Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2022 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Anna Gajewska

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 maja 2022 r. w P.

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

o r z e k a

I.  Zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwotę 740,71 zł (siedemset czterdzieści złotych 71/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 18.10.2021r. do dnia zapłaty.

II.  Zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

III.  Nakazuje pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 100 zł (sto złotych) tytułem opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa.

UZASADNIENIE

Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w W. wytoczył powództwo przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 740,71 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 18 października 2021 roku do dnia zapłaty. Nadto, powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest on zarządcą drogi krajowej nr (...). W dniu 31 sierpnia 2021 roku na drodze tej, na odcinku O. – M. od km 81+100 do km 81+860, po lewej stronie, doszło do zanieczyszczenia nawierzchni jezdni olejem napędowym wyciekłym z autobusu komunikacji publicznej marki V. (...) o nr rej. (...) kierowanym przez A. T.. Jak ustaliła Komenda Powiatowa Policji w P., z powodu awarii technicznej ww. pojazdu, doszło do rozszczelnienia układu paliwowego, a w konsekwencji do wycieku oleju napędowego od G. przez O. aż do miejscowości M.. Wymieniony pojazd posiadał ubezpieczenie OC w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Celem przywrócenia nawierzchni drogi do stanu niezagrażającego bezpieczeństwu w ruchu drogowym powód, nie posiadając specjalistycznej wiedzy, środków i kadry, w dniu 31 sierpnia 2021 roku zlecił T. D. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Usługi (...) T. D. oczyszczenie nawierzchni drogi nr (...) od km 81+100 do m. M. i neutralizację rozlanej substancji oleistej. Zlecenie ww. prac nastąpiło w ramach umowy nr (...).D-3. (...).1.2020 łączącej powoda z wykonawcą. W dniu 31 sierpnia 2021 roku wykonawca wykonał zleconą usługę i sporządził raport z działań interwencyjnych. Wynagrodzenie wykonawcy wyniosło 740,71 zł. W dniu 15 października 2021 roku wykonawca wystawił fakturę nr (...) na łączną kwotę 2 727,45 zł obejmującą również ww. kwotę 740,71 zł. Powód zapłacił należność wynikającą z ww. faktury przelewem bankowym w dniu 29 października 2021 roku. Przedmiotowa szkoda została zgłoszona pozwanemu pismem z 16 września 2021 roku. Decyzją z dnia 21 września 2021 roku pozwany odmówił przyznania odszkodowania, podnosząc w uzasadnieniu, że takie czynności, jak usunięcie (neutralizacja) z drogi porozlewanych płynów wchodzi w zakres ustawowych obowiązków zarządcy drogi. Natomiast w kolejnych pismach pozwany wskazał, że w sytuacji gdy skutkiem zdarzenia drogowego jest zanieczyszczenie lub skażenie środowiska, to zakład ubezpieczeń nie ponosi za nie odpowiedzialności w ramach ubezpieczenia OC.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany przyznał, że ubezpieczał posiadacza pojazdu marki V. (...) o nr rej. (...) w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Jednak zdaniem pozwanego, przedmiotowe roszczenie powoda jest bezzasadne, albowiem utrzymanie drogi i zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego, w tym usuwanie skutków kolizji drogowych czy innych incydentów, należy do obowiązków ustawowych powoda wynikających z przepisów ustawy z 21.03.1985r. o drogach publicznych i ustawy z 16.12.2005r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego. Na pokrycie kosztów związanych z usuwaniem skutków incydentów takich, jak przedmiotowy, powód otrzymuje środki, które corocznie ustalane są w ustawie budżetowej. Powtórne ich refinansowanie przez ubezpieczycieli komunikacyjnych powodowałoby, zdaniem pozwanego, bezpodstawne wzbogacenie zarządcy drogi.

Sąd ustalił, co następuje:

Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w W. jest zarządcą drogi krajowej nr (...).

W dniu 31 sierpnia 2021 roku na ww. drodze, na odcinku O. – M. od km 81+100 do km 81+860, po lewej stronie, doszło do zanieczyszczenia nawierzchni jezdni olejem napędowym wyciekłym z autobusu komunikacji publicznej marki V. (...) o nr rej. (...) kierowanym przez A. T.. Z ustaleń funkcjonariuszy Komendy Powiatowej Policji w P. wynikało, iż z powodu awarii technicznej ww. pojazdu, doszło do rozszczelnienia układu paliwowego, a w konsekwencji do wycieku oleju napędowego od G. przez O. aż do miejscowości M..

Na miejsce zdarzenia przybyła policja i trzy jednostki straży pożarnej. Funkcjonariusze straży pożarnej podjęli działania zmierzające do zutylizowania plam oleju i uszorstnienia nawierzchni jezdni, jednak bezskutecznie z uwagi na brak specjalistycznych środków. Dlatego w celu przywrócenia nawierzchni drogi do stanu niezagrażającego bezpieczeństwu w ruchu drogowym, tj. zapewniającego bezkolizyjne korzystanie z drogi przez jej użytkowników, zarządca w dniu 31 sierpnia 2021 roku zlecił oczyszczenie nawierzchni drogi nr (...) od km 81+100 do m. M. i neutralizację rozlanego oleju T. D. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą Usługi (...) T. D. z siedzibą w M.. Zlecenie ww. prac nastąpiło w ramach umowy nr (...).D-3. (...).1.2020 łączącej zarządcę z wykonawcą.

W dniu 31 sierpnia 2021 roku wykonawca wykonał zleconą usługę i sporządził raport z działań interwencyjnych. Wynagrodzenie wykonawcy wyniosło 740,71 zł.

W dniu 15 października 2021 roku wykonawca wystawił fakturę nr (...) na łączną kwotę 2 727,45 zł obejmującą również ww. kwotę 740,71 zł.

Zarządca uiścił należność wynikającą z ww. faktury przelewem bankowym w dniu 29 października 2021 roku.

W dacie powyższego zdarzenia, kierujący pojazdem marki V. (...) o nr rej. (...) objęty był ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej w (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W..

W dniu 17 września 2021 roku zarządca zgłosił szkodę ubezpieczycielowi, który decyzją z dnia 21 września 2021 roku odmówił przyznania odszkodowania uznając, że utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na drogach, w tym usuwanie z nawierzchni drogi skutków wycieku substancji ropopochodnych, wchodzi w zakres ustawowych obowiązków zarządcy drogi.

(okoliczności bezsporne, dowód: notatka informacyjna o zdarzeniu drogowym k. 45; umowa nr (...) k. 25-36; oferta wykonawcy k. 37-39v; raport z działań interwencyjnych k. 22-22v, 40-41; dokumentacja fotograficzna k. 46-49; faktura nr (...) k. 23; potwierdzenie przelewu k. 24; zgłoszenie szkody i druk zgłoszenia szkody k. 13, 14-16; decyzja ubezpieczyciela z 21.09.2021r. k. 18; zeznania świadków E. K. k. 76v i Z. D. k. 76v)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 34 § 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tj. Dz.U. z 2022r., poz. 621), z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Z kolei art. 38 ust. 1 pkt 4 ustawy stanowi, że zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska.

Z niekwestionowanych przez strony ustaleń Sądu wynika, że w dniu w dniu 31 sierpnia 2021 roku z pojazdu objętego ochroną ubezpieczeniową OC przez pozwanego, nastąpił wyciek oleju napędowego. Odcinek drogi, na którym doszło do wycieku, miał kilkadziesiąt kilometrów, od G. przez O. do m. M.. Funkcjonariusze straży pożarnej nie zdołali zneutralizować oleju. Wymagało to specjalistycznej wiedzy i środków, którymi zarządca drogi nie dysponował. Uzasadniało to zlecenie usunięcia oleju przez firmę zawodowo zajmującą się tego rodzaju zdarzeniami.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że plamy oleju zagrażały bezpieczeństwu w ruchu drogowym. W wyniku rozlania oleju, jezdnia nie zapewniała bezkolizyjnego przemieszczania się pojazdów. Stan jezdni był pogorszony w stosunku do chwili sprzed zdarzenia. Prowadził do konieczności podjęcia działań przywracających stan poprzedni tak, by użytkownicy drogi mogli bezpiecznie się nią poruszać.

Okoliczności te wskazują, że wyciek oleju silnikowego spowodował uszkodzenie mienia (nawierzchni drogi). Słowo „zniszczyć” oznacza, m.in. uczynić coś niezdatnym do użytku. Uszkodzenie rzeczy, to taka ingerencja w strukturę materialną rzeczy, która może powodować czasowe lub nawet trwałe ograniczenie jej dotychczasowych walorów użytkowych. Czynności podjęte przez firmę (...) miały na celu uczynienie miejsca zdarzenia zdatnym do użytku, poprzez usunięcie i neutralizację oleju silnikowego. Dlatego w ocenie Sądu Rejonowego uznać należało, że koszty powstałe z tego tytułu stanowią konsekwencje zniszczenia mienia, za które odpowiedzialność ponoszona jest na zasadzie art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych z ubezpieczenia OC.

W związku z tym, że za zniszczenie mienia odpowiada w ramach umowy ubezpieczenia OC zakład ubezpieczeń, uznać należało odpowiedzialność pozwanego w niniejszej sprawie. W tej sytuacji wykazane przez stronę powodową wydatki związane z uprzątnięciem jezdni mogą być uznane za wydatki poniesione w następstwie zdarzenia powodującego szkodę.

Dodatkowo należy zauważyć, że zgodnie z art. 22 ustawy z 14 grudnia 2012r. o odpadach, to sprawca zdarzenia komunikacyjnego co do zasady powinien płacić za sprzątanie drogi po zdarzeniu. W niniejszej sprawie był to kierujący samochodem marki V. (...) o nr rej. (...), który posiadał ubezpieczenie OC w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. Jak wskazano wyżej, wyciek oleju silnikowego spowodował uszkodzenie mienia (nawierzchni drogi), tym samym koszt uprzątnięcia drogi ostatecznie ponoszony jest przez ubezpieczyciela w ramach umowy OC sprawcy.

Również Sąd Najwyższy, w uchwale z dnia 20 stycznia 2022 roku w sprawie III CZP 9/22 stwierdził, że sprawca wypadku komunikacyjnego i zakład ubezpieczeń, z którym sprawca wypadku jest związany umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów, odpowiadają wobec zarządcy drogi za szkodę spowodowaną zanieczyszczeniami drogi płynami silnikowymi.

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że za przyjęciem odpowiedzialności sprawcy wypadku komunikacyjnego, a w konsekwencji także jego ubezpieczyciela za uszkodzenia i zabrudzenia drogi publicznej powstałe w związku z wypadkiem przemawiają przede wszystkim zasady prawa deliktowego. Zgodnie z art. 436 k.c. w zw. z art. 435 k.c., samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek w związku z ruchem tego pojazdu. Zakres podmiotowy potencjalnie poszkodowanych jest ukształtowany szeroko, gdyż nie jest w żaden sposób ograniczony. Jedynym ograniczeniem jest istnienie adekwatnego związku przyczynowego między zdarzeniem wyrządzającym szkodę a szkodą. Uszkodzenie drogi pozostaje w tego rodzaju związku z doprowadzeniem do wypadku komunikacyjnego, a zatem właściciel drogi mieści się w zakresie hipotezy normy wynikającej z powołanych przepisów. W omawianej sytuacji spełnione są także wszystkie przesłanki odpowiedzialności deliktowej. Czyn w postaci wyrządzenia szkody w mieniu właściciela drogi na skutek wypadku spowodowanego ruchem pojazdu – skutkującego koniecznością poniesienia kosztów na doprowadzenie drogi do stanu umożliwiającego korzystanie z niej w sposób do tego przewidziany - pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą. To bowiem ruch pojazdu wywołuje tego rodzaju szkodę. Popełniony czyn jest bezprawny, gdy sprawca narusza normy prawa o ruchu drogowym, które mają chronić innych uczestników ruchu drogowego, także przed niszczeniem dróg, co bezpośrednio godzi w bezpieczeństwo innych ich użytkowników.

Za przyjęciem odpowiedzialności sprawcy wypadku, a w konsekwencji także jego ubezpieczyciela, przemawiają także, zdaniem Sądu Najwyższego, względy aksjologiczne i racjonalne. Zajęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do wniosku, że wobec właściciela (zarządcy) drogi nie ponoszona byłaby odpowiedzialność odszkodowawcza nawet w razie niszczenia drogi celowym działaniem, skoro utrzymywanie drogi w należytym stanie i jej naprawienie mieściłoby się z zakresie nałożonych na niego zadań publicznych.

Nie można też, zdaniem Sądu Najwyższego, traktować normatywnego ukształtowania obowiązków zarządcy drogi, obejmującego obowiązek podjęcia czynności w celu usunięcia z drogi publicznej pozostałości, w tym wylanych płynów, po wypadku, jako argumentu na rzecz wyłączenia odpowiedzialności sprawców wypadków komunikacyjnych za tak powstałą szkodę. Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych przez zarządców dróg od sprawców wypadków komunikacyjnych jest postacią realizowania przez nich ciążących na nich obowiązków. Z art. 20 pkt 12 DrPublU wynika bowiem, że jednym z ustawowo wyraźnie przewidzianych zadań zarządców dróg jest przeciwdziałanie niszczeniu dróg przez ich użytkowników. Domaganie się zapłaty odszkodowania spełnia zarówno funkcję prewencji generalnej (wobec ogółu - „zniechęca” do podejmowania działań, które mogą prowadzić do niszczenia dróg), jak i prewencji szczególnej (jest formą sankcji, która dotyka bezpośrednio sprawcę uszkodzenia drogi).

Sąd Najwyższy wskazał, że za tym rozwiązaniem przemawia także zakres spoczywającego na zarządcach dróg z mocy ustawy obowiązku utrzymania dróg w należytym stanie (art. 20 pkt 4 i 11 DrPublU) i związane z tym zapewnienie finansowania tych zadań ze środków publicznych. Chodzi bowiem o zwykłe i typowe użytkowanie dróg, prowadzące do ich degradacji, a także o niszczenie dróg wskutek niesprzyjających warunków pogodowych oraz niezwykłych zdarzeń, za które nikt nie ponosi odpowiedzialności (zwłaszcza klęski żywiołowe). Zarządca drogi otrzymuje środki o charakterze ryczałtowym, na wykonywanie ogółu swoich zadań, a nie jako zapłatę za konkretną pracę. Wskazane w powołanych przepisach zadania zarządcy drogi dotyczą zwykłych okoliczności obejmujących powinność utrzymania dróg w takim stanie, aby zapewniały bezpieczne użytkowanie. Obejmuje to bieżącą konserwację i naprawy wynikające z naturalnego zużycia dróg, a także będące skutkiem wydarzeń, za które nikt nie ponosi odpowiedzialności, zwłaszcza o charakterze siły wyższej. Powinności dokonywania robót interwencyjnych, utrzymaniowych i zabezpieczających nie sposób rozciągnąć na konieczność pokrywania kosztów zniszczeń i zabrudzeń uczynionych przez konkretnych sprawców - co najwyżej można twierdzić, że ze względu na interes powszechny zarządca drogi ma stosowne prace wykonać jak najszybciej, choćby wiązało się to z czasowym (przejściowym) poniesieniem ich kosztów, których potem może dochodzić we właściwy sposób od sprawcy wypadku (ubezpieczyciela). Nie ma podstaw do włączania do zakresu tego obowiązku konieczności pokrywania kosztów naprawy i uprzątnięcia drogi, jeżeli jest to skutkiem działania innego podmiotu, któremu, w myśl prawa cywilnego, za to działanie można przypisać odpowiedzialność. W interesie ogółu społeczeństwa, w którym ma działać zarządca drogi, ma on tymczasowo pokryć koszty tej naprawy, aby droga była jak najszybciej zdatna do użytku, do jakiego jest przeznaczona. Nie można też przyjąć, aby przez zapłatę odszkodowania obejmującego koszty przywrócenia drogi do stanu sprzed wypadku komunikacyjnego dochodziło do bezpodstawnego wzbogacenia skoro wydatkowane w tym zakresie środki zostały wydatkowane na utrzymanie dróg i ich naprawieniu, co w tym samym zakresie nie mogły być sfinansowane inne niezbędne wydatki na utrzymanie i ochronę dróg publicznych.

Sąd Rejonowy w pełni podziela przytoczone wyżej stanowisko Sądu Najwyższego.

Zdaniem Sądu Rejonowego, nie jest zasadny zarzut pozwanego, iż rozlanie oleju silnikowego na drodze publicznej stanowi zanieczyszczenie środowiska w związku z czym nie stanowi to zniszczenia lub uszkodzenia mienia, za które odpowiada zakład ubezpieczeń.

Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynika, by wylany olej zanieczyścił lub doprowadził do skażenia środowiska, przez co według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – prawo ochrony środowiska rozumie się emisję, która może być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska (art. 3 pkt 49). Rozmiar wycieku, jego rodzaj i umiejscowienie wyłącznie na powierzchni jezdni, zdaniem Sądu prowadzą do wniosku, że wyciek oleju nie spowodował zanieczyszczenia lub skażenia środowiska. Usunięcie oleju i plamy po nim było zaś konieczne, by zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom drogi. Pozostałości te żadną miarą nie mogą się mieścić w definicji zanieczyszczenia środowiska, jaka została określona w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

W konsekwencji powyższego, na podstawie art. 34 § 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) i Sąd orzekł, jak w punkcie I. wyroku zasądzając od pozwanego na rzecz powoda całość dochodzonego roszczenia. O należnych powodowi odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (...), zgodnie z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, ze zgłoszenie szkody pozwanemu nastąpiło w dniu 17 września 2021 roku.

O kosztach procesu, mając na uwadze jego wynik, Sąd orzekł na podstawie § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 265) oraz art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W tym przypadku jest to kwota 270 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Ponadto, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 755), Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 100 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony z mocy prawa.