Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 8 maja 2025 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Lisowska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Judyta Masłowska

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2025 roku na rozprawie

sprawy z wniosku J. P. (1)

z udziałem C. S., L. S., A. S., Z. S. (1), M. D., B. I., H. S.

o dział spadku i podział majątku wspólnego

postanawia:

I.  Dokonać podziału majątku wspólnego F. S. i Z. S. (2), w którym przypadające im udziały były równe oraz działu spadku po F. S. i Z. S. (2), w skład którego wchodzi nieruchomość gruntowa zabudowana składająca się z działek gruntu nr geod. (...) i (...), położonych w obrębie ewidencyjnym K., gm. R., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 262 536 zł (dwieście sześćdziesiąt dwa tysiące pięćset trzydzieści sześć złotych) oraz częściowego działu spadku po S. S. w zakresie udziału przypadającego mu jako spadkobiercy w w/w majątku spadkowym w ten sposób, że nieruchomość tą przyznać w całości na własność J. P. (1).

II.  Zasądzić od wnioskodawczyni J. P. (1) na rzecz uczestniczki M. D. tytułem spłaty kwotę 52 507,20 zł (pięćdziesiąt dwa tysiące pięćset siedem złotych 20/100) płatną w terminie 3 (trzech) miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w jej płatności.

III.  Nakazać ściągnąć od wnioskodawczyni J. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 1 547,32 zł (jeden tysiąc pięćset czterdzieści siedem złotych 32/100) z tytułu brakującej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego pokrytej tymczasowo ze środków Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu.

IV.  Zasądzić od uczestniczki M. D. na rzecz wnioskodawczyni J. P. (1) kwotę 1 250 zł (jeden tysiąc dwieście pięćdziesiąt złotych) z tytułu połowy opłaty od wniosku.

V.  Orzec, iż zainteresowani ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 458/23

UZASADNIENIE

J. P. (1) wystąpiła z wnioskiem o dział spadku i podział majątku wskazując jako uczestników postępowania C. S., L. S., A. S., Z. S. (1), M. D. i B. I..

J. P. (1) wniosła o ustalenie, że wkład masy spadkowej po zmarłych F. i Z. S. (2) wchodzi budynek gospodarczy 29 m2, gospodarstwo rolne 0,5500 ha, budynek mieszkalny (...) m2, nieruchomość o powierzchni gruntu 1330 m2. Jednocześnie wniosła o dokonanie podziału spadku po zmarłych w ten sposób, że przyznać jej na własność przedmiotową nieruchomość, przy uwzględnieniu, że C. S., Z. S. (1), B. I. zrzekają się swojej części spadku po rodzicach na rzecz J. P. (1)oraz zasądzenie spłaty na rzecz L. S. w kwocie 5000 złotych, A. S. -2500 złotych oraz M. D. 2500 złotych.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni wskazała, że na przedmiotowej nieruchomości mieszka C. S., który jest osobą niepełnosprawną po amputacji dwóch kończyn dolnych. Od dwóch lata J. P. (1) mieszka razem z nim, opiekuje się z nim i dba o gospodarstwo. Od dwóch lat podatek od nieruchomości opłaca wnioskodawczyni. Pozostali spadkobiercy nie interesują się posiadłością, nie dbają o nią, nie pomagają w opiece nad C. S..

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania M. D. wniosła:

- o ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków F. i Z. S. (2), według stanu na dzień 3 lipca 2011 roku, wchodzi prawo własności nieruchomości składającej się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) o łącznej powierzchni 0,1986 ha, zabudowanych budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, położonej w K., gmina R., powiat (...), województwo (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu, IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) – o wartości 500 000 złotych,

- ustalenie, że w skład majątku spadkowego po F. S., wchodzi udział w wysokości ½ w wyżej opisanym prawie własności nieruchomości gruntowej zabudowanej o wartości 250 000 złotych,

- ustalenie, że w skład majątku spadkowego po Z. S. (2), wchodzi 5/8 w wyżej opisanym prawie własności nieruchomości gruntowej o wartości 312 500 złotych,

- dokonanie podziału majątku wspólnego F. i Z. S. (2) oraz jednoczesnego działu spadku po F. S. i Z. S. (2) poprzez przyznanie nieruchomości na własność J. P. (2) i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania M. D. kwoty 36 458,33 złotych tytułem spłaty jej udziałów spadkowych, płatnej w terminie miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

Wniosła również o wezwanie do udziału w sprawie H. S. w charakterze uczestniczki postępowania.

W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek zakwestionowała wartość nieruchomości określoną przez wnioskodawczynię ma kwotę 77 400 złotych. W ocenie uczestniczki postępowania wartość nieruchomości wynosi 500 000 złotych.

W odpowiedzi na wniosek A. S. przychylił się do wniosku. Zakwestionował wycenę nieruchomości w kwocie 77 400 złotych, wskazując, że jest to kwota zaniżona. Wskazał, że we wniosku nie została ujęta H. S., która również ma swój udział w spadku. Uczestnik postępowania podał, że udział w spadku chce podarować swojej siostrze M. D..

Uczestnik postępowania L. S. w odpowiedzi na wniosek przychylił się do wniosku, kwestionując jednocześnie wartość nieruchomości wskazaną przez wnioskodawczynię. Podał również, że wnioskodawczyni nie zamieszkała w przedmiotowej nieruchomości w związku z opieką nad bratem, gdyż brat utracił nogi w późniejszym terminie.

Uczestniczka postępowania H. S. w odpowiedzi na wniosek przychyliła się do wniosku, ale nie zgodziła się z wyceną nieruchomości. Podała, że swój udział w spadku chce podarować swojej córce M. D..

Wnioskodawczyni pismem z 17 września 2024 roku wniosła o dokonanie częściowego działu spadku po S. S. w zakresie udziału nabytego po zmarłym F. S..

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 21 października 1992 roku w Kancelarii Notarialnej w P. przy ulicy (...) przed notariuszem W. G. F. S. oraz Z. S. (2) darowali swojemu synowi L. S. niezabudowaną działkę gruntu oznaczoną numerem (...) o obszarze 14 arów położoną w K., gmina R..

(dowód: umowa darowizny k. 106-107)

Postanowieniem z 12 czerwca 2023 roku w sprawie sygn. akt I Co 999/22 Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Piszu przysądził prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości K., składającej się z działki gruntu o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...) na rzecz M. G. za cenę 405 000 złotych, która została w całości złożona przez nabywcę na rachunek depozytowy Ministra Finansów. Jednocześnie stwierdził, że dłużnik L. S. ma obowiązek wydać nieruchomość M. G..

(dowód: postanowienie z 12.06.2023r. sygn. Akt I CO 999/22 k. 141, odpis treści księgi wieczystej (...) k. 143)

Postanowieniem z dnia 22 czerwca 2022 roku w sprawie I Ns 92/22 Sąd Rejonowy w Piszu stwierdził, że spadek po F. S. zmarłym 3 lipca 2011 roku w P. na podstawie ustawy nabyli żona Z. S. (2) w 6/24 części, syn S. S. w 3/24 części, córka J. S. 3/24 części, córka Z. S. (1) w 3/24 części, syn C. S. w 3/24 części, córka B. H. w 3/24 części, syn L. S. w 3/24 części. Ponadto stwierdził, że spadek po Z. S. (2) zmarłej w dniu 15 grudnia 2021 roku w K. na podstawie ustawy nabyli córka J. S. w 2/12 części, syn C. S. w 2/12 części, córka Z. S. (1) w 2/12 części, córka B. H. w 2/12 części, syn L. S. w 2/12 części, wnuczka M. D. w 1/12 części, wnuk A. S. w 1/12 części.

Spadek po S. S. zmarłym dnia 6 maja 2019 roku w P. na podstawie ustawy nabyli żona H. S. w 1/3 części, córka M. D. w 1/3 części, syn A. S. w 1/3 części.

(dowód: odpis postanowienia z 22.06.2022r. sygn. akt I Ns 92/22 k. 7, odpis skrócony aktu zgonu k. 9-10, 14, odpis skrócony aktu urodzenia k. 11-12, 15 odpis skrócony aktu małżeństwa k. 12, 16, 17, akt poświadczenia dziedziczenia k. 48-48v, rejestr spadkowy k. 49)

B. I., Z. S. (1) oraz C. S. przekazali swoje udziały w spadku J. P. (1). A. S. i H. S. przekazali swoje udziały M. D..

(dowód: oświadczenia k. 4-6, oświadczenie zawarte w odpowiedzi na wniosek k. 51, oświadczenie zawarte w odpowiedzi na wniosek k. 73)

W skład majątku wspólnego byłych małżonków F. i Z. S. (2) wchodzi prawo własności nieruchomości składającej się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...), o łącznej powierzchni 0,1986 ha, zabudowanych budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, położonej w K., gmina R., powiat (...), województwo (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu, IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(dowód: odpis treści księgi wieczystej k. 8)

Wartość nieruchomości gruntowej zabudowanej oznaczonej numerami ewidencyjnymi działek (...) w obrębie ewidencyjnym K., gmina R. wynosi 262 536 złotych.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości k. 186-209)

Wartość nieruchomości gruntowej niezabudowanej obejmującej działkę o numerze ewidencyjnym (...) w obrębie ewidencyjnym (...) K. gmina R. wynosi 119 400 złotych.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości k. 212-224)

Sad zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. majątkiem wspólnym małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. zawiera domniemanie, iż oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Zgodnie z art. 46 k.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku w sprawach nie unormowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku. Podobne odesłanie w kwestiach proceduralnych do przepisów o dziale spadku zawiera przepis art. 567 § 3 k.p.c.

Skład i wartość majątku wspólnego oraz spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego i dział spadku obejmuje składniki należące do danego majątku w dacie ustania wspólności/otwarcia spadku oraz istniejące w chwili dokonywania podziału.

Przepisy regulujące postępowanie o dział spadku ( art. 680-689 k.p.c.), jak i przepisy normujące podział majątku wspólnego (art. 566-567 k.p.c.), nie określają wprost sposobów podziału. Odsyłają do uregulowań dotyczących zniesienia współwłasności ( art. 688 k.p.c.).

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W przypadku braku zgodnego wniosku, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c. w zw. z art. 687 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.).

Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.).

W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że w skład majątku wspólnego spadkodawców wchodziło prawo własności zabudowanej nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerami geodezyjnymi (...), położonej w K. w gminie R., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...), oraz, że prawo własności w całości wyczerpuje majątek spadkowy po F. S. i Z. S. (2).

S. S. zmarł 6 maja 2019 roku. Spadek po nim nabyli w 1/3 części żona H. S., córka M. D. oraz syn A. S.. Sąd dokonał częściowego działu spadku również po S. S.. Wydanie postanowienia częściowego przewiduje art. 317 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Przypomnieć trzeba, że w postępowaniu procesowym sąd wydaje wyrok częściowy (art. 317 § 1 k.p.c.), jeżeli część dochodzonego w pozwie żądania lub niektóre z żądań pozwu są dostatecznie wyjaśnione do stanowczego rozstrzygnięcia, a wydanie takiego wyroku uzna sąd za celowe ("może wydać"). Nie jest wyłączone odpowiednie (art. 13 § 2 k.p.c.) - a więc z uwzględnieniem rodzaju rozpoznawanej sprawy - stosowanie art. 317 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym, w szczególności także w postępowaniu o dział spadku (art. 680 i nast. k.p.c.). Celowe bowiem może być wydanie orzeczenia częściowego tylko co do jednego składnika majątkowego spadku. Wydane w postępowaniu o dział spadku postanowienie częściowe co do określonego składnika majątkowego (także w przypadku działu częściowego - art. 1038 § 1 zdanie drugie k.c.) czyni zadość wymogom art. 317 § 1 k.p.c., jeżeli stanowi przyznanie danego przedmiotu lub prawa jednemu ze spadkobierców (por. także art. 1044 k.c.) z obowiązkiem spłaty pozostałych (art. 212 w związku z art. 1035 k.c.), gdy zatem rozstrzyga całościowo co do objętego działem spadku składnika, rozliczając go kompleksowo między wszystkimi spadkobiercami.

Przedmiotem postanowienia częściowego - zarówno wtedy, gdy działem spadku objęty jest cały spadek, jak i wtedy, gdy chodzi tylko o jego część (art. 1038 § 1 k.c.) - określony składnik majątkowy lub kilka określonych składników (w przypadku działu częściowego nie wyczerpujących, oczywiście, objętej działem części) i w tym zakresie (danego składnika) obowiązuje zgodnie z art. 317 § 1 k.p.c. wymóg rozstrzygnięcia całkowitego ("dostatecznie wyjaśniona do rozstrzygnięcia część żądania lub niektóre z żądań"), rozstrzygnięcie zaś całkowite wymaga – w świetle powołanych przepisów prawa materialnego o dziale spadku - orzeczenia o należnych spłatach lub dopłatach (por. także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8.VI.1977 r. - OSNCP z 1978 r. z. 2, poz. 24 - w sprawie o zniesienie współwłasności).

Wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania zgodnie wnieśli o przyznanie przedmiotowej nieruchomości w całości wnioskodawczyni.

Z uwagi na powyższe, mając ponadto na uwadze fakt, że przedmiotowa nieruchomość stanowi centrum życiowe wnioskodawczyni, która od dwóch lat stale na niej zamieszkuje, czyni codzienne starania o jej pielęgnację i dba o posadowiony na niej budynek, a także, która wspomaga swojego brata C. S., który również zamieszkuje na przedmiotowej nieruchomości, Sąd dokonał podziału majątku wspólnego F. S. i Z. S. (2), w którym przypadające im udziały były równe, oraz działu spadku po F. S. i Z. S. (2) i zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości, w ten sposób, że nieruchomość tą przyznał wnioskodawczyni. W ocenie Sądu taki podział nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Wartość przedmiotowej nieruchomości – według stanu na dzień otwarcia spadku i według cen aktualnych – wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych w tym zakresie Sąd ustalił w oparciu opinię powołanego w niniejszej sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na kwotę 262 536 złotych.

Sąd w pełni podzielił opinię biegłego. Jest ona jasna i pełna, wyjaśnia wszystkie istotne okoliczności, uzasadnia przedstawione w niej wnioski i dokonane wyliczenia, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto nie była ona kwestionowana przez zainteresowanych.

Wobec przyznania całej nieruchomości wnioskodawczyni, stosownie do treści art. 212 § 2 k.c. zaszła konieczność zasądzenia spłat na rzecz żądającej tego uczestniczki postępowania – M. D.. Wobec ustalonej przez biegłego wartości nieruchomości (262 536 zł), wartość majątku spadkowego wynosi 262 536 zł. Zważywszy na przypadające uczestnikom M. D. i A. S. udziały w majątku spadkowym (po 1/15 części), spłaty na ich rzecz wyniosły po 17 502,40 złotych. Wobec złożonych oświadczeń H. S. i A. S. o przekazaniu swoich udziałów na rzecz M. D., Sąd zasądził spłatę od wnioskodawczyni J. P. (1) na rzecz uczestniczki M. D. tytułem spłaty kwotę 52 507,20 (17 502,40 zł x 3 = 52 507,20 zł).

Stosownie do treści art. 212 § 3 k.c. zasądzając spłaty Sąd wskazał termin ich uiszczenia i wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności. Sąd miał na uwadze, że uczestniczka sprzeciwiała się rozłożeniu kwoty zasądzonej tytułem spłaty raty. W ocenie Sądu okres 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, to czas odpowiedni. Należy zauważyć, że wnioskodawczyni, wnioskując o dział spadku i zniesienie współwłasności poprzez przyznanie jej nieruchomości powinna liczyć się z koniecznością spłaty uczestników postępowania.

Zgodnie z art. 1039 § 1 k.c., jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte (§ 3).

Z ustaleń wynika jednoznacznie, że wartość dokonanej przez spadkodawców darowizny na rzecz L. S. przewyższa wartość jego udziału w nieruchomości, czego konsekwencją jest brak po stronie wnioskodawczyni J. P. (1) obowiązku spłaty na jego rzecz.

Nadto, na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd nakazał pobrać od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 1 547,20 zł tytułem zwrotu części wydatków na opinię biegłego, które tymczasowo wyłożone zostały przez Skarb Państwa.

Opłata sądowa wyniosła w niniejszej 2 500 zł . Sąd uznał, że opłata powinna winny być pokryta przez wnioskodawczynię oraz uczestniczkę postępowania M. D., albowiem były one w równym stopniu zainteresowani dokonaniem podziału majątku wspólnego, działu spadku i zniesienia współwłasności (2 500: 2 = 1 500 zł).

Natomiast o pozostałych kosztach postępowania związanych z udziałem zainteresowanych w postępowaniu, Sąd rozstrzygnął w myśl art. 520 § 1 k.p.c.