Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 15 stycznia 2020 r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Kłek

Protokolant: p. o. sekretarza sądowego Emilia Strzelczyk

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2020 r. w Kętrzynie na rozprawie

sprawy z wniosku M. M.

z udziałem S. M., F. M., A. M., E. M. (1)

o stwierdzenie nabycia spadku po F. P.

postanawia:

I.  stwierdzić, że spadek po F. P., zmarłej dnia 27.04.2018r. w R., której ostatnim miejscem zwykłego pobytu był K., na podstawie ustawy nabyli:

- brat S. M., syn C. i D., w ¼ części spadku,

- brat F. M., syn C. i D., w ¼ części spadku,

- brat A. M., syn C. i D., w ¼ części spadku,

- brat E. M. (1), syn C. i D., w ¼ części spadku;

II.  wnioskodawca i uczestnicy we własnym zakresie ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 172/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. M. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po F. P.. Podniósł, że spadkodawczyni pozostawiła po sobie testament wskazując wnioskodawcę jako jedynego spadkobiercę.

Uczestnicy postępowania S. M., F. M., A. M. i E. M. (1) nie sprzeciwiali się wnioskowi.

Sąd ustalił, co następuje:

F. P. , z domu M., córka C. M. i D. z d. C. , zmarła 27 kwietnia 2018 r. w R.. Ostatnio przed śmiercią na stałe zamieszkiwała w K.. F. P. w dniu 4 lutego 2018 sporządziła testament własnoręczny , w treści którego przekazała swoje mieszkanie własnościowe M. M. s. S. i B. wyłączając wszystkich z rodziny. Postanowiła , iż rzeczy które znajdują się w mieszkaniu może zabrać rodzina. Testament spadkodawczyni został otwarty i ogłoszony w dniu 19 lipca 2019 r.

(dowód : akt zgonu spadkodawcy – k.4, testament – oryginał zabezpieczony w kasie Wydziału Cywilnego - kopia k. 3 , protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu – k. 64, zapewnienie spadkowe k. 44 )

M. M. jest synem brata spadkodawczyni S. M. i B. E. z d. K. . M. M. nie składał oświadczenia w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku, nie zrzekał się dziedziczenia .

(dowód : zapewnienie spadkowe k. 44, akt urodzenia k. 5 )

W chwili śmierci F. P. była wdową. Spadkodawczyni nie miała dzieci. Rodzice spadkodawczyni C. M. i D. D. (2) z d. C. nie dożyli otwarcia spadku.

(dowód : akt zgonu spadkodawcy – k.4, akty zgonu rodziców spadkodawcy k.55,57 zapewnienie spadkowe k. 44)

Spadkodawczyni posiadała sześcioro rodzeństwa: S. M., F. M., A. M., E. M. (1), F. K. i E. M. (2).

F. K. i E. M. (2) nie dożyli otwarcia spadku, oboje nie mieli dzieci.

(dowód : akt zgonu spadkodawcy – k.4, akt zgonu F. K. k. 56, akt zgonu E. M. (2) k. 58, akt urodzenia S. M. k. 6, akt urodzenia F. M. k.7, akt urodzenia A. M. k. 8, akt urodzenia E. M. (1) k. 9, zapewnienie spadkowe k. 44).

Spadkodawczyni F. P. w dacie testowania i w dacie śmierci była właścicielem stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 43,50 m ² położonego przy ul. (...) w K., dla którego prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Wartość tego lokalu wynosi około 80 000 zł . F. P. posiadała również zgromadzone środki pieniężne :

- w (...) Bank (...) S.A. na rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowym nr (...) w kwocie 20 714,96 zł , na lokacie nr (...) w kwocie 9 366,89 zł ,

- w Banku (...) S.A. na rachunku bankowym nr (...) 0000 0002 2603 (...) w kwocie 4 065,00 zł , na rachunku bankowym nr (...) w kwocie 17 671,26 zł.

(dowód: odpis z księgi wieczystej (...) k. 174-175, zeznania M. M. k. 65, zeznania S. M. k. 130, zeznania F. M. k. 153, informacja (...) S.A. k. 75 , informacja z Bank (...) S.A. k. 73)

Sąd zważył co następuje :

Powyższy stan faktyczny był pomiędzy stronami bezsporny. Nadto został potwierdzony niebudzącymi wątpliwości dokumentami w postaci odpisów aktów stanu cywilnego, odpisu z księgi wieczystej , informacji z banków. Sąd wziął także pod uwagę zapewnienie spadkowe złożone w sprawie przez M. M. oraz zeznania wnioskodawcy M. M. i uczestników S. M. i F. M.. Prawdziwość zapewnienia spadkowego i wskazanych zeznań nie budziły wątpliwości, przy czym największe znaczenia dla ustaleń faktycznych w sprawie miały zeznania wnioskodawcy . Uczestnicy potwierdzili, iż spadkodawczyni posiadała mieszkanie, nie mieli wiedzy co do innych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład spadku.

Zgodnie z treścią art. 926 § 1kc powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Przepis art. 926§ 2 kc stanowi, iż dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku będzie więc następować, jeśli spadkodawca w ogóle nie sporządzi testamentu , odwoła go, lub sporządzi wprawdzie testament, ale nie zawrze w nim powołania spadkobiercy.

Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament (art. 941 kc). Testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy (art. 948 § 1kc). Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą ( art. 949 § 1kc).

W niniejszej sprawie spadkodawczyni sporządziła testament własnoręczny , który został przez nią podpisany i opatrzony datą. Ważność tego testamentu nie była kwestionowana, nie budzi też wątpliwości Sądu.

W treści testamentu spadkodawczyni przekazała swoje mieszkanie własnościowe M. M. wyłączając wszystkich z rodziny. Postanowiła , iż rzeczy które znajdują się w mieszkaniu może zabrać rodzina.

W ocenie Sądu wątpliwości budzi wskazana przez wnioskodawcę interpretacja tego testamentu. Wnioskodawca powołując się na powyższy testament wnosi o uznanie go za spadkobiercę testamentowego powołanego do całości spadku.

Wskazać należy , iż stosownie do art. 677§1 k.p.c., Sąd nie jest związany osobą spadkobiercy wskazaną we wniosku i czyni w tym zakresie własne ustalenia.

Zgodnie z treścią art. 959 kc spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób.

Powołanie spadkobiercy jest zasadniczo najczęściej występującym rozrządzeniem testamentowym. Postanowienie powołujące spadkobierców nie stanowi jednak niezbędnego elementu treści konstytuującego testament. Oświadczenie woli na wypadek śmierci będzie bowiem testamentem, jeśli będzie zawierać inne niż powołanie spadkobiercy rozrządzenia skuteczne mortis causa, np. zawierać jedynie zapis.

Jak wskazał Sąd Najwyższy ( postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 29.11.1977 r. w sprawie III CRN 291/77) dziedziczenie w oparciu o przepis art. 959 KC następuje wówczas, gdy spadkodawca powołał do całości lub do ułamkowej (procentowej) części spadku, jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, jedną lub kilka osób. Natomiast w wypadku, gdy spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie jedynie poszczególne przedmioty majątkowe wchodzące w skład spadku, to:

a) jeżeli przedmioty te wyczerpują prawie cały spadek, dziedziczy go na podstawie testamentu osoba, której przedmioty te przeznaczono (art. 961 KC),

b) jeżeli zaś przedmioty te nie wyczerpują prawie całego spadku, do jego dziedziczenia powołani są spadkobiercy ustawowi (art. 931 i nast. KC), którzy jedynie zobowiązani są do wydania zapisu osobie wskazanej w testamencie (art. 968 i nast. KC).

W niniejszej sprawie spadkodawczyni nie powołała spadkobiercy czy spadkobierców do całości spadku , natomiast przekazała wskazanej w treści testamentu osobie – M. M. stanowiące jej własność mieszkanie.

W tej sytuacji oceny czy wnioskodawca jest osobą powołaną do całości spadku czy też jedynie zapisobiercą należy dokonać przy zastosowaniu art. 961 kc.

Zgodnie z treścią art. 961 zd. 1 kc. jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku.

Przepis art. 961 kc nie nakreślił w żaden sposób kryteriów, na podstawie których należy rozstrzygać, czy doszło, czy nie doszło do wyczerpania prawie całego spadku. W szczególności nie określił żadnej procentowej wartości przedmiotów majątkowych, której osiągnięcie determinowałoby uznanie, że art. 961 kc może znaleźć zastosowanie. Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie dysproporcja wartości części, którą rozrządzono, i części, którą nie rozrządzono, musi być wyraźna, widoczna dla każdego (por. post. SN z 23.2.2005 r., III CK 298/04, L.;). Wartość części spadku pominiętej w testamencie musi być znikoma, stanowić "margines" całego majątku spadkowego (por. post. SN z 23.2.2005 r., III CK 298/04, L.;), musi być nieistotna, wyraźnie nieznaczna. Dla porównania wartości należy przy tym przyjąć wartość rynkową przedmiotów majątkowych , jeżeli z okoliczności sprawy nie wynika, iż spadkodawca przypisywał poszczególnym przedmiotom inną wartość.

W konsekwencji w niniejszej sprawie należy porównać wartość składnika majątkowego przeznaczonego wnioskodawcy w testamencie – mieszkania położonego w K. przy ul. (...) określona na 80 000 zł z wartością pozostałych składników wchodzących w skład spadku . Jak wynika z okoliczności sprawy w skład spadku wchodziło także wyposażenie mieszkania , które stanowiły stare , zużyte przedmioty , nie posiadające istotnej wartości , jak też środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych w łącznej kwocie ponad 50 000 zł ( dokładna wartość tych środków na pierwszą połowę sierpnia 2019 r. wynosiła 51 818,11 zł, przy czym w ocenie Sądu brak jest okoliczności wskazujących , aby wartość ta była w istotny sposób – mający znaczenie dla rozstrzygnięcia- mniejsza w dacie testowania czy w dacie otwarcia spadku), co do których to środków pieniężnych spadkodawczyni nie zawarła żadnego rozrządzenia w testamencie. Porównanie wskazanych wartości przedmiotów majątkowych, którymi spadkodawczyni dokonała rozrządzenia w testamencie tj. mieszkania i wartości przedmiotów , którymi nie zadysponowała tj. wartość środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych , nie pozwala uznać, iż wartość części spadku pominiętej w testamencie jest znikoma, nieznaczna czy marginalna. W tej sytuacji należy uznać , iż w/w mieszkanie przekazane w testamencie wnioskodawcy nie wyczerpuje prawie całego spadku, wobec czego stosownie do treści art. 961 kc wnioskodawca jest jedynie zapisobiercą, a do dziedziczenia spadku powołani są spadkobiercy ustawowi (art. 931 i nast. KC), którzy jedynie zobowiązani są do wydania zapisu osobie wskazanej w testamencie (art. 968 i nast. KC).

W konsekwencji wnioskodawcę M. M. należy uznać nie za spadkobiercę powołanego do całości spadku lecz za zapisobiercę, na którego rzecz w testamencie spadkodawczyni dokonała zapisu mieszkania położonego przy ul. (...) w K..

Natomiast powołanie spadkobierców do spadku po F. P. nastąpi na podstawie ustawy.

Zgodnie z art. 931§1 kc w pierwszej kolejności do dziedziczenia z ustawy powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Z okoliczności sprawy wynika, że w dacie otwarcia spadku spadkodawczyni była wdowa . Spadkodawczyni nie miała dzieci.

W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych ( art. 932§3 kc). Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych (art. 932§ 4 kc). Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (art. 932§ 5 kc).

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika , iż rodzice spadkodawczynie nie dożyli otwarcia spadku (tj. zmarli przed spadkodawcą). Otwarcia spadku nie dożyli też siostra spadkodawczyni F. K. oraz brat E. M. (2) , którzy nie pozostawili zstępnych. W konsekwencji spadek po F. P. na podstawie ustawy nabyli czterej bracia spadkodawczyni S. M., F. M., A. M., E. M. (1) w równych częściach tj. po ¼ części spadku. Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie I postanowienia.

Odnosząc się natomiast do zapisu uczynionego przez spadkodawczynię w testamencie na rzecz wnioskodawcy M. M. wskazać należy , iż zgodnie z treścią art. 968 § 1 kc spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).

Rozporządzenie testamentowe zwane w kodeksie zapisem wykazuje podobieństwo do powołania spadkobiercy, bowiem w następstwie realizacji zapisu określona osoba otrzymuje korzyść majątkową, na wypadek śmierci spadkodawcy. Jednakże zapisobierca nie jest bezpośrednim następcą spadkodawcy pod tytułem szczególnym. Z mocy zapisu powstaje zobowiązanie pomiędzy spadkobiercą a zapisobiercą, który jako wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia objętego zapisem (art. 968 § 1 KC) (por. postanowienie SN - Izba Cywilna z dnia 20-10-2004 w sprawie IV CK 65/04).

Osoba obciążona obowiązkiem spełnienia określonego świadczenia (zapisem) powinna być wskazana przez spadkodawcę. Niewskazanie tej osoby nie powoduje jednak nieważności zapisu. L. w tym przedmiocie wypełnia bowiem przepis art. 971 KC, zawierający ustawową regułę interpretacyjną, według której w takiej sytuacji zapis obciąża spadkobierców w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych. ( por. wyrok SN - Izba Cywilna z dnia 20-07-1999 w sprawie III CKN 296/98)

W wypadku uznania określonego rozporządzenia spadkodawcy za zapis nie wchodzi w rachubę „przyznanie” w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia praw do spadku określonych przedmiotów spadkowych zapisobiercy, zapis oznacza bowiem zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby, któremu odpowiada roszczenie uprawnionego z zapisu (art. 968 i n. KC) ( por. - postanowienie SN - Izba Cywilna z dnia 06-04-1998 I CKU 35/98).

Brak było zatem podstaw w niniejszej sprawie do sformułowania w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku rozstrzygnięcia dotyczącego nabycia przez wnioskodawcę jako zapisobiercę mieszkania przy ul. (...) w K..

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 kpc , z którego wynika, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.