Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 24 września 2025 r.

Sąd Rejonowy w Szczytnie, I Wydział Cywilny,

w składzie następującym:

Przewodniczący:		sędzia Marcin Borodziuk
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Zegartowska

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2025 r. w Szczytnie na rozprawie

sprawy z wniosku A. Z.

z udziałem R. P.

o podział majątku wspólnego

I.  ustala, że w skład majątku wspólnego A. Z. i R. P., pomiędzy którymi wspólność majątkowa małżeńska ustała z dniem 28 lutego 2020 roku na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 20 lutego 2020 roku, sygn. akt VI RC 1489/18, wchodzi prawo własności następujących przedmiotów majątkowych:

1.  samochód osobowy marki D. (...), o wartości 3.749 złotych,

2.  płyta grzewcza marki A. i uszkodzony piekarnik marki A., o łącznej wartości 50 złotych,

3.  zmywarka marki W. o wartości 100 zł,

4.  lodówka marki P. o wartości 800 zł,

5.  stół drewniany z kompletem czterech krzeseł o wartości 400 zł,

6.  komoda drewniana produkcji (...) Fabryki (...) o wartości 150 zł,

7.  komoda z drewna i płyty o wartości 600 zł,

8.  kanapa rozkładana z koszem na bieliznę o wartości 50 zł,

9.  biurko z płyty wiórowej fornirowanej z nadstawką o wartości 150 zł,

10.  toaletka drewniana z lustrem o wartości 600 złotych,

11.  toaletka drewniana z lustrem o wartości 600 złotych,

12.  metalowe łóżko o wartości 150 złotych,

13.  łóżko drewniane jednoosobowe o wartości 600 złotych,

14.  szafka łazienkowa pod zlewozmywak o wartości 50 zł,

15.  szafa drewniana trzydrzwiowa o wartości 750 zł,

16.  szafa pod zabudowę o wartości 100 zł,

17.  pralka B. o wartości 600 zł,

18.  szlifierka taśmowa o wartości 2.000 zł,

19.  piła formatowa o wartości 8.000 zł,

tj. przedmioty majątkowe o łącznej wartości 19.508 (dziewiętnaście tysięcy pięćset osiem) złotych;

II.  dokonuje podziału majątku opisanego w pkt I w ten sposób, że:

1. na własność wnioskodawczyni przyznaje przedmioty opisane w pkt I.1, I.11-I.12 postanowienia,

2. na własność uczestnika przyznaje przedmioty opisane w pkt I.2-I.10, oraz I.13-I.19 postanowienia,

III.  zasądza od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni, tytułem spłaty, kwotę 5.255 (pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt pięć) złotych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, do dnia zapłaty;

IV.  zasądza od wnioskodawczyni A. Z. na rzecz uczestnika R. P., tytułem połowy spłaconego kredytu hipotecznego i podatku od nieruchomości, kwotę 12.880,81 (dwanaście tysięcy osiemset osiemdziesiąt 81/100) złotych, przy czym rozkłada płatność tej kwoty na dwie raty, pierwsza w kwocie 5.255 (pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt pięć) złotych po uprawomocnieniu się postanowienia, a druga w kwocie 7 625,81 (siedem tysięcy sześćset dwadzieścia pięć 81/100) złotych, płatna w terminie roku od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności rat, do dnia zapłaty;

V.  oddala żądanie wnioskodawczyni z tytułu rozliczenia nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika;

VI.  ustala, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie;

VII.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szczytnie, tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych:

1.  od uczestnika kwotę 2.663,69 (dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt trzy 69/100) złotych,

2.  od wnioskodawczyni, z zasądzonego w pkt III roszczenia, kwotę 2.663,68 (dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt trzy 68/100) złotych.

Sygn. akt I Ns 169/20

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 24 września 2025 roku

Wnioskodawczyni A. Z. wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego z uczestnikiem R. P.. Domagała się przy tym ustalenia, że w skład tego majątku wchodzą samochód osobowy D. (...), nieruchomość stanowiąca działkę nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), przedsiębiorstwo prowadzone przez uczestnika pod firmą (...), w skład którego wchodzi zakład stolarski, meble kuchenne, a ponadto ruchomości wskazane w pkt I.5-I.25 wniosku (k. 4 akt sprawy). Wymieniona zażądała, aby to na rzecz uczestnika przyznać składniki wspólnego majątku, z wyłączeniem pojazdu marki D., oraz przy zasądzeniu na jej rzecz spłaty w kwocie 262.000 złotych.

W uzasadnieniu wskazała, że wyrok w sprawie o rozwód uprawomocnił się 28 lutego 2020 roku. Przedmioty opisane we wniosku zostały nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego co do zasady wchodzą przedmioty wskazane przez wnioskodawczynię, lecz z wyłączeniem zmywarki, piekarnika i dwóch telewizorów. Wniósł o zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni spłaty w wysokości 118.525 złotych, oraz zgłosił żądanie rozliczenia spłaconego przez uczestnika, po ustaniu wspólności ustawowej, kredytu w wysokości 5.573,51 złotych, oraz uiszczonego przez niego podatku od nieruchomości, w kwocie 332,20 złotych.

W uzasadnieniu swego stanowiska podniósł, że zmywarka, piekarnik, oraz dwa telewizory są zużyte, stare czy też znacznie wyeksploatowane i nie przedstawiają obecnie wartości materialnej. Uczestnik wskazał, że szafa, opisana przez wnioskodawczynię jako antyczna, została nabyta jeszcze przed zawarciem przez nich związku małżeńskiego. Dodatkowo uczestnik wskazał, że w skład majątku wspólnego wchodzi drugie z łóżek – metalowe, zabrane przez wnioskodawczynię i znajdujące się w jej posiadaniu. Uczestnik zaprzeczył, by w skład majątku wspólnego wchodziło przedsiębiorstwo w formie zakładu stolarskiego. Działalność gospodarcza funkcjonowała w okresie od lipca 2005 r. do lipca 2007 r., a została wznowiona w czerwcu 2019 r., a więc 7 miesięcy przed prawomocnym orzeczeniem rozwodu, w sytuacji gdy strony zamieszkiwały oddzielnie.

Postępowanie pozostawało zawieszone w okresie od 20 stycznia 2021 roku do dnia 22 lipca 2024 roku, z uwagi na postępowanie z powództwa W. P. (1) przeciwko A. Z., dotyczące odwołania darowizny nieruchomości.

Pismem z dnia 26 sierpnia 2024 roku wnioskodawczyni zmodyfikowała swoje stanowisko w sprawie, podnosząc, że co prawda nieruchomość opisana we wniosku na skutek odwołania darowizny nie wchodzi w skład majątku wspólnego, jednak w tej sytuacji zażądała rozliczenia nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w kwocie 300.000 złotych. Wymieniona powołała się na fakt dokonania gruntownych remontów oraz rozbudowy na tej nieruchomości, w trakcie trwania małżeństwa stron. Szczegółowy zakres prac, które miały zostać na przestrzeni lat wykonane, przedstawiła na k. 148-149 akt sprawy.

W piśmie z dnia 04 września 2024 r. uczestnik rozszerzył żądania dotyczące rozliczenia spłaconego kredytu hipotecznego do kwoty 24.324,23 złotych, żądając zasądzenia od wnioskodawczyni 12.162,11 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności, oraz dotyczące rozliczenia spłaconego podatku od nieruchomości do kwoty 1.610,40 złotych, domagając się z tego tytułu od wnioskodawczyni kwoty 805,20 złotych, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności.

W uzasadnieniu uczestnik podniósł, że strony nie dokonały z majątku wspólnego żadnych nakładów na jego majątek osobisty. Do 2009 roku nieruchomość stanowiła wyłączną własność jego rodziców, i to jego ojciec czynił na niej nakłady. W chwili zawierania tej umowy wszelkie prace dokonywane na nieruchomości były już wykonane. Uczestnik zaprzeczył też, aby na nieruchomości miał powstać nowy budynek gospodarczy, przeznaczony do prowadzenia przez niego przedsiębiorstwa. Podniósł, że wnioskodawczyni bezpodstawnie domaga się rozliczenia nakładu z tytułu wykonania zabudowy kuchennej, skoro przedmiot tych nakładów wskazała równocześnie jako ruchomość wchodzącą w skład majątku wspólnego. Ostatecznie uczestnik stwierdził, że wnioskodawczyni przez okres 17 lat zamieszkiwała na nieruchomości i korzystała z niej w nieograniczonym zakresie. Nakłady poczynione przez ojca uczestnika w chwili wyprowadzenia się powódki uległy całkowitemu zużyciu. W piśmie tym uczestnik podniósł także, że w skład majątku wspólnego wchodzi druga drewniana toaletka, wskazując, że stanowiły one komplet, wykonany przez niego do pokoju dziecięcego.

Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia:

A. Z. i R. P. w dniu 28 kwietnia 2001 roku zawarli związek małżeński. Nie zawierali umów majątkowych małżeńskich, nie mieli orzeczonej separacji ani ustanowionej przez sąd rozdzielności majątkowej. Co do żadnego z nich nie zapadło orzeczenie o ogłoszeniu upadłości.

(niesporne)

Po zawarciu małżeństwa A. Z. wprowadziła się do R. P., który zamieszkiwał na nieruchomości swojego ojca W. P. (1), przy ul. (...) w S.. Gdy wymienieni zamieszkiwali już wspólnie, R. P. wniósł do mieszkania antyczną szafę, którą jeszcze przed 2000 rokiem otrzymał w prezencie od swojego wuja, S. D..

(dowód: zeznania świadka B. P., protokół rozprawy z dnia 15 września 2024 roku, 00:26:55-00:34:08, zeznania wnioskodawcy R. P., protokół rozprawy z dnia 15 września 2024 roku, 01:28:16-01:35:21)

W dniu 06 marca 2009 r. przed notariuszem w E. K. w S., W. P. (1) darował swojemu synowi R. P. i jego żonie A., do ich majątku wspólnego objętego wspólnością ustawową małżeńską, zabudowaną działkę gruntu nr (...) o pow. 0,0664 ha, położoną w S. przy ul. (...), a wymienieni darowiznę do majątku wspólnego przyjęli.

(dowód: wypis aktu notarialnego z 06.03.2009 r., rep. A 1109/2009 notariusza E. K., k. 15-21)

W okresie trwania małżeństwa A. Z. i R. P. nabyli następujące przedmioty ruchome:

1.samochód osobowy marki D. (...), o wartości 3.749 złotych,

2.płyta grzewcza marki A. i uszkodzony piekarnik marki A., o łącznej wartości 50 złotych,

3.zmywarka marki W., o wartości 100 zł,

4.lodówka marki P. o wartości 800 zł,

5.stół drewniany z kompletem czterech krzeseł o wartości 400 zł,

6. komoda drewniana produkcji (...) Fabryki (...) o wartości 150 zł,

7.komoda wykonana z drewna i płyty metodą rzemieślniczą, o wartości 600 zł,

8.kanapa rozkładana z koszem na bieliznę o wartości 50 zł,

9.biurko z płyty wiórowej fornirowanej z nadstawką, o wartości 150 zł,

10.toaletka drewniana z lustrem o wartości 600 złotych,

11.toaletka drewniana z lustrem o wartości 600 złotych,

12.metalowe łóżko o wartości 150 złotych,

13.łóżko drewniane jednoosobowe o wartości 600 złotych,

14. szafka łazienkowa pod zlewozmywak o wartości 50 zł,

15.szafa drewniana trzydrzwiowa o wartości 750 zł,

16.szafa pod zabudowę o wartości 100 zł,

17.pralka B. o wartości 600 zł,

18.szlifierka taśmowa o wartości 2.000 zł,

19.piła formatowa o wartości 8.000 zł.

(niesporne co do nabycia ich w okresie trwania małżeństwa , z wyjątkiem pkt 11 i 12, dowody w tym zakresie: zeznania świadka B. P., protokół rozprawy z dnia 15 września 2024 roku, 00:34:09-00:38:12, zeznania świadka N. P., protokół rozprawy z dnia 15 września 2024 roku, 00:42:57-00:51:43,

a co do wartości rynkowej – dowód z opinii biegłego z zakresu szacowania ruchomości A. S., k. 329-434, spis z natury z 31.12.2020 r., k. 271, zaś co do ruchomości z pkt 4 i 21 – wartość zgodna ze wskazaniami wnioskodawczyni – art. 233 § 2 k.p.c.)

Przedsiębiorstwo prowadzone przez R. P., w ramach którego wykonywał on usługi stolarskie, na dzień 28 lutego 2020 roku nie przedstawiało wartości majątkowej.

(dowód: opinia biegłego z zakresu szacowania przedsiębiorstw (...), k. 276-295, opinia ustna uzupełniająca, k. 457-457v)

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2022 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie zobowiązał A. Z. do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na W. P. (1) 1/2 udziału w prawie własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym oraz dwoma budynkami gospodarczymi, położonej w S. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Wyrok ten zapadł w następstwie odwołania darowizny z 06 marca 2009 r. Następnie wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2024 roku, sygn. akt I ACa 831/23, Sąd Apelacyjny w Białymstoku w pkt I zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w miejsce słów „na powoda W. P. (2)” wpisał słowa „na powoda R. P. (następcę prawnego W. P. (2))”, a w pkt II oddalił apelację w pozostałym zakresie.

(niesporne)

W okresie do 25 kwietnia 2024 roku R. P. spłacał wspólny kredyt hipoteczny, uiszczając z tego tytułu łącznie kwotę 24.324,23 złotych. Wymieniony regulował też podatek od nieruchomości, wpłacając z tego tytułu 1.437,40 złotych.

(dowód: harmonogram spłaty pożyczki, k. 77, potwierdzenia wpłat, k. 78-87, 178-205)

Wskazanie dowodów, na których oparł się sąd i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności lub mocy dowodowej:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o niesporne twierdzenia wnioskodawczyni i uczestnika, jak również o dowody z dokumentów prywatnych i urzędowych, których treść i autentyczność nie były kwestionowane w toku sprawy. Sąd z urzędu nie powziął przy tym wątpliwości, które skutkowałyby podważeniem ich mocy dowodowej.

Sąd oparł się na opinii biegłego z zakresu szacowania wartości ruchomości, A. S., uznając ją za fachową, rzetelną, należycie realizującą zlecenie Sądu. Co należy podkreślić, wnioskodawczyni i uczestnik nie zgłosili do tej opinii jakichkolwiek zarzutów, mimo zapowiedzi pełnomocnika wnioskodawczyni, że zamierzał to uczynić (k. 458). Opinia ta posłużyła do ustalenia wartości znacznej części ruchomości, jednakże część z przedmiotów określonych w zleceniu sądu nie została biegłemu okazana. W tych warunkach należało zbadać – czy to w oparciu o twierdzenia samego uczestnika, czy to w drodze dowodu z przesłuchania go w charakterze strony, czy przedmioty te znajdują się nadal w jego posiadaniu.

Zgodnie z art. 233 § 2 k.p.c. Sąd oceni na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu.

W tych przypadkach, w których potwierdziło się, że uczestnik dysponował określonymi ruchomościami (lodówka, pralka, cztery krzesła), a zaniechał ich okazania biegłemu, Sąd uznał, że mają one wartość wskazaną przez wnioskodawczynię we wniosku. W sytuacji, gdy uczestnik twierdził, że nie dysponował spornymi przedmiotami, należało zbadać, czy uległy one zużyciu wynikającemu ze zwykłej eksploatacji, względnie czy uczestnik wyzbył się ich w sposób, który można było uznać za uzasadniony.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd przyjął także opinię pisemną i opinię ustną biegłego z zakresu szacowania przedsiębiorstw, E. T.. Jakkolwiek opinia ta spotkała się z licznymi zarzutami wnioskodawczyni, nie wytrzymują one krytyki wobec kategorycznych i jasnych stwierdzeń biegłego. Wymieniony w sposób logiczny i klarowny przedstawił przyjętą przez siebie metodę wyceny przedsiębiorstwa.

Wyjaśnił przy tym, że przedsiębiorstwa jednoosobowe, rozliczane podatkiem ryczałtowym, w których brak obowiązku prowadzenia pełnej ewidencji środków trwałych, można szacować jedynie z odniesieniem się do formularzy PIT-28, a te nie wykazywały dochodów. Przedstawione przez biegłego wnioski były przy tym zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Przedsiębiorstwa tego rodzaju są prowadzone przez samego przedsiębiorcę, przy wykorzystaniu lokalu który zamieszkuje i samochodu, z którego korzysta także w celach prywatnych. Działalność takiego przedsiębiorcy związana jest z osobistym świadczeniem przez niego usług, a zatem przedsiębiorstwo jako byt prawny, w oderwaniu od samego przedsiębiorcy, nie przedstawia wartości majątkowej.

Część faktów w sprawie Sąd ustalił w oparciu o zeznania świadków, B. P. i N. P.. Wymienione zeznawały w sposób logiczny, wewnętrznie spójny, a przy tym ich zeznania wzajemnie uzupełniały się. Potwierdziły one, że wbrew stanowisku zajętemu w piśmie wnioskodawczyni z 18 sierpnia 2025 roku, w skład majątku wspólnego wchodziły łóżko metalowe i druga drewniana toaletka, a antyczna szafa została nabyta przed powstaniem wspólności. Jeśli chodzi o tę ostatnią okoliczność, Sąd w całości oparł się na zeznaniach B. P., która potwierdziła nabycie tej nieruchomości przez uczestnika od jego wujka w drodze darowizny, jeszcze przed tym gdy doszło do zawarcia związku małżeńskiego z wnioskodawczynią. Świadkowie potwierdzili też, że przez uczestnika w okresie trwania małżeństwa zostały wykonane dwie identyczne drewniane toaletki, z których jedna znajduje się w posiadaniu wnioskodawczyni. Nie budzi wątpliwości prawdomówność świadka N. P., która miała najlepszą sposobność do zaobserwowania faktu, że z przedmiotów tych wcześniej korzystała druga z córek stron, a jej siostra – K..

Ostatecznie za niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał roztrząsane w toku postępowania kwestie dotyczące tego, kiedy uszkodzeniu uległ samochód osobowy marki D.. Szersze rozważania dotyczące tej kwestii zawarto w części uzasadnienia poświęconej ocenie prawnej.

Sąd zawęził postępowanie dowodowe do kwestii dotyczących spornych ruchomości, pomijając na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. jako nieistotny dowód z zeznań świadków, a częściowo także z przesłuchania stron, na okoliczności dotyczące zgłoszonego przez wnioskodawczynię roszczenia o rozliczenie nakładu z majątku wspólny na majątek osobisty uczestnika. Takie rozstrzygnięcie tej kwestii wynika z powziętej przez Sąd oceny prawnej, zgodnie z którą r0szczenie to nie mogło być dochodzone ani na wskazanej przez pełnomocnika wnioskodawczyni podstawie prawnej, ani też (w przypadku przyjęcia jego odmiennej podstawy prawnej) w sprawie o podział majątku wspólnego.

Jeśli chodzi o dowód z przesłuchania stron, to miał on charakter jedynie subsydiarny. Zeznania uczestnika posłużyły sądowi do określenia, które z przedmiotów są nadal w jego posiadaniu. Co do dwóch telewizorów, kanapy rogówki oraz drukarki C. uczestnik stwierdził, że uległy one zużyciu i zostały przez niego wyrzucone. Wymieniony w sposób przekonujący opisał stan tych przedmiotów, jako nienadających się do dalszego korzystania z nich. W tych warunkach Sąd ustalił, że jakkolwiek na dzień 28 lutego 2020 r. mogły one wchodzić do majątku wspólnego, to obecnie są bezwartościowe i jako takie nie podlegały podziałowi.

Wskazanie podstawy prawnej postanowienia:

Jak wynika a contrario z art. 35 k.r.o., po ustaniu wspólności ustawowej każdy z małżonków może żądać podziału majątku wspólnego. Zgodnie zaś z art. 46 k.r.o., w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Także art. 567 § 3 k.p.c. stanowi, że do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (...) stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, zaś art. 688 k.p.c. wskazuje na konieczność odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących zniesienia współwłasności.

Zgodnie z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala sąd. W niniejszej sprawie Sąd ustalił skład majątku wspólnego w sposób, który został opisany w części uzasadnienia postanowienia poświęconej ocenie dowodów. W uzupełnieniu wskazać należy dodatkowe względy, które przemawiały za ustaleniem, że przedsiębiorstwo uczestnika na moment ustania wspólności majątkowej nie przedstawiało jakiejkolwiek wartości.

Za takim zapatrywaniem przemawiała bowiem treść art. 33 pkt 7 k.r.o., zgodnie z którym do majątku osobistego każdego z małżonków należą wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków.

Przepis ten daje istotną wskazówkę interpretacyjną, gdyż wynika z niego, że nie może podlegać podziałowi majątku to, co nie przyniosło jeszcze dochodu na moment ustania wspólności majątkowej. Inaczej jest w przypadku takich przedsiębiorstw, które mogą stanowić przedmiot obrotu prawnego na rzecz osób trzecich, tj. mają wartość rynkową, istniejącą niezależnie od osobistej pracy przedsiębiorcy, przez co mogą zostać zbyte na rzecz osoby trzeciej. W takim tylko przypadku „dochodowy” charakter tego składnika majątku można oceniać w oderwaniu od osobistej pracy, i wówczas wykracza poza hipotezę art. 33 pkt 7 k.r.o.

W warunkach, gdy zdaniem biegłego przedsiębiorstwo nie przedstawiało wartości majątkowej, Sąd uznał za zasadne przyjęcie, że w skład majątku wspólnego wchodziły maszyny, przy użyciu których działalność gospodarcza była przez uczestnika wykonywana, a wskazane w ewidencji środków trwałych, i ustalenie ich wartości na 10.000 złotych – tak jak to wynikało z dokumentacji prowadzonej przez samego uczestnika.

Zgodnie z art. 33 pkt 2 k.r.o., do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Choćby zatem wnioskodawczyni wykazała, że do nabycia antycznej szafy doszło po powstaniu wspólności, musiałaby udowodnić że darowizna od wuja wnioskodawcy wiązała się z postanowieniem, że przedmiot ten będzie wchodził w skład wspólności majątkowej małżonków. Zasadą wynikającą z powołanego przepisu jest bowiem przynależność darowanego przedmiotu do majątku osobistego.

Jeżeli zaś chodzi o pojazd marki D., to w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami skład majątku wspólnego ustala się według chwili ustania wspólności majątkowej, a jego wartość według stanu tego majątku oraz cen w chwili dokonywania podziału (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2018 r., III CZP 103/17, OSNC 2019/2/13). W tym kontekście bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje ustalenie momentu, w którym pojazd ten został uszkodzony w zdarzeniu drogowym.

W orzecznictwie wskazuje się na wyjątkową możliwość rozliczenia w podziale majątku rzeczy bezprawnie zbytych, zniszczonych lub roztrwonionych. Kolizja drogowa nie wpisuje się w żadną z tych sytuacji – choćby doszło do niej z winy wnioskodawczyni, to takie zdarzenie nie stanowi bezprawnego zachowania (deliktu) w stosunku do współwłaściciela rzeczy. Wydatki na naprawę rzeczy obciążają współwłaścicieli w stosunku do przysługujących im udziałów (art. 207 k.c.), a nie w stosunku do stopnia winy. W ocenie Sądu dopiero celowe niszczenie rzeczy może uzasadniać szacowanie określonych przedmiotów majątkowych według stanu nieuszkodzonego. Niczego takiego w niniejszej sprawie nie ustalono, wobec czego Sąd uznał, że pojazd należy oszacować w jego obecnym stanie – jako uszkodzony.

Jeżeli chodzi o meble kuchenne, w toku sprawy ustalono, że stanowią one tzw. zabudowę, a zatem zostały połączone w trwały i funkcjonalny sposób z budynkiem (wykonano je pod wymiar ścian).

Zgodnie z art. 191 k.c. własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Jak stanowi art. 47 § 1 k.c., część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Stosownie do § 2, częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Jak wynika z § 3 tego przepisu, przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że meble kuchenne wykonane na określony wymiar nie są połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku. Odłączenie ich od nieruchomości wiązałoby się z ich istotną zmianą, gdyż w innym budynku byłyby niefunkcjonalne. Z tych względów nie ustalono, by meble te wchodziły w skład majątku wspólnego.

Część przedmiotów, co do których uczestnik wskazywał, że są bezwartościowe lub o znikomej wartości, Sąd poddał oszacowaniu przez biegłego odpowiedniej specjalności. Pozwoliło to na określenie wartości m. in. zmywarki, piekarnika i płyty grzewczej. Co do tych przedmiotów, które uczestnik posiadał (jak pralka – zob. odpowiedź na wniosek, czy lodówka – zob. zeznania uczestnika), a nie okazał ich biegłemu, Sąd przyjął wartości wskazane przez wnioskodawczynię, a w przypadku krzeseł ich wartość określono na 400 złotych w komplecie ze stołem.

Z uwagi na powyższe orzeczono, jak w pkt I postanowienia.

Jeżeli chodzi o sposób podziału majątku, to Sąd oparł się na zgodnym wniosku wnioskodawczyni i uczestnika i przyznał im na własność te przedmioty, które każde z nich miało na moment ustania wspólności majątkowej w swoim posiadaniu. Sąd kierował się przy tym treścią art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 687 k.p.c., które to przepisy nadają wyraźny prymat zgodnej woli uczestników postępowania.

W związku z powyższym, orzeczono jak w pkt II.

Zgodnie z art. 212 § 1 k.c., stosowanym na zasadzie art. 688 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi. Jak wynika z § 3 tego przepisu, jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Wnioskodawczyni i uczestnik zgromadzili majątek o wartości łącznie 19.508 złotych. Z uwagi na niewzruszone domniemanie równych udziałów w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.o.), wnioskodawczyni powinna otrzymać 9.754 złotych, a przyznane jej przedmioty są warte 4.499 złotych. Tytułem spłaty powinna otrzymać od uczestnika 5.255 złotych. Od kwoty tej należało zasądzić odsetki na wypadek opóźnienia w zapłacie, stosownie do art. 481 § 1 k.c.

Z uwagi na powyższe, rozstrzygnięto jak w pkt III.

Jako niezasadne Sąd ocenił roszczenie wnioskodawczyni o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika.

Zgodnie z art. 45 § 1 k.r.o., każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Powyższy przepis wyraźnie wskazuje na to, że rozliczeniu podlegają nakłady, które stanowią przesunięcia między określonymi masami majątkowymi – majątkami osobistymi i majątkiem wspólnym. Wyłącznie na żądanie strony Sąd może rozstrzygać o rozliczeniu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny. W orzecznictwie niekiedy dopuszcza się rozliczanie pewnych nakładów, które stanowią o przesunięciach majątkowych między majątkami osobistymi małżonków.

W ocenie Sądu zgłoszone przez wnioskodawczynię nakłady nie mają związku z przesunięciami między masami majątkowymi, i przez to nie podlegają rozliczeniu w ramach podziału majątku.

Należy w tym miejscu przypomnieć pogląd z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1969 r., III CZP 133/68, (OSNC 1969/11/193), dotyczący konstytutywnego charakteru orzeczenia sądu w sprawie dotyczącej odwołania darowizny. Wskazano tam bowiem, iż okoliczność, że darowizna została dokonana na rzecz obojga małżonków i przedmiot darowizny wszedł do ich majątku wspólnego, nie stoi na przeszkodzie odwołaniu darowizny w stosunku do jednego tylko małżonka. W wypadku takim uważa się, że z chwilą skutecznego odwołania darowizny rzecz darowana przestała wchodzić do majątku wspólnego, a udział w niej małżonka, w stosunku do którego darowizna nie została odwołana, staje się jego majątkiem odrębnym.

Nie jest zatem tak, że przedmiotowa nieruchomość przy ul. (...) w S. przestała wchodzić w skład majątku wspólnego, tak jakby nigdy do niego nie należała (ze skutkiem ex tunc). Orzeczenie sądowe wykreowało stan prawny, w którym przedmiot ten wyszedł z tego majątku, ale nie zniweczono przez to stanu prawnego przed 25 kwietnia 2024 roku, w którym to wnioskodawczyni była współwłaścicielem nieruchomości.

Skoro wnioskodawczyni twierdzi, że nakłady zostały dokonane w okresie trwania małżeństwa stron, to w świetle powyższego ugruntowanego poglądu orzecznictwa stwierdzić należy, że były to wyłącznie nakłady czynione z majątku wspólnego na majątek, który (także na datę ustania wspólności majątkowej) pozostawał wspólny.

Odwołanie darowizny na rzecz jednego z małżonków ze swej istoty prowadzi do powrotu przedmiotu do majątku darczyńcy, a nie do majątku drugiego z obdarowanych. Nawet jeżeli udział w nieruchomości, który przysługiwał wnioskodawczyni, został obecnie nabyty przez uczestnika, to odbyło się to jedynie pośrednio, z uwagi na następstwo prawne po W. P. (1). Sam uczestnik nie był bowiem darczyńcą w ramach umowy z 06 marca 2009 roku. Okoliczność ta przekonuje, że roszczenie o rozliczenie nakładów na nieruchomość, poczynionych w okresie trwania małżeństwa, nie może być dochodzone w sprawie o podział majątku małżeńskiego.

Choćby roszczenie to finalnie mogło przysługiwać przeciwko małżonkowi, nie ma ono jakiegokolwiek związku z istnieniem majątku wspólnego, lecz z innymi zdarzeniami prawnymi – odwołaniem darowizny, oraz z z następstwem prawnym po darczyńcy.

Odwołanie darowizny wywołuje jedynie skutki obligacyjne: w związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia darczyńcy ( condictio causa finita) obdarowany jest zobowiązany do jego zwrotu (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 31 marca 2016 r., III CZP 72/15). Odwołanie darowizny kreuje samoistnie węzeł obligacyjny, który zobowiązuje obdarowanego do przywrócenia status quo ante, bez uchylania podstawy prawnej umowy darowizny. Jeżeli przedmiotem darowizny było przeniesienie własności rzeczy, obdarowany jest zobowiązany do powrotnego przeniesienia.

O zakresie, w jakim obdarowany może żądać zwrotu nakładów od darczyńcy po zwrotnym przeniesieniu własności nieruchomości i jej wydaniu decyduje art. 408 § 1 k.c. w zw. z art. 898 § 2 k.c., a mianowicie zwrot przedmiotu darowizny powinien nastąpić według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, a darczyńca powinien zwrócić obdarowanemu nakłady konieczne, które nie znalazły pokrycia w użytku obdarowanego oraz inne nakłady zwiększające wartość nieruchomości (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010 r., sygn. akt IV CSK 436/09; por. również postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z 28 lipca 2022 r., IX Ca 1474/21, LEX nr 3404047).

W orzecznictwie stwierdzono, że kwestie związane z ewentualnymi roszczeniami z bezpodstawnego wzbogacenia czy nienależnego świadczenia, wykraczają poza ramy postępowania o podział majątku. Pomijając bowiem nawet odmienność trybu rozpoznawania takich roszczeń od trybu postępowania właściwego dla podziału majątku, wskazać trzeba na treść art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. (postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 20 lutego 2020 r., I Ns 402/19, LEX nr 2797413). Przepisy te przewidują określone kategorie roszczeń procesowych, które mogą być dochodzone w sprawie o podział majątku.

W myśl powołanych wyżej przepisów, w sprawie o podział majątku wspólnego Sąd może rozstrzygać o istnieniu wzajemnych roszczeń pomiędzy małżonkami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów majątkowych, pobranych pożytkach i innych przychodach, poczynionych na majątek nakładach i spłaconych długach. Jak zaś wskazano wcześniej, nie są nakładami wydatki czynione z majątku wspólnego na majątek wspólny, których podstawa prawna dopiero następczo odpadła.

Z uwagi na powyższe orzeczono, jak w pkt IV.

W pkt V Sąd na podstawie art. 207 k.c. zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty stanowiące połowę poniesionych przez niego po ustaniu wspólności ustawowej wydatków, w postaci kredytu hipotecznego i podatku od nieruchomości. Jak wskazano wcześniej, orzeczenie w sprawie odwołania darowizny wywołuje skutki prawne jedynie na przyszłość. W okresie, w którym wnioskodawczyni była współwłaścicielem nieruchomości, powinna ponosić opłaty związane ze wspólną nieruchomością (z wyłączeniem wydatków typowo eksploatacyjnych) – stosownie do przysługującego jej udziału, a zatem w połowie.

W pkt VI Sąd w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

W pkt VII Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył wnioskodawczynię i uczestnika po połowie nieuiszczonymi kosztami sądowymi, na które złożyły się opłata od wniosku (1.000 złotych) oraz wydatki wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Szczytnie na poczet kosztów związanych z opiniami biegłych w niniejszej sprawie (4.327,37 złotych – zob. k. 296, 468, 437).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...);

3.  (...).

S.,(...)r.