Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 19 listopada 2020 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Anna Kurzynowska - Drzażdżewska

Protokolant: p.o. sekretarz sądowy Paulina Warchoł

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2020 r. w Giżycku na rozprawie

sprawy z wniosku S. L.

o stwierdzenie nabycia spadku po L. L. (1)

1.  Stwierdza, że spadek po L. L. (1)

zmarłym dnia 29.01.2018 r. w O.

ostatnio stale zamieszkałym w B.

na podstawie ustawy

nabyli:

-córka S. L. c. L. A. i A. w 1/5 części

-syn T. L. s. L. A. i A. w 1/5 części

-syn P. L. (1) s. L. A. i A. w 1/5 części

-syn A. L. (1) s. L. A. i A. w 1/5 części

-córka P. L. (2) c. L. A. i A. w 1/5 części

2. Ustala, iż koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie strony ponoszą we własnym zakresie.

3. Nie obciąża stron kosztami postępowania.

SSR Anna Kurzynowska - Drzażdżewska

Sygn. akt I Ns 176/19

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni S. L. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu L. L. (1). Wskazała, iż spadkodawca zmarł w dniu 29. 01. 2018 r. w O., zaś ostatnio mieszkał w B..

W uzasadnieniu wnioskodawczyni wyjaśniła, iż zmarły pozostawił po sobie testament sporządzony w formie pisemnej w marcu 2009 r., mocą którego do spadku w całości powołał syna T. L.. W chwili śmierci L. L. (1) był rozwiedziony . Posiadał 5 dzieci. W toku postępowania wnioskodawczyni zaznaczyła nadto, iż w dacie sporządzenia testamentu zmarły był trzeźwy, a złożenie przez niego oświadczenia woli o określonej treści odbyło się w jej obecności. Wnioskodawczyni podniosła iż po sporządzeniu testamentu przez spadkodawcę, na jego wyraźne żądanie, złożyła pod nim swój podpis. Testament został znaleziony w dokumentach zmarłego przechowywanych w szafie pancernej.

(wniosek- k. 2- 3, zeznania wnioskodawcy- k. 78)

Uczestnik A. L. (1) zaznaczył , iż zmarły faktycznie pozostawił po sobie pismo sporządzone w „ 03.09 r.” r., z którego wynika chęć przekazania gospodarstwa rolnego (...). W ocenie uczestnika , sporządzony przez spadkodawcę dokument nie stanowi jednakże testamentu. Z ostrożności procesowej wskazał również, iż w razie uznania złożonego przez zmarłego oświadczenia woli za testament, zaznacza iż sporządzony on został w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, a co za tym idzie jest nieważny. Dalej uczestnik podniósł , iż zmarły miał problemy z alkoholem, który mógł spowodować u niego zaburzenia myślenia, obniżenie funkcji poznawczych, zaburzenia pamięci i wywoływać inne objawy ograniczające zdolność testowania- w szczególności objawy ograniczające poczytalność spadkodawcy, które występowały nawet po spożyciu niewielkiej ilości alkoholu. Uczestnik zaznaczył, że problem z nadużywaniem przez zmarłego alkoholu był na tyle istotny, że Komisja Rozwiązywanie Problemów Alkoholowych w W. zwróciła się do tut. Sądu o przymuszenie go do poddania się leczeniu odwykowemu. Uczestnik wskazał że jest wysoce prawdopodobne, iż zmarły w chwili sporządzania testamentu był w stanie upojenia alkoholowego, a zatem nie miał woli testowania. O przedmiotowym fakcie ma natomiast świadczyć charakter pisma zmarłego, który nasuwa wątpliwości co do trzeźwości spadkodawcy w chwili składania przez niego oświadczenia woli.

(zob. zeznania stron - k. 78- 79, pismo k.126 )

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 29. 01. 2009 r., w O. zmarł L. L. (1). W chwili śmierci był rozwiedziony . Z małżeństwa z A. L. (2) zmarły miał 5 dzieci tj. córki S. i P. oraz trzech synów : A., P. i T.. Nie posiadał dzieci pozamałżeńskich lub przysposobionych.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu- k. 3, odpisy skrócone aktów urodzenia S. L., P. L. (2), A. L. (1), P. L. (1) i T. L.- k. 3, zapewnienie spadkowe - k. 18)

W marcu 2009 r. w obecności wnioskodawczyni S. L. zmarły sporządził pismo, w którym wskazał ,że dla „ T. L. przekazuje całość gospodarstwa” . Pismo to zostało sporządzone w domu na kartce formaty A-4 i podpisane przez spadkodawcę oraz wnioskodawczynię. Z zeznań wnioskodawczyni wynika ,że kartka ta następnie leżała na stole i ojciec zapisywał na niej listę zakupów. Dopiero po jego śmierci została odnaleziona wśród innych dokumentów zgromadzonych w szafie . Wnioskodawczyni stwierdziła ponadto, że nie była szczególnie zaskoczona faktem sporządzenia tego pisma przez ojca bowiem ten wielokrotnie wskazywał ,że to właśnie T. obejmie po nim gospodarstwo rolne . To głównie z tego powodu T. uczył się w szkole rolniczej. Według twierdzeń wnioskodawczyni w czasie sporządzania pisma traktowanego przez nią i rodzeństwo poza A. , za testament - zmarły był trzeźwy, nie przejawiał żadnych oznak braku świadomości znaczenia dokonywanych przez niego czynów. Testament został otwarty i ogłoszony w dniu 17. 09. 2019 r.

(dowód: testament z 03. 2009 r.- k. 3,protokół otwarcia k. 57).

Spadkodawca miał problem z alkoholem, którego regularnie nadużywał. W 2012 r. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w W. skierowała do tut. Sądu wniosek o orzeczenie wobec L. L. (1) obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu. Mimo skierowania na przymusowe leczenie, zmarły mu się nie poddał. Postępowanie wykonawcze zostało umorzone w związku z upływem dwóch lat od orzeczenia. Z wywiadów kuratorskich wynika, że zmarły nadal spożywał alkohol. Będąc pod jego wpływem często popadał w konflikty z rodziną . Zmarły, mimo uzależnienia od alkoholu miał okresy, w czasie których powstrzymywał się od picia. Późną jesienią 2017 r. L. L. (1) , który chorował na cukrzycę , niewydolność oddechową źle się poczuł. Trafił do szpitala w G., następnie został przewieziony do O. gdzie w dniu 29.01.2018 roku zmarł.

(dowód: pismo (...) z dnia 20. 08. 2012 r.- k. 2, orzeczenie k.38 i k.63 z akt sprawy o sygn.. III RNs 327/12 Sądu Rejonowego w. (...), zeznania uczestników k. 78- 79 ,zeznania świadków A. L. (2) , M. O. (1), K. H., M. M. k- 57-58 akt, dokumentacja medyczna leczenia szpitalnego spadkodawcy- k. 68,opinia biegłej. (...)-117 i k.-130-131) ).

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu nie był zasadny.

W ocenie sądu w niniejszej sprawie zachodzi dziedziczenie na podstawie ustawy.

Na wstępie wskazać należy, iż zgodnie z art. 949 k.c. spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Zauważyć należy nadto, że aby testament własnoręczny (holograficzny) zachował swoją ważność, nie musi być nazwany w swej treści przez spadkodawcę testamentem, jeżeli jego forma odpowiada wymaganiom określonym w w/w przepisie.

W pierwszej kolejności należy rozważyć wątpliwości dotyczące daty sporządzenia testamentu przez spadkodawcę. Jak wynika z treści dokumentu napisano go cyt. „03.09”. Powstają więc uzasadnione podstawy by rozważyć , czy z punktu widzenia treści art.949 k.c. zachowane zostały wszystkie wymogi ważności rozporządzenia spadkodawcy. Wykładnia językowa nie upoważnia do przyjęcia ,że data sporządzenia testamentu jest pewna. Zapis „ 03.09” może bowiem oznaczać ,że pismo sporządzono 3 września bliżej nieokreślonego roku lub- jak twierdzi wnioskodawczyni – w marcu 2009 r. Kwestia ta jednak pozostaje w sferze niepewności. Jest to o tyle istotne ,że zgodnie z art.949 § 2 k.c. brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu , jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu. W przedmiotowej sprawie ma to kapitalne znaczenie zważywszy na uzależnienie spadkodawcy od alkoholu , które w świetle zgromadzonych dokumentów jest bezsprzeczne. Na powyższe wątpliwości wprost w swojej opinii wskazuje biegła sądowa w sporządzonej przez siebie opinii.

Tylko wnioskodawczyni wskazuje ,że ojciec sporządził pismo w marcu 2009r. i na tę okoliczność nie ma w sprawie żadnych innych dowodów.

Niezależnie jednak od powyższych wątpliwości rozważenia wymaga kwestia jak spadkodawca sam traktował sporządzone przez siebie pismo, a w szczególności czy towarzyszyła mu wola testowania ( animus testandi). W ocenie sądu nie ma przekonywujących dowodów ,że L. L. (1) miał wolę i świadomość dokonywania czynności prawnej na wypadek śmierci. Brak tej woli powoduje, że pisma powyższego nie można traktować jako testament. W okolicznościach niniejszej sprawy bezpodstawne jest twierdzenie ,że testator obejmował swoją świadomością fakt , że dokonuje rozporządzenia na wypadek swojej śmierci. Wprawdzie testament jest jednostronną czynnością prawną na wypadek śmierci i nie musi wprost wynikać z zawartego w testamencie stwierdzenia, że zostaje on sporządzony na wypadek śmierci ( mortis causa) tym niemniej o tym , czy mamy do czynienia z testamentem decydują motywy, wola i świadomość, którymi kieruje się spadkodawca dokonując rozrządzeń swoim majątkiem (SN postanowienie z dnia 28. 09. 1989r., III CRN 292/89).

W tym miejscu należy wskazać , że nie ulega wątpliwości, iż spadkodawca miał plan przekazania gospodarstwa rolnego synowi T. . Taką wolę potwierdzał za życia w rozmowach z rodziną i znajomymi ( bezsporne). Czym innym jest jednak sporządzenie testamentu , a czym innym jest przekazanie gospodarstwa rolnego następcy. Jeśli pominąć wszystkie emocjonalne zeznania stron i pozostających z nimi w bliskich relacjach świadków na szczególną uwagę zasługują zeznania całkowicie obiektywnych i bezstronnych świadków, a mianowicie M. O. (1) i K. H. . Wynika z nich ,że L. L. (1) po przejściu na rentę zamierzał wszystko przekazać synowi T.. Znamienne są w tym zakresie słowa M. O. (1) cyt.” L. mówił, że jak dożyje przejdzie na rentę i wszystko odda T.”. Powyższych zeznań nikt skutecznie nie podważył.

( zob. zeznania świadków M. O. i K. H. k.57 v-58).

W ocenie sądu tylko tak należy traktować pismo spadkodawcy , a mianowicie jako deklarację, swoiste zapewnienie, że to T. L. otrzyma gospodarstwo z momentem przejścia ojca na emeryturę. Ten fakt był powszechnie znany i akceptowany w rodzinie. Temu służył rodzaj pobieranego przez T. wykształcenia. Jemu zresztą rodzice już wcześniej przekazali część ziemi.

Zarysowany między rodzeństwem konflikt oraz emocje spowodowane chęcią zapewnienia bezpiecznej przyszłości T. L., który już po śmierci ojca uległ poważnemu wypadkowi , który przykuł go do wózka inwalidzkiego powodują że wnioskodawczyni oraz pozostałe rodzeństwo za wyjątkiem A. L. (1) nadają inne znaczenie pismu zmarłego ojca z 03.09 i traktują je jak testament , co jednak w ocenie sądu nie jest zasadne i zgodne z prawem. W ocenie sądu takie stanowisko jest nadinterpretacją woli zmarłego.

Nadmienić należy w tym miejscu, iż sąd dopuścił także dowód z opinii biegłego z zakresu psychiatrii w związku z podnoszonym przez uczestnika postępowania zarzutem braku świadomości i swobody spadkodawcy w chwili testowania ( na wypadek uznania pisma z 03.09.za testament) które zaistnieć miało z powodu choroby alkoholowej zmarłego. Z wniosków końcowych w/w opinii wynika, iż faktycznie zmarły cierpiał na zespół uzależnienia spowodowany używaniem alkoholu. Według biegłej sądowej nie ma jednakże żadnych dowodów na to, iż L. L. (1) z tego powodu miał zaburzenia świadomości, czy też zaburzenia psychotyczne powodujące zakłócenia w treści i toku myślenia. U zmarłego nie zaobserwowano także zaburzeń poznawczych, a w tym zaburzeń pamięci w okresie abstynencji. Zdaniem biegłej powyższe okoliczności umożliwiają stwierdzenie, iż w chwili sporządzania testamentu, tj. według twierdzeń wnioskodawczyni w marcu 2009 r. r. zmarły był zdolny do testowania i nie istniały żadne okoliczności wyłączające jego swobodne lub świadome podjęcie decyzji no chyba, że był pod wpływem alkoholu. Wówczas należałoby wziąć pod uwagę opinię alternatywna, która w swych wnioskach wskazuje na hipotetyczną możliwość wystąpienia u zmarłego, z powodu choroby na którą cierpiał, stanu wyłączającego świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dodatkowo biegła wyraziła swoje zdanie na temat nieskładnej formy pisma która pozostaje w sprzeczności z wykształceniem ( matura) spadkodawcy oraz twierdzeniami wnioskodawczyni, że w czasie sporządzania pisma ojciec nie był pod wpływem leków lub alkoholu.

Reasumując, sąd uznał biorąc pod uwagę całokształt materiału dowodowego , że w niniejszej sprawie nie zachodzi dziedziczenie testamentowe wobec braku ważnego testamentu. Konsekwencją powyższej konkluzji jest stwierdzenie ,że spadek po L. L. (1) zmarłym dnia 29.01.2018 r. w O. ostatnio zamieszkałym w B. na podstawie ustawy nabyły jego dzieci tj. S. L., P. L. (2), T. L., P. L. (1) oraz A. L. (1).

Zgodnie z treścią art. 931 §1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są do spadku dzieci spadkodawcy ( spadkodawca był rozwiedziony) , które dziedziczą w równych częściach.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c.

SSR Anna Kurzynowska-Drzażdżewska