Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

O., dnia 16 maja 2022 r.

Sąd Rejonowy w O.IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Tomasz Bulkowski

Protokolant: Tomasz Miłosz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16-05-2022 r. w O.

sprawy z odwołania J. Ż.

od decyzji: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 12 stycznia 2022 roku nr: (...)

o zasiłek pogrzebowy

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje odwołującej prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym Z. W..

SSR Tomasz Bulkowski

Sygn. akt IV U 155/22

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 12 stycznia 2022r., znak: (...) – na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2021r. poz291 ze zm.), Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy(WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. WE L 166 z 30.04.2004, str.11, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz.5, t. 5 str72 z póżn.zm) oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy(WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 284 z 30.10.2009r., str.1, z późn. zm.) odmówił J. Ż. prawa do zasiłku chorobowego po zmarłym w dniu 23 listopada 2020r. Z. W..

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż brak jest podstaw do przyznania zasiłku pogrzebowego, ponieważ osoba zmarła miała miejsce zamieszkania i pobierała emeryturę z H., a na polskiej instytucji nie ciążył obowiązek ponoszenia kosztów rzeczowych.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła J. Ż. , wnosząc w nim o zmianę decyzji i przyznanie jej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłym ojcu Z. W.. Odwołująca zaprzeczyła jakoby miejscem zamieszkania zmarłego była H., co więcej wskazywała iż Z. W. nie tylko zamieszkiwał w P., ale również posiadał meldunek w K..

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie decyzji, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. W. był obywatelem P.. Przed śmiercią pobierał emeryturę zarówno z P., jak i H..

Ojciec odwołującej, przed śmiercią, w okresie aktywności zawodowej przez około 20 lat pracował na terenie P.. Następnie w latach 2001-2011 po wyjeździe z P.przebywał i pracował w H.. Tam w miejscowości A. mieszkał z żoną do chwili jej śmierci, tj. do 28.10.2011 r.. Po śmierci B. W. przebywał w H.okresowo do 2018 roku. Ze względu na stan zdrowia Z. W. postanowił wrócić do P.. Po powrocie do kraju ojciec odwołującej zamieszkał wraz ze swoją druga córką w K. na ul. (...), gdzie był zameldowany.

Po powrocie do Polski Z. W., jako osoba bez zobowiązań, przebywająca na emeryturze wielokrotnie sam lub w towarzystwie poznanych kobiet podróżował do A. w H., gdzie zwykle przebywał przez jakiś czas, najczęściej dwa lub trzy miesiące, zatrzymując się w mieszkaniu należącym do jednej z jego córek. W 2018 roku wyjeżdżał do H.dwukrotnie, a do P.wrócił w sierpniu 2018r.

W 2019 roku podczas pobytu w H., gdzie wyjechał na początku roku, Z. W. w bardzo poważnym stanie trafił do szpitala. Po wyjściu ze szpitala przyleciał do P.do K. jesienią 2019r. Od tego czasu nie wyjeżdżał do H., aż do ostatniego wyjazdu, krótko przed śmiercią. W styczniu i lutym 2018r. Z. W. złożył w ZUS oświadczenia z których wynikało, że rzadko przebywa w P.oraz podał adres w A. jako adres zamieszkania. W dniu 8 marca 2019r. odwołujący złożył w ZUS dokumentację z wnioskiem o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, wskazując jako swój adres, adres w P., w K..

(z dnia 09.06.2014r., 15.04.2016r.; wniosek o ustalenie kapitału początkowego ZUS Kp1– k. 3, wniosek o emeryturę EMP-k.1-30, wniosek z dnia 01.02.2018r. , pismo z 21 lutego 2018r. skierowane do ZUS w sprawie legitymacji emeryta, wniosek z 8.03.2019r. –brak nr stron w aktach organu, zeznania odwołującej k.36-37v)

Zmarły od listopada 2019 roku przebywał u odwołującej w P.. W dniu 14 stycznia 2020 roku trafił do szpitala w M. na Oddział Chirurgiczny, wskazując jako miejsce zamieszkania ul. (...) K.. Po wyjściu ze szpitala wrócił do K..

Z. W. cierpiał na chorobę alkoholową. Zmarły posiadał całą rodzinę w P., gdzie spędził większość swojego życia. W Polsce na cmentarzu w M. pochowano po śmierci jego żonę B..

(karta leczenia szpitalnego w kopercie na k 35; przesłuchanie odwołującej-k 36-37v)

Przed śmiercią Z. W. poleciał do H.około 11 listopada 2020r., celem skompletowania dokumentacji medycznej, aby nie musieć powtarzać badań wykonanych wcześniej. Ojciec odwołującej zmarł 23 listopada 2020 roku w A.. W związku ze śmiercią ojca, odwołująca poniosła koszty jego kremacji, przewozu i pogrzebu Z. W..

(odpis skrócony aktu zgonu, wniosek o zasiłek podgrzewy wraz z załącznikami w aktach organu; przesłuchanie odwołującej-k 36-37v)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 12 stycznia 2022r., znak: (...) odmówił skarżącej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłym Z. W..

Sąd powyższe ustalenia faktyczne poczynił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu, a także w oparciu o dowód z przesłuchania odwołującej, która zeznawała spontanicznie, rzeczowo i logicznie. Odwołująca w sposób wyczerpujący wyjaśniła, iż zmarły po śmierci swojej żony wprawdzie przebywał jakiś czas w H., to jednak, co najmniej od 2018r. jego życie koncentrowało się w P. w K. gdzie mieszkał i był zameldowany. Jakkolwiek pozostaje faktem, że ojciec odwołującej po 2018 r. wyjeżdżał do A., to jednak były to wyjazdy maksymalnie kilkutygodniowe w towarzystwie nowopoznanych przyjaciółek.

Sąd nie znalazł podstaw aby odmówić wiarygodności zeznaniom odwołującej. Sąd po bezpośrednim kontakcie z odwołującą uznał, że zeznania przez nią składane są szczere. Zeznania te korespondowały częściowo z dokumentacją z której wynika, że styczniu 2020r. zmarły przebywał w Szpitalu w M., a wcześniej, bo w marcu 2019r. był w P., gdzie składał wniosek o przeliczenie emerytury. Zdaniem sądu o szczerości zeznań odwołującej świadczą również działania podejmowane po złożeniu wniosku o przyznanie zasiłku. Pismem z 3.09.2021r. ZUS poinformował odwołującą, że z akt sprawy wynika, że instytucją właściwą do przyznania zasiłku jest instytucja hiszpańska oraz przekazał druk wniosku do tej instytucji. Odwołująca w odpowiedzi na powyższe wskazała, że zmarły ojciec mieszkał w P.i nie zdecydowała się występować o świadczenie od instytucji zagranicznej, mimo iż całą procedurę przeprowadzić miał polski organ rentowy.

Sąd uznał, że zeznania odwołującej dostatecznie potwierdzają, że zmarły po złożeniu w ZUS, w lutym 2018r., oświadczenia o zamieszkiwaniu w A., zmienił miejsce zamieszkania. Zważyć też warto, że zmarły w korespondencji z ZUS wskazywał na swoją trudną sytuację majątkową, a koszty utrzymania w P.były niższe aniżeli w H., stąd tylko czasowy pobyt w tym kraju w 2018 roku i na początku 2019r.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie J. Ż. zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ odmówił skarżącej prawa do zasiłku pogrzebowego po zmarłym Z. W., wskazując, iż ze względu na miejsce zamieszkania zmarłego - H.brak jest podstaw do przyznania J. Ż. prawa do zasiłku pogrzebowego.

W niniejszej sprawie należało zatem ustalić, gdzie przed śmiercią zmarły Z. W. miał miejsce zamieszkania.

Zgodnie z art. 25 k.c miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w którym dana osoba zamieszkuje. W odniesieniu do ustalania miejsca zamieszkania sądy i doktryna jednoznacznie przyjmują, iż na konstrukcję prawną miejsca zamieszkania składają się dwa elementy: obiektywny (tzw. corpus) – przebywanie w danej miejscowości i subiektywny (tzw. animus)– zamiar osoby przebywania na stałe w danej miejscowości

Faktyczne przebywanie w danej miejscowości, aby stanowiło podstawę uznania jej za miejsce zamieszkania, powinno być trwałe, nie musi mieć jednak ciągłego charakteru. Do utraty dotychczasowego miejsca zamieszkania nie dochodzi bowiem wskutek przejściowego (nawet długotrwałego ) opuszczenia danej miejscowości. Dopiero zamiar stałego pobytu w innej miejscowości w połączeniu z przebywaniem w niej konstytuuje nowe miejsce zamieszkania. „O miejscu zamieszkania według tego przepisu decydują zatem dwa czynniki: zewnętrzny (fakt przebywania) i wewnętrzny (zamiar stałego pobytu). Samo zameldowanie nie dowodzi zamieszkiwania w danej miejscowości, czyli adres zameldowania nie przesądza o miejscu zamieszkania osoby fizycznej, lecz pobyt faktyczny. Wyrażenie zamiaru stałego pobytu nie jest czynnością prawną, a tym samym nie wymaga złożenia stosownego oświadczenia woli. Wystarczy, że zamiar taki wynika z zachowania danej osoby polegającego na ześrodkowaniu jej czynności życiowych w danej miejscowości. O zamiarze stałego pobytu można mówić wówczas, gdy występują okoliczności pozwalające przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosku, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem działalności dorosłej osoby fizycznej. Pojęcie to uściślają także inne orzeczenia sądowe, np. wyrok NSA w Warszawie z 16.09.2014 r., z którego wynika, że zamiar stałego pobytu może przejawiać się poprzez zlokalizowanie w danej miejscowości tzw. stałego ogniska domowego, co oznacza m.in. zakup domu czy mieszkania, nie przesądza natomiast o tym wyłącznie samo zatrudnienie w danej miejscowości. Przy ustalaniu zamiaru stałego pobytu chodzi nie tylko o związki natury ekonomicznej, ale też emocjonalnej czy rodzinnej. Faktyczne przebywanie w danej miejscowości nie może być rozumiane jedynie jako pobyt wymuszony koniecznością wykonywania w niej swych obowiązków pracowniczych czy zarobkowych, ale musi mieć jednocześnie cechy założenia tam ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów. Przebywanie w danej miejscowości bowiem musi wiązać się ze skupieniem w niej życiowej aktywności, związanej nie tylko z pracą, ale również z rodziną. Stąd też najogólniej wypada zaznaczyć, że miejsce stabilnego ześrodkowania funkcji życiowych człowieka określić można generalnie jako jego miejsce zamieszkania, ale jedynie wówczas, gdy występujące okoliczności pozwalają przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosków, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem aktywności życiowej danej dorosłej osoby fizycznej.” (S. Kalus [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 25, Opublikowano WKB 2018)

Zdaniem sądu nie ulega wątpliwości, iż odwołujący od 2018 roku zamieszkiwał w Polsce. Z. W. wrócił do kraju, bowiem tu mieszkają jego bliscy i tu pochowana została żona zmarłego. Stan zdrowia ojca odwołującej również był powodem dla którego mieszkał blisko swoich córek, by móc w każdej chwili liczyć na ich pomoc i opiekę- co zgodnie z zeznaniami odwołującej miało miejsce.

Przy czym należy zwrócić uwagę, ze w Hiszpanii zmarły nie posiadał rodziny, majątku, jak również nie wykonywał pracy. W okresie przed śmiercią przebywał na emeryturze i mógł swobodnie podróżować. Nie może więc dziwić fakt, iż często wracał do H.-kraju który znał i w którym czuł się swobodnie.

Dobre relacje z córkami. Opieka i pomoc z ich strony. Związek emocjonalny z Polską , a także brak pracy i majątku w H., pozwalają uznać, że zmarły miał nie tylko zamiar ale i wolę zamieszkania w P. w K. gdzie znajdowało się jego centrum życiowe, gdzie znajdowało się mieszkanie w którym był zameldowany.

Fakt złożenia przez niego pisma w którym wskazuje, adres w hiszpańskim A. może jedynie oznaczać informację dla organu, że w najbliższym czasie będzie tam przebywał i oczekuje przesyłania korespondencji z ZUS pod wskazany przez niego adres. Okoliczność ta nie przesądza o chęci i zamiarze stałego zamieszkiwania w H.z dala od jedynych bliskich członków rodziny, którzy pozostali w P.. Oświadczenie zmarłego o adresie zamieszkania w H.pochodzi z lutego 2018r., natomiast od tego czasu w życiu Z. W. doszło do istotnych zmian. Od tego czasu w H.przebywał krótkoterminowo, a po powrocie jesienią 2019r., przez cały czas zamieszkiwał w P.. Do H.wyjechał krótko przed śmiercią, około 11 listopada 2020r. w celu skompletowania dokumentacji medycznej.

Ponadto należy również zwrócić uwagę, iż na gruncie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 883/204 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego Termin „miejsce zamieszkania” został skonkretyzowany w art. 11 rozporządzenia wykonawczego. Przepis ten określa elementy, jakie należy brać pod uwagę przy ustalaniu, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania w przypadku istnienia rozbieżności pomiędzy instytucjami dwóch lub więcej państw członkowskich. Wówczas instytucje te ustalają na podstawie wspólnego porozumienia ośrodek interesów życiowych zainteresowanego w oparciu o ogólną ocenę wszystkich dostępnych informacji dotyczących istotnych okoliczności, które w stosownych przypadkach mogą obejmować: czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich oraz sytuację danej osoby, w tym: charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę; sytuację rodzinną danej osoby oraz więzi rodzinne; prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym; w przypadku studentów – źródło ich dochodu; sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały; państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. W świetle powyższych wyliczeń zasadne wydaje się twierdzenie, że za miejsce zamieszkania uznaje się z reguły miejsce, w którym dana osoba ma stałą pracę bądź też gdzie zamieszkuje w związku z jej wykonywaniem. Jest to jednak jedynie domniemanie, ponieważ uwzględnić należy wszelkie okoliczności związane z przebywaniem w danym miejscu, zarówno obiektywne, jak i subiektywne.

Jeśli chodzi natomiast o termin „pobyt”, to oznacza on pobyt tylko przejściowy, a zatem przeciwieństwo miejsca zamieszkania. Określenie miejsca pobytu ma istotne znaczenie dla świadczeń z tytułu choroby czy wypadków przy pracy (por. art. 18, 19, 27 rozporządzenia nr 883/2004) (patrz: komentarz Ślebzak Krzysztof - Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, Opublikowano: WKP 2012)

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy elementem decydującym, o miejscu zamieszkania zmarłego po 2018 roku, który sąd brał pod uwagę wydając orzeczenie stanowiła sytuacja rodzinna zmarłego. Bowiem jak już wielokrotnie wspominano zmarły przebywał na emeryturze, po 2018 roku był złym stanie zdrowia i potrzebował opieki i pomocy córek, z którymi był w stałym kontakcie. Zmarły nie posiadał w H.mieszkania, przebywając w A. korzystał z mieszkania należącego do jego córki. w P.zamieszkiwał w K., gdzie również był zameldowany.

Zgodnie z art. 23 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29.04.2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1 z dnia 2004.04.30) osoba, która otrzymuje emeryturę lub rentę albo emerytury lub renty na mocy ustawodawstwa dwóch lub kilku Państw Członkowskich, z których jedno jest Państwem Członkowskim miejsca zamieszkania, i która jest uprawniona do świadczeń rzeczowych na mocy ustawodawstwa tego Państwa Członkowskiego, otrzymuje, jak i członkowie jej rodziny, takie świadczenia rzeczowe od instytucji miejsca zamieszkania i na rachunek tej instytucji, tak jak gdyby był osobą uprawniona do emerytury lub renty należnej jedynie na podstawie ustawodawstwa tego Państwa Członkowskiego.

Wobec ustalenia, że stałym miejscem zamieszkania Z. W. była P., odwołującej na podstawie art.77ust. 1 i 2 w zw. z art.78ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego.

Mając na uwadze wskazane w uzasadnieniu przepisy oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującej prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłym Z. W..

sędzia Tomasz Bulkowski