Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 31 października 2017 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Protokolant:

SSR Anna Lisowska sekr. sąd. Judyta Masłowska

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2017 r. w Piszu na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. z siedzibą w L.

z udziałem I. S., Skarbu Państwa - Starosty P.,

o zasiedzenie

postanawia:

I Stwierdzić, że Skarb Państwa ( poprzednik prawny wnioskodawcy (...) S.A. w L.) nabył przez zasiedzenie z dniem 21 maja 1987r.:

1) w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. – O. –O. tor główny przebudowaną zgodnie z inwestycją modernizacji linii w 1991 roku oraz w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu napowietrznej linii średniego napięcia SN 15 kV M. – O. –O. odgałęzienie kierunek stacja transformatorowa nr 8-511 (...) przebudowaną zgodnie z inwestycją modernizacji linii w 1991 roku przebiegających przez działkę o nr geod.(...), na nieruchomości uczestniczki postępowania I. S. położonej w miejscowości M. gm. O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...),

2) w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu napowietrznej linii niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 - do budynku M. nr (...) przebudowaną zgodnie z inwestycją modernizacji linii w 1991 roku przebiegających przez działkę o nr geod. (...), na nieruchomości uczestniczki postępowania I. S. położonej w miejscowości M. gm. O. , dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...),

- służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu, wykonywaną w całości nieodpłatnie, która polega na prawie istnienia na nieruchomości obciążonej, przebiegającej przez działkę o nr geod. (...) położonej w miejscowości M. gm. O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącej obecnie własność I. S., fragmentów elektroenergetycznych linii napowietrznych: odcinka elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. – O. –O. tor główny, odcinka napowietrznej linii średniego napięcia SN 15 kV M. – O.- O.- odgałęzienie kierunek stacja transformatorowa nr 8-511 (...), odcinka napowietrznej linii niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 - do budynku M. nr (...), wraz z posadowionymi na działce o nr geod. (...) stanowiskami słupowymi, jak też przebiegu w/w linii przez nieruchomość w zakresie działki oznaczonej numer geod. (...), położoną w miejscowości M. gm. O. , dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącej obecnie własność I. S., w tym prawie do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie działki o nr geod. (...) w zakresie niezbędnym do eksploatacji w/w urządzeń elektroenergetycznych wraz ze stanowiskami słupowymi , posadowionymi na tej nieruchomości, w tym prawie każdorazowego usunięcia awarii, dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji , przebudowy urządzeń elektroenergetycznych, wraz z prawem nieograniczonego i nieodpłatnego dostępu do tych urządzeń poprzez prawo wejścia i wjazdu na teren nieruchomości obciążonej w zakresie działki o nr geod. (...), w tym przy użyciu odpowiedniego sprzętu – w zakresie wynikającym z opinii biegłego z zakresu geodezji D. Ż., która to opinia (k. 316-319, 322, 323) wraz z mapą ewidencyjną ( k. 320) stanowi integralną części niniejszego orzeczenia.

II. Oddalić wniosek w pozostałej części.

III. Nakazać ściągnąć od wnioskodawcy (...) S.A. z siedzibą w L. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 778,50 zł pokrytą tymczasowo ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu.

IV. Orzec, że zainteresowani ponoszą pozostałe koszty postępowania we własnym zakresie.

Sygn. akt I Ns 264/15

UZASADNIENIE

(...) S.A. w L. wniósł o stwierdzenie , że poprzednik prawny wnioskodawcy Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie:

- z dniem 21 maja 1977 roku , a w przypadku obalenia domniemania dobrej wiary w dacie wejścia w posiadanie służebności zasiedział z dniem 21 maja 1987 roku - w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. - O. – O. , tor główny na nieruchomości uczestniczki postępowania I. S. numer o nr geod. (...) w miejscowości M. gmina O.,

- z dniem 21 maja 1977 roku , a w przypadku obalenia domniemania dobrej wiary w dacie wejścia w posiadanie służebności zasiedział z dniem 21 maja 1987 roku - w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. - O. – O. , odgałęzienie kierunek stacja transformatorowa nr 8-511 (...) na nieruchomości uczestniczki postępowania I. S. numer o nr geod. (...) w miejscowości M. gmina O.,

- z dniem 21 maja 1977 roku , a w przypadku obalenia domniemania dobrej wiary w dacie wejścia w posiadanie służebności zasiedział z dniem 21 maja 1987 roku - w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu napowietrznej linii średniego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 - do budynku (...) na nieruchomości uczestniczki postępowania I. S. numer o nr geod. (...) w miejscowości M. gmina O.,

- z dniem 21 maja 1977 roku , a w przypadku obalenia domniemania dobrej wiary dacie wejścia w posiadanie służebności zasiedział z dniem 21 maja 1987 roku - w związku z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład fragmentu napowietrznej linii niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 na nieruchomości uczestniczki postępowania I. S. numer o nr geod. (...) w miejscowości M. gmina O.,

służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu, wykonywaną w całości nieodpłatnie, która polega na prawie istnienia na nieruchomości obciążonej, przebiegającej przez działkę o nr geod. (...) położonej w miejscowości M. gm. O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), stanowiącej obecnie własność I. S., fragmentów elektroenergetycznych linii napowietrznych: odcinka elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. – O. –O. tor główny, odcinka napowietrznej linii średniego napięcia SN 15 kV M. – O.- O.- odgałęzienie kierunek stacja transformatorowa nr 8-511 (...), odcinka napowietrznej linii niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 - do budynku M. nr (...), odcinka elektroenergetycznej linii niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 wraz z posadowionymi na działkach stanowiskami słupowymi, jak też przebiegu w/w linii przez nieruchomość oznaczonej numer geod. (...), (...), prawie do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do eksploatacji w/w urządzeń elektroenergetycznych wraz ze stanowiskami słupowymi , posadowionymi na tej nieruchomości, w tym prawie każdorazowego usunięcia awarii, dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji, przebudowy urządzeń elektroenergetycznych, wraz z prawem nieograniczonego i nieodpłatnego dostępu do tych urządzeń poprzez prawo wejścia i wjazdu na teren nieruchomości obciążonej, w tym przy użyciu odpowiedniego sprzętu.

Wnioskodawca z ostrożności procesowej podniósł , że w sytuacji gdyby właścicielem nieruchomości w okresie do dnia 1 lutego 1989 był Skarb Państwa , to do zasiedzenia służebności doszło z dniem 2 lutego 1989r. w dobrej wierze na rzecz poprzednika prawnego wnioskodawcy (...) Sp. z o.o.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że uczestniczka postępowania A. S. jest właścicielem nieruchomości składającej się z działek gruntu o nr geod. (...) i (...)położonej w miejscowości M. gm. O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Na działce nr (...) znajdują się stanowiące własność wnioskodawcy:

- fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. - O. – O. , tor główny, który niewątpliwie istniał już w dacie dobudowy odgałęzienia od tej linii w kierunku stacji transformatorowej nr 8-511 (...), a więc w dniu 20 maja 1967 roku,

- fragmentu napowietrznej linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV M. - O. – O. odgałęzienie kierunek stacja transformatorowa nr 8-511 (...) oraz do roku 2007 znajdował się cały fragment linii niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 - do budynku (...) , w połaci słupów i przewodów tej linii, a w roku 2007 skradziono około 25 m przewodów tej linii napowietrznej nn 0,4 kV, przy czym obie te linie zostały wybudowane w dniu 20 maja 1967 roku. Natomiast na działce nr (...) w miejscowości M. gm. O. do roku 2007 znajdował się cały fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej niskiego napięcia nn 04 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4, który został wybudowany w dniu 20 maja 1967 roku , a obecnie na nieruchomości po kradzieży przewodów w 2007 roku znajdują się słupy tej linii nn 0,4 kV.

Linia elektroenergetyczna średniego napięcia SN 15 kV M.- O. – O. tor główny została wybudowana w okresie powszechnej elektryfikacji i istniała już w dacie budowy pozostałych odcinków linii na nieruchomości uczestniczki postępowania, o czym świadczy załączona mapka z 1966 roku. Natomiast w dniu 20 maja 1967 roku zostały wybudowane znajdujące się na działce (...) odcinek linii SN M. - O. – O., odgałęzienie od toru głównego tej linii w kierunku stacji transformatorowej (...) oraz w ramach tej inwestycji wybudowano także odcinek linii niskiego napięcia nn 04, kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...)- obwód nr 4 – do budynku M. nr (...) jak i odcinek elektroenergetycznej linii napowietrznej niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...)- obwód nr 4 na działce nr geod. (...). Następnie oba odcinki zostały zmodernizowane w toku inwestycji modernizacji linii w roku 1991 zachowując tą samą trasę. Równocześnie w toku tej samej inwestycji doszło do modernizacji odcinka SN 15 kV M. – O. – O. – odgałęzienie kierunek stacji transformatorowa nr 8-51 (...) z zachowaniem tej samej trasy przy wymianie słupa. Przeprowadzone prace modernizacji linii elektroenergetycznych zostały odebrane po ich wykonaniu protokołem ze zgłoszonych do przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych z dnia 29.07.1991r. Przeprowadzono także modernizację odcinka linii SN 15 kV M. – O. – O. tor główny , której wykonanie stwierdza mapa oznaczona pieczęcią adnotacja kierownika budowy o wykonaniu i datą 14.04.1993r. Począwszy od lipca 2007 roku na działce nr geod. (...) znajdują się jedynie słupy linii napowietrznej , gdyż przewody linii 04 kV zostały skradzione. Podobnie wówczas skradziono około 25 linii napowietrznej nn 0,4 kV na działce nr (...).

Uczestniczka postępowania I. S. wniosła o oddalenie wniosku. W odpowiedzi na wniosek podniosła m.in. ,iż przed 2008 rokiem nie było możliwe nabycie przez zasiedzenie nie tylko służebności przesyłu , ale i jej odpowiednika utworzonego w sposób sztuczny i niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa, jakim jest określana przez przedsiębiorstwo przesyłowe służebności gruntowa odpowiadają swoją treścią służebności przesyłu. Ponadto wskazała, że na skutek modernizacji linii w 1991 lub 1993 roku słupy zostały przestawione w innie miejsce oraz , że w roku 2007 zakład energetyczny ponownie zmienił przebieg linii .

Uczestnika postępowania Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę P. nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił co , następuje:

J. S. (1) jest właścicielką działek nr (...) położonych w obrębie M. gm. O. , dla których Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...).

Pierwotnie działka gruntu nr (...) nosiła numer (...) i stanowiła własności J. D. (1) na podstawie Aktu Nadania Nr (...) z dnia 20 lipca 1954r. i od tej daty pozostaje w rodzinie D..

Aktualny numer działki nr (...) odpowiada staremu numerowi działki (...), która stanowiła własności M. Ś. na podstawie Aktu Nadania Nr (...) z dnia 20 września 1947r. Decyzją Naczelnika Miasta i Gminy O. z dnia 11 czerwca 1981 roku przejęto gospodarstwo na Skarb Państwa. Aktem notarialnym z dnia 31 marca 1989 roku umową sprzedaży rodzice I. J. i K. D. kupili od Banku (...) między innymi działkę nr (...) (obecnie numer (...)) . J. i K. D. umową darowizny z dnia 16 lutego 1999 roku przekazali gospodarstwo (...). N. D. umową darowizny z dnia 28 kwietnia 2004 roku przekazał gospodarstwo (...).

(dowód: akta Kw. Nr (...), informacja z Wydziału Geodezji Starostwa Powiatowego w P. k. 201)

W dniu 20 maja 1967 roku został wybudowany znajdujący się na działce (...) odcinek linii SN M. - O. – O., odgałęzienie od toru głównego tej linii w kierunku stacji transformatorowej (...) oraz w ramach tej inwestycji wybudowano także odcinek linii niskiego napięcia nn 04, kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...)- obwód nr 4 – do budynku M. nr (...) oraz odcinek elektroenergetycznej linii napowietrznej niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...)- obwód nr 4 na działce nr geod. (...). W tym okresie przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) wchodzące w skład Zakładu (...) zarządzało mieniem Skarbu Państwa , właścicielem mienia był Skarb Państwa.

W 1991 roku oba odcinki zostały zmodernizowane w toku inwestycji modernizacji linii. Równocześnie w toku tej samej inwestycji doszło do modernizacji odcinka SN 15 kV M. – O. – O. – odgałęzienie kierunek stacji transformatorowa nr 8-51 (...). Przeprowadzone prace modernizacji linii elektroenergetycznych zostały odebrane po ich wykonaniu protokołem ze zgłoszonych do przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych z dnia 29.07.1991r. Przeprowadzono także modernizację odcinka linii SN 15 kV M. – O. – O. tor główny , której wykonanie stwierdza mapa oznaczona pieczęcią adnotacja kierownika budowy o wykonaniu i datą 14.04.1993r. Począwszy od lipca 2007 roku na działce nr geod. (...) znajdują się jedynie słupy linii napowietrznej , gdyż przewody linii 04 kV zostały skradzione.

Pracownicy Zakładu (...) od czasu posadowienia linii średniego i niskiego napięcia dokonywali oględzin tych linii i ich przeglądów.

(dowody: protokół zdawczo odbiorczy z przyjęcia do eksploatacji z dnia 20 maja 1967 r. k. 76, mapa k. 77, decyzja o zatwierdzeniu planu realizacji kapitalnego remontu z dnia 23.10.1989r k. 78, decyzja o pozwoleniu na budowę k. 79, mapa k. 80, opis techniczny k. 81-85, opis stacji transformatorowej k. 86, opis uzgodnień k. 87,88, mapy k. 90,91, 92,95, 146,147 z protokół ze sprawdzenia przyłączenia urządzeń do sieci z dnia 29 lipca 1991r. k. 93, zawiadomienie (...) w P. o szkodzie k. 94, zeznania świadków: J. S. (2) k. 119-122 oraz zapis protokoły rozprawy z dnia 08.09.2015r. k. 124, k. 134-135 oraz zapis protokołu rozprawy z dnia 26.11.2015r. k. 136, częściowo zeznania świadków: J. D. (2) k. 132-133, P. S. k. 133-134 oraz zapis protokołu rozprawy z dnia 26.11.2015r. k. 136, częściowo zeznania uczestniczki A. S. k. 152-153 - zapis protokołu rozprawy z dnia 03.03.2016r. k. 155, dokumentacja fotograficzna k. 144, opinia techniczna biegłego z zakresu sieci instalacji elektrycznych k. 236-245, ustna opinia uzupełniająca k. 278-281, opinia techniczna biegłego z zakresu geodezji k. 316-323)

Poprzednikami prawnymi uczestnika (...) S.A. z siedzibą w L. byli : Zakład (...), Zakład (...) S.A. i (...) Sp. z o.o. . Przekazywanie własności urządzeń wraz z prawami związanymi z tymi urządzeniami, następowało na zasadzie przekształceń dokonywanych na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów w ramach sukcesji.

Z dniem 1 stycznia 1959 roku nastąpiło połączenie przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) z siedzibą w B. z przedsiębiorstwem państwowym Zakładu (...) z siedzibą w W..

W 1989 roku powstało Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w B. .

W 1990 roku nastąpił podział Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) w B. na Zakład (...).

Na mocy Zarządzenia Nr (...) Ministra Przemysłu i Handlu dnia 9 lipca 1993r. nastąpiło przekształcenie Zakładu (...) w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) S.A.

Z dniem komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego tj. 12 lipca 1993r. na mocy Zarządzenia Nr (...)Ministra Przemysłu i Handlu dnia 9 lipca 1993r. Zakład (...) S.A. nabył przedmiotowe urządzenia zgodne z art. 4 ust. 1 pkt 2. I art.7 ustawy dnia 5 lutego 1993r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. nr 16, poz. 69) oraz art.8 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw, według których ,,Spółka powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa”. W treści zarządzenia wskazano, że Spółka o której mowa w § 1 ust. 1 pkt 2 niniejszego zarządzenia wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki Zakładu (...) w B., (…) Spółka wchodzi we wszystkie prawa majątkowe i niemajątkowe Zakładu (...) (…)” (§ 3 Zarządzenia).

W dniu przeniesienia przedsiębiorstwa na mocy „Umowy aportowego zbycia przedsiębiorstwa „ z dnia 30 czerwca 2007r. (...) Sp. z o.o. nabyła urządzenia energetyczne na własność na podstawie art. 551 i nast. k.c. W umowy aportowej wskazano, że przedmiotem wkładu niepieniężnego jest przedsiębiorstwo na które składają się w szczególności (…) wszelkie przysługujące Zakładowi (...) S.A. siedzibą w B. uprawnienia i zobowiązania z tytułu użytkowania i służebności związane ich wykonywaniem (…), służebności gruntowe, w tym służebności polegające na zapewnieniu dostępu do urządzeń służących do doprowadzenia prądu elektrycznego, prawa wynikajże umów najmu i dzierżawy, służebności oraz użyczenia nieruchomości lub ruchomości związanych prowadzeniem Zakładu (...) Spółka Akcyjna siedzibą w B. Operatora Systemu Dystrybucyjnego (…).

(...) Sp. z o.o. na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku XII Wydziału Gospodarczego Krajowego Rejestru Sądowego dnia 11 września 2008r. zmieniło firmę na (...) Sp. z o.o.

Na mocy art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., w wyniku połączenia przez przejęcie spółki (...) Sp. z o.o. w dniu 31 sierpnia 2010r. przeszła na (...) S.A. własność urządzeń wraz z prawami związanymi z tymi urządzeniami. Zgodnie zaś z dyspozycją art. 494 k.s.h. (...) S.A. z siedzibą w L. z dniem połączenia wstąpiła z mocy ustawy we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej – (...) Sp. z o.o. w ramach sukcesji uniwersalnej.

Przeniesienie własności urządzeń przez Skarb Państwa na rzecz Zakładu (...), w związku z uchyleniem w 1989r. zasady jednolitego funduszu własności ogólnonarodowej (państwowej), którą wyrażał art. 128 § 1 k.c., nastąpiło na podstawie art. 2 ust. 2 Ustawy z dnia 29 września 1990 roku zmieniającej Ustawę o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości .

(dowody: odpis z KRS k. 17-22, zarządzenie nr (...)Ministra przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993r. w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w B. k. 27-28 wraz z załącznikiem k. 42, protokół zdawczo – odbiorczy z przekazania przejęcia linii stacji napięć z zakładu (...) do (...) S.A. k. 43-54, akt przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną k. 29-41, sprostowane aktu przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną k.55-56, wyciąg z umowy aportowej zbycie przedsiębiorstwa k.57-67, postanowienie o zmianie nazwy z dnia 11 września 2008r. k 67-68, wyciąg z inwentaryzacji k. 70,71, grupa środków trwałych k. 72-75 )

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Konstrukcja prawna służebności przesyłu została wprowadzona z dniem 3 sierpnia 2008 r. w art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. Przepisy te ukształtowane zostały z jednoznaczną intencją potwierdzenia dotychczasowej praktyki orzeczniczej, która konsekwentnie przyjmowała możliwość ustanowienia na nieruchomości służebności gruntowej, pozwalającej na korzystanie ze znajdujących się na niej urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorcę wykorzystującego je w swojej działalności gospodarczej. Przed dniem 3 sierpnia 2008 r. możliwe było nabycie przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, uregulowanej już po tym dniu w art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. Beneficjentem tej służebności mógł być jedynie przedsiębiorca, zaś prawo to wchodziło w skład prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym. (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013r. III CZP 18/13)

W myśl art. 305 ⁴ kc do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych, a zatem ma również zastosowanie art. 292 kc, który mówi, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przesłankami nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu są każdorazowo posiadanie nieruchomości w granicach służebności, upływ terminu oraz co do zasady istnienie trwałego i widocznego urządzenia. Posiadanie prowadzące do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia ma inny zakres niż posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenia własności. Posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosowanie do potrzeb (postanowienie SN z dnia 04.10.2006r., II CSK 119/06). Do zasiedzenia służebności gruntowej nie ma zatem zastosowania wymaganie posiadania samoistnego (art. 172 § 1 w zw. z art. 336 kc). O fakcie posiadania służebności świadczy już zaś samo wzniesienie urządzeń energetycznych, które po włączeniu do sieci stanowią składnik przedsiębiorstwa przesyłowego.

Z dniem 1 października 1990 roku tj. z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 ze zm.) terminy zasiedzenia uległy przedłużeniu odpowiednio do 20 lat i 30 lat. Do przypadków zasiedzenia, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku mają zastosowanie 10 i 20- letnie okresy posiadania przewidziane w art. 172 kc w brzmieniu obowiązującym przed tą datą (orzeczenie SN z dnia 02.09.1993r. II CRN 89/93), zaś do przypadków zasiedzenia, którego bieg terminu nie zakończył się przed 1 października 1990 r. stosujemy 20 i 30-letnie terminy zasiedzenia.

Zgodnie z art. 128 kc jeżeli przedsiębiorstwo państwowe spełniało przesłanki wymagane do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie to własność nieruchomości nabywał Skarb Państwa a nie przedsiębiorstwo państwowe, nie mogło ono praw do zarządzenia mienia państwowego przeciwstawić Skarbowi Państwa (uchwała SN z dnia 22.10.2009r. III CZP 70/09). Uchylenie art. 128 k.c w pierwotnym brzmieniu w dniu 1 lutego 1989 roku nie spowodowało uwłaszczenia z tym dniem państwowych osób prawnych co do składników mienia znajdującego się w ich zarządzenie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 czerwca 1991 roku III CZP 38/91 wyjaśnił, że takie uwłaszczenie nastąpiło dopiero na podstawie ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości oraz przepisów określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych. Od tego czasu państwowe osoby prawne nabywały samodzielne prawa do składników mienia państwowego, którym dotychczas zarządzały. Do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1991r., Nr 2, poz.6) obowiązywał art. 42 ust.2 (Dz.U. z 1987r., Nr 35, poz. 201) zgodnie z którym, przedsiębiorstwo gospodarując wydzielonym mu nabytym mieniem, stanowiącym część mienia ogólnonarodowego, zapewnia jego ochronę. Po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku nowelizującej ustawę o przedsiębiorstwach państwowych przepis ten (art. 46 ust 2) stanowił, że przedsiębiorstwo, gospodarując wydzielonym i nabytym mu mieniem, zapewnia mu ochronę. Z treści tego przepisu wynika, że przedsiębiorstwo gospodaruje mieniem państwowym, bowiem jest państwową osoba prawną, której zgodnie z art. 44 ¹ §1 kc przysługuje własność mienia państwowego. Jednocześnie przepisami tej ustawy uchylono art. 42 ust. 2 (według tekstu jednolitego z 1987r.) określający, że ,,przedsiębiorstwo państwowe wykonuje uprawnienia w stosunku do mienia ogólnonarodowego, będącego w jego dyspozycji, z wyłączeniem uprawnień wyłączonych przepisami ustawowymi”. Mając na uwadze powyższe wywody Sąd stwierdził nabycie przez zasiedzenie służebności przesyłu o treści odpowiadającej służebności przesyłu w zakresie opisanym w orzeczeniu.

Stwierdzenie nabycia służebności następuje zawsze na rzecz osoby będącej posiadaczem w chwili upływu terminu zasiedzenia. Przed wejściem w życie nowelizacji Kodeksu cywilnego dokonanej ustawą z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy kodeks cywilny znoszącej zasadę tzw. jednolitej własności państwowej czyli przed dniem 1 lutego 1989 roku państwowe osoby prawne (w tym przedsiębiorstwa państwowe) wykonywały uprawnienia związane z własnością nieruchomości we własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa, będącego jedynym dysponentem własności państwowej. Dlatego tez skutki prawne związane z posiadaniem w tamtym okresie przez przedsiębiorstwa państwowe nieruchomości mogły powstać tylko na rzecz Skarbu Państwa (uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawie IV CSK 435/10). Nadto zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego dla stwierdzenia nabycia własności nieruchomości w wyniku zasiedzenia przez Skarb Państwa nie ma znaczenia, że nieruchomości posiadały kolejno różne jednostki państwowe (przedsiębiorstwa państwowe) i żadna z nich nie była posiadaczem przez okres wymagany do nabycia własności przez zasiedzenie. Istotny jest łączny okres posiadania przez te podmioty wystarczający do stwierdzenia zasiedzenia przez Skarb Państwa (postanowienie SN z dnia 22 października 2009r., III CSK 38/09).

Wnioskodawca spełnił przesłanki nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności co do działki nr (...). Udowodnił swój wniosek załączonymi do wniosku dowodami w postaci : protokołu zdawczo odbiorczego z przyjęcia do eksploatacji z dnia 20 maja 1967 r. (k. 76), mapy (k. 77), decyzji o zatwierdzeniu planu realizacji kapitalnego remontu z dnia 23.10.1989r (k. 78), decyzji o pozwoleniu na budowę (k. 79), mapy (k. 80), opisu technicznego (k. 81-85), opisu stacji transformatorowej (k. 86), opisu uzgodnień (k. 87,88), map (k. 90,91, 92,95, 146,147) , protokołu ze sprawdzenia przyłączenia urządzeń do sieci z dnia 29 lipca 1991r. ,zawiadomienie (...) w P. o szkodzie ( k. 94), oraz zeznania świadka J. S. (2) i M. S. (k. 119-122 oraz zapis protokoły rozprawy z dnia 08.09.2015r. k. 124, k. 134-135 oraz zapis protokołu rozprawy z dnia 26.11.2015r. k. 136). Z powyższych dowodów wynika, iż w dniu 20 maja 1967 roku został wybudowany znajdujący się na działce (...) odcinek linii SN M. - O. – O., odgałęzienie od toru głównego tej linii w kierunku stacji transformatorowej (...) oraz w ramach tej inwestycji wybudowano także odcinek linii niskiego napięcia nn 04, kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...)- obwód nr 4 – do budynku M. nr (...) oraz odcinek elektroenergetycznej linii napowietrznej niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...)- obwód nr 4 na działce nr geod. (...). W tym okresie przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) wchodzące w skład Zakładu (...) zarządzało mieniem Skarbu Państwa , właścicielem mienia był Skarb Państwa.

W 1991 roku oba odcinki zostały zmodernizowane w toku inwestycji modernizacji linii. Równocześnie w toku tej samej inwestycji doszło do modernizacji odcinka SN 15 kV M. – O. – O. – odgałęzienie kierunek stacji transformatorowa nr 8-51 (...). Przeprowadzone prace modernizacji linii elektroenergetycznych zostały odebrane po ich wykonaniu protokołem ze zgłoszonych do przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych z dnia 29.07.1991r. Przeprowadzono także modernizację odcinka linii SN 15 kV M. – O. – O. tor główny.

Biegły z zakresu z zakresu elektroenergetyki w sporządzonej opinii wskazał , iż pierwotnie linia średniego napięcia przecinała grunty linią prostą . W 1989 roku wnioskodawca uzyskał zgodę na remont kapitalny tej linii , a w 1990 roku uzyskał pozwolenie na budowę. Z uwagi na konieczność wybudowania odgałęzienia do nowobudowanej stacji (...) zmieniono wówczas posadowienie słupa nr 1 . Z uwagi na zmienione warunki naciągu linii przesunięto stanowisko słupowe nr 1 ( pierwotne usytuowanie k. 89,90) o około 15 metrów od pierwotnego. W ocenie biegłego przesunięciu fragmentu przebiegu linii napowietrznej średniego napięcia SN 15 kV w zakresie toru głównego M. – O. –O. oraz odgałęzienia z linii głównej O.- O. –M. do stacji transformatorowej nr 5-811 (...) w związku z inwestycją modernizacji linii nie zmieniło w żaden sposób statusu linii , ani ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości. Biegły wskazał ,że trasa linii niskiego napięcia do dnia dzisiejszego stanowi własność wnioskodawcy i jest ciągle gotowa do wykorzystywania komercyjnego. Ustna uzupełniająca opinia biegłego nie była kwestionowana przez uczestników postępowania i razem z opinią pisemną posłużyły Sądowi do poczynienia w sprawie ustaleń faktycznych.

Biegły z zakresu geodezji przedstawił w sposób graficzny oraz zobrazował i wyliczył powierzchnię działki gruntu nr (...) znajdującą się pod linia napowietrzną średniego napięcia SN 15 kV M.- O. – O. tor główny w odniesieniu do skrajnych przewodów linii oraz pod słupami , powierzchnię działki gruntu nr (...) znajdującą się pod linia napowietrzną średniego napięcia SN 15 kV M.- O. – O. odgałęzienie kierunek stacja transformatorowa nr 8-511 (...) w odniesieniu do skrajnych przewodów linii oraz pod słupami oraz powierzchnie działek gruntu nr (...) , które do 2007r. znajdowały się pod linią napowietrzną niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 do budynku M. nr 23 oraz odcinkiem linii napowietrznej niskiego napięcia nn 0,4 kV zasilanej ze stacji transformatorowej nr 8-511 (...) – obwód nr 4 w odniesieniu do skrajnych przewodów skradzionej w 2007 roku linii oraz pod słupami. Powyższa opinia nie była kwestionowana przez zainteresowanych .

Nadto na podstawie zeznań świadka J. S. (2) Sąd ustali, że poprzednicy prawni wnioskodawcy wkraczali na działki gruntu uczestniczki postępowania celem dokonania oględzin linii i jej przeglądów.

Zdaniem Sądu dokonania w 1991 roku modernizacji linii i związane z tym przesunięcia przebiegu linii na gruntach skarżących nie miały wpływu dla bytu prawnego przysługującej Skarbowi Państwa od 21 maja 1987 roku służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności na działce gruntu nr (...). Związana z modernizują i przebudową zmiana położenia słupów nie doprowadził do zmiany treści służebności, która już istniała. Z okoliczności sprawy wynika, że aż do 2011 roku przedsiębiorca energetyczny korzystał ze stałego dostępu do przedmiotowej nieruchomości bez zgody właścicielki.

Odnosząc się do przesłanki dobrej i złej wiary wskazać należy, iż dobra wiara to uzasadnione okolicznościami przekonanie przedsiębiorcy, że jest uprawniony do korzystania z cudzej własności bez obowiązku zawarcia odrębnej umowy, czy też ponoszenia opłat. Ustawodawca nakazuje wprawdzie przyjąć istnienie dobrej wiary. W tym celu wprowadził domniemanie prawne w art. 7 kc, zatem zasadniczo ciężar dowodu w zakresie posiadania służebności przesyłu w złej wierze spoczywa na stronie przeciwnej i zasadniczo oznacza to konieczność udowodnienia, że przedsiębiorca o braku prawa do nieruchomości wiedział, albo powinien był wiedzieć jako profesjonalista – w danym układzie okoliczności faktycznych (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z 04.12.2009 wydane w sprawie III CSK 79/09, postanowienie Sądu Najwyższego z 17.12.2008 r. wydane w sprawie I CSK 171/08, wyrok Sądu Najwyższego z 06.10.2010 r. wydany w sprawie II CSK 156/10). Wskazać należy, że domniemanie dobrej wiary musi ulec obaleniu w sytuacji, gdy sam wnioskodawca nie jest w stanie wskazać na jakiej podstawie objął służebność w posiadanie. Na gruncie niniejszej sprawy wnioskodawca nie wykazał, by objęcie w posiadanie nieruchomości, na której posadowiono linie napowietrzne nastąpiło w trybie wydania decyzji lokalizacyjnej i zarządzenia o powszechnej elektryfikacji wydanych w trybie ustawy z dnia 28.06.1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi . Niewątpliwy jest co do zasady brak wykazania zgody właściciela na ograniczenie prawa własności, co skutkuje tym, że wnioskodawca jest posiadaczem w złej wierze (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2008 r., I CS 171/08 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28.03.2012 r., V CSK 181/11). Wskazać jedynie należy, że ciężar dowodu co do tej okoliczności, zgodnie z treścią art. 6 kc spoczywał na wnioskodawcy i przy braku istnienia jakiejkolwiek decyzji administracyjnej, zezwalającej na posadowienie linii napowietrznych, nakłada na wnioskodawcę obowiązek udowodnienia dobrej wiary. W tej sytuacji przyjąć należało wbrew stanowisku wnioskodawcy istnienie złej wiary, co miało wpływ na ustalenie późniejszej daty nabycia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu w stosunku do działki gruntu nr (...).

Przechodząc do czasu wymaganego do nabycia służebności przesyłu , to wnioskodawca wykazał przedstawionymi dowodami ,że linie energetyczne zostały wybudowane na działce nr (...) w dniu 20 maja 1967 roku .W 1967 roku wyłącznie działka gruntu nr (...) znajdowała się w posiadaniu poprzedników prawnych uczestniczki postępowania. W stosunku do działki gruntu nr (...) bieg terminu zasiedzenia został przerwany. Działka gruntu nr (...) od 1947 roku znajdowała się w posiadaniu M. Ś. , a w 1981 roku została przejęta na Skarb Państwa. Poprzednicy prawni uczestniczki właścicielami działki nr (...) zostali dopiero w dniu 31 marca 1989r. Zatem przyjmując złą wiarę po stronie uczestników postępowania nie upłynął jeszcze termin do nabycia służebności gruntowanej o treści odpowiadającej służebności przesyłu na działce nr (...), co skutkowało oddaleniem wniosku w pozostałym zakresie.

Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntownej o treści służebności przesyłu w stosunku do działki nr (...) rozpoczął się w dacie, kiedy obowiązywał 10 – letni termin zasiedzenia w przypadku dobrej wiary i 20 letni termin w przypadku złej wiary. Wnioskodawca będąc posiadaczem służebności w złej wierze, zgodnie z wcześniejszymi wywodami sądu w zakresie terminów zasiedzenia , zasiedział zatem służebności przesyłu na działce nr (...) 21 maja 1987 roku. Orzekając w niniejszej sprawie Sąd miał również na uwadze, że stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej we wniosku. Wnioskodawca właściwie wskazywał podmiot, który ma nabyć służebność przez zasiedzenie.

Uwzględniając powyższe argumenty Sąd orzekł jak postanowieniu na podstawie art. 292 kc w zw. z art. 305 ⁴ kc.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520§1 kpc .