Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko M. P., B. P.

o zapłatę

I.  oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od powoda (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz pozwanych M. P. i B. P. kwotę 5.434,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2525/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 grudnia 2024 r. powód (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym B. P. i M. P. o:

1.  zasądzenie od Strony pozwanej na rzecz Powoda kwoty 164.804,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 sierpnia 2024 roku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu wypłaconego S. pozwanej (jako świadczenia nienależnego) z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy (...) z dnia 16 listopada 2005 roku2 z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia ze zobowiązania drugiego pozwanego (in solidum),

ewentualnie, gdyby Sąd uznał, iż nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwoty in solidum - wnoszę o zasądzenie solidarnie od Strony pozwanej na rzecz Powoda kwoty 164.804,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 sierpnia 2024 roku do dnia zapłaty,

ewentualnie, gdyby Sąd uznał, iż nie ma podstaw do zasądzenia ww. kwoty solidarnie - wnoszę o zasądzenie jej w częściach równych, tj. po 82.402,23 zł od każdego z Pozwanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 sierpnia 2024 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od Strony pozwanej na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w sprawie do dnia zapłaty.

Powód w uzasadnieniu wskazał, że wnosząc pozew w niniejszej sprawie Bank zmierza do rozstrzygnięcia kwestii spornych pomiędzy stronami, które powstały w związku z zarzutem nieważności (bezskuteczności trwalej) Umowy podniesionym w sprawie z powództwa Strony pozwanej prowadzonej przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku pod sygn. akt (...). Nie wszystkie kwestie sporne zostały rozstrzygnięte w sprawie z powództwa Strony pozwanej. W ww. sprawie Strona pozwana złożyła pozew o zapłatę oraz o ustalenie (art. 189 k.p.c.) nieważności bądź bezskuteczności Umowy w całości, dochodząc tych roszczeń kumulatywnie. We wskazanej sprawie Strona pozwana dochodziła roszczeń na podstawie zarzutu nieważności (bezskuteczności) Umowy kredytu. Z uwagi na zgłoszenie roszczenia o ustalenie, rozstrzygnięcie w tym zakresie zawarte w sentencji wyroku byłoby wiążące w niniejszej sprawie w zakresie oceny ważności Umowy. Zgłaszane pozwem roszczenie Powoda ma charakter roszczenia restytucyjnego, związanego z koniecznością zwrotu przez strony wzajemnych świadczeń z tytułu Umowy kredytu, która okazała się nieważna (trwale bezskuteczna). Bank zgłasza roszczenie o zapłatę zmierzające do rozliczenia należności wynikających z nieważności Umowy (pozew: k. 4-12v.).

W odpowiedzi na pozew pozwani B. i M. P. wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Pozwani podnieśli zarzut potrącenia i umorzenia wierzytelności powoda co do kwoty 164.804,46 zł.

W uzasadnieniu pozwani wskazali, że nieważność umowy kredytu oznacza, że kredytobiorcom przysługuje roszczenie o zwrot kwoty 268.677,86 zł, a więc łącznej kwoty spłat nienależnie pobranych przez stronę powodową na podstawie nieważnej umowy kredytu. Kredytobiorcy uzyskali częściowe zaspokojenie przysługującej im wierzytelności w wyniku spłaty dokonanej przez bank w dniu 04.07.2024 r. w kwocie 61.479,35 zł tytułem wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie (...) oraz spłaty dokonanej przez bank w dniu 28.06.2024 r. w kwocie 42.394,05 zł, obejmującej zwrot spłat kredytu dokonanych w okresie 01.12.2021 r. - 02.04.2024 r. W dalszym ciągu przysługiwało pozwanym roszczenie o zwrot kwoty 164.804,46 zł. Na tej podstawie pozwani wystosowali wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia w terminie 3 dni (podejmując tym samym próbę pozasądowego rozwiązania sporu), jednak należna im kwota nie została przez bank wypłacona. Ponieważ wezwanie doręczono bankowi w dniu 20 lutego 2025 r., wierzytelność przysługująca pozwanym wymagalna była od dnia 24 lutego 2025 r. (odpowiedź na pozew k. 71-72v.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 16 listopada 2005 roku strony zawarły umowę kredytu mieszkaniowego Własny K. Hipoteczny nr 203- (...), na podstawie której Bank zobowiązał się postawić do dyspozycji pozwanym kredyt w kwocie 51.560 CHF z przeznaczeniem na potrzeby własne tj. budowę domu jednorodzinnego w M., gm. D., działka (...).

Zgodnie z § 5 umowy wypłata miała nastąpić w transzach na rachunek bankowy – wskazany w pisemnej dyspozycji kredytobiorcy. Wypłata kredytu miała nastąpić według kursu kupna dla dewiz (aktualnej Tabeli kursów) obowiązującego w (...) SA według w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 umowy). Wypłata kredytu w walucie wymienialnej mogła nastąpić wyłącznie w przypadku finansowania zobowiązań kredytobiorcy poza granicami RP oraz w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego, zaś w walucie polskiej w przypadku finansowania zobowiązań w RP (§ 5 ust. 3 pkt 1 i 2 umowy).

W części I umowy „Postanowienia wstępne” w § 1 pkt 7, aktualna Tabela kursów została opisana jako tabela kursów (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych.

W § 6 umowy wskazano, że odsetki od kredytu będą ustalane w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę stawki referencyjnej i stałej marży (...) SA. Odsetki miały być naliczane miesięcznie według obowiązującej w tym okresie zmiennej stopy procentowej dla kredytu – od dnia wypłaty kredytu do dnia poprzedzającego spłatę kredytu (§7 umowy). Wysokość stopy procentowej (§ 6 umowy) miała być ustalona w dniu rozpoczynającym każdy pierwszy i kolejny trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej. Stawkę referencyjną określono jako stawkę LIBOR publikowaną o godzinie 11:00 (...) lub 11:00 na stronie informacyjnej R. w drugim dniu poprzedzającym kolejne okresy trzymiesięczne, przy czym w § 1 pkt 7 umowy, wskazano, że dla kredytu w (...) stawką referencyjną jest stawka LIBOR dla międzybankowych depozytów trzymiesięcznych (LIBOR 3M). Stawka referencyjna w dniu sporządzenia umowy wyniosła 0,9400%, stała marża 1,60 p.p., oprocentowanie wynosiło 2,5400% w skali roku.

Zgodnie z § 12 umowy kredyt został udzielony do dnia 01.11.2025 r. Kredyt miał być spłacany w ratach malejących (§ 12 umowy).

W § 13 umowy wskazano, że spłata kredytu i odsetek następuje w drodze potrącenia przez Bank środków zgromadzonych na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. Potrącenie następowało w terminie pierwszego dnia każdego miesiąca w wysokości wynikającej z zawiadomienia.

W przypadku dokonywania spłat kredytu ze środków z rachunku (...), środki miały być pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony był kredyt według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów - § 13 ust. 7).

W ramach § 30 ust. 2 umowy powód oświadczył, że poniesie ryzyko kursów walutowych.

Niespłacenie przez kredytobiorców części albo całości raty spłaty kredytu w terminie określonym w umowie powodowało, że należności z tytułu zaległej spłaty stawały się zadłużeniem przeterminowanym i zostaną przez Bank przeliczone na walutę polską przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w (...) SA w dniu wyznaczonym jako termin spłaty. Spłata zadłużenia przeterminowanego w walucie innej niż polski złoty po takim przeliczeniu miała być przeliczana na PLN według kursu kupna z Tabeli obowiązującej w dacie wpływu środków (§ 18 ust. 1 i § 19 umowy).

Kredyt został zabezpieczony hipoteką zwykłą na nieruchomości będącej przedmiotem umowy oraz hipoteką kaucyjną na tym samym prawie w wysokości odpowiednio 51.560,00 CHF oraz 13.405,60 CHF. (§ 11 ust. 1 pkt.1 umowy).

(dowód: umowa kredytu k. 19-23).

Kredyt został uruchomiony jednorazowo w dniu 23 lipca 2008 r.

(dowód: zaświadczenie k. 184-185)

W dniu 25 sierpnia 2006 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr 203- (...) z dnia 16.11.2005 r., na podstawie którego Bank zobowiązał się postawić do dyspozycji Kredytobiorców dodatkową kwotę kredytu w wysokości 16.317,87 CHF.

(dowód: aneks do umowy kredytu k. 25-26v.).

Środki z kredytu w łącznej kwocie 164 804,46 złotych zostały wypłacone w następujących transzach:



w dniu 6.12.2005 r. kwota w wysokości 20.440,70 CHF, co stanowiło równowartość 50.000 PLN.



w dniu 11.05.2006 r. kwota w wysokości: 31.119,30 CHF, co stanowiło równowartość 74.907,27 PLN.



w dniu 22.09.2006 r. kwota w wysokości 16.317,87 CHF, co stanowiło równowartość 39.897,19 PLN.

(dowód: zaświadczenie k. 30)

Prawomocnym Wyrokiem z dnia 14 października 2022 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny w pkt. I ustalił nieistnienie pomiędzy Stronami stosunku prawnego wynikającego z Umowy, w pkt. II zasądził od Banku na rzecz Powodów B. P. i M. P. kwotę 61.479,35 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 września 2022 roku do dnia zapłaty, w pkt. III oddalił powództwo w pozostałym zakresie, zaś w pkt. IV zasądził od Banku na rzecz Powodów kwotę 11.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kwotę 10.800,00 z1 tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wyrokiem z dnia 5 marca 2024 roku Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny w pkt. I oddalił apelację, zaś w pkt. II zsądził od Banku na rzecz Powodów kwotę 8.100,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kosztowego do dnia zapłaty.

(dowód: wyroki k. 59, 61)

Pismem z dnia 17.02.2025 r. pozwani wezwali powoda do zapłaty kwoty 164.804,46 zł w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania.

Pismem z dnia 27.02.2025 r. pozwani dokonali potrącenia wierzytelności w kwocie 164.804,46 zł tytułem zwrotu świadczeń nienależnie pobranych na podstawie nieważnej umowy kredytu z wierzytelnością w kwocie 164.804,46 zł zwrotu, której bank domaga się od nich w niniejszej sprawie.

(dowód: wezwanie k. 87-87v., potwierdzenie odbioru k. 90, oświadczenie o potrąceniu k. 91)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

Sąd pominął na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 301 § 2 k.p.c. i art. 299 k.p.c. wniosek strony powodowej o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron z ograniczeniem strony pozwanej na okoliczności jak pkt IX pozwu k. 5. Sąd uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w pełni pozwala na prawidłowe rozpoznanie sprawy wobec czego wniosek ten uznano za nieprzydatny.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, że według art. 117 § 1 i 2 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.). Bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004/7-8/117). W ocenie Sądu przedstawiony pogląd judykatury należy uwzględnić w niniejszej sprawie, która dotyczy żądania zwrotu kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2357) do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku, przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu. Dlatego Sąd uznał, iż do roszczenia powoda, będącego przedmiotem sprawy, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.

Powyższa konstatacja na gruncie niniejszej sprawy nie oznacza jeszcze jednak, że roszczenie to faktycznie uległo przedawnieniu. Wypowiadając się częściowo co do tej kwestii, w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy-konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej), należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (podobnie jak w przypadku condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.). Oznacza to w szczególności, że kredytobiorca-konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (art. 120 § 1 zd. 2 k.c.). Podzielając stanowisko wyrażone w uchwale SN z 7.05.2021 r. (III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56), należy uznać, iż wystąpienie przez konsumenta z żądaniem restytucyjnym opartym na twierdzeniu o całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu nie może być uznane za równoznaczne z zakończeniem stanu bezskuteczności zawieszonej tej umowy, jeżeli nie towarzyszy mu wyraźne oświadczenie konsumenta, potwierdzające otrzymanie wyczerpującej informacji. Oczywiście w toku postępowania sądowego brak takiego oświadczenia może być substytuowany przez uczynienie zadość obowiązkowi informacyjnemu przez sąd, a podtrzymanie żądania restytucyjnego przez konsumenta - po uzyskaniu stosownej informacji - będzie równoznaczne z odmową potwierdzenia klauzuli i (ewentualnie) ze sprzeciwem co do udzielenia mu ochrony przed konsekwencjami całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy.

W związku z powyższym tut. Sąd uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie powoda nie może być uznane jako przedawnione. Rozprawa, na której pozwani ostatecznie podtrzymali żądanie nieważności umowy, miała miejsce w dniu 5 marca 2024 r., zaś pozew wpłynął do tut. Sądu w dniu 27 grudnia 2024 r. Jednocześnie ze względu na treść art. 316§1 k.p.c., zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.

Powództwo w zakresie roszczenia głównego – roszczenia o zapłatę nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. To oznacza, że każda ze stron nieważnego stosunku prawnego może skorzystać z prawa potrącenia.

W ocenie Sądu pozwani skutecznie złożyli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy w wysokości 164.804,46 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 164.804,46 zł. Celem zarzutu potrącenia jest zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych i materialnych. Do pierwszych zalicza się udowodnienie, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata, zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie w wymaganym terminie i w wymaganej formie w postępowaniu, w którym zarzut taki jest dopuszczalny. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność wzajemna, która została potrącona. Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda (M. M. [w:] A. A., P. P., M. R., M. S., E. S., M. M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1).

Mając powyższe na uwadze, wobec spełnienia przez pozwanych przesłanek formalnych zarzutu potrącenia poprzez dołączenie materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu z dowodem nadania na adres powoda i potwierdzeniem doręczenia, jak również przesłanek materialnych poprzez wykazanie, że przysługiwała im wierzytelność wzajemna, należało uznać, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do kwoty 164.804,46 zł. Z tego względu żądanie powoda z pkt I pozwu podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu (pkt II) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Na koszty procesu pozwanych w łącznej kwocie 5.434,00 zł składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (34,00 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (5400,00 zł) i taką kwotę na ich rzecz należało zasądzić tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Krystian Szeląg