Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. B. wystąpił z wnioskiem o dokonanie zniesienia współwłasności nieruchomości gruntowej stanowiącej działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...), dla której Sąd
Rejonowy w M. prowadzi księgę wieczystą (...) poprzez przyznanie nieruchomości na własność W. B. z orzeczeniem o spłatach na rzecz pozostałych współwłaścicieli. Wniósł nadto o orzeczenie o kosztach postępowania według norm przepisanych

W uzasadnieniu wskazał, że W. B. posiada największy udział
w nieruchomości, a nadto wyrażał wolę przejęcia nieruchomości.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania W. B. wniósł
o przyznanie nieruchomości na własność M. B. z orzeczeniem o spłatach na rzecz pozostałych współwłaścicieli. Zaprzeczył, jakoby wyrażał wolę przejęcia nieruchomości.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania Z. Ł. wniosła o ustalenie, że w skład masy spadkowej po S. B. wchodzą udziały we współwłasności nieruchomości gruntowej stanowiącej działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...), dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie prowadzi księgę wieczystą (...) oraz o dokonanie działu spadku
po S. B. i zniesienia współwłasności nieruchomości poprzez przyznanie nieruchomości jej na własność z orzeczeniem o spłatach na rzecz pozostałych współwłaścicieli.

W uzasadnieniu wskazała, że to ona jest w stanie zagwarantować prawidłowe utrzymanie nieruchomości i jej wydajność.

W odpowiedzi na wniosek E. B. wniósł o przyznanie nieruchomości
na własność Z. Ł. z orzeczeniem o spłatach na rzecz pozostałych współwłaścicieli, o ile udowodni ona, że stać ją na taką spłatę.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 19 lutego 2024 roku sygn. akt I Ns 61/21 zwolniono od udziału w sprawie uczestniczkę postępowania Z. Ł., a na podstawie art. 510 § 2 kpc wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki postępowania E. S..

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania E. S. wniosła
o oddalenie wniosku w całości oraz o zasądzenie od wnioskodawcy M. B.
na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że w związku ze zmianą postanowienia Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 30 grudnia 2020 roku sygn. akt I Ns 165/20 wnioskodawca M. B. nie jest już współwłaścicielem nieruchomości objętej wnioskiem, a zatem nie przysługuje mu uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności.

Sąd ustalił, co następuje:

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 30 grudnia 2020 roku sygn. akt I Ns 165/20 stwierdzono, że spadek po spadek po S. B. zmarłej dnia
20 listopada 2019 roku w M., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości M., gmina M., w tym wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym położonym w M., gmina M., na podstawie ustawy nabyły dzieci spadkodawczyni W. B., M. B., E. B. i Z. Ł., synowie i córka T. i S. – po 1/4 części każde z nich.

(bezsporne, a nadto dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 30 grudnia 2020 roku sygn. akt I Ns 165/20 – k. 17)

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 27 października 2023 roku sygn. akt I Ns 15/23 zmieniono postanowienie Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia
30 grudnia 2020 roku sygn. akt I Ns 165/20 o stwierdzeniu nabycia spadku po S. B. w ten sposób, że stwierdzono, że spadek po S. B. zmarłej dnia
20 listopada 2019 roku w M., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości M., gmina M., na podstawie testamentu holograficznego z 2012 roku nabyli syn spadkodawczyni E. B., syn T. i S. oraz wnuczka spadkodawczyni E. S., córka L. M. i Z. J. – po 1/2 części każde z nich.

(bezsporne, a nadto dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia
27 października 2023 roku sygn. akt I Ns 15/23 – w aktach sprawy I Ns 15/23)

W skład spadku S. B. wchodzi udział 3/4 części w prawie własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...), położonej w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 308.110 złotych.

(bezsporne, a nadto dowód: wydruk KW – k. 8-11, opinia biegłego sądowego z zakresu rzeczoznawstwa majątkowego P. S. – k. 68-139)

Aktualnie współwłaścicielami nieruchomości gruntowej stanowiącej działki gruntu
o numerach ewidencyjnych (...) położonej
w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) są:

- W. B. – w 1/4 części,

- E. S. – w 3/8 części,

- E. B. – w 3/8 części.

(dowód: wydruk KW – k. 279-280)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek był niezasadny i jako taki nie zasługiwał na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 210 § 1 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności, jeżeli umownie nie wyłączono tego uprawnienia. Zgodnie zaś z dyspozycją art. 211 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub
ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo, że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Zgodnie z art. 622 kpc pierwszeństwo ma dokonanie podziału w oparciu o zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, jeżeli nie sprzeciwia się prawu, zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych (art. 622 § 2 kpc). Do takiego sposobu zniesienia współwłasności współwłaścicieli powinien nakłaniać Sąd w toku postępowania (art. 622 § 1 kpc). Jeżeli brak jest podstaw do wydania postanowienia w myśl art. 622 kpc, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli
z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Podział rzeczy wspólnej powinien zasadniczo nastąpić stosownie do wielkości udziałów,
a wydzielone części rzeczy powinny swoją wartością odpowiadać wielkości udziałów przysługujących poszczególnym współwłaścicielom ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2014 roku sygn. akt II CSK 482/13, publ. LEX nr 1491323). Jeżeli jednak pomimo tego występują pewne różnice wartości, to wyrównuje się je poprzez dopłaty pieniężne (art. 623 kpc). Prawidłowy bowiem jest podział, polegający na przyznaniu pewnych składników majątkowych każdemu z uczestników postępowania i wyrównania ich wartości przez spłaty i dopłaty pieniężne ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca
2003 roku sygn. akt V CK 395/02, publ. LEX nr 1129634).

Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia Sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne, zaś w razie ustalenia dopłat, Sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia (art. 212 § 1 i 3 kc).

Zasadą jest, że zniesienie współwłasności powinno nastąpić przede wszystkim przez podział fizyczny rzeczy wspólnej. Jest do podstawowy sposób podziału preferowany przez ustawodawcę jako najbardziej sprawiedliwy i pożądany ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 roku sygn. akt I CSK 674/10, publ. LEX nr 960518). Dlatego też, jeżeli zniesienie współwłasności następuje z mocy orzeczenia sądu, sąd powinien przede wszystkim brać pod uwagę ten sposób wyjścia ze współwłasności, chyba
że współwłaściciele żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłaty albo sprzedaży stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2001 roku sygn. akt V CKN 1436/00, publ. LEX nr 52398).

Podział rzeczy jest wykluczony, jeżeli w jego wyniku nastąpiłaby istotna zmiana rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Niedopuszczalny jest także podział, który miałby prowadzić do sytuacji sprzecznej ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy. Społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy, dotyczy przedmiotu materialnego (art. 45 kc), co wynika bezpośrednio z jej charakteru, stanu technicznego oraz funkcji, jaką pełni w życiu człowieka oraz jego działalności. W konsekwencji oznacza cel, jakiemu rzecz ma służyć. Fizyczny podział nieruchomości jest zasadny zatem tylko wtedy, gdy jego dokonanie pozwala na racjonalne wykorzystanie powstałych w wyniku podziału działek i nie skutkuje wystąpieniem negatywnych przesłanek sprzeciwiających się dokonaniu podziału,
a wymienionych w art. 211 kc.

W okolicznościach niniejszej sprawy podkreślić należy, że stan właścicielski przedmiotu zniesienia współwłasności był ostatecznie pomiędzy stronami bezsporny, przy czym w istocie wniosek dotyczył nie tylko zniesienia współwłasności, ale również działu spadku po S. B. i tak też został potraktowany.

Zgodnie z dyspozycją art. 688 kpc do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 kpc.

W realiach niniejszej sprawy nie ulega wątpliwości, że w chwili wystąpienia
z wnioskiem M. B. – w świetle ówczesnej sytuacji faktycznej i prawnej – był uprawniony do zainicjowania niniejszej sprawy, przysługiwał mu bowiem udział
we współwłasności nieruchomości gruntowej stanowiącej działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...) położonej w obrębie M., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...).

Nie ulega również wątpliwości, że stan ten uległ zmianie w czasie trwania postępowania, gdyż postanowieniem Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 27 października 2023 roku sygn. akt I Ns 15/23 zmieniono postanowienie Sądu Rejonowego w Mrągowie
z dnia 30 grudnia 2020 roku sygn. akt I Ns 165/20 o stwierdzeniu nabycia spadku po S. B. w ten sposób, że stwierdzono, że spadek po S. B. zmarłej dnia
20 listopada 2019 roku w M., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości M., gmina M., na podstawie testamentu holograficznego z 2012 roku nabyli syn spadkodawczyni E. B., syn T. i S. oraz wnuczka spadkodawczyni E. S., córka L. M. i Z. J. – po 1/2 części każde z nich.

Okoliczność ta znalazła odzwierciedlenie we wpisach w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości objętej wnioskiem i aktualnie jej współwłaścicielami
są wyłącznie W. B. – w 1/4 części, E. S. – w 3/8 części i E. B. – w 3/8 części. Fakt ten skutkował m.in. zwolnieniem dotychczasowej uczestniczki postępowania Z. Ł. od dalszego udziału w sprawie.
Z oczywistych względów Sąd nie mógł zastosować tożsamego rozwiązania w stosunku
do wnioskodawcy, a ten – z bliżej nieznanych względów – nie cofnął wniosku,
co umożliwiłoby wprowadzenie uczestników postępowania w rolę gospodarza postępowania w miejsce wnioskodawcy, jeśli oczywiście sprzeciwiliby się cofnięciu wniosku i byliby żywotnie zainteresowani jego merytorycznym rozstrzygnięciem. Taka sytuacja jednak nie miała miejsca, a wnioskodawca – przynajmniej formalnie – nadal podtrzymywał złożony uprzednio wniosek.

Stosownie do treści art. 316 § 1 in principio kpc w zw. z art. 361 kpc po zamknięciu rozprawy sąd wydaje postanowienie, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Skoro zatem wnioskodawca M. B. w chwili zamknięcia rozprawy nie był w żadnym stopniu współwłaścicielem nieruchomości, to nie przysługiwało mu uprawnienie żądania zniesienia jej współwłasności (działu spadku), które z mocy
art. 210 kc przysługuje wyłącznie każdemu z jej współwłaścicieli

Mając zatem na uwadze powyższe względy wniosek o zniesienie współwłasności nieruchomości – na podstawie art. 210 § 1 a contrario kc – oddalono (pkt I postanowienia).

O kosztach postępowania rozstrzygnięto zgodnie z ogólną regułą ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym wyrażoną przez art. 520 § 1 kpc (punkt II postanowienia).
W ocenie Sądu – biorąc pod uwagę specyficzne okoliczności niniejszej sprawy, w tym fakt wstąpienia uczestniczki postępowania E. S. do udziału w sprawie na krótko przed jej zakończeniem, a także fakt, że to wnioskodawca M. B. efektywnie poniósł już największe koszty sądowe związane z jej prowadzeniem – brak było in concreto podstaw do odstąpienia od w/w reguły orzekania o kosztach postępowania.

/-/ sędzia Krzysztof Połomski