Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2025 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Łukaszewicz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anita Topa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 września 2025 roku

sprawy z powództwa T. G. (1)

przeciwko A. G.

o ochronę służebności

o r z e k a:

I.  Nakazuje pozwanej A. G., aby dopuściła powódkę T. G. (1) do wykonywania służebności osobistej poprzez wydanie powódce T. G. (1) jednego pokoju od strony północnej, kuchni, łazienki w budynku mieszkalnym położonym w (...), posadowionym na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...) oraz jednego zasieku znajdującego się w stodole posadowionej na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...) – wraz z kluczami do wszystkich zamków w drzwiach wejściowych do tych pomieszczeń oraz kluczem do furtki wejściowej.

II.  Nakazuje pobrać od pozwanej A. G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 750,00 zł (siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem opłaty sądowej od pozwu.

III.  Zasądza od pozwanej A. G. na rzecz powódki T. G. (1) kwotę 4 428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez ustanowionego z urzędu adwokata T. K. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Magdalena Łukaszewicz

Sygn. akt I C 303/25

UZASADNIENIE

T. G. (1) wystąpiła z powództwem przeciwko A. G. o nakazanie pozwanej, aby dopuściła powódkę T. G. (1) do korzystania z nieruchomości, położonej w (...), dla której prowadzona jest przez Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych księga wieczysta nr (...) w zakresie ustanowionej na jej rzecz w dniu 3 marca 2000 roku służebności osobistej poprzez:

a)  wydanie powódce jednego pokoju od strony północnej domu mieszkalnego wspólnych: kuchni i łazienki oraz jednego zasieku znajdującego się w stodole wraz z kluczami do wszystkich zamków w drzwiach wejściowych do tych pomieszczeń,

b)  wydanie powódce klucza do furtki wejściowej.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że umową darowizny zawartą w formie aktu notarialnego z 3 marca 2000 roku REP (...) numer (...) K. i T. małżonkowie G. darowali synowi T. G. (2) gospodarstwo rolne, położone we wsi Ł., gmina P., składające się z działek gruntu oznaczonych numerami (...), (...), (...) o obszarze 14 ha 57 arów. W § (...) wymienionej umowy T. G. (2) oświadczył, że na życzenie darczyńców ustanowia nieodpłatnie na ich rzecz dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z jednego pokoju od strony północnej domu mieszkalnego, wspólnych: kuchni i łazienki oraz jednego zasieku znajdującego się w stodole, a także dożywotnie użytkowanie nieruchomości z tym, że wykonywanie tego użytkowania ograniczać się będzie do 90 arów działki gruntu nr (...).

W kwietniu 2022 roku T. G. (2) zmarł, zaś właścicielem przedmiotowej nieruchomości stała się jego córka A. G..

Pozwana zdecydowała nie dopuścić babci do korzystania z odziedziczonej przez siebie nieruchomości. Wymieniła zamki w drzwiach wejściowych. Powódka na skutek działań pozwanej musiała zamieszkać u swojej rodziny. Ponadto nie miała możliwości zabrania swoich rzeczy osobistych z nieruchomości.

W odpowiedzi na pozew pozwana A. G. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana wskazała, że okoliczności dotyczące niedopuszczenia powódki do korzystania z nieruchomości są nieprawdziwe i stanowią próbę wykreowania konfliktu, który faktycznie nie miał miejsca.

Pozwana podała, że T. G. (1) zamieszkiwała w przedmiotowej nieruchomości do 2015 roku. Niedługo po śmierci swojego męża, wyprowadziła się do nowo poznanego partnera, z którym zamieszkała i z którym pozostaje do dziś. Od momentu jej wyprowadzki T. G. (2), zamieszkiwał na nieruchomości razem ze swoim bratem i jego żoną. Po śmierci T. G. (2) brat wraz z żoną opuścili nieruchomość.

A. G. nie widzi żadnych przeszkód, aby powódka korzystała z przysługującej jej służebności. Podkreśliła, że w nieruchomości obecnie nikt nie zamieszkuje, prąd został odłączony, a budynek wymaga nakładów i prac adaptacyjnych, aby nadawał się do stałego zamieszkania.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 3 marca 2000 roku przed notariuszem W. G., K. G. i T. G. (1) zwarli ze swoim synem T. G. (2) umowę darowizny, na mocy której małżonkowie G. przekazali swojemu synowi zabudowane gospodarstwo rolne, położone we wsi Ł., gmina P., składające się z działek gruntu oznaczonych numerami (...), (...), (...) o obszarze 14 ha 57 arów, dla którego Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...).

Na podstawie wymienionej umowy T. G. (2), na życzenie darczyńców, ustanowił nieodpłatnie na ich rzecz dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z jednego pokoju od strony północnej domu mieszkalnego, wspólnych: kuchni i łazienki oraz jednego zasieku znajdującego się w stodole, a także dożywotnie użytkowanie nieruchomości z tym, że wykonywanie tego użytkowania ograniczać się będzie do 90 arów działki gruntu nr (...).

(dowód: odpis umowy darowizny k. 7-9, odpis treści księgi wieczystej k. 14-16)

W dniu 15 kwietnia 2022 T. G. (2) zmarł. Spadkobierczynią po T. G. (2) jest jego córka A. G.. Jest ona obecnie jedynym właścicielem nieruchomości.

T. G. (1), chcąc powrócić na nieruchomość i korzystać ze swojej służebności pismem z 26 maja 2023 roku złożyła wniosek do tutejszego Sądu, III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, gdyż małoletnia wówczas pozwana miała odmówić swojej babci, T. G. (1), korzystania z uprawnienia.

(bezsporne, dowód: odpis skrócony aktu zgonu k. 10)

T. G. (1) uprzednio mieszkała u swojego syna w B.. Następnie wyprowadziła się do swojego partnera. Pomimo zamieszkiwania u partnera próbowała kontaktować się z A. G. oraz upominała się o klucze do budynku mieszkalnego objętego służebnością.

A. G. nie chce przekazać kluczy swojej babci T. G. (1), ponieważ obawia się, że zamieszka tam jej ciotka B. P., z którą jest skonfliktowana.

W budynku od około 3 lat nikt nie mieszka.

T. G. (1) przebywa obecnie w szpitalu.

(dowód: zaświadczenie lekarskie k. 46 fotografie k. 47-51, zeznania świadka E. J. e-protokół z 11.09.202r. [00:10:46], [00:14:26], k. 52v, zeznania pozwanej A. G. e-protokół z 11.09.2025r. [ 00:18:09], [00:20:45] k. 52v-53)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Służebność osobista jest ograniczonym prawem rzeczowym unormowanym w przepisach art. 296-305 k.c. Natomiast do ochrony służebności osobistej należy sięgnąć do przepisu art. 251 k.c. stanowiącym, że do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. Przepis ten odsyła m.in. do przepisu art. 222 § 2 k.c. stanowiącym, że przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Na podstawie zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości, że powódka jest uprawniona z tytułu służebności osobistej mieszkania. Przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe zostało ustanowione przez poprzednika prawnego pozwanej na rzecz powódki na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 3 marca 2003 roku.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób uznać, aby stosownie do art. 293 § 1 k.c. w zw. z art. 297 k.c. ww. służebność mieszkania wygasła w stosunku do powódki na skutek niewykonywania przez nią tego prawa przez okres 10 lat. Jak bowiem wynika z zeznań pozwanej, powódka wyprowadziła się z przedmiotowej nieruchomości około 3 lat temu. Zatem niewątpliwie do dnia wyrokowania nie upłynął termin o jakim mowa w art. 293 § 1 k.c.

Przesądziwszy powyższe, w dalszej kolejności należało rozważyć, czy pozwana faktycznie włada przedmiotową nieruchomością. Zważyć bowiem należy, iż odpowiednie zastosowanie przepisu art. 222 § 1 k.c. do ochrony ograniczonych praw rzeczowych oznacza, że uprawnionemu z tytułu służebności mieszkania służy roszczenie o wydanie nieruchomości obciążonej służebnością przeciwko każdemu, kto faktycznie włada nieruchomością.

A. G., jako właścicielka, posiada klucze do budynku oraz furtki wejściowej i to ona dysponuje przedmiotową nieruchomością.

Pozwana, mimo że deklaratywnie nie sprzeciwia się służebności, realnie utrudnia jej wykonywanie poprzez odmowę wydania kluczy i uniemożliwienie dostępu do pomieszczeń objętych służebnością.

Zgodnie z treścią art. 296 § 1 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Tak więc służebność osobista polega na tym, że oznaczona osoba fizyczna może korzystać w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości. W przedmiotowej sprawie zakres ten został jasno określony w umowie darowizny zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 3 marca 2000 roku i obejmuje korzystanie z konkretnych pomieszczeń w budynku mieszkalnym (pokój, kuchnia, łazienka) oraz z jednego zasieku w stodole.

Fakt, że budynek nie był przez ostatnie lata zamieszkały, nie posiada podłączonego prądu i bieżącej wody, nie może być podstawą do odmowy realizacji służebności. Służebność nie została uzależniona w umowie od stanu technicznego nieruchomości.

Nie można akceptować sytuacji, w której właściciel nieruchomości sam doprowadza ją do stanu nieużywalności (poprzez brak remontów i odłączenie mediów), a następnie powołuje się na ten stan jako uzasadnienie dla odmowy dopuszczenia uprawnionego do korzystania ze służebności. Takie działanie nosiłoby znamiona obejścia prawa i sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.), a nadto prowadziłoby do iluzoryczności prawa służebności, co nie może być zaakceptowane przez Sąd.

Podkreślenia wymaga to, że powódka nigdy nie zrezygnowała z przysługującej jej służebności mieszkania. Powódka zwracała się do pozwanej o klucze. Ponadto, próbując wpłynąć na decyzję, wówczas jeszcze małoletniej, pozwanej, powódka złożyła do tutejszego Sądu wniosek o wgląd w sytuację wychowawczą pozwanej. Decyzję o złożeniu takiego wniosku można odczytywać jako wręcz desperacką próbę odzyskania możliwości mieszkania w przedmiotowej nieruchomości.

Ewentualne obawy pozwanej, że powódka udostępni pomieszczenia osobie trzeciej, z którą pozwana jest skonfliktowana, są subiektywne i niepoparte dowodami. Co więcej, nawet gdyby powódka dopuściła się naruszenia warunków wykonywania służebności (np. poprzez nieuprawnione udostępnienie nieruchomości osobie trzeciej), to nie oznacza to, że właściciel może samowolnie uniemożliwiać korzystanie ze służebności. W takim przypadku przysługują mu ustawowe środki ochrony (np. roszczenie o zaniechanie naruszeń lub o uregulowanie sposobu wykonywania służebności), które powinien realizować w drodze odrębnego postępowania sądowego.

Nie można dopuścić, aby właściciel nieruchomości arbitralnie, wyłącznie na podstawie własnych przypuszczeń i emocjonalnych ocen, decydował, czy uprawniony może korzystać ze służebności. Taka praktyka byłaby sprzeczna z zasadą pewności prawa i stabilności stosunków cywilnoprawnych.

Nadto, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd zasądził od pozwanej A. G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 750 złotych, tytułem opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powódka była zwolniona.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w oparciu o przepis § 8 pkt 5) i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 763 z późn. zm.) oraz art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W tym przypadku jest to kwota 3 600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego podwyższona o kwotę podatku od towarów i usług tj. 828 złotych.

sędzia Magdalena Łukaszewicz