Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2024r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Sławomir Szubstarski
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Piskorz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 grudnia 2024 r. w K.

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko A. S.

o zapłatę

I.  powództwo oddala.

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. S. kwoty 15 404,40 zł wraz z umownymi odsetkami równymi wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od kwot i za okres precyzyjnie w pozwie wskazanych. Wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wywodził, że w dniu 20 marca 2017 roku zawarł z pozwaną umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na mocy której pozwana zobowiązała się do zapłaty na rzecz powoda kwoty 55 392 zł. Suma wszystkich środków udostępnionych pozwanej w wykonaniu umowy to 25 000 złotych, natomiast całkowity koszt kredytu to 30 392 złotych. Na koszt pożyczki składały się opłata przygotowawcza 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 22 231 zł, koszt usługi (...) w kwocie 2 600 zł oraz odsetki umowne w kwocie 5 432 zł. Zgodnie z umową pożyczki całkowita kwota do zapłaty miała zostać zapłacona ratalnie w 48 ratach po 1 154 zł. Powód wypłacił pozwanej kwotę 25 000 zł, natomiast pozwana wpłaciła powodowi kwotę 39 987,60 zł. Roszczenie powoda dotyczy zaległych i nieprzedawnionych rat pożyczki.

Pozwana A. S. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Wniosła również o zasądzenie od powoda zwrotu nienależnych, a wpłaconych przez nią odsetek i innych kosztów kredytu z uwagi na złożone oświadczenie o skorzystaniu z tzw. Kredytu darmowego.

W uzasadnieniu przyznała zawarcie z powodem umowy pożyczki nr (...), na mocy której pożyczyła kwotę 25 000 zł oraz była zobowiązana do jej zwrotu i zapłaty kosztu w łącznej kwocie 55 392 zł. W jej wykonaniu wpłaciła powodowi kwotę 39 987,60 zł. Do pozwu załączyła oświadczenie o kredycie darmowym z 18 stycznia 2024 r.

Pismem z 27 maja 2024 r. pozwana wskazała, że zgłoszone przez nią żądanie zapłaty nie stanowi powództwa wzajemnego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 marca 2017 r. powód (...) S.A. z siedzibą w W. (pożyczkodawca) za pośrednictwem pełnomocnika A. G. oraz pozwana A. S. (pożyczkobiorca) zawarli umowę pożyczki nr (...). Zgodnie z umową całkowita kwota pożyczki wyniosła 25 000,00 zł natomiast całkowita kwota do zapłaty to 55 392 złotych, w 48 miesięcznych ratach po 1 154 zł każda. Termin płatności ostatniej raty pożyczki ustalono na dzień 1 kwietnia 2021 roku. Kwota pożyczki została częściowo wypłacona na konto pożyczkobiorcy (w kwocie 16 909,69 zł), a częściowo na kompensację innej umowy pożyczki (w kwocie 8 090,41 zł). Na koszt pożyczki składały się opłata przygotowawcza 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 22 231 zł, koszt usługi (...) w kwocie 2 600 zł oraz odsetki umowne w kwocie 5 432 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wyniosła 57,43 %.

Do dnia 3 listopada 2023 r. pozwana wpłaciła na rzecz powoda kwotę 39 987,60 złotych.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o przedłożone dokumenty: umowę pożyczki wraz z harmonogramem spłat k. 9-11v oraz potwierdzenie przelewów k. 7-8, wykaz operacji finansowych na koncie rozliczeniowym k. 12-13. Wskazane dokumenty nie były kwestionowane, okoliczności wynikające z tych dokumentów zostały przyznane przez pozwaną.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki jest umową o kredyt konsumencki, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w myśl którego - przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550,00 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki, która może mieć również charakter odpłatną, co jest praktyką w obrocie konsumenckim – wówczas wynagrodzenie za korzystanie z kapitału pożyczkodawcy stanowią odsetki kapitałowe z art. 359 § 1-4 k.c. (por. m.in. K. Krziskowska, kom. do art. 720 k.c., teza 7, sip.lex.pl).

W ustawie o kredycie konsumenckim ustawodawca wprost przewidział, że oprócz odsetek stanowiących wynagrodzenie za korzystanie z kapitału przez pożyczkodawcę w umowie o kredycie konsumenckim mogą pojawić się dodatkowe koszty, przy czym w treści art. 36a ustawy określono maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, którą oblicza się według wskazanego w tym przepisie wzoru. Zgodnie z jego brzmieniem sprzed 18 grudnia 2022 r. pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu, i nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w art. 36a lub całkowitą kwotę kredytu.

Zgodnie z treścią art. 353 ¹ §1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, tym niemniej w ocenie Sądu Rejonowego, przychylając się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z 28 lutego 2023 r. w sprawie II CSKP 919/22 (publ.: L.), koszty kredytu nawet mieszczące się w limicie z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim podlegają ocenie pod kątem ich abuzywności i mogą zostać uznane za niedozwolone. Przepis art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie wyłącza bowiem powszechnie obowiązujących przepisów kodeksu cywilnego, w tym art. 385 ¹ k.c. Stanowisko to zostało zaaprobowane również w orzecznictwie. Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 19.07.2019 r. III Ca 435/19 nie ma podstaw do przyjęcia, że unormowania art. 36a-36c ustawy z 2011 r. o kredycie konsumenckim mają charakter szczególny wobec art. 385 ¹ k.c. oraz art. 58 k.c., wyłączając ich zastosowanie.

Zgodnie z treścią art. 5 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim, całkowity koszt kredytu stanowią wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. W przepisie tym jest mowa o kosztach kredytu, a zatem o takich działaniach instytucji finansowej związanej z kredytem, które generują wydatki. Nie chodzi tu o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu umowy kredytowej. Wynagrodzenie w umowie kredytu określa się przez oprocentowanie. Inne elementy kosztotwórcze nie mogą mieć charakteru wynagrodzenia albowiem wynagrodzenie maksymalne określa art. 33a ustawy o kredycie konsumenckim. Przepis art. 36a ukk odnosi się do dodatkowych kosztów niezbędnych dla uzyskania i obsługi kredytu. Może to być np.: koszt rozpoznania wniosku, koszt uzyskania informacji, koszt ubezpieczenia kredytu, koszt zawiadomień, monitów, koszt przeprowadzenia czynności poza lokalem przedsiębiorstwa, koszt osobistego odbioru raty itd. Muszą to być jednak koszty rzeczywiste. W przeciwnym bowiem razie inne „opłaty” będą musiały być traktowane jako obejmujące wynagrodzenie, to zaś podlega limitom odsetek maksymalnych (art. 33a ukk). Przepis art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie może prowadzić wprost do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Oznaczałoby to bowiem uprzywilejowaną pozycję instytucji udzielających kredyty w stosunku do innych obywateli, których regulacje dotyczące odsetek maksymalnych bezwzględnie obowiązują (wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28.12.2018 roku o sygn. akt II Ca 433/18 i z 03.07.2017 roku w sprawie II Ca 369/17).

W rozpoznawanej sprawie pozwana podniosła zarzuty naruszenia przez powoda obowiązków informacyjnych skutkujących złożeniem przez nią oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz zasygnalizowała możliwość uznania postanowień umownych dotyczących odsetek. Nie budzi wątpliwości, iż pozwana posiada przymiot konsumenta. Aktualizuje to zatem obowiązek Sądu meriti zbadania z urzędu (bez względu na treść zarzutów pozwanej), czy postanowienia stosowane w umowach zawieranych z konsumentami nie stanowią nieuczciwych warunków umownych tak, by nie mogły one wywołać wiążącego skutku wobec konsumenta. Sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy konkretne warunki umowy (wchodzące w zakres stosowania dyrektywy (...), z dnia 5 kwietnia 1993 r., w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich), mają nieuczciwy charakter, a także do tego, aby dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego (podobnie wyroki : z dnia 21 kwietnia 2016 r. , R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo, z dnia 21 grudnia 2016 r. 2016 r. ., G.N. i in. , C-154/15, C- 307/15 i C – 308/15, EU : C:2016:980, pkt 58)

Powód załączył do pozwu umowę pożyczki, w której wyszczególniono m.in., że pożyczkobiorczyni, w związku z udzieleniem pożyczki jest zobowiązana ponieść m.in. koszt w postaci wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 22 231 złotych. W ocenie Sądu zastrzeżone wynagrodzenie prowizyjne przybrało formę dodatkowego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, stanowiącego obejście przepisów o odsetkach maksymalnych, określających maksymalną wysokość wynagrodzenia z tego tytułu.

Wskazać należy, że mianem prowizji określa się jeden z elementów wynagrodzenia za udzielenie kredytu lub pożyczki, który - w przeciwieństwie do oprocentowania - nie jest zapłatą za możliwość korzystania z kapitału, ale stanowi swoiste wynagrodzenie instytucji kredytowej za czynności związane np. z zawarciem umowy (np. ocena zdolności kredytowej, przygotowanie i analiza dokumentów), z pozostawaniem w gotowości udostępnienia środków w przypadku kredytu niewykorzystanego czy z podejmowaniem czynności związanych z wcześniejszą spłatą kredytu lub pożyczki albo odstąpieniem przez kontrahenta od umowy (T. Czech, kom. do art. 5 ustawy o kredycie konsumenckim,). Niewątpliwie prowizja stanowi formę wynagrodzenia, jednakże nie za przekazanie kapitału pożyczki (chyba, że powyższe dokonuje się w niestandardowej formie, powodującej dodatkowe koszty), gdyż w tym zakresie wynagrodzeniem są odsetki, ale za określone czynności związane z udzieleniem kredytu. Ponadto fakt, że na pozaodsetkowe koszty kredytu może składać się wiele elementów, a więc opłaty, prowizje, podatki, marże i koszty usług dodatkowych, nie odbiera Sądowi możliwości dokonania oceny, czy postanowienie umowne określające obowiązek zapłaty każdego z tych składników z osobna nie stanowi klauzuli abuzywnej w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Podkreślić trzeba, że przedsiębiorcę udzielającego kredytu konsumenckiego czy też pożyczki wiąże zarówno art. 385 ¹ § 1 k.c., jak i art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, co oznacza, że musi on mieć na uwadze zarówno to, by do umowy zawartej z konsumentem nie wprowadzać postanowień określających zobowiązania kontrahenta w sposób, który pozwalałby je uznać za klauzule niedozwolone, jak i dbać o to, by suma kosztów pozaodsetkowych nie wykroczyła poza ich maksymalną wysokość określoną ustawą.

Z uwagi na powyższe, Sąd dokonał analizy postanowień zawartej pomiędzy stronami umowy pożyczki pod kątem zaistnienia ewentualnych klauzul abuzywnych, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 kc, a zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Art. 385 ¹ i nast. k.c. regulują materię niedozwolonych postanowień umownych, nazywanych także klauzulami abuzywnymi. Celem wprowadzenia tych przepisów do porządku prawnego był zamiar zapewnienia konsumentom skuteczniejszej ochrony w stosunkach umownych z profesjonalistami oraz potrzeba uwzględnienia postanowień dyrektywy nr (...) z 5.04.1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich. W doktrynie przyjmuje się, że nie stanowią postanowień indywidualnie uzgodnionych klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy kontrahent nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu wykorzystanym tylko jednorazowo. Nie będą także postanowieniami negocjowanymi te, które zostały wybrane przez konsumenta z kilku przedstawionych mu przez przedsiębiorcę postanowień alternatywnych. Również wiedza kontrahenta o istnieniu klauzul nienegocjowanych, czy też możliwość zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy i nawet zrozumienie ich treści nie stanowią okoliczności wyłączającej uznanie tych klauzul za narzucone – kryterium istotnym jest tu bowiem możliwość wpływania, oddziaływania na kształtowanie ich treści.

W ocenie Sadu postanowienia zawartej pomiędzy stronami umowy zastrzegające wynagrodzenie prowizyjne oraz opłaty za usługe (...), w łącznej wysokości niemalże odpowiadającej wartości całego kapitału udzielonego do dyspozycji pozwanej, kształtuje prawa pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, godząc w równowagę kontraktową tego stosunku i stanowiąc klauzulę niedozwoloną. Żaden punkt umowy łączącej strony nie wyjaśnia, w jaki sposób zostało obliczona prowizja czy też wysokość opłaty za objęcie (...) przy czym korzyści płynące dla pożyczkobiorczyni z objęcia tym pakietem są niewspółmierne do wysokości opłaty określonej na kwotę 2 600 zł. W ocenie Sądu zastosowana przez powoda wysokość naliczonych kosztów nie jest uzasadniona treścią umowy, wskazuje natomiast , że zostały ustalone w sposób automatyczny, nieznajdujący odniesienia do kosztów udzielenia pożyczki lub przyznanych uprawnień. W rzeczywistości stanowi źródło dodatkowego dochodu powoda za przekazanie pozwanej kapitału pożyczki omijające przepisy ustawowe reglamentujące ich maksymalną wysokość. Jak wyżej wskazano wynagrodzeniem powoda są odsetki od wypłaconego pozwanej kapitału (art. 33a ustawy o kredycie konsumenckim), in concreto ustalone na maksymalnym prawnie dopuszczonym poziomie.

Kolejnym warunkiem uznania postanowień umownych za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc jest kształtowanie przez sporne postanowienie umowne praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, przy czym na skutek tej sprzeczności musi dojść do rażącego naruszenia jego interesów. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, sprzeczne z obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta. Natomiast termin „interesy konsumenta” należy rozumieć szeroko , nie tylko jako interes ekonomiczny , ale również przy uwzględnieniu aspektu zdrowia konsumenta i jego bliskich oraz dyskomfortu konsumenta, spowodowanego takimi czynnikami jak strata czasu, dezorganizacja życia, niewygoda, nierzetelne traktowanie, przykrości , naruszenie prywatności , doznanie zawodu , itd.

W ocenie Sądu nałożenie na pozwaną opłat – prowizji w kwocie 22 231 zł i opłaty za (...) w kwocie 2 600 zł , które są niemalże równe kwocie udzielonej pożyczki jest rażącym naruszeniem dobrych obyczajów, rzetelności kupieckiej i uczciwości , i godzi w interes finansowy pozwanej jako konsumenta.

W okolicznościach niniejszej sprawy trzeba przyjąć, że zastrzeżenie wskazanych opłat stanowiło niedozwoloną klauzulę umowną. Postanowienia te nie dotyczą głównych świadczeń stron. Istotą umowy kredytu konsumenckiego jest bowiem udzielenie określonej kwoty kapitału pożyczkodawcy za wynagrodzeniem w formie odsetek. Ewentualne dodatkowe koszty mają charakter akcesoryjny. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że nawet w przypadku umowy o kredyt bankowy, gdzie ustawodawca wprost wymienił prowizję jako jeden z elementów składowych umowy (art. 69 ust. 1 i art. 69 ust. 2 pkt 9 prawa bankowego), to nie stanowi ona przedmiotowo istotnego składnika umowy o pożyczkę.

Powód w żaden sposób nie wykazał, aby jego wysokość stanowiła efekt indywidualnych uzgodnień z pozwaną, ale we wzorcu umowy , przedłożonym pozwanej do podpisu. Wskazać przy tym należy , iż stosownie do treści art. 385 ¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidulanie, spoczywa na tym , kto się na to powołuje. Zatem to na stronie powodowej spoczywał ciężar wykazania, że postanowienia nakładające na pozwaną obowiązek zapłaty prowizji i dodatkowych opłat w tym w szczególności za objęcie (...) zostały uzgodnione indywidualnie. Powód w niniejszej sprawie okoliczności tej nie udowodnił.

W związku z powyższym, w ocenie sądu, zapis łączącej strony umowy pożyczki z dnia 20 marca 2017 roku, dotyczący wynagrodzenia prowizyjnego oraz opłaty za usługę (...) (pkt 1.4 lit.(b) i (c)), zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiązały pozwanej i tym samym nie jest ona zobowiązana do zapłaty tego rodzaju należności. Należy podkreślić, że w przypadku uznania danego postanowienia za klauzulę abuzywną, nie wiąże ona w całości – brak jest podstaw, aby świadczenia przewidziane takimi postanowieniami obniżać do kwoty, która w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego mogła by być uznana przez Sąd za adekwatną, co wynika wprost z literalnej treści art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c.

W związku z powyższym uzgodnioną pomiędzy stronami całkowitą kwotę do zapłaty przez pozwaną (55 392 złotych) należało obniżyć o kwotę prowizji (22 231 złotych) oraz ceny usługi (...). Pomiędzy stronami bezspornym było, że w ramach niniejszego stosunku zobowiązaniowego pozwana dotychczas wpłaciła powodowi kwotę 39 987,60 złotych, co przekracza kwotę należną powodowi wobec wyeliminowania postanowień przewidujących obowiązek zapłaty wynagrodzenia prowizyjnego oraz ceny usługi (...). Dlatego powództwo podlegało oddaleniu, jako niezasadne.

Na marginesie można odnotować, że powód nie wykazał również wykonania przez siebie umowy w zakresie kwoty 8 090,41 złotych albowiem z potwierdzenia przelewu (k.8) wynika wpłata na inną umowę, aniżeli uzgodniona w umowie pożyczki. Powód wpłacił tę kwotę na umowę nr (...), natomiast zgodnie z umową zobowiązał się spłacić zobowiązanie pozwanej z umowy nr (...).