Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 13 grudnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jakub Błesiński

Protokolant: sekretarz sądowy Paula Milewska

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2024 roku na rozprawie

sprawy z wniosku P. L. i małoletniej A. S. (1) reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową A. S. (2)

z udziałem I. K.

o stwierdzenie nabycia spadku po J. L.

I.  stwierdza, że spadek po J. L. (PESEL (...)) s. J. i J. z domu K., zmarłym w dniu 05.04.2020 r. w P., ostatnio stale zamieszkałym w W., na podstawie ustawy nabyły:

-

córka I. K. c. J. B. i B. K. z domu A., ur. (...) w W. – w udziale 1/2 części,

-

córka P. L. c. J. B. i B. K. z domu A., ur. (...) w W. – w udziale 1/2 części;

II.  stwierdza, że przedmiot zapisu windykacyjnego w postaci:

1.  prawa własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku mieszkalnym numer (...) przy ulicy (...) w R., dla którego w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej, po J. L. (PESEL (...)) s. J. i J. z domu K., zmarłym w dniu 05.04.2020 r. w P., ostatnio stale zamieszkałym w W., na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego przed notariuszem K. T. w dniu 19 marca 2020 roku za numerem Repertorium A. (...), otwartego i ogłoszonego w niniejszej sprawie w dniu 10.11.2021 r., nabyła córka I. K. w całości,

2.  prawa własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w obrębie W., gmina R., powiat (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...), oraz prawa własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w obrębie W., gmina R., powiat (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...), po J. L. (PESEL (...)) s. J. i J. z domu K., zmarłym w dniu 05.04.2020 r. w P., ostatnio stale zamieszkałym w W., na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego przed notariuszem K. T. w dniu 19 marca 2020 roku za numerem Repertorium A. (...), otwartego i ogłoszonego w niniejszej sprawie w dniu 10.11.2021 r., nabyła córka P. L. w całości;

II.  nakazuje pobrać od uczestniczki postępowania I. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 7 637,24 zł (siedem tysięcy sześćset trzydzieści siedem złotych 24/100) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo pokrytych z budżetu Skarbu Państwa.

III.  orzeka, iż zainteresowani ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Sygn. akt I Ns 92/21

UZASADNIENIE

Małoletnia A. S. (1) - zastąpiona przez przedstawicielkę ustawową A. S. (2) - wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po swoim ojcu J. L. zmarłym 5 kwietnia 2020 roku w P., ostatnio przed śmiercią stale zamieszkałym w W..

Wnioskodawczyni wskazała, że w chwili śmierci spadkodawca był rozwiedziony. Ze związku małżeńskiego z B. A.-L. pozostawił dwie córki: P. L. i I. K.. Spadkodawca miał jeszcze dziecko pozamałżeńskie – wnioskodawczynię A. S. (1). Spadkodawca pozostawił dwa testamenty: holograficzny sporządzony w dniu 11 lutego 2014 roku oraz notarialny sporządzony 19 marca 2020 roku.

Wnioskodawczyni wniosła o stwierdzenie, że spadek po J. L. na podstawie ww. testamentów nabyły osoby w tych testamentach powołane do spadku.

Z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po J. L. wystąpiła również P. L.. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I Ns 376/21. Wnioskodawczyni wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po J. L. na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego 19 marca 2020 roku.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 13 października 2021 roku, obie ww. sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Uczestniczka postępowania I. K. co do zasady przychyliła się do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Zakwestionowała ważność testamentu notarialnego. Zdaniem uczestniczki, w dacie sporządzenia tego testamentu spadkodawca znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Znajdował się bowiem w fazie terminalnej choroby nowotworowej, w związku z którą przyjmował różnego rodzaju leki, w tym morfinę.

W dniu 10 listopada 2021 roku Sąd Rejonowy w Piszu dokonał otwarcia i ogłoszenia testamentu holograficznego i testamentu notarialnego spadkodawcy J. L..

Sąd ustalił, co następuje:

Spadkodawca J. L. zmarł 5 kwietnia 2020 roku w P.. Ostatnio przed śmiercią stale zamieszkiwał w W. w gminie R..

W chwili śmierci spadkodawca był rozwiedziony.

Ze związku małżeńskiego z B. A.-L., spadkodawca pozostawił dwie córki: P. L. i I. K.. Spadkodawca miał jeszcze dziecko pozamałżeńskie – A. S. (1).

Innych dzieci, w tym pozamałżeńskich, przysposobionych, bądź takich które zmarły, spadkodawca nie miał.

P. L., I. K. i A. S. (1) nie odrzuciły spadku i nie zrzekły się dziedziczenia po ojcu.

(okoliczności bezsporne, dowód: odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy k. 8; odpisy skrócone aktów urodzenia wnioskodawczyń i uczestniczki postępowania k. 8; odpis skrócony aktu małżeństwa uczestniczki I. K. k. 6 akt sprawy I Ns 376/21 Sądu Rejonowego w Piszu; zapewnienie spadkowe k. 42-42v)

W dniu 11 lutego 2014 roku J. L. sporządził testament holograficzny, w którym dokonał zapisu windykacyjnego. Postanowił, że z chwilą otwarcia spadku:

- jego siostra B. L. nabywa „mieszkanie przy ulicy (...)”,

- jego córka P. L. nabywa „dom w W.” oraz „samochód L. (...) nr rej. (...)”

- jego córki P. L. i I. K. nabywają na współwłasność w udziale po ½ części „dwie działki w W. o łącznej powierzchni 3,83 ha”,

- jego córka A. S. (1) nabywa „kwotę 15 000 złotych”.

Nadto spadkodawca w testamencie tym oświadczył, że nakłada na swoją córkę P. L. obowiązek zapłaty na rzecz I. K. kwoty 50 000 złotych „w ramach równoważenia za dom”.

(dowód: testament holograficzny k. 39-39v)

W dniu 19 marca 2020 roku J. L. sporządził testament przed notariuszem K. T., Repertorium A. numer (...), w którym w § 1 dokonał zapisu windykacyjnego. Postanowił, że z chwilą otwarcia spadku:

- jego córka I. K. nabywa prawo własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku mieszkalnym numer (...) przy ulicy (...) w R., dla którego w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...), wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej,

- jego córka P. L. nabywa prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w obrębie W., gmina R., powiat (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...), oraz prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), położonej w obrębie W., gmina R., powiat (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...).

W § 2 testamentu notarialnego spadkodawca oświadczył, że wkłada na P. L., jako zapisobiercę, obowiązek jednorazowego świadczenia pieniężnego na rzecz I. K. w kwocie 150 000 złotych, w ramach wyrównania udziałów w spadku, w terminie trzech miesięcy od otwarcia spadku po J. L..

W § 3 testamentu notarialnego spadkodawca oświadczył, że wydziedzicza swoją córkę A. S. (1), ponieważ nie utrzymuje ona z nim żadnych kontaktów rodzinnych, nie wykazuje zainteresowania jego osobą, nie interesuje się stanem jego zdrowia, postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego nie dopełniając względem niego obowiązków rodzinnych, zerwała z nim więzy rodzinne i uczuciowe. Spadkodawca oświadczył, że nie przebacza córce A. S. (1) tych zachowań.

(dowód: testament notarialny k. 23)

W chwili sporządzania ww. testamentu notarialnego, J. L. miał 74 lata i cierpiał na rozsianą w otrzewnej chorobę nowotworową, w związku z którą przebywał na oddziale medycyny paliatywnej Szpitala (...) w P.. Został zdyskwalifikowany z dalszej diagnostyki i leczenia onkologicznego. Świadomy zaawansowania choroby nowotworowej, sam zadzwonił do notariusza K. T., z którym umówił się na sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego.

W chwili sporządzania ww. testamentu notarialnego, J. L. miał zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli, rozpoznania znaczenia swoich czynów oraz skutków złożonego oświadczenia woli. Nie cierpiał na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia czynności psychicznych, nawet przemijające.

(dowód: dokumentacja zeznania świadka K. T. k. 55-55v; opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. C. k. 76-81v; opinia zespołu biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii z Instytutu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. k. 167-186; dokumentacja medyczna spadkodawcy k. 110,113, 114, 117-120)

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z art. 677 § 1 k.p.c. sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy.

Sąd nie jest związany żądaniem wnioskodawcy, a także zgodnym żądaniem wszystkich uczestników postępowania co do osób, na których rzecz ma nastąpić stwierdzenie nabycia spadku. O tym bowiem Sąd orzeka samodzielnie i zgodnie z przepisami prawa oraz wynikami postępowania dowodowego.

Przepis art. 677 § 2 k.p.c. stanowi, że w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdzi także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego oznaczając przedmiot tego zapisu.

Przyjmuje się, że złożony wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, w przypadku, w którym podstawą dziedziczenia jest testament notarialny zawierający zapis windykacyjny, mieści w sobie wniosek o stwierdzenie zapisu windykacyjnego (teza 43 do komentarza do art. 677 k.p.c., red. Osajda 2018, Legalis).

Powołanie do spadku może wynikać z ustawy albo z testamentu (art. 926 § 1 k.c.). Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 k.c.). Kolejność dziedziczenia określają przepisy art. 932-935 k.c. Jak wynika z art. 931 § 1 zd. 1 k.c., w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych.

Artykuł 926 § 2 k.c. wyraża generalną zasadę, iż powołanie do dziedziczenia z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Zasada ta zabezpiecza pełną realizację swobody w dysponowaniu majątkiem na wypadek śmierci. Testamentowy tytuł powołania do spadku wyłącza - z zastrzeżeniem wyjątku określonego w art. 926 § 3 k.c. - powołanie z ustawy, także wówczas, gdy osoby powołane w testamencie należą do kręgu spadkobierców ustawowych.

Okoliczności faktyczne sprawy w zakresie kręgu spadkobierców J. L., Sąd ustalił na podstawie zapewnienia spadkowego złożonego przez wnioskodawczynię P. L., znajdującego potwierdzenie w przedłożonych aktach stanu cywilnego. Dowody te Sąd ocenił jako w pełni wiarygodne, jako że ich prawdziwość nie nasuwała jakichkolwiek wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron niniejszego postępowania.

W sprawie bezspornie ustalono, że spadkodawca pozostawił dwa testamenty: holograficzny sporządzony 11 lutego 2014 roku oraz notarialny sporządzony 19 marca 2020 roku. Nie budziła wątpliwości Sądu wiarygodność tych testamentów.

Oba testamenty spadkodawcy zawierają zapis windykacyjny. Należało zatem ustalić, czy treść ostatniego testamentu (notarialnego) nie pozostaje w sprzeczności z treścią testamentu holograficznego i czy testament notarialny nie stanowi odwołania testamentu holograficznego.

W myśl art. 943 k.c. spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Przede wszystkim może ono polegać na przekreśleniu (testamentu albo niektórych zawartych w nim postanowień) i opatrzeniu przekreślenia podpisem i datą dokonania oraz stwierdzeniem o odwołaniu. Zgodnie z art. 946 k.c. odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź też wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

W ocenie Sądu, sporządzonym w dniu 19 marca 2020 roku testamentem notarialnym, spadkodawca odwołał cały testament holograficzny. Treść testamentu notarialnego pozostaje bowiem w całkowitej sprzeczności z testamentem holograficznym. Przedmiot zapisu windykacyjnego w postaci stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ulicy (...) w R., nabyła – zgodnie z nowym testamentem – córka spadkodawcy I. K., a nie siostra spadkodawcy, zaś przedmiot zapisu windykacyjnego w postaci dwóch nieruchomości położonych w W. (działki nr (...), o łącznej powierzchni 3,75 ha, nabyła – zgodnie z nowym testamentem – córka spadkodawcy P. L. w całości, nie zaś córki P. L. i I. K. w udziale po ½ części. Odnośnie zawartego w testamencie holograficznym zapisu, którego przedmiotem był „dom w W.”, Sąd na podstawie wglądu do ksiąg wieczystych ustalił, że to wspomniana wyżej nieruchomość stanowiąca działkę gruntu o nr geod. (...) jest zabudowana. W dacie sporządzenia testamentu notarialnego, spadkodawca nie był właścicielem innej zabudowanej nieruchomości, nieruchomości lokalowej czy budynkowej położonej w W.. Z ustaleń Sądu wynika również, że w dacie sporządzenia testamentu notarialnego spadkodawca nie posiadał pojazdu wskazanego w testamencie holograficznym. Nadto, w nowym testamencie notarialnym, spadkodawca wydziedziczył swoją małoletnią córkę A. S. (1), na rzecz której w testamencie holograficznym dokonał zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem była kwota 15 000 złotych.

Zgodnie z art. 1008 k.c., spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć osobę uprawnioną do zachowku – to jest: zstępnych, małżonka i rodziców – jeżeli:

1)  wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2)  dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3)  uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie to jedna z instytucji prawnych, której zastosowanie skutkuje wykluczeniem danego spadkobiercy od dziedziczenia. W judykaturze wskazuje się, iż uporczywym niedopełnieniem obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, będącym podstawą wydziedziczenia w rozumieniu art. 1008 pkt 3 k.c. jest długotrwałe lub wielokrotne (uporczywe) zaniedbywanie potrzeb materialnych i emocjonalnych spadkodawcy. W szczególności więc wskazuje się tu na niealimentację, gdy spadkodawca znajduje się w niedostatku, jak też na brak wsparcia i opieki w chorobie oraz długotrwały brak utrzymywania kontaktów rodzinnych i nieinteresowanie się jego sprawami.

Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z testamentu (art. 1009 k.c.). Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył (art. 1010 § 1 k.c.).

Osoba wydziedziczona nie może zostać spadkobiercą ustawowym i traktowana jest tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Wydziedziczony członek rodziny nie jest uprawniony ani do dziedziczenia, ani do zachowku.

W ocenie Sądu, w testamencie notarialnym sporządzonym 19 marca 2020 roku spadkodawca skutecznie i zgodnie z prawem wydziedziczył swoją córkę A. S. (1). Wskazał przy tym przyczynę wydziedziczenia (uporczywe nie dopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych) oraz oświadczył, że córce tej nie przebacza. Wobec tego, wnioskodawczynię A. S. (1) należało potraktować tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku po ojcu. W dacie otwarcia spadku, A. S. (1) była małoletnia, nie posiadała zstępnych.

Uczestniczka postępowania I. K. zakwestionowała ważność sporządzonego przez spadkodawcę testamentu notarialnego, powołując się na spowodowany chorobą nowotworową stan spadkodawcy wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Zarzut powyższy nie znajduje potwierdzenia w zgromadzonym w niniejszej sprawie materiale dowodowym.

Przesłuchany w charakterze świadka notariusz K. T. zeznał, że mimo trwającej pandemii, jako organ zaufania publicznego nie miał problemu z wejściem na oddział paliatywny, na którym hospitalizowany był spadkodawca. Wskazał, że personel medyczny był o tej wizycie uprzedzony przez spadkodawcę. W ramach procedur covidowych świadek otrzymał specjalny strój i maseczkę. Podał, że spadkodawca sam do niego zadzwonił, poprosił o przyjście i sporządzenie testamentu. Świadek zeznał, że nie miał żadnych wątpliwości co do świadomości i stanu psychicznego spadkodawcy. Stan psychofizyczny spadkodawcy był bardzo dobry, był on w pełni zorientowany i zdeterminowany, żeby sporządzić testament o takiej, a nie innej treści.

Sąd nie miał wątpliwości, by zeznania powyższe uznać za wiarygodne, tym bardziej, że znalazły one potwierdzenie w opiniach powołanych w sprawie biegłych sądowych, o czym będzie mowa poniżej.

Oceny ważności testamentu notarialnego z dnia 19 marca 2000 roku, Sąd dokonał na podstawie dwóch opinii biegłych sądowych.

Biegły sądowy z zakresu psychiatrii J. C. (2) w sporządzonej na piśmie opinii stwierdził, że w chwili sporządzania testamentu notarialnego, spadkodawca J. L. miał zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli, rozpoznania znaczenia swoich czynów oraz skutków złożonego oświadczenia woli. Nie cierpiał na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia czynności psychicznych, nawet przemijające.

Następnie, wobec zarzutów podniesionych przez pełnomocnika uczestniczki i pełnomocnika małoletniej wnioskodawczyni, do akt sprawy załączona została dokumentacja medyczna spadkodawcy, która była przedmiotem dogłębnej analizy biegłych sądowych z zakresu psychologii i psychiatrii z Instytutu (...) - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., którzy także stwierdzili, że w chwili sporządzania testamentu notarialnego spadkodawca nie znajdował się w stanie wyłączającym zdolność do świadomego lub swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia swojej woli.

Sąd w pełni podziela obie opinie biegłych sądowych, które są logiczne i spójne. Biegli w sposób bardzo dokładny omówili wszystkie okoliczności, które doprowadziły ich do określonych wniosków co do zdolności testowania J. L.. W sposób logiczny i przejrzysty uzasadnili swoje stanowisko. Nie sposób w opiniach biegłych odnaleźć jakichś błędów czy nieścisłości. Nadto, opinia biegłych z Instytutu (...) nie była kwestionowana przez uczestników niniejszego postępowania. W konsekwencji należy, zdaniem Sądu, przyjąć, że skoro w chwili sporządzania testamentu notarialnego spadkodawca nie pozostawał w stanie wyłączonej świadomości lub swobody, to testament ten jest ważny.

Zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem, stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli charakteryzuje się brakiem rozeznania, niemożnością zrozumienia posunięć własnych i innych osób, niezdawaniem sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Oświadczenie woli testatora jest natomiast swobodne, jeżeli spadkodawca nie kieruje się motywami intelektualnymi lub pobudkami uczuciowymi, mającymi charakter chorobowy, nie pozostaje pod dominującym wpływem czyjejkolwiek sugestii i zachowuje wewnętrzne poczucie swobody postępowania. W wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. wydanym w sprawie IV CSK 7/05 Sąd Najwyższy podkreślił, że stan wyłączający świadomość to - najogólniej rzecz ujmując - brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i zachowań innych osób, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Stan taki musi przy tym wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła.

Sformułowanie art. 82 k.c. wskazuje, że wada oświadczenia woli określona w tym przepisie obejmuje dwa różne stany faktyczne, które mogą występować samodzielnie, trzeba jednak zauważyć, że granica między stanem wyłączającym świadome powzięcie decyzji, a stanem wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest bardzo płynna. Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie zostały zakłócone przez destrukcyjne czynniki wynikające z właściwości psychiki czy procesu myślowego osoby składającej oświadczenie woli. Stan wyłączający swobodę musi również wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej. Tak pojmowanemu brakowi swobody towarzyszyć będzie natomiast najczęściej także pewne ograniczenie świadomości. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania (podobnie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r. w sprawie I CSK 115/11).

Podkreślić należy, że brak jest choćby przykładowego wskazania przyczyn wyłączających stan świadomości albo swobody, co wskazuje na intencję ustawodawcy w zakresie ochrony spadkodawcy. Stan ten może zatem wynikać z jakichkolwiek przyczyn, np. niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub innego rodzaju, choćby przemijających, zaburzeń czynności psychicznych (np. upojenia alkoholowego, wysokiej gorączki, hipnozy, obłożnej choroby, starczego wieku, agonii). W każdym przypadku jednak chodzi o przyczynę wewnętrzną, umiejscowioną po stronie testatora, nie zaś wynikłą wyłącznie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta sporządzała testament.

Jak słusznie zauważyli biegli z Instytutu (...), w niniejszej sprawie brak jest jakichkolwiek danych, aby spadkodawca leczył się w przeszłości psychologicznie czy psychiatrycznie, aby był osobą labilną psychicznie, ani, aby ktoś wywierał na niego presję. Notariusze często mają do czynienia z osobami starszymi, chorymi, sporządzającymi testamenty. Spadkodawca w chwili sporządzenia testamentu przebywał na szpitalnym oddziale paliatywnym. Gdy więc notariusz powziął jakąkolwiek wątpliwość co do stanu spadkodawcy, miałby możliwość skonsultowania tych wątpliwości/obaw z personelem medycznym. Sama sytuacja choroby nowotworowej, przebywanie w szpitalu nie powodują zaburzeń sprawczości i zmiany umiejscowienia kontroli. Jak wynika z zeznań świadka K. T., spadkodawca sam zadzwonił do notariusza i poprosił go o spotkanie w celu sporządzenia testamentu.

W ocenie Sądu, sporządzony przez spadkodawcę testament notarialny nie stanowi powołania do całego spadku w trybie art. 961 k.c., lecz zapis windykacyjny.

O ile bowiem także w przypadku testamentu notarialnego z powołaniem do rzeczy nie jest wykluczone zastosowanie art. 961 k.c., o tyle nie może być mowy o zastosowaniu art. 961 k.c. w sytuacji, gdy w testamencie notarialnym wskazano jeden z przedmiotów takiego zapisu wymienionych enumeratywnie w art. 981 ¹ § 2 k.c. i ponadto takiemu rozrządzeniu towarzyszy po pierwsze użycie sformułowania, że jest to zapis windykacyjny lub po drugie opisowe lecz jednoznaczne ujęcie językowe tego, że wolą testatora jest, by wskazana przez niego osoba nabyła dany przedmiot od razu w momencie otwarcia spadku po tym testatorze. Jedynie w braku któregoś z powyższych sformułowań trzeba będzie uznać, że mimo sporządzenia testamentu w formie notarialnej mamy do czynienia nie z zapisem windykacyjnym lecz z zapisem zwykłym lub testamentem w wyniku zastosowania normy z art. 961 k.c. Jest tak dlatego, że art. 961 k.c. zgodnie z jego treścią ma zastosowanie jedynie w razie wątpliwości (teza 3. do komentarza do art. 981 ⁵ k.c. red. Gniewek 2019, Legalis). Zestawienie treści testamentu notarialnego sporządzonego przez spadkodawczynię z treścią art. 981 ¹ § 1 i 2 k.c. pokazuje, że treść testamentu jest powtórzeniem treści art. 981 ¹ § 1 k.c. i obejmuje jedno z praw opisanych w jego § 2, a zatem nie może być mowy o tym, że jest on testamentem w rozumieniu art. 961 k.c., lecz zapisem windykacyjnym.

Mając na uwadze treść złożonego w niniejszej sprawie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, a także przytoczone powyżej stanowisko doktryny i obowiązujące przepisy, Sąd miał zatem obowiązek stwierdzić nabycie spadku i zapisu windykacyjnego po spadkodawcy J. L..

W związku z powyższym, w oparciu o art. 1025 k.c. i powołane wyżej przepisy, Sąd Rejonowy w pkt I. postanowienia z dnia 13 grudnia 2024 roku stwierdził, że spadek po J. L. na podstawie ustawy nabyły jego córki: I. K. i P. L. w udziale po ½ części.

Z zapewnienia spadkowego odebranego od wnioskodawczyni wynika, że wymienione wyżej spadkobierczynie nie podlegały ustawowemu wyłączeniu od dziedziczenia z tytułu odrzucenia spadku, zrzeczenia się go bądź uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.

Na podstawie art. 677 § 2 k.p.c. i art. 981 ¹ k.c., w punkcie II. postanowienia z dnia 13 grudnia 2024 roku Sąd Rejonowy stwierdził nabycie zapisu windykacyjnego zgodnie z wolą spadkodawcy wyrażoną w testamencie notarialnym sporządzonym 19 marca 2020 roku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł stosownie do treści art. 520 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem każdy z uczestników postępowania nieprocesowego ponosi koszty postępowania związane ze swoim uczestnictwem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez Sąd, na jego wniosek lub z urzędu. Sąd nie uznał za słuszne skorzystania z wyjątków od powyższej zasady, jakie oferują § 2 i § 3 cytowanego przepisu.

Koszt wynagrodzenia powołanych w sprawie biegłych sądowych z zakresu psychologii i psychiatrii wyniósł łącznie 7 510,26 złotych i tymczasowo pokryty został z budżetu Skarbu Państwa, podobnie jak koszt pozyskania kserokopii dokumentacji medycznej spadkodawcy (126,98 zł).

Mając na uwadze nieprocesowy charakter sprawy i przytoczoną wyżej treść art. 520 § 1 k.p.c., na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 755), Sąd nakazał pobrać od uczestniczki I. K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu łącznie kwotę 7 637,24 złotych (7 510,26 zł + 126,98 zł) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa.