Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 10 czerwca 2025 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w P. w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Lisowska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Judyta Masłowska

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2025 roku na rozprawie

sprawy z wniosku E. M.

z udziałem M. M. (1)

o dział spadku

p o s t a n a w i a:

I.  Ustalić, że w skład spadku po zmarłej B. S. (1) wchodzi udział w wysokości 1/4 części w prawie własności zabudowanej działki gruntu o nr geod. (...) położonej w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 75 000 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych).

II.  Ustalić, że w skład częściowego spadku po zmarłym K. M. wchodzi udział w wysokości 1/12 części w prawie własności zabudowanej działki gruntu o nr geod. (...) położonej w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 25 000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych).

III.  Dokonać działu spadku po B. S. (1) oraz częściowego działu spadku po K. M. w ten sposób, że udział w wysokości 1/4 części w prawie własności zabudowanej działki gruntu o nr geod. (...) położonej w P. przy ul. (...) , dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 75 000 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) przyznać w całości na własności E. M..

IV.  Ustalić, że E. M. poniosła dług spadkowy w kwocie 2 208,38 zł (dwa tysiące dwieście osiem złotych 38/100).

V.  Zasądzić od E. M. na rzecz M. M. (1) tytułem spłaty kwotę 24 263,87 zł (dwadzieścia cztery tysiące dwieście sześćdziesiąt trzy złote 87/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności tej kwoty.

VI.  Nakazać zwrócić E. M. kwotę 195,72 zł (sto dziewięćdziesiąt pięć złotych 72/100) z tytułu niewykorzystanej zaliczki.

VII.  Nakazać zwrócić M. M. (1) kwotę 318, 08 zł (trzysta osiemnaście złotych 8/100) z tytułu niewykorzystanej zaliczki.

VIII.  Orzec, że zainteresowani ponoszą koszty postępowania we własnym zakresie.

sędzia Anna Lisowska

Sygn. akt I Ns 117/20

UZASADNIENIE

E. M. wniosła o ustalenie, że w skład spadku po B. S. (1), zmarłej 11 stycznia 2003 roku wchodzi udział wynoszący 1/4 we własności nieruchomości położonej w obrębie (...) P., ul. (...), gmina P., powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 1026 m ^{( 2)}, zabudowaną budynkiem mieszkalnym oznaczonym numerem (...) oraz budynkiem gospodarczym, dla której Sąd Rejonowy w Piszu Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...).

Jednocześnie wniosła o dokonanie działu spadku majątku pozostałego po zmarłej B. S. (1)w ten sposób, że przyznać wnioskodawczyni E. M. cały przypadający spadkodawczyni udział wynoszący 1/4 część we własności nieruchomości wyżej opisanej, a pozostali spadkobiercy K. M. i M. M. (1) otrzymają spłaty w wysokości po 20 000 złotych.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni E. M. wskazała, że spadek po zmarłej B. S. (1) na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego 28 października 2008 roku, w sprawie sygn. akt I Ns 156/08 odziedziczyły jej dzieci E. M., K. M. i M. M. (1) w udziałach po 1/3 części. W skład spadku po niej wchodzi udział wynoszący ¼ część we własności wyżej opisanej nieruchomości. Wnioskodawczyni na podstawie umowy darowizny, zawartej z ojcem M. M. (2) nabyła udział wynoszący ¼ część własności przedmiotowej nieruchomości i łącznie przypada je 4/12 całej nieruchomości, natomiast uczestnikom postępowania po 1/12 części w całej nieruchomości. Wnioskodawczyni podała, że nie jest możliwy podział fizyczny lokalu, umożliwiający wyodrębnienie lokali mieszkalnych dla uczestników postępowania i jedynym możliwym sposobem dokonania działu spadku jest przyznanie uczestnikom postępowania spłat z jednoczesnym przyznaniem przypadających im udziałów w tej nieruchomości wnioskodawczyni.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania M. M. (1) wniósł o oddalenie wniosku w całości. Wskazał, że po przyjeździe z Niemiec nie ma gdzie się zatrzymać i chciałby mieszkać w domu rodzinnym swoich rodziców. Poinformował, że posiada testament po matce z 1996 roku, w którym to matka zapisała mu swoją część mieszkania.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania K. M., za pośrednictwem poczty elektronicznej, przychylił się do wniosku E. M..

Postanowieniem z 22 marca 2021 roku Sąd zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie z uwagi na toczące się przed Sądem Rejonowym w Piszu postępowanie cywilne o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku w sprawie I Ns 294/20 (k. 74). Postanowieniem Sądu Rejonowego w Piszu z 9 lutego 2022 roku w sprawie sygn. akt I Ns 294/20 zmienionym postanowieniem Sądu Okręgowego w Olsztynie sygn. akt IX Ca 1124/23 z 29 lutego 2024 roku oddalono wniosek.

W toku postępowania zmarł uczestnik postępowania K. M.. Spadek po nim nabyli siostra E. M. oraz brat M. M. (1) po ½ części.

Pismem z 8 lipca 2024 roku E. M. rozszerzyła wniosek o częściowy dział spadku po zmarłym K. M. w ten sposób, że wnioskodawczyni E. M. otrzyma cały przypadający spadkodawcy udział w spadku po matce wynoszący 1/12 części we własności nieruchomości. Jednocześnie wniosła o rozliczenie przy ustalaniu wysokości spłaty na rzecz brata M. długu spadkowego po spadkodawczyni B. S. (1) w łącznej kwocie 22 600 złotych. Na długi spadkowe składały się: transport zwłok z Niemiec do Polski i czynności z tym związane – 8000 złotych, opłata za miejsce na cmentarzu – 1500 złotych, obsługa ceremonii pogrzebowej – 3500 złotych, opłata za mszę żałobną – 600 złotych, wykonanie nagrobka – 8000 złotych, utrzymanie nagrobka w okresie 20 lat – 1000 złotych. Pismem z 10 września 2024 roku (k. 134) E. M. podała zaktualizowaną wartość ¼ udziału nieruchomości na kwotę 75 000 złotych.

Sąd ustalił, co następuje:

E. K. jest właścicielką udziału wynoszącego ½, E. M. posiada 4/12 udziałów, natomiast M. M. (1) oraz K. M. po 1/12 udziału każdy w prawie własności nieruchomości położonej w obrębie (...) P., przy ul. (...), gmina P., powiat (...), województwo (...). Przedmiotowa nieruchomość stanowi działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), o powierzchni 1026 m ², zabudowaną budynkiem mieszkalnym oznaczonym numerem (...) oraz budynkiem gospodarczym. Dla tej nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (...) przez Sąd Rejonowy w Piszu, Wydział Ksiąg Wieczystych.

Wartość udziału 1/12 wynosi na kwotę 25 000 zł.

(bezsporne; dowód: odpis treści księgi wieczystej k. 6-10)

Postanowieniem z 28 października 2008 roku Sąd Rejonowy w Piszu w sprawie sygn. akt I Ns 156/08 stwierdził, że spadek po B. S. (1) z d. P., zmarłej 11 stycznia 2003 roku w M., ostatnio stale zamieszkałej w M., na podstawie ustawy nabyły dzieci: syn M. M. (1), córka E. M. oraz syn K. M. – każde z nich 1/3 całości spadku. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Piszu z 9 lutego 2022 roku w sprawie sygn. akt I Ns 294/20 zmienionym postanowieniem Sądu Okręgowego w Olsztynie sygn. akt IX Ca 1124/23 z 29 lutego 2024 roku oddalono wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku.

(dowód: postanowienie z 28.10.2008r. sygn. akt I Ns 156/08 k. 5, postanowienie z 29.02.2024r. k. 168 znajdujące się w aktach sprawy I Ns 294/20 Sądu Rejonowego w Piszu)

Koszty związane z pogrzebem spadkodawczyni B. S. (1) wyniosły 2000 Euro. E. M. otrzymała tytułem zwrotu kosztów pogrzeby kwotę 400 Euro, którą wypłaconą jej po śmierci B. S. (1), z rachunku bankowego należącego do zmarłej. Ponadto w 2003 roku zasiłek pogrzebowy wynosił 4 191,62 złotych. W 2003r. kurs Euro wynosił średnio 4 zł . 1600 Euro w przeliczeniu na walutę polską w 2003 stanowiło kwotę 6 400 zł. Kwota pomniejszona wić powinna o otrzymany przez wnioskodawczynię zasiłek pogrzebowy w wysokości 4 191,62 zł. Zatem E. M. ponosiła dług spadkowy w kwocie 2 208,38 zł co w przeliczeniu na trzech spadkobierców stanowi kwotę 736,13 zł na każdego ze spadkobierców.

(dowód: tłumaczenie poświadczone z języka niemieckiego faktury k. 109, zeznania wnioskodawczyni E. M. e-protokół z 10.06.2025r. [00:03:48] k. 179, fakt powszechnie znany art. 228 § 1 k.p.c.)

Postanowieniem z 29 sierpnia 2023 roku Sad Rejonowy w Piszu stwierdził, że spadek po K. M. zmarłym 7 marca 2022 roku w N., ostatnio zamieszkałym w N. na podstawie ustawy nabyli siostra E. M. oraz brat M. M. (1) po ½ części.

(dowód: postanowienie z 29.08.2023r. Sądu Rejonowego w Piszu k. 93)

Sąd zważył, co następuje:

Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zgodnie z art. 1035 k.c., jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym przepisy o zniesieniu współwłasności.

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W przypadku braku zgodnego wniosku, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c. w zw. z art. 687 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.).

W przedmiotowej sprawie bezspornie ustalono, że w skład spadku po B. S. (1), a następnie również po K. M. wchodzą udziały w prawie własności nieruchomości położonej w P., przy ulicy (...), stanowiącą działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 1026 m2, zabudowanej budynkiem mieszkalnym oznaczonym numerem (...) oraz budynkiem gospodarczym, dla której Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...).

Zainteresowani nie zajęli zgodnego stanowiska co do sposobu zniesienia współwłasności. Uczestnik postępowania M. M. (1) nie zgadzał się na dział spadku z uwagi na to, że nie miałby gdzie przebywać podczas pobytu w Polsce. Nie kwestionował jednak wartości udziałów w prawie własności nieruchomości, a także tego, że nieruchomość nie nadaje się do podziału fizycznego. Uczestnik nie żądał spłaty za udział w prawie własności po K. M..

Zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 k.c.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, iż najbardziej adekwatnym i racjonalnym będzie przychylenie się do złożonego E. M. wniosku o dział spadku poprzez przyznanie jej udziałów po zmarłej B. S. (1) i K. M. na własność.

Dokonując wyboru sposobu działu spadku Sąd miał na uwadze źródło powstania współwłasności wnioskodawczyni oraz uczestnika postępowania, jak i wzajemnie panujące między nimi stosunki. Za przyznaniem objętego wnioskiem udziału w prawie własności przedmiotowej nieruchomości na wyłączoną własność wnioskodawczyni przemawiała również okoliczność, iż wymieniona posiada większy od uczestnika postępowania udział w prawie własności nieruchomości objętej wnioskiem.

W myśl art. 1035 k.c., jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.

Zgodnie z kolei z art. 207 k.c., pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Zgodnie z art. 686 k.p.c. w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych. Przepis art. 686 k.p.c. mówi o nakładach na spadek, a więc po powstaniu współwłasności między spadkobiercami wynikającymi ze spadkobrania.

Ponieważ wydatki i ciężary związane ze wspólnym przedmiotem spadkowym ponoszą współspadkobiercy w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów (art. 1035 k.c. w zw. z art. 207 k.c.) Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2003 r. (V CK 141/02, Legalis Numer 65253) na podstawie art. 207 k.c. współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną, pokryte chociażby przez jednego ze współwłaścicieli, a zatem współwłaścicielowi, który je poniósł służy roszczenie o zapłatę (o refundację) w stosunku do pozostałych. Na tej podstawie współwłaściciele ponoszą wydatki uzgodnione według wymagań reżimu prawnego zarządu rzeczą wspólną, a więc według zasad art. 201 k.c., a wypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu według zasad art. 199 k.c. Wydatki z art. 207 k.c. są związane z rzeczą wspólną, jeżeli ich potrzeba poniesienia wynika z normalnej eksploatacji, ale też zasad prawidłowej gospodarki. Niewątpliwie podlegają rozliczeniu wydatki konieczne, ale też użyteczne, chyba że służą jednemu tylko ze współwłaścicieli i zostały poniesione tylko w jego interesie. Dlatego też spadkobierca który poniósł wydatki na wspólny przedmiot należący do spadku, może żądać od pozostałych spadkobierców zwrotu świadczenia w częściach odpowiadających ich udziałom, chyba, że umowa między spadkobiercami stanowi inaczej.

Jak wynika z treści art. 922 § 3 k.c., do długów spadkowych należą m.in. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego. Sąd Rejonowy podziela stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 22 listopada 1988 r. (III CZP 86/88, OSNCP 1989 nr 12, poz. 201, Legalis Numer 26480), zgodnie z którym dług spadkowy związany ze wzniesieniem nagrobka, jako zobowiązanie pieniężne podlega rozliczeniu w postępowaniu działowym według nominalnej wysokości.

Wnioskodawczyni podnosiła, że poniosła koszty związane z pogrzebem swojej matki w łącznej kwocie 22 600 złotych. Jednakże udowodniła jedynie, że poniosła koszty w kwocie 2000 euro, tj. 8000 złotych po przeliczeniu na złotówki. Sąd uwzględnił przy tym, że wnioskodawczyni wypłaciła 400 euro tj. 1600 złotych, z rachunku bankowego spadkodawczyni po jej śmierci, a także, że otrzymała zasiłek pogrzebowy w wysokości obowiązującej w 2003 roku tj. 4 191,62 złotych. Tak więc ze swojego majątku wnioskodawczyni E. M. poniosła koszt w wysokości 2 208,38 złotych. Koszt ten należało podzielić na trzech spadkobierców, a więc uczestnik postępowania M. M. (1) winien jej zwrócić 736,13 złotych i o tę kwotę Sąd obniżył spłatę należną uczestnikowi postępowania o wartość przypadającego na niego długu spadkowego.

Na podstawie art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd zwrócił wnioskodawczyni E. M. kwotę 195,72 złotych, natomiast uczestnikowi postępowania M. M. (1) kwotę 318,08 złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., stosując wyrażoną w nim zasadę, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Sąd nie znalazł podstaw, aby odstąpić od ogólnej reguły obowiązującej w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z którą każdy z uczestników postępowania powinien ponieść koszty związane ze swym udziałem w sprawie.