Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

R. C. wystąpiła do tutejszego Sądu z wnioskiem o upoważnienie
jej do dokonania czynności zwykłego zarządu w zakresie wystąpienia z wnioskiem
o ustanowienie za jednorazowym wynagrodzeniem służebności drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której
to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez nieruchomość niezbudowaną stanowiącą działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położoną
w miejscowości I., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie
IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ustanowienie służebności w przywołanym wyżej kształcie. W toku postępowania zmodyfikowała swoje stanowisko w sprawie w ten sposób, że wniosła o upoważnienie jej
do dokonania czynności zwykłego zarządu w zakresie wystąpienia z wnioskiem
o ustanowienie służebności drogi koniecznej za jednorazowym wynagrodzeniem na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której
to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), polegającej na prawie przejścia i przejazdu przez nieruchomości położone w miejscowości I., gmina M. w granicach działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) oraz działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ustanowienie służebności w przywołanym kształcie zgodnie z projektem ustanowienia drogi koniecznej przedstawiony przez powołanego
w sprawie biegłego sądowego M. S. z dnia 19 września 2022 roku.

Uczestniczka postępowania P. K. sprzeciwiła się wnioskowi wskazując,
że ustanowienie drogi koniecznej w sposób proponowany przez wnioskodawczynię jest obiektywnie utrudnione naturalnym uksztaltowaniem terenu i wiąże się z wydatkami, których wartość kilkukrotnie przewyższa wartość działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...). Zaznaczała przy tym, że wnioskodawczyni dopiero po 12 latach od daty nabycia na własność udziału w nieruchomości objętej żądaniem wniosku zaczęła przejawiać zainteresowanie działką i stało się to dopiero, kiedy P. K. wraz z mężem wybudowali na sąsiadującej
z działką gruntu o numerze ewidencyjnym (...) – działce o numerze ewidencyjnym (...) budynek mieszkalny. Jednocześnie na dalszym etapie postępowania pod wątpliwość poddała celowość prowadzenia postępowania o ustanowienie drogi koniecznej, a to z uwagi na toczące się równolegle postępowanie o zniesienie współwłasności.

Uczestnicy postępowania P. G. i J. G. stali na stanowisku,
że najdogodniejszym i najbardziej ekonomicznym połączeniem działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) z drogą publiczną byłoby jej poprowadzenie przez działkę gruntu
o numerze ewidencyjnym (...), położoną w miejscowości I., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Sprzeciwiali się przy tym wyznaczeniu służebności drogi koniecznej przez należącą do nich działkę numer (...) wskazując m.in., że uzyskali dla tej działki warunki zabudowy, a tym samym ewentualne poprowadzenie drogi koniecznej przez nią w istotny sposób wpłynęłoby na możliwości korzystania z niej. Z uwagi na toczące się równolegle postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości, której dotyczy wniosek, również poddali pod wątpliwość celowość prowadzenia niniejszego postępowania, w tym
w szczególności zwracając uwagę na względy ekonomiczne.

Sąd ustalił, co następuje:

R. C. oraz P. K. są współwłaścicielkami nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) – po 1/2 części każda z nich. Nieruchomość ta stanowi nieruchomość rolną, która obejmuje grunty orne klasy (...) i IVa
o powierzchni 0,2400 ha.

(dowód: wydruk KW (...) – k. 416-418, dane elektroniczne z (...) dla KW (...))

Z przedmiotową nieruchomością sąsiadują:

a)  nieruchomości stanowiące własność P. K., tj. nieruchomość stanowiąca działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...) oraz nieruchomość stanowiąca działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...),

b)  nieruchomość stanowiąca własność na zasadzie wspólności majątkowej ustawowej małżeńskiej P. G. i J. G. – nieruchomość stanowiąca działkę gruntu
o numerze ewidencyjnym (...).

(bezsporne, a nadto dowód: wydruk KW (...) – k. 205-211, (...), opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii M. S. – k. 389-396, k. 450-451)

W najbliższym sąsiedztwie nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której
nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), są urządzone trzy zjazdy: indywidualny na działkę gruntu numer (...), wspólny na działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...) oraz zjazd
na działkę gruntu numer (...) należącą do Gminy M. będącą drogą wewnętrzną umożliwiającą dojazd do jeziora I. i działek graniczących z jeziorami. Istnieje przy tym kilka wariantów ustanowienia służebności drogowej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej
w miejscowości I., gmina M., dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy
w M. IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...).

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii M. S. –
k. 152-161389-396, k. 450-451)

Przed Sądem Rejonowym w Mrągowie toczy się postępowanie pod sygn. akt
I Ns 314/21 z wniosku P. K. z udziałem m.in. R. C.
o zniesienie współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której
to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Strony tego postępowania przedstawiły odmienne stanowiska co do sposobu zniesienia współwłasności, tj. podział cywilny lub podział fizyczny. Przedmiotowe postępowanie zostało zainicjowane w dniu 14 września 2021 roku i obecnie znajduje się na etapie pozyskiwania wiadomości specjalnych co do możliwości podziału nieruchomości. Postanowieniem z dnia 14 maja 2024 roku Sąd Rejonowy
w M. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii M. S. na okoliczność ustalenia, czy zniesienie współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) poprzez jej fizyczny podział odpowiadający udziałom przysługującym stronom w prawie własności tej nieruchomości – przy uwzględnieniu możliwego dostępu
do przedmiotowej nieruchomości do drogi publicznej na zasadach ustanowionej służebności drogi koniecznej – jest możliwy, a jeśli nie – ewentualne zaproponowanie innego racjonalnego sposobu podziału nieruchomości.

(bezsporne, a nadto dowód: akta sprawy I Ns 314/21)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, których autentyczność i prawdziwość nie budziła wątpliwości, jak i których wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron oraz w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii M. S., które nie budziły wątpliwości Sądu pod względem formalnym oraz merytorycznym.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek na chwilę zamknięcia rozprawy był niezasadny i nie zasługiwał
na uwzględnienie.

O ile bowiem w momencie złożenia niniejszego wniosku ustanowienie drogi koniecznej mogło być uzasadnione, tak w toku postępowania przesłanki te się zdezaktualizowały. Zainicjowane bowiem zostało postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M., dla której Sąd Rejonowy w Mrągowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Na gruncie przedmiotowego postępowania strony nie przedstawiły zgodnej propozycji zniesienia współwłasności nieruchomości. Wręcz przeciwnie, ich stanowiska co do sposobu zniesienia współwłasności nieruchomości były
i są zgoła odmienne. R. C. forsuje dokonanie zniesienia współwłasności nieruchomości poprzez jej fizyczny podział odpowiadający udziałom przysługującym stronom w prawie własności tej nieruchomości, czemu stanowczo przeciwna jest P. K.. Nie ulega wątpliwości, że w ramach tego postępowania Sąd obowiązany będzie do ustalenia –
po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w całości – jaki sposób zniesienia współwłasności będzie zasadny w przypadku nieruchomości stanowiącej działkę gruntu
o numerze ewidencyjnym (...), położonej w miejscowości I., gmina M.. Sąd rozpoznający sprawę o zniesienie współwłasności nieruchomości, której dotyczy niniejszy wniosek może stwierdzić, że należy dokonać podziału nieruchomości na części odpowiadające wartościom udziałów współwłaścicieli – jeżeli zachodzą warunki do dokonania podziału
w naturze – z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym, a różnice wartości wyrównać przez dopłaty pieniężne (art. 623 kpc).

Nie ulega przy tym wątpliwości, że zniesienie współwłasności nieruchomości poprzez jej fizyczny podział wiąże się immanentnie z koniecznością ustanowienia służebności drogi koniecznej, jeśli in concreto zajdzie taka potrzeba. W razie podziału fizycznego nieruchomości Sąd orzeka bowiem w tej kwestii z urzędu. Niedopuszczalnym jest bowiem wydzielenie nieruchomości pozbawionych dostępu do drogi publicznej. Natomiast gdyby podział fizyczny nieruchomości nie był możliwy, Sąd będzie mógł przyznać nieruchomość jednemu
ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych – uwzględniając wszelkie okoliczności sprawy (art. 212 § 2 kc). Sąd powinien ustalić, czy którykolwiek ze współwłaścicieli wyraża wolę przejęcia nieruchomości na własność. W razie pozytywnego ustalenia w tym zakresie Sąd bada, czy przyznanie nieruchomości danemu uczestnikowi jest zasadne, a zwłaszcza czy
ma on zdolność do spłaty pozostałych. W razie zgłoszenia takiego wniosku przez kilka stron Sąd rozstrzyga konflikt między nimi, biorąc pod uwagę przede wszystkim ich uzasadnione interesy w nabyciu własności nieruchomości wspólnej. W przypadku zaś braku chęci przejęcia nieruchomości na własność przez którąkolwiek ze stron, Sąd postanowi o sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji sądowej. W zależności zatem od tego, jaką decyzję w kwestii zniesienia współwłasności nieruchomości podejmie Sąd, potrzeba ustanowienia służebności drogi koniecznej – w zasadzie w zależności od tego, komu finalnie przypadnie nieruchomość, czy też zostanie sprzedana – będzie aktualna albo też zupełnie się zdezaktualizuje. Zakładając zatem, że kwestia prawa własności nieruchomości, której dotyczy żądanie wniosku – wobec braku porozumienia stron – zostanie rozstrzygnięta wkrótce na gruncie postępowania prowadzonego pod sygn. akt I Ns 314/21 uznać należy, że zupełnie bezcelowym
i pozbawionym sensu byłoby decydowanie o potrzebie ustanowienia drogi koniecznej
na gruncie niniejszego postępowania.

Podkreślić z całą mocą należy, że w ocenie Sądu in concreto nie zachodzi pomiędzy sprawą I Ns 60/21 a sprawą I Ns 314/21 związek zależności w rozumieniu
art. 177 § 1 pkt 1 kpc, czyli sytuacji, w której rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Po pierwsze, Sąd może a nie musi zawiesić postępowanie, więc nawet jeżeli rozstrzygnięcie rozpoznawanej sprawy zależy
od rozstrzygnięcia, jakie może zapaść w innej sprawie, Sąd powinien ocenić, czy należy zawiesić postępowanie (tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 lutego 2006r. sygn. akt
II CSK 141/05, publ. LEX nr 201027 oraz z dnia 17 maja 2017r. sygn. akt V CSK 494/16, publ. LEX nr 2350670). Po drugie zaś, zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 kpc nie miało w zamyśle ustawodawcy stanowić instrumentu do uzyskiwania dowodów na potrzeby innych spraw ( vide: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2005r. sygn. akt I ACz 438/05, publ. LEX nr 1642243). Przyczyną zawieszenia postępowania cywilnego z uwagi na inne toczące się postępowanie cywilne może być tylko zależność prejudycjalna, a nie wzgląd na podobieństwo obu spraw. Wskazana w art. 177 § 1 pkt 1 kpc podstawa do zawieszenia postępowania zachodzi, gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy
|od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Zależność ta musi być tego rodzaju, że orzeczenie, które ma zapaść w innym postępowaniu cywilnym, będzie prejudykatem, czyli podstawą rozstrzygnięcia sprawy, w której ma być zawieszone postępowanie. Zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 kpc powinno nastąpić nie tylko wówczas, gdy przemawiają za tym względy celowości i interes strony, ale i występuje stosunek prejudycjalności. Oznacza to, że orzeczenie, które ma zapaść w innej sprawie powinno stanowić przedsąd dla rozpoznawanej sprawy a jego treść, pośrednio – przez powagę rzeczy osądzonej – kształtować treść rozstrzygnięcia ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia
13 czerwca 2023 roku sygn. akt I USKP 1/23, publ. LEX nr 3568281).

W przedmiotowym przypadku brak takiego stosunku prejudycjalności. Otóż bowiem – niezależnie od sposobu rozstrzygnięcia postępowania o zniesienie współwłasności – i tak brak byłoby podstaw do prowadzenia postępowania o ustanowienie drogi koniecznej. Jeśli Sąd prowadzący sprawę o zniesienie współwłasności zdecyduje się na fizyczny podział nieruchomości (o ile taki podział będzie w ogóle możliwy), to zobligowany będzie
do ustanowienia ewentualnych dróg koniecznych do wydzielanych nieruchomości. Można więc – w formie skrótu myślowego – przyjąć, że roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej zawiera się w roszczeniu o zniesienie współwłasności nieruchomości poprzez jej fizyczny podział. Jeśli natomiast Sąd prowadzący sprawę o zniesienie współwłasności zdecyduje się na podział cywilny nieruchomości, to wówczas roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej ipso iure wygaśnie. Podobny stan rzeczy wystąpiłby również przy ewentualnej sprzedaży licytacyjnej nieruchomości. Nie ma więc in concreto nawet potencjalnej możliwości, by rozstrzygnięcie sprawy o zniesienie współwłasności wpłynęło na sposób rozstrzygnięcia sprawy niniejszej,
tj. o ustanowienie drogi koniecznej. Wszelkie względy zarówno o charakterze prawnym, jak również związanym z ekonomią procesową i elementarną racjonalnością, przemawiają
za bezprzedmiotowością dalszego prowadzenia niniejszego postępowania.

Jedynie na marginesie wskazać należy, że brak było podstaw do połączenia w/w spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Po pierwsze, brak jest pełnej tożsamości stron
w obu postępowaniach (uczestnicy postępowania P. G. i J. G. nie są stroną
postępowania o zniesienie współwłasności nieruchomości). Po drugie zaś, w przypadku zniesienia współwłasności nieruchomości – niezależnie od przyjętego sposobu tego zniesienia – nie zachodzi potrzeba wydawania odrębnego rozstrzygnięcia wniosku o ustanowienie drogi koniecznej.

Mając powyższe na uwadze – na podstawie art. 145 § 1 i § 2 kc – orzeczono jak
w punkcie I postanowienia.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z ogólną regułą ponoszenia kosztów
w postępowaniu nieprocesowym wyrażoną w art. 520 § 1 kpc (pkt III postanowienia).

W ślad za przyjętą regułą orzeczenia o kosztach postępowania na podstawie
art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( tekst jednolity: Dz. U. z 2023r. poz. 1144) nałożono na wnioskodawczynię R. C. obowiązek uiszczenia kwoty 2.017,91 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Kwota ta stanowi nieuiszczone dotychczas koszty związane ze sporządzeniem opinii biegłego sądowego, tymczasowo poniesione przez Skarb Państwa, który to koszt został poniesiony
z uwagi na stanowisko wnioskodawczyni.

/-/ sędzia Krzysztof Połomski