Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 16 listopada 2017 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie, I Wydział Cywilny,

w składzie:

Przewodniczący: SSR Katarzyna Błesińska-Kozłowska

Protokolant: stażystka Aleksandra Skorynko

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2017 r., w O., na rozprawie,

sprawy z wniosku G. J.

z udziałem M. J. (1)

o zniesienie współwłasności

postanawia

I dokonuje działu spadku po P. J., po którym prawa do spadku zostały stwierdzone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie wydanym w sprawie X Ns 286/07 oraz działu oraz spadku S. J., po którym prawa do spadku zostały stwierdzone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie wydanym w sprawie X Ns 164/07 oraz dokonuje zniesienia współwłasności:

a) nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) o wartości 22.930 (dwadzieścia dwa tysiące dziewięćset trzydzieści) zł;

b) nieruchomości, stanowiącej działki gruntu nr (...) położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) o łącznej wartości 291.440 (dwieście dziewięćdziesiąt jeden tysiączny czterysta czterdzieści) zł, przy czym wartość działki nr (...) wynosi 202.710 zł, zaś wartość działki nr (...) wynosi 88.730 zł;

c) nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu Nr (...), położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) o wartości 265.220 (dwieście sześćdziesiąt pięć tysięcy dwieście dwadzieścia) zł;

d) nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu Nr (...), położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) o wartości 170.290 (sto siedemdziesiąt tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt) zł;

w ten sposób, że przyznaje na wyłączną własność wnioskodawczy G. J. nieruchomość opisaną w podpunkcie b) składającą się z działek o nr. (...) oraz nieruchomość opisaną w podpunkcie c) składającą się z działki nr (...); natomiast uczestnikowi M. J. (1) przyznaje na wyłączną własność nieruchomość opisaną w podpunkcie a) składającą się z działki nr (...) oraz nieruchomość opisaną w podpunkcie d) składającą się z działki o nr (...);

II zasądza od wnioskodawcy G. J. na rzecz uczestnika M. J. (1) kwotę 6.302,65 (sześć tysięcy trzysta dwa i 65/100) tytułem dopłaty;

III nakazuje wnioskodawcy G. J., aby opuścił, opróżnił i wydał uczestnikowi M. J. (1) nieruchomość opisaną w pkt I podpunkt a) niniejszego postanowienia, zaś uczestnikowi M. J. (1) nakazuje, aby opuścił, opróżnił i wydał wnioskodawcy G. J. działkę gruntu nr (...) wchodzącą w skład nieruchomości opisanej w pkt I podpunkt b) niniejszego postanowienia;

IV koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie wnioskodawca i uczestnik ponoszą we własnym zakresie;

V. nakazuje ściągnąć od wnioskodawcy G. J. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olsztynie kwotę 988,20 (dziewięćset osiemdziesiąt osiem i 20/100) zł tytułem kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VI nakazuje ściągnąć od uczestnika M. J. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olsztynie kwotę 988,19 (dziewięćset osiemdziesiąt osiem i 19/100) zł tytułem kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

SSR Katarzyna Błesińska-Kozłowska

Sygn. akt I Ns 703/16

UZASADNIENIE

Wnioskodawca G. J. wniósł o zniesienie współwłasności niezabudowanych nieruchomości rolnych, położonych w P., obejmujących:

1)  działkę nr ew. (...), stanowiącej współwłasność G. J. w 11/16 części oraz M. J. (1) w 5/16 części o wartości 12 600 zł,

2)  działkę nr ew. (...), stanowiącej współwłasność G. J. w 43/64 części oraz M. J. (1) w 21/64 części o wartości 290 200 zł,

3)  działkę nr ew. (...), stanowiącej współwłasność G. J. w 107/128 części oraz M. J. (1) w 21/128 części o wartości 263 580 zł,

4)  działkę nr ew. (...), stanowiącej współwłasność G. J. w 11/16 części oraz M. J. (1) w 5/16 części o wartości 173 050 zł,

w ten sposób, aby prawo własności nieruchomości oznaczonych jako nr 1, 2 i 3 przydzielić wnioskodawcy, zaś działkę nr (...) przyznać uczestnikowi M. J. (1), przy jednoczesnej dopłacie na rzecz tego uczestnika kwoty 23 431 zł od wnioskodawcy (k. 2-3v.)

Ostatecznie jednak wnioskodawca wniósł o ustalenie, że w skład spadku po zmarłych: S. J. oraz P. J. wchodzą wyżej wymienione nieruchomości, a także wniósł o dokonanie działu spadku i zniesienia współwłasności w powyżej wskazany sposób. Nadto wnioskodawca domagał się zasądzenia od uczestnika na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych (k. 260-264).

W uzasadnieniu swojego stanowiska podał, że wraz z uczestnikiem M. J. (1) są współwłaścicielami wymienionych nieruchomości. Zaproponowany przez niego sposób podziału uzasadnił tym, że osobiście zajmuje się prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Uczestnik zaś nie prowadzi działalności rolniczej, ponadto zamieszkuje za granicą. Współwłasność, w której uczestnicy pozostają oraz narastający konflikt pomiędzy nimi znacznie utrudniają zarząd wspólnymi nieruchomościami. W ocenie wnioskodawcy przedłożona przez niego propozycja podziału jest optymalna, uwzględniająca wartość udziałów współwłaścicieli oraz uzasadniony interes wnioskodawcy jako osoby prowadzącej działalność rolniczą.

Uczestnik postępowania M. J. (1) w odpowiedzi na wniosek wskazał, że aprobuje on wniosek co do zasady, nie wyraża jednak zgody na sposób zniesienia własności zaproponowany przez wnioskodawcę. Podał, że wskazany we wniosku podział jest dla niego krzywdzący. Zakwestionował ustaloną przez biegłego wartość działki o nr ew. 93 (12 600 zł), która w jego ocenie jest wartością znacznie zaniżoną i nie uwzględniającą faktu, że jest to działka pod zabudowę. Podał również, że brat nie rozliczył się z nim z hektara ziemi, który miał mu zostać przekazany od wnioskodawcy w zamian za to, że uczestnik podczas częściowego działu spadku dokonanego w 2010 r., przystał na niekorzystne dla niego warunki.

Sąd ustalił, co następuje:

Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2007 r. w sprawie o sygn. X Ns 164/07 Sąd Rejonowy w Olsztynie stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 20 grudnia 1995 r. S. J. nabyli żona K. J. oraz synowie M. J. (1), P. J. i G. J. po ¼ części spadku każdy. (dowód: postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 13 kwietnia 2007 r., sygn. X Ns 164/07 – k. 265)

Dnia 28 kwietnia 2007 r. P. J. zmarł.

Spadek po nim, w tym gospodarstwo rolne położone w P. (gmina D.) nabyli matka K. J. w 3/8 części oraz bracia M. J. (1) i G. J. po 5/16 części każdy z nich.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 17 sierpnia 2007 r., sygn. X Ns 286/07 – k. 265)

Po śmierci brata P. J. pomiędzy wnioskodawcą a uczestnikiem relacje początkowo układały się dobrze. G. J. pracował na gospodarstwie, uprawiał ziemię, zajmował się bydłem. W pracach gospodarskich pomagała mu matka. Drugi z braci wraz z żoną i dziećmi wyjechał do Irlandii i tam pracował. Wyraził zgodę na to, aby brat uprawiał jego ziemię, gdy on sam nie przebywa w Polsce.

(zeznania wnioskodawcy – k. 356)

W międzyczasie umową darowizny z dnia 4 października 2007 r. K. J. przekazała wnioskodawcy należące do niej udziały w nieruchomościach objętych księgami wieczystymi Nr (...) (działka nr ew. (...)), Nr (...) (działka nr ew. (...)) oraz Nr (...) (działka nr ew. (...)) o łącznej wartości 20 000 zł.

(dowód: akt notarialny z dnia 4.10.2007 r. – k. 267-269v.)

Dnia 10 grudnia 2010 r. – w okresie, kiedy pomiędzy uczestnikami występowały jeszcze dobre relacje – uczestnicy dokonali częściowego działu spadku po zmarłym S. J. oraz P. J., w części obejmującej działki nr (...) ((...)) oraz (...)) w ten sposób, że działkę (...) o powierzchni (...) ha oraz działkę (...) o pow. (...) ha wraz ze znajdującym się na tej działce budynkiem mieszkalnym, oborą, stodołą i świniarnią nabył G. J., zaś działki (...) o łącznej powierzchni (...) ha oraz działkę (...) o pow. (...) ha wraz ze znajdującym się na tej działce budynkiem mieszkalnym, bez świadectwa charakterystyki energetycznej budynku nabył M. J. (1).

Strony oświadczyły, że z tytułu działu spadku i zniesienia współwłasności nie są zobowiązane do wzajemnych spłat lub dopłat. W akcie notarialnym nie figurował żaden zapis, jakoby G. J. był zobowiązany w przyszłości przenieść własność 1 hektara gospodarstwa rolnego na uczestnika M. J. (1).

(dowód: akt notarialny z dnia 10.12.2010 r., k. – 270-273v.)

Uczestnicy postępowania dokonali również podziału ruchomości w postaci:

- ciągnika rolniczego (...) 82 o nr rej. (...),

- przyczepy (...) o nr rej. (...),

- innego rodzaju sprzęt rolniczy,

- samochód osobowy V. (...) o nr rej. (...),

- inwentarz żywy (krowy, cielęta),

które to ruchomości w całości przypadły wnioskodawcy G. J.. K. J. darowała swój udział w w/w ruchomościach wnioskodawcy na mocy umowy ustnej, zaś uczestnik postępowania M. J. (1) przekazał przysługujący mu udział na podstawie umowy darowizny z dnia 15 kwietnia 2008 r. Pomimo, iż strony zawarły umowę darowizny, M. J. (1) przyjął w zamian za swój udział kwotę 10 000 zł, która pochodziła z zaciągniętej przez K. J. pożyczki.

(dowód: umowa darowizny z dnia 15.04.2008 r. – k. 232, pokwitowanie odbioru kwoty 10 000 zł – k. 277, zeznania uczestnika – k. 355-356)

Dnia 25 lutego 2013 r. K. J. darowała wnioskodawcy należący do niej udział 22/64 w nieruchomości objętej księgą wieczystą Nr (...)) (działki nr ew. (...)) oraz udział 86/128 w nieruchomości objętej księgą wieczystą Nr (...) (działka nr ew. (...)).

(dowód: akt notarialny z dnia 25.02.2013 r., k. – 274-276)

Na przełomie 2015 i 2016 r. M. J. (1) sprzedał połowę domu w zabudowie bliźniaczej, położonego na działce nr (...). Uprzednio uczestnik pytał brata, czy nie chce odkupić od niego mieszkania. Wnioskodawca stwierdził, że jego połowa domu mu wystarczy, zatem nie jest zainteresowany odkupieniem drugiej połowy domu należącej do uczestnika. Po sprzedaży przedmiotowej nieruchomości, relacje pomiędzy braćmi uległy znacznemu pogorszeniu. G. J. miał żal do brata, że ten sprzedał połowę domu „obcym” ludziom. Konflikt braterski zaczął narastać.

(dowód: zeznania K. J. – k. 354)

Uczestnicy nadal pozostają we współwłasności nieruchomości oznaczonych jako działki o numerach ewidencyjnych (...). Wartość rynkowa tych działek oraz udziały współwłaścicieli wynoszą odpowiednio:

- działki o nr ew. (...)ha, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) – 22 930 zł (współwłasność G. J. w 11/16 części i M. J. (1) w 5/16 części),

- działki o nr ew. (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) – 202 710 zł (współwłasność G. J. w 43/64 części i M. J. (1) w 21/64 części),

- działki o nr ew. (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) – 88 730 zł (współwłasność G. J. w 43/64 części i M. J. (1) w 21/64 części),

- działki o nr ew. (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) – 265 220 zł (współwłasność G. J. w 107/128 części i M. J. (1) w 21/128 części),

- działki o nr ew. (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) – 170 290 zł (współwłasność G. J. w 11/16 części i M. J. (1) w 5/16 części),

Uczestnik M. J. (1) korzysta z całości działki o nr ew. (...) oraz z części działki o nr ew. (...) ha, zaś brat G. J. z pozostałych działek podlegających działowi.

(dowód: opinia sądowa – k. 291-316, 378-421, oświadczenie – k. 131, zeznania wnioskodawcy – k. 452)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o dział spadku zasługuje na uwzględnienie.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, zarówno prywatnych jak i urzędowych. Dokumenty będące podstawą ustalenia stanu faktycznego nie były przez strony kwestionowane.

Podstawą ustaleń Sądu były również opinie biegłego z zakresu wyceny nieruchomości w formie operatów szacunkowych, które są jasne, logiczne, rzetelnie sporządzone, a ich wnioski nie budzą wątpliwości.

Zgodnie z art. 1037 § 1 k.c., dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek spadkobierców. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do działu spadku stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 w związku z art. 210 – 212 k.c.). W toku postępowania o dział spadku, sąd ustala jego skład i wartość (art. 684 k.p.c.), uwzględniając zarazem obowiązek zaliczenia przez spadkobierców na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, za wyjątkiem darowizn zwolnionych przez spadkodawcę od zaliczenia na schedę spadkową i drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (art. 1039 k.c.). Skład spadku ustala się według stanu z chwili otwarcia spadku, a jego wartość według cen obowiązujących w chwili orzekania o dziale (uchwała SN z dnia 27 września 1974 r., III CZP 58/74, OSN 1975, nr 6, poz. 90).

Stosownie do art. 1038 § 1 k.c., sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek, jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku. Umowny dział spadku zaś, może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku (§ 2). Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1037 § 2 k.c.).

W niniejszej sprawie, dokonując działu, Sąd ograniczył się do części spadku, albowiem uczestnicy postępowania dokonali częściowego działu spadku na mocy umowy z dnia 10 grudnia 2010 r. zawartej w formie aktu notarialnego. W rezultacie zachodziła potrzeba dokonania działu i zniesienia współwłasności jedynie tego majątku, który nie został pomiędzy uczestnikami jeszcze podzielony.

Uwzględniając materiał dowodowy zebrany w sprawie Sąd ustalił, że uczestnicy dokonali zgodnego podziału co do nieruchomości oznaczonych numerami ewidencyjnymi: (...) (...), wchodzących w skład spadku po S. J. oraz P. J.. Jednocześnie Sąd ocenił, że uczestnicy rozliczyli się również z wchodzących w skład spadku ruchomości (m.in. sprzętu rolniczego, ciągnika, inwentarza żywego). Wprawdzie uczestnik M. J. (1) kwestionował w toku postępowania darowany przez niego udział w tych ruchomościach i powoływał się w tym względzie na oświadczenie o odwołaniu darowizny (k. 226), niemniej jednak Sąd uznał, że oświadczenie to nie mogło odnieść skutku prawnego. W niniejszej sprawie niekwestionowane było, że w zamian za swój udział w ruchomościach, uczestnik pobrał kwotę 10 000 zł. W istocie zatem przedmiotowa umowa nie była umową darowizny, a umową sprzedaży. W konsekwencji złożone przez niego w toku postępowania oświadczenie o odwołaniu darowizny nie było skuteczne i nie mogło zostać uwzględnione przez Sąd.

Majątek, który nie został dotychczas pomiędzy uczestnikami podzielony ograniczał się do działek o numerach ewidencyjnych (...).

Biorąc pod rozwagę całokształt okoliczności sprawy Sąd uznał, że najbardziej odpowiednim i zarazem sprawiedliwym podziałem nieruchomości pomiędzy braćmi, uwzględniającym posiadane przez nich udziały w przedmiotowych nieruchomościach, wartości tych nieruchomości oraz słuszne interesy obu uczestników, będzie przyznanie działki nr (...) uczestnikowi M. J. (1), zaś działek o numerach (...) wnioskodawcy G. J..

Uczestnik M. J. (2) w licznych pismach podnosił, że „nie interesują go spłaty ani dopłaty”, lecz zainteresowany jest wyłącznie ziemią. Jednocześnie żądał przyznania mu „dodatkowego” hektara, albowiem przy umownym dziale spadku dokonanym w grudniu 2010 roku zgodził się odstąpić bratu przysługujący mu hektar, brat zaś w zamian zobowiązał się w przyszłości przenieść własność 1 hektara z innej działki, do czego ostatecznie nie doszło. W ocenie Sądu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie jest wystarczający do zaaprobowania wersji uczestnika. Z żadnego bowiem dokumentu nie wynika przedstawione przez niego zobowiązanie, w szczególności nie wynika to z aktu notarialnego w ramach którego dokonano częściowego działu spadku. Uczestnik, zawierając nieformalną umowę z bratem winien był zadbać o to, aby niniejsze zobowiązanie nabrało charakteru formalnego, chociażby aby w celach dowodowych zostało sporządzone na piśmie. Wątpliwości Sądu budzi nadto fakt, że M. J. (1) dopiero po kilku latach od rzekomej umowy ustnej zażądał od brata wydania mu hektara ziemi. Prawdopodobnym jest zatem, że na skutek zrodzonego konfliktu pomiędzy braćmi, uczestnik postanowił zażądać zwrotu darowanego mu wcześniej hektara ziemi. Nie ma bowiem żadnego racjonalnego uzasadnienia, dlaczego uczestnik zwlekał kilka lat z realizacją rzekomej ustnie zawartej umowy, podczas gdy winien był poczynić starania o przeniesienie własności 1 hektara działki w niedługim czasie po dokonaniu częściowego działu spadku. Na marginesie tylko warto podać, że zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, a zatem łącząca strony umowa ustna – nawet gdyby uznać, że rzeczywiście została zawarta – nie mogła odnieść skutku prawnego.

Sąd przyznając ostatecznie uczestnikowi M. J. (1) składniki majątku w postaci działki nr (...) uwzględnił udziały przysługujące mu w poszczególnych nieruchomościach, jak również wartość poszczególnych działek. Sąd miał na uwadze również to, że uczestnik aktualnie korzysta z całości działki nr (...), prowadząc na niej prace rolne. Odnośnie działki numer (...) Sąd wziął pod uwagę, że M. J. (1) ma zamiar rozpocząć budowę na tej działce. W tym celu podjął liczne czynności faktyczne i prawne, w tym wystąpił o warunki zabudowy, które ostatecznie uzyskał. Niniejsze okoliczności w pełni uzasadniały przyznanie temu uczestnikowi przedmiotowej nieruchomości. Sąd przyznając z kolei wnioskodawcy G. J. działki oznaczone numerami nr (...) miał na uwadze w szczególności to, że niniejsze działki wnioskodawca aktualnie użytkuje i prowadzi na nich działalność rolniczą. Ponadto, w złożonym przez niego wniosku wnosił on o przyznanie tych działek na jego rzecz.

Z tych też powodów przyznanie poszczególnych składników majątku na rzecz uczestników i zniesienie w powyższy sposób współwłasności było w pełni uzasadnione i zgodne ze słusznymi interesami stron ( punkt I postanowienia).

Stosownie do art. 212 § 1 k.c., jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może zostać wyrównana poprzez dopłaty pieniężne. Sąd, bazując na wartościach nieruchomości oszacowanych przez biegłego sądowego oraz uwzględniając poszczególne udziały uczestników w tych nieruchomościach, doszedł do konkluzji, iż wnioskodawcy G. J. przysługuje majątek o łącznej wartości 550 357,35 zł, zaś uczestnikowi M. J. (1) o wartości 199 522,65 zł. Ponieważ wnioskodawca otrzymał składniki majątku warte 556 660 zł, czyli nieznacznie przekraczające jego udział, zobowiązany jest on do wyrównania swojego udziału poprzez dopłatę pieniężną na rzecz uczestnika w wysokości 6 302,65 zł ( punkt II postanowienia).

Sąd na zasadzie art. 626 k.p.c. nakazał opróżnienie, opuszczenie i wydanie przez wnioskodawcę działki o numerze ew. 93 uczestnikowi, zaś uczestnikowi nakazał opróżnienie, opuszczenie i wydanie wnioskodawcy działki oznaczonej numerem (...)( punkt III postanowienia).

Z uwagi zaś na niesporny co do zasady interes uczestników w niniejszym postępowaniu – zgodnie wnosili oni bowiem o dokonanie działu spadku i zniesienie współwłasności, koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie każdy z nich ponosi we własnym zakresie ( punkt IV postanowienia).

Sąd na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) nakazał ściągnąć od wnioskodawcy kwotę 988,20 zł oraz od uczestnika kwotę 988,19 zł tytułem kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa ( punkt V i VI postanowienia).

SSR Katarzyna Błesińska-Kozłowska