Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Beata Bihuń
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Edyta Smolińska-Kasza

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w G.

przeciwko A. W., E. W.

o zapłatę

I.  Powództwo oddala

II.  Zasądza od powoda Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz pozwanych A. W. oraz E. W. kwotę 10.800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1678/23

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. wniósł o zasądzenie
in solidum od pozwanych A. W. oraz E. W. na swoją rzecz kwoty 273.729,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia stronie pozwanej pozwu do dnia zapłaty,
z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z nich zwalnia pozostałych do wysokości dokonanej zapłaty.

Jednocześnie wniósł o zasądzenie in solidum od pozwanych na rzecz powoda zwrotów kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, z uwzględnieniem uiszczonych opłat skarbowych od złożonych dokumentów pełnomocnictw – z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z nich zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 15.11.2005 r. poprzednik prawny powoda tj. (...) Bank S.A. z/s w G. zawarł ze stroną pozwaną umowę kredytu (...). Strona pozwana wystąpiła przeciwko bankowi
z powództwem, które oparła na twierdzeniach o rzekomej abuzywności postanowień umowy kredytu dotyczących jego indeksacji oraz zasad rozliczania dokonywanych spłat. Powód podał, że jego roszczenie ma charakter roszczenia restytucyjnego, związanego z koniecznością zwrotu przez strony wzajemnych świadczeń należnych w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną, przy czym powód podkreślił, że złożenie przez niego niniejszego pozwu nie stanowi uznania przez Bank jakichkolwiek roszczeń czy też przyznania jakichkolwiek twierdzeń kredytobiorców podnoszonych
w postępowaniu wszczętym przez nich przeciwko Bankowi – którym powód konsekwentnie zaprzecza. Roszenie swoje powód oparł na treści art. 410 kc oraz
art. 405 kc.

W odpowiedzi na pozew pozwani uznali zasadność powództwa przy pierwszej czynności procesowej, wskazując, że nie dali Bankowi powodu do wytoczenia powództwa, ponieważ nigdy nie byli przez powoda wzywani do dobrowolnego zwrotu kapitału kredytu, albowiem w chwili składania odpowiedzi na pozew nadal toczyła się sprawa z powództwa pozwanych o ustalenie nieważności umowy kredytu zawartej z poprzednikiem prawnym pozwanego i nie została ona jeszcze prawomocnie zakończona.

Jednocześnie w ramach zaofiarowania świadczenia dochodzonego pozwem powodowie zgłosili zarzut spełnienia świadczenia – zapłaty kwoty 273.729,98 zł poprzez potrącenie przez pozwanych pismem z dnia 24.11.2023 r. kwot 155.913,16 zł oraz 78.034,61 CHF (po kursie NBP z dnia 24.11.2023 r, co dało kwotę 357.952,67 zł) z wierzytelnością pozwanego.

W związku z powyższym pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów procesu wg norm prawem przewidzianych.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powodowie i poprzednik prawny pozwanego w dniu 15.11.2005 r. zawarli umowę kredytu nr (...), na mocy której bank udzielił kredytobiorcom kredytu
w kwocie 252.698,73 PLN indeksowanego kursem (...).

W wykonaniu w/w umowy powód wypłacił na rzecz pozwanych łącznie kwotę 273.729,97 zł.

(dowód: umowa k. 25 – 37, wnioski o wypłatę wraz z potwierdzeniem wypłat k. 54 – 64, zestawienie wpłat wypłat k. 65 - 79)

Pozwani wystąpili przeciwko powodowi z powództwem o ustalenie nieważności w/w umowy kredytu i wyrokiem tut. Sądu z dnia 26 kwietnia 2022 roku,
sygn. akt (...) ustalono nieważność w/w umowy.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, wyrokiem z dnia 11 stycznia 2024 r. w sprawie
(...) oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie.

Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2024 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wstrzymał do czasu zakończenia postępowania kasacyjnego skuteczność prawomocnego pkt I wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 26.04.2022 r. o sygn. akt (...) jedynie w zakresie, w jakim oddziałuje on na zabezpieczenie hipoteczne z łączącej strony umowy kredytu z dnia 19.10.2005 r. nr (...).

Pismem z dnia 20 listopada 2023 r. pozwani, powołując się na nieważność w/w umowy kredytu, wezwali powoda do zapłaty na ich rzecz kwoty 155.913,16 zł oraz 78.034,61 CHF z tytułu zapłaconych przez nich rat kredytu wg stanu na dzień 20.11.2023 r.

(dowód: pozew o ustalenie nieważności umowy k. 40 – 55, znajdujące się w aktach (...): wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie k. 546, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku k. 638, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku k. 653)

Pismem z dnia 24 listopada 2023 r. pozwani złożyli powodowi oświadczenie o potrąceniu przysługującej im wobec banku wymagalnej wierzytelności o zwrot nienależnych wpłat wykonanych na poczet nieważnej umowy kredytu z dnia 19.10.2005r., zawartej z poprzednikiem prawnym powoda, w kwocie 155.913,16 zł oraz 78.034,61 CHF (po kursie NBP z dnia 24.11.2023 r, co dało kwotę 357.952,67 zł) z wierzytelnością pozwanego w kwocie 273.729,98 zł. W wyniku potrącenia w/w wierzytelności uległy umorzeniu do kwoty 240.135,85 zł, którą to kwotę bank powinien uiścić niezwłocznie na konto podane w wezwaniu do zapłaty z dnia 20.11.2023 roku.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 103 – 104, oświadczenie o potrąceniu k. 105 - 106 )

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny sprawy nie był sporny pomiędzy stronami. Ustalenia w tym zakresie Sąd poczynił na podstawie dokumentów złożonych przez obie strony procesu, które nie były wzajemnie kwestionowane, jak też nie budzących wątpliwości dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Olsztynie, sygn. akt (...), w szczególności orzeczeń Sądu Okręgowego w Olsztynie i Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Poza sporem w sprawie pozostaje, iż roszczenie powoda pozostaje w związku z umową kredytu hipotecznego nr (...) zawartą w dniu 15 listopada 2005r. przez pozwanych z poprzednikiem prawnym powoda, tj. (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. Jest także poza sporem w sprawie, iż w związku z zawarciem tej umowy i w jej wykonaniu poprzednik prawny powoda udostępnił pozwanym kapitał w łącznej kwocie 273.729,97 zł.

Bezsporne jest również, że prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 26 kwietnia 2022 roku, sygn. akt (...), ustalono nieważność w/w umowy, a wniesiona przez pozwanego apelacja od tego wyroku została oddalona.

Jak słusznie zauważył powód, a czemu pozwani nie zaprzeczali, stosownie do ugruntowanego stanowiska judykatury, konsekwencją następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach, tj. po stronie kredytobiorcy i kredytodawcy, powstają odrębne i niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych w jej wykonaniu. W konsekwencji płatności kredytobiorcy z tytułu spłaty kredytu oraz wypłata środków pieniężnych przez bank są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi stosownie do art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c. Świadczenia te podlegają przy tym zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami (tak Sąd Najwyższy w m.in. uchwałach z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 oraz z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56). Jednocześnie podlegają one odrębnym reżimom także wtedy, gdy są jednorodzajowe, czego wyrazem mogą być np. różne terminy przedawnienia i mechanizm jego stosowania (art. 117-118 k.c.), różne obowiązki co do liczenia się z obowiązkiem zwrotu (art. 409 k.c.), różne terminy wymagalności (art. 455 k.c.), istotne np. dla obliczania odsetek za opóźnienie czy też w razie przelewu roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia (por. art. 513 § 2 k.c.) – tak SN w uchwale z 07.05.2021r., III CZP 6/21. W doktrynie i judykaturze uznaje się przy tym, że uznanie, w konsekwencji zastosowania teorii dwóch kondykcji, że bank może dochodzić od konsumenta zwrotu kredytu w całości, mimo iż pozostaje zobowiązany do zwrotu uiszczonych przez konsumenta spłat, nie zagraża interesom konsumenta, skoro również on może dokonać potrącenia ( vide: SN w uchwale z 07.05.2021r., III CZP 6/21)

Pozwani w odpowiedzi na pozew uznali co do zasady roszczenie powoda, jednakże powołując się na złożone oświadczenie o potrąceniu, uznali że swoje świadczenie na jego rzecz spełnili.

Dalej należy wskazać, że strona powodowa nie kwestionowała materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności złożonego przez pozwanych pismem z dnia 24.11.2023 r. ani co do zasady ani co do wysokości. Oświadczenie to zostało złożone przez pełnomocnika pozwanych. Powód nie kwestionował również podniesionego przez pozwanych procesowego zarzutu potrącenia.

Stosownie do art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność
z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.). Podkreśla się przy tym, że, aby mogło dojść do potrącenia, spełnione być muszą łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności, zaskarżalność wierzytelności. Przesłanka wymagalności niewątpliwie, dotyczy wierzytelności potrącającego. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadejściem terminu świadczenia. Dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego, albowiem umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne. Oceny wymagalności roszczenia należy dokonywać z uwzględnieniem unormowania zawartego w art. 455 k.c.

W ocenie Sądu, wierzytelności obydwu stron w tej sprawie, wynikające z faktu nieważności umowy kredytu zawartej przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego, spełniały w/w kryteria. W szczególności nie ulega wątpliwości, iż pozwani otrzymali pozew w dniu 16.11.2023 r. i w ocenie powoda w dacie tej wymagalne stało się jego roszczenie. Z kolei pozwani pismem z dnia 20.11.2023r. wezwali powoda
do zapłaty uiszczonych na jego rzecz rat kapitałowo – odsetkowych i tym samym
ich roszczenie również stało się wymagalne w rozumieniu art. 455 k.c.
Poprzez złożenie przez pozwanych oświadczenia o potrąceniu w piśmie z dnia 24.11.2023 r. nastąpiły skutki określone w art. 498 § 2 k.c., tj. nastąpiło umorzenie obydwu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej, tj. wierzytelności powodowego banku z tytułu udostępnionego pozwanym kapitału kredytu. Wskutek umorzenia roszczenie powoda w tym zakresie wygasło.

Mając powyższe na uwadze, należało przyjąć, iż żądanie pozwu jest bezzasadne, albowiem na dzień wyrokowania nie istniało ono, a powód po otrzymaniu oświadczenia o potrąceniu nie cofnął powództwa.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz na podstawie , zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, obciążając nimi w całości powoda. Koszty procesu po stronie pozwanej obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (10.800,00 zł).

Rozstrzygając o kosztach procesu sąd miał również na uwadze słusznie podnoszoną przez pozwanych okoliczność, że nie dali oni powodowi powodu do wytoczenia powództwa. W szczególności powód nigdy nie wzywał pozwanych do zapłaty, a z chwilą złożenia pozwu (19.10.2023 r.) nie zakończyło się jeszcze pomiędzy stronami postępowanie o ustalenie nieważności łączącej strony umowy kredytu.
W związku z tym pozwani nie mieli żadnego obowiązku, aby podejmować jakiekolwiek kroki w celu rozliczenia się z powodem. Jeśli powód chciał dokonać rozliczenia, powinien w tej sytuacji podjąć najpierw próbę wezwania pozwanych do zapłaty dobrowolnej, czego jednak nie uczynił, czym naraził się na zastosowanie w zakresie rozdziału kosztów procesu zasady wynikającej z art. 101 kpc, ponieważ pozwani uznali zasadność jego żądania już przy pierwszej czynności.