Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2024r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sławomir Szubstarski
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Sandra Kozak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2024 r. w K.

sprawy z powództwa P. A.

przeciwko E. T., J. F. (1), A. N., Gminie Miejskiej K.

o unieważnienie aktu notarialnego

I . powództwo oddala;

II. zasądza od powódki P. A. na rzecz pozwanej Gminy Miejskiej K. kwotę 900 (dziewięćset) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powódka P. A. wniosła o ustalenie, że czynność prawna w postaci umowy sprzedaży i oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, zawarta w formie aktu notarialnego w dniu 9 września 1996 roku przed notariuszem B. D., rep. A nr (...), pomiędzy Miastem K., a J. F. (2), jest nieważna. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanych E. T., J. F. (1), A. F. (N.) oraz Gminy Miejskiej K., na jej rzecz, kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powództwa wskazała, że kwestionowana umowa została zawarta pomiędzy Gmina Miejską K., a J. F. (2) (poprzednikiem prawnym pozwanych E. T., J. F. (1) oraz A. N.), z naruszeniem bezwzględnie obowiązującej normy art. 21 ust. 7 ustawy z 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (w brzmieniu z dnia zawarcia umowy tj. 9 września 1996 roku), albowiem nabywca, w dacie sprzedaży, nie zamieszkiwał stale z wyłącznie uprawnioną do nabycia lokalu M. F. (1). W rzeczywistości od 1989 roku J. F. (2) zamieszkiwał w Stanach Zjednoczonych, a do Polski przyjechał najwyżej raz, na okres 1 – 2 tygodni. Interes prawny powódki w uzyskaniu ochrony prawnej wynika z faktu wieloletniego zamieszkiwania przez nią w lokalu przy ulicy (...) w K., objętym zakwestionowaną umową sprzedaży, której unieważnienie uprawni powódkę do domagania się zawarcia umowy najmu z Gminą Miejską K. na warunkach przewidzianych dla mieszkań wchodzących w skład gminnego zasobu mieszkaniowego, a następnie do jego nabycia na własność. Nadto potrzeba postulowanego rozstrzygnięcia wynika z konieczności wyeliminowania wątpliwości co do tego kto jest właścicielem lokalu przy ulicy (...) w K., i przeciwko komu przysługuje powódce roszczenie o zwrot poniesionych przez nią nakładów na lokal.

Pozwana Gmina Miejska K. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej Gminy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Zdaniem pozwanej powódka nie wykazała okoliczności stałego zamieszkiwania przez nabywcę poza lokalem objętym zakwestionowaną umową sprzedaży, a nadto nie wykazała interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa. Ewentualne uwzględnienie powództwa spowoduje wyłącznie obowiązek powódki wydania pozwanej Gminie lokalu zajmowanego bez tytułu prawnego. O uprawnieniu powódki uzyskania na własną rzecz prawa najmu tego lokalu zadecyduje natomiast ocena spełniania przez powódkę przesłanek określonych w uchwale Rady Miejskiej w K. nr (...) z 29 kwietnia 2021 roku w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Miejskiej K.. Na liście oczekujących na przyznanie lokalu socjalnego znajdują się 84 osoby.

Pozwana A. N. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Pozwana zakwestionowała interes prawny powódki w żądaniu stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży lokalu przy ulicy (...) w K., który sama zajmuje nielegalnie. Zaprzeczyła twierdzeniom pozwu, i wskazała, że J. F. (2) zamieszkiwał w lokalu przy (...) w K. wraz ze swoją matką M. F. (1) od swego urodzenia, był w nim zameldowany i opłacał czynsz do chwili swojej śmierci w 2012 roku. Fakt wykonywania pracy zarobkowej za granicą nie przekreślił stałości zamieszkania w lokalu w K.. J. F. (2) nie był właścicielem innego lokalu, za granicą przebywał wyłącznie w związku z wykonywaniem tam pracy.

Pozwana J. F. (1) na rozprawie z 12 grudnia 2023 roku wniosła o oddalenie powództwa w całości. Pozwana E. T. nie zajęła stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił co następuje.

W dniu 9 września 1996 roku w Kancelarii Notarialnej notariusz B. D. przedstawiciele Miasta K. L. O. i R. P. oraz M. F. (1) działająca w imieniu i na rzecz swego syna J. F. (2), zawarli umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu, sprzedaży i oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, dotyczącą lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ulicy (...). O zawarcie wskazanej umowy wystąpił Zarząd Miasta K. w dniu 24 lipca 1996 roku (znak: ZG.(...)), w wyniku wcześniej poczynionych ustaleń warunków sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ulicy (...).

J. F. (2) w dniu 19 kwietnia 1996 roku przebywał w N., gdzie przed tamtejszym notariuszem publicznym umocował swoją matkę M. F. (1) do działania w jego imieniu przy zawarciu wskazanej umowy.

Dowód: kopia aktu notarialnego umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu, sprzedaży i oddania gruntu w wieczyste użytkowanie k. 13-18.

Lokal przy ulicy (...) w K. był domem rodzinnym J. F. (2), w którym zamieszkiwał wraz z rodzeństwem, a następnie z żoną oraz dwiema córkami. Pod koniec lat osiemdziesiątych J. F. (2) sam wyjechał do Stanów Zjednoczonych, pozostawiając w mieszkaniu żonę oraz dzieci. W 1997 roku, po zawarciu kwestionowanej umowy, J. F. (2) przyjechał do K. na krótki okres, prezentował rodzinie mieszkanie. Jego córki – pozwane E. T. i J. F. (1) mieszkały w lokalu do 1998 roku, po czym również wyjechały do Stanów Zjednoczonych. Po około ośmiu latach J. F. (2) wraz z córką ponownie przyjechali do K. na nieco dłużej.

Dowód: 1. zeznania H. F. k. 79v; 2. Częściowo zeznania M. F. (2) k. 80; 3. zeznania A. K. k. 80v; 4. częściowo zeznania G. S. k. 80v; 5. wyjaśnienia powódki k. 126

W 1996 roku M. F. (1) otrzymała ofertę nabycia tego lokalu, która była omawiana również z drugim synem M. F. (3), ówcześnie zamieszkałym przy ulicy (...) w K.. Wiadomym było, że J. prześle pieniądze na nabycie lokalu mieszkalnego, a następnie matka M. F. (1) poinformowała, że nabycie lokalu nastąpiło na rzecz J.. M. F. (3) posiadał upoważnienie brata do działania w jego imieniu w sprawach dotyczących mieszkania.

Dowód: 1. zeznania H. F. k.79v, 2. zeznania M. F. (3) k.80;

J. F. (2) zmarł 27 października 2012 roku w C.. Do śmierci zameldowany był w K. przy ulicy (...). Spadek po nim nabyły żona A. F. (obecnie: N. – akt małżeństwa k.70) oraz córki J. F. (1) i E. T., każda po 1/3 części. W skład spadku należy prawo własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w K..

Dowód: 1. zaświadczenie o meldunku J. F. (2) k. 119; odpis KW nr (...); oraz w aktach SR Kętrzynie I Ns (...) : 2. akt zgonu k.16; 3. postanowienie Sądu Rejonowego w Kętrzynie z 30 grudnia 2022 r. k.73;

W 2010 roku do domu przy ulicy (...) wprowadziła się powódka, opiekowała się babcią do jej śmierci, tj. do 2014 roku. Od tego czasu powódka wraz z mężem zajmują lokal mieszkalny przy ulicy (...). Wykonali remont mieszkania, ponoszą koszty jego utrzymania. Powódka chciałaby nabyć lokal mieszkalny przy ulicy (...) w K. albowiem życzeniem babci M. było, aby mieszkanie pozostało w rodzinie.

Dowód: 1. zeznania M. F. (3) k. 80; 2. wyjaśnienia powódki k. 126.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przedstawione do sprawy dokumenty, w tym również ich kopie, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu.

Sąd zasadniczo dał wiarę zeznaniom świadków. Nieobecność J. F. (2) w Polsce w okresie zawarcia umowy sprzedaży znajduje odzwierciedlenie także w treści aktu notarialnego z 1996 roku dokumentującego wyodrębnienie własności lokalu i kwestionowane przeniesienie własności, mianowicie upoważnienie matki do reprezentacji sporządzone zostało przez J. F. (2) w N. w dniu 19 kwietnia 1996 roku. Co do okresów przyjazdu J. F. (2) do Polski Sąd dał wiarę zeznaniom świadka H. F. oraz powódki. Przyjazdy nie były długie, mogły umknąć uwadze sąsiada, natomiast nieścisłości zeznań członków rodziny wynikają z naturalnego zatarcia pamięci po tak długim upływie czasu.

Niemniej jednak kwestia pobytu J. F. (2) w Polsce, czy też braku jego zamiaru skoncentrowania w Polsce swoich spraw życiowych nie była istotna w sprawie w tym sensie, że w pierwszej kolejności do przesądzenia podlegała kwestia interesu prawnego powódki w wytoczeniu niniejszego powództwa. Zarówno orzecznictwo jak i doktryna przyjmują bowiem że "interes prawny" stanowi przesłankę skutecznego wystąpienia z żądaniem ustalenia prawa lub stosunku prawnego.

Przyjmuje się, że interes prawny należy do grupy przesłanek merytorycznych i pozwala na zbadanie prawdziwego stanu rzeczy, a mówiąc inaczej, decyduje o dopuszczalności badania zasadności twierdzeń powoda, że wymieniony w pozwie stosunek prawny lub prawo istnieje albo nie istnieje (T. Rowiński [w:] Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Wyd. Prawnicze 1974 r., s. 80). Brak interesu prawnego oznacza zatem, że powództwo o ustalenie należy oddalić bez badania prawdziwości twierdzeń zawartych w pozwie. Nie podlega wówczas ocenie zasadność powództwa. Skuteczne powołanie się na interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. wymaga również wykazania, że wyrok wydany w tego rodzaju sprawie wywoła takie konsekwencje prawne w stosunkach między stronami, w wyniku których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie, nie będzie budziła wątpliwości, co spowoduje w konsekwencji, iż zostanie usunięta niepewność co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz ryzyko ich naruszenia w przyszłości (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 lutego 2024 r. , sygn. I CSK 3379/23).

W ocenie Sądu powódka nie podołała obowiązkowi wykazania interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c.

O prawnym charakterze interesu, czyli o potrzebie wszczęcia oznaczonego postępowania i uzyskania oznaczonej treści orzeczenia, decyduje istniejąca obiektywnie potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa. Tak pojmowany interes prawny może wynikać zarówno z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, jak też z dążenia do zapobieżenia temu zagrożeniu w przyszłości, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych z jego udziałem. Wskazuje się, że przez interes prawny należy rozumieć istniejącą po stronie podmiotu prawa chęć uzyskania określonej korzyści w sferze jego sytuacji prawnej, a korzyść ta polega na stworzeniu stanu pewności prawnej co do aktualnej sytuacji prawnej powoda, wzmacniającego możliwość ochrony tej sytuacji przez stworzenie prejudycjalnej przesłanki skuteczności tej ochrony. Nie mieści się w ramach określonych art. 189 k.p.c. żądanie ustalenia faktów, które wydarzyły się w przeszłości, takich jak zawarcie umowy, niedojście do zawarcia umowy, nieważność umowy, (daty) urodzenia, związanie określonymi przepisami prawnymi itd., również gdyby te fakty miały być wykorzystane dowodowo w innym postępowaniu. Zaistnienie w przeszłości określonego faktu nie wyklucza przecież późniejszych faktów, które mogą wpłynąć na inne ukształtowanie się stosunków prawnych lub praw, niżby to na przykład z treści umowy wynikało (tak: wyrok SN z 29 marca 2012 r., I CSK 325/11, publ. Lex nr 1171285; post. SN z 19 stycznia 2024 r. sygn. I CSK 172/23, publ. Lex nr 3656976) .

Tymczasem w stanie faktycznym niniejszej sprawy powódka, nie będąc stroną kwestionowanej umowy, interesu w omawianym znaczeniu z założenia posiadać nie mogła. Wniosku tego nie zmienia fakt posiadania przez nią lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem zakwestionowanej umowy sprzedaży i poczynienia na ten lokal nakładów.

Zapadły w tym postępowaniu wyrok uwzględniający żądanie powódki nie wpłynąłby na jej sferę prawną ani obecną, ani w przyszłości. Jedynym skutkiem (warunkowo, o czym niżej) byłaby zmiana podmiotu właściciela lokalu. Przepisy regulujące zasady najmu lokalu socjalnego nie dają powódce podstawy skonkretyzowania lokalu, jaki wynajęłaby od Gminy. Na liście oczekujących z kolei, jak wskazuje pełnomocnik Gminy, znajdują się 84 osoby. Przy tym należy odnotować, że powódka nie wykazała, aby w świetle obowiązującej uchwały Rady Miasta nr (...), z dnia 29 kwietnia 2021 r. powódka była uprawniona do zawarcia z Gminą Miejską w K. umowy najmu lokalu socjalnego.

Powódka dąży zatem wyłącznie do zmiany podmiotu, z którym miałaby prowadzić negocjacje dotyczące rozliczeń nakładów poczynionych na lokal. W ocenie Sadu osobistego interesu posiadania tego, a nie innego podmiotu, z którym należy prowadzić rozliczenia, nie można mylić z interesem prawnym, o jakim mowa w art. 189 k.p.c., to jest z interesem dotyczącym sfery prawnej na gruncie konkretnego stosunku prawnego, z którego wywodzi się własne prawa. Postulowane rozstrzygnięcie w żaden sposób nie zmieni sfery prawnej powódki albowiem nadal pozostanie z roszczeniem o zwrot nakładów poczynionych na cudzą rzecz. Treść księgi wieczystej lokalu mieszkalnego ( (...)) oraz postanowienia Sadu Rejonowego w Kętrzynie z 30 grudnia 2022 r. w sprawie I Ns (...), niewątpliwie wskazują podmiot, względem którego roszczenie należy skierować, i co do tej kwestii nie występuje jakakolwiek niepewność.

Z tych względów roszczenie powódki podlegało oddaleniu.

Na marginesie wskazać należy, że żądaniem stwierdzenia nieważności powódka objęła dwie spośród trzech czynności objętych aktem notarialnym z 9 września 1996 roku (rep. A (...)). W ocenie Sądu przywrócenie status quo ante nie było zatem możliwe również wobec związania Sadu przedmiotem rozstrzygnięcia.

O kosztach Sąd orzekła na podstawie art. 98 §§ 1, 1 i 3 k.p.c. obciążając nimi powódkę w całości. Celowe i uzasadnione koszty procesu poniosła przy tym Gmina Miejska K., na której rzecz Sad zasądził zwrot wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości minimalnej stawki.