. 5 k.c., (który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony), art. 58 k.c. (§ 1 - czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. § 2 - nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.) oraz art. 353 ¹ k.c. (strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego).

Z kolei za naruszenie zasad współżycia społecznego należy rozumieć zawarcie umowy sprzecznej z uczciwością i rzetelnością kupiecką lub takiej, która kształtować będzie wzajemne stosunki między stronami w sposób ewidentnie urągający słuszności (tak Agnieszka Rzetecka-Gil, Kodeks Cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, LEX/el., 2011).

Należy także zauważyć, że obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy spowoduje uznanie jej za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego dopiero wówczas, gdyby do ewidentnie krzywdzącego ukształtowania stosunków umownych doszło przy świadomym lub tylko spowodowanym niedbalstwem wykorzystaniu przez powoda swojej silniejszej pozycji. Wynika to z okoliczności, że umowa zawarta przez stronę działającą pod presją faktycznej przewagi kontrahenta nie może być uznana za wyraz w pełni swobodnej i rozważnie podjętej przez nią decyzji (podobnie wyrok SN z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 478/07).

W powyższej umowie powód doskonale zdawał sobie sprawę ze swojej dominującej pozycji względem pewnej grupy pożyczkodawców i na tej podstawie zawarł z pozwanym umowy zawierające obsługę w domu, za które przysługiwało mu bardzo duże wynagrodzenie, stanowiące około 50% całkowitej kwoty pożyczki, którą otrzymał pozwany. Wynagrodzenie to nie było w zasadzie powiązane z ilością wizyt w domu pozwanego, brak jest jakichkolwiek informacji ile razy powód lub jego przedstawiciel świadczyli usługi bezpośrednio u pozwanego.

Sąd uznał zatem, że w niniejszej sprawie, w zakresie naliczenia przez powoda wynagrodzenia od obsługi umów w domu pozwanego od niespłaconej części pożyczek, doszło z całą pewnością do naruszenia zasad współżycia społecznego. Powód w żaden sposób nie wykazał, by obsługa pożyczki w domu była wykonywana pomimo nieuiszczania jej rat. Dlatego tak ustalona przez powoda opłata jednoznacznie jawi się jako nienależna próba nałożenia na konsumenta dodatkowych obciążeń przy pożyczkach, co z kolei nie jest dozwolone w świetle ustawy o kredycie konsumenckim i narusza właśnie wspomniane wyżej zasady współżycia społecznego i powództwo w tej części nie zasługiwało na uwzględnienie (punkt II wyroku).

Umowa w zakresie obsługi konsumenta w domu, tak jak każda umowa winna zawierać pewną równowagę stron i ekwiwalentność świadczeń, której co oczywiste w tej umowie brak. Fakt zawarcia jej przy okazji zawierania umowy pożyczki wskazuje natomiast, iż umowa w tym kształcie ma za zadanie zapewnić powodowi korzyści majątkowe w żaden racjonalny sposób nieuzasadnione.

Zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W myśl art. 232 kpc to strona powodowa była obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia, że cała należność jest zasadna i że zostały wykonane usługi w zakresie obsługi pożyczek w domu.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, zawarte w punkcie III wyroku, oparto o art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Powód utrzymał się ze swoim żądaniem w 73,45 %.

Na koszty procesu poniesione przez stronę powodową, w łącznej wysokości
2.067,00 zł, składają się następujące kwoty: 250,00 zł tytułem opłaty od pozwu, 17,00 zł opłaty. skarbowej od pełnomocnictwa oraz 1,800,00 zł kosztów zastępstwa procesowego ustalonych zgodnie z § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Zatem mając na względzie częściowe uwzględnienie pozwu powodowi należał się zwrot kosztów procesu w wysokości 1.518,21 zł.

Rozstrzygniecie w pkt IV wyroku oparto o art. 333 § 1 pk 3 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w sentencji wyroku.