Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 23 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca:	Sędzia Bożena Charukiewicz

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2025 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku J. S.

z udziałem H. C., W. R., K. P., J. R., Z. R. (1), A. R. (1), R. R., B. R., Z. P., J. P., T. P., T. R., A. R. (2)

o wpis w księdze wieczystej,

na skutek apelacji wnioskodawczyni J. S. od postanowienia Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 2 września 2024 r., sygn. akt (...)

p o s t a n a w i a :

oddalić apelację.

Bożena Charukiewicz

Sygn. akt: IX Ca 1224/24

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni J. S. wystąpiła do tutejszego Sądu z wnioskiem o wpis prawa własności w dziale II księgi wieczystej (...).

Wnioskodawczyni wskazała, że w księdze wieczystej winni być wpisani wszyscy spadkobiercy E. R. i S. R. (1).

W dniu 1 lipca 2024 roku Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w Mrągowie dokonał założenia księgi wieczystej (...) dla działki gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położonej w M. przy ul. (...) i wpisu prawa własności na rzecz B. R. i R. R. w udziałach po 1/2 części.

W dniu 15 lipca 2024 roku do tutejszego Sądu wpłynęła skarga J. S. na w/w wpis Referendarza Sądowego Sądu Rejonowego w Mrągowie. Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wpisu poprzez jego wykreślenie i dokonanie nowego wpisu - wszystkich współwłaścicieli nieruchomości, spadkobierców.

W uzasadnieniu swojego stanowiska skarżąca powołała się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1994 roku sygn. akt III CZP 45/94, z której wynika, że akt własności stwierdzający nabycie przez jednego z małżonków własności nieruchomości na podstawie art. 26 pkt 1 w zw. z art. 21 dekretu z dnia 6 grudnia 1946 roku o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego W. (...) G. wraz z aktem małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z małżonków, jeżeli pozostawali oni w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, a z przepisów określających granice kognicji sądu wieczystoksięgowego nie wynika, by sąd ten był pozbawiony możliwości czynienia jakichkolwiek ustaleń oraz uwzględniania domniemań faktycznych i prawnych.

Postanowieniem z dnia 2 września 2024 r. Sąd Rejonowy w Mrągowie utrzymał w mocy zaskarżony wpis referendarza sądowego z dnia 1 lipca 2024 r. w sprawie (...).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: Dla działki gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położonej w M. przy ul. (...), nie była dotychczas prowadzona księga wieczysta. Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 25 sierpnia 1950 roku zawartej z Bankiem (...) Oddział w P. stosownie do prawomocnego orzeczenia Komisji Osadnictwa Nierolniczego z dnia 28 czerwca 1950 roku S. R. (1) przyznane zostało prawo nabycia nieruchomości położonej przy ul. (...) w M.. S. R. (1) począwszy od dnia 26 listopada 1934 roku pozostawał w związku małżeńskim z E. R., z domu Z. Postanowieniem z dnia 23 listopada 2022 roku sygn. akt I Ns 37/22 Sąd Rejonowy w Mrągowie stwierdził, że spadek po S. R. (1) zmarłym dnia 14 listopada 1998 roku w M., ostatnio stale zamieszkałym w M., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 4 marca 1998 roku nabył syn spadkodawcy Z. R. (2), syn S. i E. - w całości. Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2023 roku sygn. akt I Ns 22/23 Sąd Rejonowy w Mrągowie stwierdził, że spadek po E. R. zmarłej dnia 26 czerwca 2001 roku w M., ostatnio stale zamieszkałej w M., na podstawie ustawy nabyli: dzieci J. S., H. C., K. P., Z. R. (3), J. R., W. R., Z. R. (2), córki i synowie S. i E. - po 1/9 części każdy z nich, wnukowie Z. P., J. P., T. P., synowie S. i S. - po 1/27 części każdy z nich, wnukowie T. R. i A. R. (2), synowie J. i J. - po 1/18 części każdy z nich. Aktem poświadczenia dziedziczenia z dnia 22 marca 2024 roku Rep. A (...) poświadczono, że spadek po Z. R. (3) zmarłym dnia 10 października 2012 roku w M., którego miejscem zwykłego pobytu w chwili śmierci było M., na podstawie ustawy nabyli: A. R. (1), syn Z. i D. - w 1/2 części, Z. R. (1), syn Z. i D. - w 1/2 części.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji doszedł do przekonania, że skarga jest niezasadna. Stosownie do treści art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przedmiotem badania sądu jest zatem zawsze ocena treści i formy czynności prawnej w zestawieniu z dyspozycją i hipotezą normy prawnej właściwej do wywołania skutków prawnych. Zmiana wpisu w dziale II księgi wieczystej wymaga wykazania przejścia prawa własności sporządzonymi w odpowiedniej formie dokumentami, jak np. akt notarialny, decyzja administracyjna, czy orzeczenie sądowe. W niniejszym przypadku nie ulega wątpliwości, jaki jest krąg spadkobierców zarówno S. R. (1), jak i E. R., a także ich zstępnego Z. R. (3). Nie ulega również wątpliwości, że dla działki gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położonej w M. przy ul. (...), nie była dotychczas prowadzona księga wieczysta, a na podstawie umowy sprzedaży z dnia 25 sierpnia 1950 roku zawartej z Bankiem (...) Oddział w P. stosownie do prawomocnego orzeczenia Komisji Osadnictwa Nierolniczego z dnia 28 czerwca 1950 roku S. R. (1) przyznane zostało prawo nabycia nieruchomości położonej przy ul. (...) w M.. Pozostawał on wówczas w związku małżeńskim z E. R., z domu Z.. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1968 roku nabyty w czasie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków przed dniem 1 października 1950 roku majątek, który został objęty wspólnością ustawową z mocy art. XVIII przepisów wprowadzających kodeks rodzinny z 1950 roku, należy również traktować w chwili wejścia  w życie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 1964 roku jako majątek nabyty w czasie trwania wspólności ustawowej (vide, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1968 roku sygn. akt III CZP 102/67, publ. OSNC 1968/8-9/133).

W przedmiotowej sprawie w ocenie Sądu Rejonowego występują okoliczności, których ocena i wyjaśnienie wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego wykraczającego poza kognicję sądu wieczystoksięgowego. Wymaga to zainicjowania postępowania w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece. Przemawia za tym kilka istotnych okoliczności. Po pierwsze, w oparciu o dokumenty załączone do wniosku nie sposób wyprowadzić jednoznacznego wniosku, że pomiędzy S. R. (1) a E. R. istniał z całą pewnością ustrój wspólności majątkowej. Po drugie, wyjaśnienia wymaga, czy S. R. (1) nabywając przedmiotową nieruchomość dokonywał tego ze środków wspólnych, czy też z majątku osobistego. Nie podważając w żaden sposób twierdzeń wnioskodawczyni zawartych w jej piśmie z dnia 12 czerwca 2024 roku (k. 65 akt sprawy) stwierdzić należy, że inną wartość mają te informacje w postaci pisemnego oświadczenia, a inny w postaci dowodu z przesłuchania stron możliwego do przeprowadzenia w procesie. Po trzecie, w sytuacji mocno zarysowanego konfliktu rodzinnego nie jest wykluczonym, że mogą ujawnić się inne istotne okoliczności mogące rzutować na ocenę całokształtu sytuacji, a których definitywne roztrząsanie również nie jest możliwe w postępowaniu wieczystoksięgowym, w szczególności mając na uwadze fakt, że zarówno S. R. (1), jak i E. R., nie żyją już od wielu lat. Po czwarte zaś, dla działki gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położonej w M. przy ul. (...), nie była dotychczas prowadzona księga wieczysta, co utrudnia dokonywanie wiążących ustaleń w zakresie prawa własności.

Od postanowienia Sądu I instancji apelację wywiodła wnioskodawczyni, zaskarżając postanowienie w całości i zarzucając:

1. Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie naruszenie prawa procesowego:

a) art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w zw. z art. 234 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez wskazanie, że w oparciu o dokumenty załączone do wniosku nie sposób wyprowadzić jednoznacznego wniosku, że pomiędzy S. R. (1) a E. R. istniał z całą pewnością ustrój wspólności majątkowej oraz że wyjaśnienia wymaga czy S. R. (1) nabywając przedmiotową nieruchomość dokonywał tego ze środków wspólnych czy też z majątku osobistego, podczas gdy Sąd winien zastosować domniemania wynikającego z art. 32 § 1 k.r.o., bowiem jest to domniemanie prawne, które zgodnie z art. 234 k.p.c. wiąże Sąd (do momentu jego obalenia), a art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. ani żaden inny przepis nie wyłącza obowiązku stosowania domniemań prawnych w postępowaniu wieczystoksięgowym i w konsekwencji utrzymanie w mocy skarżonego rozstrzygnięcia;

b) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia przez sąd zebranego w sprawie materiału dowodowego i jego błędną ocenę oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji uznanie, że okoliczności sprawy wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego wykraczającego poza kognicję sądu wieczystoksięgowego podczas gdy akt własności ziemi oraz akt małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z małżonków bądź jego spadkobierców;

2. Naruszenie prawa materialnego:

a) art. 32 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym 4 listopada 1971 r. oraz art. 31 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w chwili orzekania przez Sąd I instancji poprzez niezastosowanie wiążącego Sąd domniemania prawnego statuującego zasadę, że przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej stanowią dorobek obojga małżonków/majątek wspólny, niezależnie od tego, czy zostały nabyte przez oboje, czy też tylko przez jedno z nich (poza przedmiotami i prawami, o których mowa w art. 33 i art. 34 k.r.o.) i w konsekwencji podtrzymanie stanowiska, że jedynie B. R. i R. R. są osobami uprawnionymi do ujawnienia ich w nowo utworzonej księdze wieczystej jako właścicieli;

b) art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1984) poprzez powołanie się przez Sąd orzekający na wskazany przepis i przyjęciu przez Sąd I instancji, że okoliczności sprawy wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego wykraczającego poza kognicję sądu wieczystoksięgowego;

3. Błąd w ustaleniach faktycznych polegający na:

a) przyjęciu przez Sąd I instancji, że w oparciu o dokumenty załączone do wniosku nie sposób wyprowadzić jednoznacznego wniosku, że pomiędzy S. R. (1) a E. R. istniał z całą pewnością ustrój wspólności majątkowej oraz że wyjaśnienia wymaga czy S. R. (1) nabywając przedmiotową nieruchomość dokonywał tego ze środków wspólnych czy też z majątku osobistego, podczas gdy Sąd jest zobowiązany domniemaniem stanowiącym, iż przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej stanowią dorobek obojga małżonków/ majątek wspólny, niezależnie od tego, czy zostały nabyte przez oboje, czy też tylko przez jedno z nich (poza przedmiotami i prawami, o których mowa w art. 33 i art. 34 k.r.o.);

b) przyjęciu przez Sąd I instancji, iż okoliczności sprawy wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego wykraczającego poza kognicję sądu wieczystoksięgowego i w konsekwencji utrzymanie w mocy skarżonego rozstrzygnięcia podczas gdy akt własności ziemi oraz akt małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z małżonków bądź jego spadkobierców.

Wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego wpisu poprzez jego wykreślenie i dokonanie nowego wpisu - tj. wszystkich współwłaścicieli nieruchomości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez sąd I instancji. Ponadto wniosła o zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Kontrola instancyjna zaskarżonego postanowienia doprowadziła Sąd Okręgowy do przekonania, że rozstrzygnięcie to jest prawidłowe, a podniesione w apelacji zarzuty są bezzasadne. Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne zarówno ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy jak i przedstawioną w uzasadnieniu postanowienia tego Sądu ocenę prawną.

Przede wszystkim niezasadny okazał się podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w zw. z art. 234 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Zgodnie z art. . 626 ⁸ § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Zgodnie z przytoczonym przepisem prowadzone przez sąd wieczystoksięgowy postępowanie dowodowe ma ograniczony charakter. Podstawę wpisu stanowią załączone do wniosku dokumenty, które należy oceniać w powiązaniu z treścią księgi wieczystej oraz dokumentami znajdującymi się w aktach księgi wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy weryfikuje także dane wynikające z systemów prowadzących ewidencje powszechnych numerów identyfikacyjnych oraz dane z katastru nieruchomości (art. 626 ⁸ § 3 i § 4 k.p.c.). Sąd wieczystoksięgowy nie ma zatem kognicji do przeprowadzania postępowania dowodowego prowadzącego do wniosków pozostających w sprzeczności z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu czy znajdującymi się w aktach księgi wieczystej. Takie ustalenia mogą być natomiast czynione w postępowaniu prowadzonym z powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w oparciu o art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Postępowanie prowadzone w oparciu o art. 10 ww. ustawy nie doznaje ograniczeń dowodowych, nie jest ograniczone do dowodu z dokumentów. Sąd może zatem dopuścić w tym postępowaniu dowód z zeznań świadków, z przesłuchania stron i inne.

Z artykułu 626 ⁸ k.p.c. wyraźnie wynika zatem odmienna rola sądu wieczystoksięgowego od roli sądu orzekającego w procesie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Ten przepis zawiera pełną regulację przebiegu postępowania wieczystoksięgowego i to zarówno postępowania dowodowego, jak i podstaw orzekania. Oznacza to, że jedynie dokumenty załączone do wniosku w chwili jego wpływu do właściwego sądu mogą stanowić przedmiot oceny sądu podczas badania podstawy wpisu w toku rozpoznawania wniosku. Nie ma zatem wątpliwości, że do kognicji sądu wieczystoksięgowego nie należy rozstrzyganie sporów z zakresu prawa własności i innych praw, a ponieważ podstawą jego orzekania jest stan rzeczy istniejący w chwili złożenia wniosku, to oznacza możliwość badania przez sąd wyłącznie dokumentów składanych do właściwego sądu równocześnie z wnioskiem o wpis.

W konsekwencji niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. bowiem w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego, który w świetle normy z art. 626 ⁸ k.p.c. ograniczony jest w postępowaniu wieczystoksięgowym do załączonych do wniosku dokumentów oraz dokumentów znajdujących się już w prowadzonym dla przedmiotowej nieruchomości zbiorze dokumentów.

W niniejszej sprawie, wedle treści dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej (poprzednio w zbiorze dokumentów) właścicielem nieruchomości obejmującej działkę gruntu oznaczoną numerem ewidencyjnym (...), położoną w M. przy ul. (...) był S. R. (2). Taki stan rzeczy wynika z umowy sprzedaży z dnia 28 czerwca 1950 r. gdzie nabywcą jest S. R. (2) (k. 4 v. – 5 v. akt księgi wieczystej), która została zawarta na podstawie orzeczenia Komisji Osadnictwa Nierolniczego przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia 28 czerwca 1950 r., przyznającego S. R. (2) prawo do nabycia ww. nieruchomości (k. 6 v. – 7 v. akt księgi wieczystej). W związku z tym, że nieruchomość nie była przedmiotem obrotu, a S. R. (2) zmarł, prawidłowo Sąd wieczystoksięgowy założył księgę wieczystą dla nieruchomości, dla której do tej pory nie była prowadzona księga wieczysta i w dziale II jako współwłaścicieli ujawnił spadkobierców S. R. (2) (a właściwie (...)), których krąg nie budzi wątpliwości, bowiem wynika z załączonego do wniosku postanowienia w przedmiocie nabycia spadku (k. 50 i k. 76 akt księgi wieczystej) oraz z aktu poświadczenia dziedziczenia po zmarłym Z. R. (2) (k. 74 v. – 75 akt księgi wieczystej).

Tymczasem wnioskodawczyni domaga się ujawnienia w dziale II odnośnej księgi wieczystej współwłaścicieli będących spadkobiercami E. R., małżonki S. R. (1), bowiem w ocenie wnioskodawczyni nabycie nieruchomości nastąpiło do majątku wspólnego małżonków. Niemniej jednak kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym nie obejmuje rozstrzygania jakichkolwiek sporów np. z zakresu własności. W postępowaniu wieczystoksięgowym nie mogą być rozstrzygane żadne spory ani w charakterze przesłanki, ani samego rozstrzygnięcia. Postępowanie dowodowe przed sądem wieczystoksięgowym ograniczone jest ustawowo do badania dołączonych przez wnioskodawcę dokumentów. Nie jest dopuszczalne prowadzenie przez ten sąd jakichkolwiek własnych dowodów i dokonywanie na ich podstawie ustaleń. Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd wieczystoksięgowy nie bada innych okoliczności aniżeli te, które dotyczą wniosku, dołączonych dokumentów i treści księgi wieczystej, (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17.11.2005 r., IV CSK 5/05)

Zdaniem Sądu Okręgowego nie naruszył również Sąd I instancji art. 32 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym 4 listopada 1971 r. oraz art. 31 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w chwili orzekania przez Sąd I instancji. Domniemanie przynależności składników nabytych w trakcie trwania małżeństwa do majątku wspólnego nie ma charakteru bezwzględnego i samo w sobie nie może stanowić podstawy do dokonania wpisu w sytuacji gdy z dokumentu stwierdzającego nabycie prawa własności nieruchomości wynika, że nabywcą był jedynie S. R. (1). Mamy tu bowiem dwa konkurencyjne domniemania, tj. domniemanie prawdziwości stanu prawnego wynikającego z treści dokumentu oraz domniemanie przynależności do majątku wspólnego wynikające z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wybór pomiędzy tymi domniemaniami wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie szerszym aniżeli to wynika z kognicji sądu wieczystoksięgowego.

W postępowaniu wieczystoksięgowym odpada więc możliwość dokonywania wykładni oświadczeń woli za pomocą dowodów z przesłuchania stron, z zeznań świadków, czy z niedołączonych do wniosku o wpis dokumentów (postanowienia SN z dni: 2 lipca2004 r. II CK 265/04, niepubl.; 12 kwietnia 2013 r. IV CSK 515/12, niepubl.). Zakres kognicji sądu nie sprzeciwia się co prawda dokonywaniu wykładni zgodnej z dyrektywami art. 65 k.c., ale tylko tych oświadczeń, które znalazły się w załączonych do wniosku dokumentach powoływanych jako podstawa wpisu (postanowienie SN z dnia 30 października 2013 r., II CSK 67/13, niepubl.). Reguły te są także konsekwencją przyjęcia przez Sąd Najwyższy zasady prawnej, że sąd wieczystoksięgowy związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku o wpis i kolejnością jego wpływu (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, OSNC 2010/6/84), a postępowanie wieczystoksięgowe nie może służyć do rozstrzygania jakichkolwiek sporów o prawo ani w charakterze przesłanki rozstrzygnięcia, ani

samego rozstrzygnięcia (postanowienie SN z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 406/09, niepubl.). Kognicja sądu wieczystoksięgowego w sprawie o wpis nie obejmuje więc badania dokumentów nie załączonych do tego wniosku, a załączonych później, jeżeli miałyby one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku o wpis (postanowienia SN z dnia: 26 kwietnia 2013 r., II CSK 506/12, niepubl.; 12 stycznia 2012 r., IV CSK 250/11 niepubl.; 16 listopada 2011 r., II CSK 538/10, niepubl.).

Zasadniczo rację ma wnioskodawczyni, że w przypadku pozostawania małżonków w ustroju wspólności majątkowej o tym, co stanowi dorobek małżonków a co ich majątek osobisty (przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 162, poz. 1691, tj. przed 20 stycznia 2005 r. - majątek odrębny) stanowią przepisy art. 31-34 k.r.o., jeżeli ich stosowanie nie zostało wyłączone małżeńską umową majątkową (art. 47 § 1 k.r.o.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd, zgodnie z którym art. 32 § 1 k.r.o., będący odpowiednikiem obecnie obowiązującego art. 31 k.r.o., stwarza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, zaś przynależność określonych przedmiotów do majątku osobistego (dawniej odrębnego) obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek (zob. m.in. wyroki: z dnia 11 września 1998 r., 1 CKN 830/97, niepubl.; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 397/03 niepubl.; z dnia 16 kwietnia 2003 r, II CKN 1409/00, OSNC 2004 r., nr 7-8, poz. 113; z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 513/03, niepubl. oraz postanowienie z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1721/00 niepubl.). Jednocześnie jednak wskazuje się, że domniemanie powyższe można obalić przez wykazanie, iż nabycie przedmiotu majątkowego nastąpiło ze środków finansowych stanowiących majątek osobisty (dawniej odrębny; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2001 r., II CKN 1194/00, niepubl.). Podobnie w piśmiennictwie przyjmuje się, że prawo własności nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej z reguły wchodzi do majątku wspólnego niezależnie od tego, czy zostało nabyte przez jedno z małżonków, czy przez oboje. Bez znaczenia jest przy tym, czy środki przeznaczone na nabycie własności pochodziły z majątku wspólnego, czy też z majątku osobistego (odrębnego), chyba, że nabycie nastąpiło w drodze tzw. surogacji rozumianej jako zastąpienie przedmiotu wchodzącego w skład majątku osobistego (odrębnego) innym przedmiotem nabytym w zamian pierwszego. Wypada również zwrócić uwagę, że nabycie przedmiotowej nieruchomości nastąpiło w oparciu o przepisy szczególne, tj. przepisy dekretu z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. W. M. G. (1), wyłączające m. in. konieczność zawarcia umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego, a S. R. (2) nabył nieruchomość korzystając z przysługującego mu pierwszeństwa (vide uzasadnienie orzeczenia Komisji Osadnictwa Nierolniczego działającej przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia 28 czerwca 1950 r., k. 7 akt księgi wieczystej).

Niemniej jednak ramy postępowanie wieczystoksięgowego nie pozwalają na czynienie jakichkolwiek ustaleń wykraczających poza dokumenty dołączone do wniosku o wpis. Skoro zatem umowa sprzedaży z 28 czerwca 1950 r. wskazywała, że nabywcą nieruchomości jest S. R. (2) to Sąd wieczystoksięgowy nie mógł poczynić odmiennych ustaleń. Dołączone wstępnie dokumenty nie pozwalały na ustalenie czy rzeczywiście strony pozostawały w ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej i czy nieruchomość została nabyta do majątku wspólnego, zaś sąd wieczystoksięgowy jak już wskazano wcześniej nie mógł czynić ustaleń w oparciu o dowód z przesłuchania stron, z zeznań świadków, czy z niedołączonych do wniosku o wpis dokumentów. Skoro zatem na etapie wpisu doszło do sporu na tle prawa własności właściwą ścieżką do jego usunięcia będzie postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

W związku z powyższym, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy apelację oddalił jako bezzasadną.

SSO Bożena Charukiewicz