Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Krystian Szeląg
Protokolant:	Sekretarz sądowy Kamila Lobert-Bruździak

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko W. P., J. P.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.817,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 listopada 2024 r. powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym J. P. oraz W. P., o:

1.  zasądzenie łącznie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 262599,99 zł z tytułu zwrotu kapitału oddanego pozwanemu do dyspozycji na mocy umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 4 grudnia 2006 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 sierpnia 2024 r. do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie od pozwanych łącznie na rzecz powoda zwrotów kosztów procesu, wg norm przepisanych.

Jednocześnie pozwany wniósł o zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia sprawy z powództwa strony pozwanej – aktualnie będącej na etapie postępowania przed Sądem Apelacyjnym w Białymstoku, sygn. akt (...).

W uzasadnieniu powód wskazał, że jego roszczenie ma charakter roszczenia restytucyjnego, związanego z koniecznością zwrotu przez strony wzajemnych świadczeń. Możliwość domagania się roszczeń restytucyjnych objętych żądaniem niniejszego pozwu wynika zarówno z przepisów prawa polskiego regulujących zasady rozliczeń w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. KC), jaki z orzecznictwa (...), określającego skutki uznania postanowień umów kredytów indeksowanych za abuzywne. W przedstawionym stanie faktycznym strony dokonywały wzajemnie przysporzeń na swoją rzecz na podstawie Umowy, której skuteczność została zakwestionowana przez pozwanego w ramach postępowania o uznanie Umowy za bezskuteczną. W związku z tym zaktualizowało się roszczenie Banku o zwrot przysporzenia dokonanego na rzecz kredytobiorcy w kwotach objętych żądaniem niniejszego pozwu, odpowiadających wartości udostępnionego kapitału. Obowiązek zwrotu udostępnionego kapitału jest w świetle żądań kredytobiorcy względem Banku okolicznością bezsporną i ma bezpośrednie umocowanie w art. 405 w zw. z art. 410 KC. Roszczenie powoda nie jest przy tym przedawnione, gdyż termin przedawnienia zaczął biec od momentu podjęcia przez kredytobiorcę wiążącej i świadomej decyzji co do sanowania niedozwolonych klauzul umownych oraz zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy.

(pozew k. 4-9)

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, strona pozwana wskazała, że wierzytelność powoda wygasła na skutek dokonania potrącenia jeszcze przed wytoczeniem przedmiotowego procesu. Spowodowało to umorzenie wierzytelności powoda jako niższej w całości w myśl art. 498 § 2 k.c. Natomiast wyrok prawomocny wyrok ustalający nieważność umowy zapadł przed Sądem Apelacyjnym w Białymstoku 3 grudnia 2024 r., a zatem przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie. Powód nie czekał na dobrowolne rozliczenie się w pozwanymi, sam również nie zwrócił pozwanym kwoty ich należnego świadczenia po wezwaniu do zapłaty. Bank nie podjął próby pozasądowego rozliczenia z kredytobiorcami, wystąpił z pozwem przed zakończeniem procesu o ustalenie nieważności umowy, co nie może zostać uznane za celowe ani niezbędne działanie w celu dochodzenia praw powoda. Wniesienie pozwu nie było również konieczne do zapobieżenia ewentualnemu przedawnieniu roszczenia.

(odpowiedź na pozew k. 45-48).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozwani w dniu 18 maja 2006 r. zawarli z bankiem umowę kredytu hipotecznego nr KH/ (...). W umowie oświadczyli, że zapoznali się z regulaminem kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) oraz cennikiem kredytu hipotecznego.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy, bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 262.600 PLN. W § 2 ust. 2 umowy wskazano, że kredyt jest indeksowany kursem (...), po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

Kredyt został przeznaczony na zakup i wykończenie domu oraz koszty wliczone w kredyt (§ 2 ust. 3 umowy).

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kwoty kredytu w (...) ustalonego zgodnie z § 2 umowy w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabelą kursów walut obcych banku (§ 7 ust. 1). Spłata kredytu miała być dokonana w 360 ratach miesięcznych, w tym 12 rat obejmujących odsetki w okresie karencji kredytu oraz 348 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej, przez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku wskazanego w umowie (§ 7 ust. 2 i 3 umowy).

Zgodnie z postanowieniami § 6 umowy, kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej i wynosił 2,8608 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR (3M) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1,05 p.p. stałej w całym okresie kredytowania.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu z odsetkami i innymi kosztami było ustanowienie hipoteki kaucyjnej do sumy 446.420 PLN na wskazanej w umowie nieruchomości, cesji na bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych oraz cesji na bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorców (§ 9 ust. 1).

(dowód: umowa k. 14-16)

Środki z kredytu zostały wypłacone pozwanym w dwóch transzach, w łącznej kwocie 262.599,99 PLN:



w dniu 08.12.2006 r. w kwocie 242.600,00 PLN, co stanowiło równowartość 103.295,58 CHF,



w dniu 05.07.2006 r. w kwocie 19.999,99 PLN, co stanowiło równowartość 9029,75 CHF.

(dowód: zaświadczenie k. 13)

Pismem z dnia 22 lipca 2024 r. powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 262599,99 zł tytułem zwrotu udostępnionego im kapitału w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Pozwani otrzymali przedmiotowe wezwanie w dniu 29 lipca 2024 r.

W odpowiedzi na powyższe, pozwani pismem z dnia 1 sierpnia 2024 r., wezwali powoda do zapłaty kwoty 291.042,62 zł tytułem nienależnie uiszczonych świadczeń na poczet rat kredytu w terminie jednego dnia od doręczenia wezwania. Powód otrzymał przedmiotowe pismo 7 sierpnia 2024 r. Kolejno pismem z dnia 10 sierpnia 2024 r. pozwani dokonali potrącenia wierzytelności w kwocie 291.042,62 zł z wierzytelnością powoda w kwocie 262.600,00 zł. Powód odebrał pismo w dniu 19 sierpnia 2024 r.

(dowód: wezwanie do spełnienia świadczenia k. 24-25, 27-28, śledzenie przesyłek k. 26, 29, 52, 54, wezwanie do zapłaty k. 51, oświadczenie o potrąceniu k. 53)

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2024 r., Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w sprawie o sygn. akt (...) zmienił wyroku Sąd Okręgowego w Olsztynie z dnia 6 lutego 2023 r., sygn.. akt I C 1206/21,w ten sposób, że ustalił nieważność umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 4 grudnia 2006 r. oraz zasądził na rzecz kredytobiorców koszty procesu.

(dowód: pozew k. 17-23, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, k. 55-56)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

Sąd pominął dowód z przesłuchania stron. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o przesłuchanie stron Sąd potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, iż według art. 117 § 1 i 2 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.). Bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004/7-8/117). W ocenie Sądu przedstawiony pogląd judykatury należy uwzględnić w niniejszej sprawie, która dotyczy żądania zwrotu kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2357) do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku, przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu. Dlatego Sąd uznał, iż do roszczenia powoda, będącego przedmiotem sprawy, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.

Powyższa konstatacja na gruncie niniejszej sprawy nie oznacza jeszcze jednak, że roszczenie to faktycznie uległo przedawnieniu. Wypowiadając się częściowo co do tej kwestii, w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy-konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej), należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (podobnie jak w przypadku condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.). Oznacza to w szczególności, że kredytobiorca-konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (art. 120 § 1 zd. 2 k.c.). Podzielając stanowisko wyrażone w uchwale SN z 7.05.2021 r. (III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56), należy uznać, iż wystąpienie przez konsumenta z żądaniem restytucyjnym opartym na twierdzeniu o całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu nie może być uznane za równoznaczne z zakończeniem stanu bezskuteczności zawieszonej tej umowy, jeżeli nie towarzyszy mu wyraźne oświadczenie konsumenta, potwierdzające otrzymanie wyczerpującej informacji. Oczywiście w toku postępowania sądowego brak takiego oświadczenia może być substytuowany przez uczynienie zadość obowiązkowi informacyjnemu przez sąd, a podtrzymanie żądania restytucyjnego przez konsumenta - po uzyskaniu stosownej informacji - będzie równoznaczne z odmową potwierdzenia klauzuli i (ewentualnie) ze sprzeciwem co do udzielenia mu ochrony przed konsekwencjami całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy.

W związku z powyższym tut. Sąd uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie powoda nie może być uznane jako przedawnione. Rozprawa, na której pozwani ostatecznie podtrzymali żądanie nieważności umowy, miała miejsce w dniu 3 grudnia 2024 r. (rozprawa apelacyjna), zaś pozew został wniesiony w dniu 10 listopada 2021 r.

Na gruncie przedmiotowej sprawy powództwo w zakresie roszczenia głównego – roszczenia o zapłatę nie zasługiwało jednak na uwzględnienie.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. To oznacza, że każda ze stron nieważnego stosunku prawnego może skorzystać z prawa potrącenia.

W ocenie Sądu pozwani skutecznie potrącili, a następnie złożyli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy w wysokości 292.918,97 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 262.599,99 zł. Celem zarzutu potrącenia jest zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych i materialnych. Do pierwszych zalicza się udowodnienie, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata, zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie w wymaganym terminie i w wymaganej formie w postępowaniu, w którym zarzut taki jest dopuszczalny. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć przeze wszystkim wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność wzajemna, która została potrącona. Nadto, przepis art. 498 k.c. przewiduje kilka przesłanek potrącenia ustawowego, których spełnienie umożliwia zastosowanie tej instytucji. Są nimi: wzajemność wierzytelności (tzn. dłużnik jest jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela i odwrotnie), jednorodzajowość świadczeń, wymagalność obu wierzytelności oraz możliwość dochodzenia ich przed sądem. W literaturze powszechnie przyjęty jest pogląd, że wymagalna musi być jedynie wierzytelność potrącającego. Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda ( M. M. [w:] A. A., P. P., M. R., M. S., E. S., M. M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1).

Mając powyższe na uwadze, wobec spełnienia przez pozwanych przesłanek formalnych zarzutu potrącenia poprzez dołączenie materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu z dowodem nadania na adres powoda i potwierdzeniem doręczenia, jak również przesłanek materialnych poprzez wykazanie, że przysługiwała im wierzytelność wzajemna, należało uznać, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do kwoty 262.599,99 zł.

Z tego względu żądanie powoda polegało oddaleniu – punkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu (pkt II) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W przedmiotowej sprawie, nie można przyjąć celowości dochodzenia od pozwanych zwrotu kapitału na drodze sądowej. Pozwani jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku stwierdzającego nieważność umowy kredytu dążyli do rozliczenia się z bankiem, czemu dali wyraz kierując do powoda wezwanie do zapłaty a następnie oświadczenie o potrąceniu wierzytelności wzajemnych.

Na koszty procesu pozwanych w łącznej kwocie 10.817 zł składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (10.800 zł) i taką kwotę na ich rzecz należało zasądzić tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Krystian Szeląg