Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. C. i N. C.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę lub o zapłatę i ustalenie

I.  ustala, że umowa o kredytu hipotecznego nr (...) zawarta przez powodów z (...) Bank S.A. w dniu 5 maja 2008 r. jest nieważna,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę po 132.885 zł 57 gr (sto trzydzieści dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt pięć złotych pięćdziesiąt siedem groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 grudnia 2024 r. do dnia zapłaty,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 (sześć tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 940/23

UZASADNIENIE

Powodowie N. C. i A. C. pozwem z dnia 22.06.2023 r. skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: Bank) wnieśli o:

- zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 90.000 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia stanowiącego sumę nadpłaconych przez powodów rat kapitałowo-odsetkowych wskutek spełnienia w okresie od 20.06.2008 r. do dnia złożenia pozwu świadczeń na podstawie niedozwolonych klauzul ujętych w umowie kredytu hipotecznego nr KH (...) zawartej przez powodów z (...) Bank S.A. w dniu 05.05.2008 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od:

- kwoty 66.000 zł od dnia 04.03.2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 24.000 zł od następnego dnia po doręczeniu odpisu pozwu pozwanej do dnia zapłaty,

- ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym strony na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 05.05.2008 r. zawartej przez powodów z (...) Bank S.A. od dnia złożenia pozwu na przyszłość powodów nie wiążą postanowienia: § 1 ust. 3 pkt 3.5, § 1 ust. 4, § 7 ust. 6, § 11 ust. 5, umowy i § 2 ust. 1 pkt 14 i 20, § 4 ust. 1 zd. 2, § 6 ust. 1 zd. 2, § 8 ust. 10, § 10 ust. 19 zd. 2 i ust. 23 zd. 2, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 15 ust. 1, § 17 ust. 6 regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A.

Nadto wnieśli, o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego na zasadzie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że jako konsumenci zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę kredytu indeksowanego do waluty (...). Podnieśli, że w umowie ani w regulaminie nie zdefiniowano w żaden sposób kursów kupna i sprzedaży obowiązujących w Banku, nie określono wysokości ww. kursów, jak i zasad/kryteriów ich ustalania. Na dzień zawarcia umowy powodowie nie znali ani kursów, według których miało dojść do przeliczeń walutowych ani wysokości kredytu wyrażonej w (...), którą będą musieli spłacać. Pozwany miał możliwość swobodnego wyboru takiego kursu, który jest dla niego najkorzystniejszy, a więc najmniej korzystny dla konsumenta. W ocenie powodów kwestionowane postanowienia są niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. i nie wiążą powodów.

(pozew k. 4-15)

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy zagadnienia prawnego w sprawie III CZP 25/22. Następnie, wniósł o oddalenie powództwa w całości, kwestionując przy tym roszczenie strony powodowej co do zasady jak i co do wysokości oraz zasądzenie na swoją rzecz od powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia oraz brak interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia. Wskazał również, że powodowie zawierając umowę kredytu nie mieli statusu konsumenta. Pozwany przyznał, że strony zawarły umowę o kredyt hipoteczny o nr (...) (...). Pozwany zaprzeczył aby:

- umowa o kredyt hipoteczny pozostawała w sprzeczności z treścią art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia,

- pozostawała czynnością naruszająca granice swobody umów i jako taka była sprzeczna z istotą stosunku zobowiązaniowego,

- postanowienia urnowy kredytu nie stanowiły wyniku indywidualnych negocjacji,

- umowa kredytu zawierała niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 3851 k.c. i w jakimkolwiek zakresie nie wiązała powodów,

- postanowienia urnowy kredytu nie spełniały wymogu jasności i jednoznaczności oraz kształtowały interes powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy,

- pozwany bank był w jakimkolwiek zakresie bezpodstawnie wzbogacony względem powodów,

- powodom przysługiwało względem pozwanego jakiekolwiek roszczenie o zapłatę,

- bank ustalał kursy walut publikowane w Tabeli Kursów Walut Obcych w sposób dowolny,

- bank nie przedstawił klientowi oferty kredytu w polskich złotych oraz regulaminu,

- po stronie powodowej występowała solidarność czynna, nie wynika ona ani z ustawy ani z czynności prawnej (odpowiedź na pozew k. 76-113).

Pismem z dnia 26.11.2024 r. powodowie dokonali zmiany powództwa w ten sposób, ze wnieśli o:

- ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...)zawarta przez powodów z (...) Bank S.A. w dniu 05.05.2008 r. jest nieważna oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z powodów kwot po 132.885,57 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia wpłaconego na poczet nieważnej umowy kredytu w okresie od 20.05.2008 r. do dnia złożenia pisma (26.11.2024 r.) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od następnego dnia po doręczeniu niniejszego pisma pozwanemu,

ewentualnie,

- zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z powodów kwot po 52.000 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia stanowiącego sumę nadpłaconych przez powodów rat kapitałowo-odsetkowych wskutek spełnienia w okresie od 20.06.2008 r. do dnia złożenia pisma (26.11.2024 r.) świadczeń na podstawie niedozwolonych klauzul ujętych w umowie kredytu hipotecznego nr (...) (...) zawartej przez powodów z (...) Bank S.A. w dniu 05.05.2008 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od:

- kwoty 66.000 zł od dnia 04.03.2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 24.000 zł od następnego dnia po doręczeniu odpisu pozwu pozwanej do dnia zapłaty,

- ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym strony na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 05.05.2008 r. zawartej przez powodów z (...) Bank S.A. od dnia złożenia pozwu na przyszłość powodów nie wiążą postanowienia: § 1 ust. 3 pkt 3.5, § 1 ust. 4, § 7 ust. 6, § 11 ust. 5, umowy i § 2 ust. 1 pkt 14 i 20, § 4 ust. 1 zd. 2, § 6 ust. 1 zd. 2, § 8 ust. 10, § 10 ust. 19 zd. 2 i ust. 23 zd. 2, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 15 ust. 1, § 17 ust. 6 regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A.

(pismo powodów – k. 334v-339)

Na rozprawie w dniu 17.12.2024 r. pełnomocnik powodów oświadczył, że pierwotnie sformułowane żądanie zapłaty stało się żądaniem ewentualnym, a żądaniem głównym jest to, które sformułowano w piśmie z dnia 26.11.2024 r.

Pełnomocnik pozwanego cofnął wniosek o zawieszenie postępowania.

(protokół rozprawy – k. 375)

Pozwany w piśmie z dnia 20.12.2024 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości, w zakresie dotychczasowym i zmodyfikowanym pismem z dnia 26.11.2024 r.

(pismo pozwanego – k. 377-380)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawnym (...) Bank S.A. z siedzibą we W..

(bezsporne)

Powodowie w dniu 07.04.2008 r. złożyli wniosek kredytowy nr (...) o kredyt w kwocie 204.200 zł, zaś jako walutę kredytu oznaczyli (...). Jako przeznaczenie kredytu wskazali zakup lokalu mieszkalnego od dewelopera, wykończenie nieruchomości oraz refinansowanie prowizji i ubezpieczenia niskiego wkładu. Środki uzyskane z kredytu miały zostać przeznaczone na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych powodów. W dacie złożenia wniosku powódka pracowała na podstawie umowy o pracę, zaś powód prowadził działalność gospodarczą. Powodowie uzyskiwali dochód w PLN.

(dowód: wniosek kredytowy k. 117, zaświadczenie o dokonaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej – k. 143, wydruk z (...) dot. powoda – k. 144, przesłuchanie powodów k. 375v-376)

Powodowie składając wniosek o kredyt złożyli oświadczenia dotyczącego tego, że:

- są świadomi, że oprocentowanie kredytu/pożyczki jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy kredytu może ulec podwyższeniu w związku z ze wzrostem stopy referencyjnej WIBOR lub LIBOR, co spowoduje podwyższenie kwoty spłacanej raty,

- przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego w złotych oraz indeksowanego do waluty obcej. Po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydowali, że dokonują wyboru oferty kredytu indeksowanego do waluty obcej, mają pełną świadomość, że w okresie obowiązywania umowy, może nastąpić niekorzystna dla nich zmiana kursu waluty – co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, a także odsetek oraz kwoty rat kapitałowo-odsetkowej przypadającej do spłaty, a wyrażonych w złotych.

(dowód: oświadczenia – k. 132)

W dniu 5 maja 2008 r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...). Kredyt przeznaczony był na zakup nieruchomości na rynku pierwotnym i jej wykończenie oraz dowolny cel (§ 2 ust. 2.1. oraz ust. 2.2. umowy). Zgodnie z § 1 ust. 3.1 umowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 204.200 zł. W § 1 ust. 3.5 umowy wskazano, że walutą indeksacji jest (...). W § 1 ust. 4 umowy wskazano, że umowa kredytu wyrażona w walucie obcej według kursu kupna waluty określonego w Tabeli obowiązującej w Banku na dzień sporządzenia umowy wynosi 99.256,31 CHF. Zastrzeżono, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy może być różna od podanej w umowie. W § 4 ust. 1 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek przez (...) Bank S.A. (dalej: regulamin), wskazano, że bank udziela kredytów hipotecznych w złotych polskich. Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej zgodnie z Tabelą oprocentowania. Kredyt hipoteczny uruchamiany jest w PLN. Zgodnie z § 6 ust. 1 zdanie drugie regulaminu, wysokość zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu indeksowanego do waluty obcej wyrażona jest w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu ich uruchomienia.

Wypłata kredytu nastąpić miała w transzach, pierwsza do dnia 30.05.2008 r. zaś ostatnia 31.01.2009 r. po złożeniu przez powodów wniosku o wypłatę i po spełnieniu warunków wypłaty określonych w § 5 ust. 2 umowy (§ 5 ust. 2 umowy).

Zgodnie z umową prowizja przygotowawcza została ustalona w wysokości 1,50 % kwoty kredytu tj. 3.000 zł (§ 6 ust. 1 umowy). Z tytułu udzielenia i obsługi kredytu, bank nalicza i pobiera oprocentowanie (odsetki), prowizje, opłaty, a także inne koszty określone w Regulaminie lub umowie. Aktualną wysokość oprocentowania, opłat, prowizji i innych kosztów zawiera Tabela, które warunki zmiany określa § 18 ust. 6 regulaminu (§ 8 ust. 1 regulaminu).

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, składającej się ze stałej w okresie kredytowania Marży Banku w wysokości 1,60% oraz aktualnej w danym kwartale Stopy bazowej, ogłaszanej w Tabeli obowiązującej w Banku. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,44 %. Zmiana wysokości oprocentowania mogła następować w przypadku zmiany Stopy bazowej określonej dla danej waluty lub zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju lub krajów zrzeszonych w UE, którego waluta jest podstawą indeksacji. O każdej zmianie oprocentowania Bank miał zawiadamiać kredytobiorcę i poręczycieli na piśmie. Informacja na temat obowiązującego oprocentowania podawana miała być do wiadomości również w placówkach Banku, na stronach internetowych Banku oraz pod numerem telefonu infolinii telefonicznej. Zmiana wysokości oprocentowania dokonana zgodnie z wyżej wskazanymi zasadami nie stanowiła zmiany umowy. Kredytobiorca ponosił ryzyko związane ze zmianą wysokości stopy bazowej mającej bezpośredni wpływ na wysokość miesięcznych rat spłaty. W powyższym postanowieniu umownych, wskazano również że kredytobiorca zaciągający kredyt indeksowany do waluty obcej ponosi dodatkowo ryzyko kursowe tj. ryzyko wynikające z wahań ceny danej waluty w okresie spłaty kredytu co może mieć również wpływ na wysokość innych opłat np. z tytułu ubezpieczenia (§ 6 ust. 2, § 1 ust. 3.13 umowy). Zgodnie z § 2 pkt 13 regulaminu została zdefiniowana stopa bazowa – ustalana jest 25 dnia ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału kalendarzowego i obowiązuje na kwartał następny na podstawie notowań:

a)  dla kredytów w PLN (WIBOR 3M)- stopa procentowa na jakiej banki udzielają 3-miesięcznych pożyczek w PLN innym bankom, ustalana codziennie o godz. 11:00 czasu (...), dla pożyczek w PLN,

b)  dla kredytów denominowanych w (...) (3M) stopa procentowa na jakiej banki udzielają 3-miesięcznych pożyczek w (...) oferowanych na rynku międzybankowym w L., ustalana codziennie o godz. 11:00 czasu londyńskiego.

Regulamin przewidywał:

- zmiana wysokości oprocentowania może następować w przypadku zmiany właściwej dla danego kredytu stopy bazowej o współczynnik zmiany określony w tabeli. Stopa bazowa jest stała w okresie kwartału kalendarzowego, a zmianie ulega w przypadku, jeżeli wartość bezwzględna różnicy pomiędzy stopą bazową obecnego kwartału oraz stopą bazową obliczoną dla kwartału przyszłego jest co najmniej równa współczynnikowi zmiany podanemu w aktualnej Tabeli. W danym kwartale obowiązuje stopa bazowa aktualna na dzień ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału kalendarzowego oraz opublikowana w Tabeli (§ 8 ust. 8),

- Tabela kursów walut może ulec zmianie w trakcie dnia roboczego. Zmiana kursu waluty nie stanowi zmiany umowy i nie podlega doręczeniu na piśmie (§ 8 ust. 10).

Spłata kredytu miała być dokonywana w 411 annuitetowych ratach miesięcznych oraz w 9 miesiącach karencji wyłącznie ratach odsetkowych (§ 1 ust. 3.6, 3.7 i 3.8 umowy oraz § 7 ust 1 umowy). Stosownie do § 7 ust. 6 umowy oraz § 11 ust. 5 regulaminu kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej określone są w walucie obcej, a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w umowie. Zgodnie z § 7 ust. 7 zdanie pierwsze umowy o aktualnej wysokości raty spłaty, składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej oraz aktualnym oprocentowaniu Bank informował wysyłając listem zwykłym harmonogram spłat na kolejny kwartał lub jego część, przy czym nie wykluczało to innych form komunikowania kredytobiorcy wysokości najbliższej Raty spłaty. Kredytobiorca upoważnił Bank do pobierania środków pieniężnych na spłatę rat oraz innych należności z tytułu Umowy z rachunku o numerze (...). Upoważnienie to było nieodwoływalne i wygasa wyłącznie po całkowitym rozliczeniu kredytu (§ 7 ust. 8, § 1 ust. 3.19 umowy).

W § 10 ust. 3 umowy zostało zawarte oświadczenie, że powodowie:

- zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych (ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej,

- zostali poinformowani, iż zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat spłaty,

- poniesie ryzyko z ww. tytułów.

Zgodnie z § 11 ust. 5 umowy w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego na dzień przewalutowania kursu sprzedaży waluty, określonego w Tabeli.

Zgodnie z § 14 ust. 3 umowy zmiana warunków umowy, miała następować w formie pisemnej pod rygorem nieważności, za wyjątkiem zmian w Tabeli, o których bank informuje kredytobiorcę w sposób określony w Regulaminie. W przypadku zmiany Regulaminu lub Tabeli, Bank wysyła zmienione dokumenty zgodnie z zasadami określonymi w Regulaminie. W § 14 ust. 5 umowy oraz § 18 ust. 6 regulaminu bank zastrzegł sobie prawo do zmiany stawek procentowych i kwotowych ujętych w tabeli w okresie obowiązywania umowy, wyłącznie z ważnych przyczyn, w szczególności, gdy nastąpi zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, zmiana stopy inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych, zmiana zakresu i/lub formy realizacji określonych czynności i usług lub zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez bank.

Zasady wyliczenia danych zawartych w Tabeli według której nastąpiło przeliczenie kwoty udzielonego kredytu oraz następowało przeliczenie rat spłat, nie zostały w sposób precyzyjny określone, ani w umowie ani w regulaminie. W regulaminie, w § 2 ust. 14 Tabela została zdefiniowana jako Tabela oprocentowania, Tabela kursów walut oraz Tabela opłat i prowizji Banku dla Kredytów i P. hipotecznych, obowiązuje w Banku, dostępne w placówkach, na stronie internetowej oraz pod numerami infolinii telefonicznej, stanowiące integralną część umowy. W § 2 ust. 20 wskazano, że kredyt lub pożyczka hipoteczna denominowana do waluty obcej to kredyt lub pożyczka hipoteczna udzielona w PLN, indeksowane kursem waluty obcej wg Tabeli obowiązującej w banku.

Ponadto, regulamin przewidywał:

- w przypadku wydłużenia okresu ubezpieczenia kredytu indeksowanego do waluty obcej w celu określenia aktualnego salda kredytu w PLN i określenia należnej opłaty refinansującej stosuje się kurs sprzedaży waluty określony w Tabeli obowiązujący w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym wydłużono okres ubezpieczenia (§ 10 ust. 19 zd. drugie),

- w przypadku wydłużenia okresu ubezpieczenia kredytu indeksowanego kursem waluty obcej w celu określenia aktualnego salda zadłużenia w PLN i określenia należnej opłaty refinansującej stosuje się kurs sprzedaży waluty określony w Tabeli obowiązujący w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym wydłużono okres ubezpieczenia (§ 10 ust. 23 zd. drugie),

- kwoty rat kredytu indeksowanego do waluty obcej określane są w harmonogramie spłaty w walucie obcej a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym spłatę raty określonym w umowie (§ 11 ust. 5),

- w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, zmiana waluty indeksacji na PLN następuje po kursie sprzedaży danej waluty w dniu przewalutowania zgodnie z Tabelą. Natomiast zmiana waluty kredytu z PLN na walutę obcą jako walutę indeksacji następuje po kursie kupna danej waluty w dniu przewalutowania, zgodnie z Tabelą" (§ 13 ust. 5),

- jeżeli kredytobiorca nie spłaci w terminie całości kapitału, raty kapitałowo-odsetkowej, raty odsetkowej, należnej w danym okresie składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej koszty ubezpieczenia, prowizji lub innej należnej opłaty, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Należności banku wynikające z kredytu indeksowanego kursem waluty obcej podlegają rozliczeniu na PLN po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu wymagalności tych należności (§ 15 ust. 1),

- w przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego na dzień przewalutowania kursu sprzedaży waluty, określonego w Tabeli (§ 17 ust. 6).

(dowód: umowa kredytu k. 19-24v oraz k. 118-120, regulamin k. 25-28v, pełnomocnictwo – k. 133, harmonogram spłaty kredytu – k. 134)

Umowa została zawarta na wzorcu umownym, w którym kredytobiorcy nie mogli wprowadzić istotnych zmian.

(dowód: przesłuchanie powodów – k. 375v-376)

Kredyt został wypłacony kredytobiorcom zgodnie z złożoną dyspozycją wypłaty. Wypłata nastąpiła w 6 transzach w łącznej kwocie 200.000 zł. Nadto, refinansowany została prowizja przygotowawcza w kwocie 3.000 zł oraz koszt ubezpieczenia niskiego wkładu w wysokości 1.200 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 33)

Strony podpisały następujące aneksy do umowy kredytu:

- w dniu 16.05.2008 r. aneks nr (...) w przedmiocie wypłat transz kredytu,

- w dniu 27.03.2009 r. aneks nr (...) w przedmiocie zabezpieczenia docelowego,

- w dniu 25.11.2013 r. aneks nr (...) w przedmiocie rachunku bankowego, zabezpieczenia docelowego oraz zasad i terminu spłaty,

- w dniu 14.04.2016 r. aneks nr (...) w przedmiocie zabezpieczenia dodatkowego
i przejściowego.

(dowód: aneks nr (...) – k. 29 oraz k. 135, aneks nr (...) – k. 30 oraz k. 136, aneks nr (...) – k. 31 oraz k. 137, aneks nr (...) – k. 32 oraz k. 138)

Powodowie w okresie od 20.06.2008 r. do dnia 07.11.2024 r. uiścili łącznie na rzecz pozwanego kwotę 239.895,50 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych. Ponadto powodowie uiścili na rzecz pozwanego łącznie kwotę 25.875,65 zł, na którą składały się następujące koszty:

- 14.603,65 zł tytułem składek z tytułu ubezpieczenia na życie,

- 2.413 zł tytułem ubezpieczenia nieruchomości,

- 4.000 zł tytułem opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu,

- 1.895 zł tytułem opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia pomostowego,

- 3.000 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu.

(dowód: zaświadczenie – k. 35-40v, potwierdzenie przelewów – k. 41-61, 341-364, zestawienie transakcji – k. 121-128)

Powodowie w dniu 14.08.2012 r. zawarli umowę majątkową małżeńską o ustanowieniu rozdzielności majątkowej.

(dowód: akt notarialny Repertorium A nr (...) – k. 365-366)

Powodowie pismem z dnia 14.02.2022 r. wezwali pozwanego do zapłaty na ich rzecz kwoty 66.000 zł w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisma. W wezwaniu powołali się na zawarcie w umowie klauzul abuzywnych. Pozwany odebrał pismo w dniu 18.02.2022 r. i nie uznał roszczeń powodów.

(dowód: wezwanie do zapłaty wraz z zwrotnym potwierdzeniem odbioru – k. 62-65v, pismo pozwanego – k. 66-68)

W kredytowanej nieruchomości powodowie mieszkali ok. 8 lat, od 3 lat jest wynajmowana. W nieruchomości nie była prowadzona ani zarejestrowana działalność gospodarcza.

(dowód: przesłuchanie powodów – k. 375v-376)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powodów o ustalenie że umowa kredytu hipotecznego nr (...) (...) zawarta przez powodów z (...) Bank S.A. w dniu 05.05.2008 r. jest nieważna, uznano za zasadne. Roszczenie powodów o zapłatę podlegało uwzględnieniu w całości. W ocenie Sądu, mimo, że sama konstrukcja umowy nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, to jednak zawiera ona postanowienia niedozwolone, których eliminacja skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty oraz zeznania powodów i świadków nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Świadek R. F. (k. 285-287) wskazała, że nie uczestniczyła w procesie udzielenia kredytu powodom, zaś świadkowie A. Ż. (k. 310-320v) i S. P. (k. 296-306v) wskazali, że nie pamiętają powodów oraz okoliczności zawarcia przez nich umowy. Wszyscy zeznali na temat ogólnych kwestii związanych z funkcjonowaniem kredytów i finansowaniem banku oraz konstrukcji umów.

Powodowie mają interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domagają się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie umowy stosunku prawnego lub jego treści w przypadku wyeliminowania niektórych ich postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. W przypadku umowy długoterminowej, jakim jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn, zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle takiej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści. W świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku jak i Sądu Najwyższego powyższa kwestia nie budzi wątpliwości.

Zasadnicze postanowienia umowy w ocenie Sądu spełniają przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia) i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem strony umowy, kwota i waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty (ratalnie), wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany (suma stałej marża i zmiennej stopy referencyjnej) oraz inne niezbędne warunki wynikające z art. 69 ust. 2 powołanej ustawy.

Oceny postanowień ww. umowy nie zmienia fakt, że kwota udzielonego kredytu miała być indeksowana kursem waluty obcej przez przeliczenie wysokości sumy kredytowej wypłaconej w walucie polskiej na walutę obcą, ustalenie rat spłaty w walucie obcej i następnie przeliczanie wartości konkretnych spłat dokonywanych w walucie polskiej na walutę obcą i odpowiednie do tego określanie wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia w tej właśnie walucie ( (...)).

Art. 358 ¹ § 2 k.c. wprost przewiduje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie sądowym zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (vide: wyroki SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 339/06).

Umowa stron zawiera zatem elementy przedmiotowo istotne, które mieszczą się w konstrukcji umowy kredytu bankowego i stanowią jej w pełni dopuszczalny oraz akceptowany przez ustawodawcę wariant, o czym świadczy nadto wyraźne wskazanie tego rodzaju kredytów (indeksowanych i denominowanych) w treści art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 prawa bankowego oraz wprowadzenie art. 75b prawa bankowego, na podstawie nowelizacji tej ustawy, które to zmiany weszły w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r.

Nadto umowa stron jest dopuszczalna w świetle treści art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Ryzyko zmiany kursu waluty obcej przyjętej jako miernik wartości świadczenia w walucie polskiej z zasady może wywoływać konsekwencje dla obu stron – w przypadku podwyższenia kursu podwyższając wartość zobowiązania kredytobiorcy w stosunku do pierwotnej kwoty wyrażonej w walucie wypłaty, a w przypadku obniżenia kursu - obniżając wysokość jego zadłużenia w tej walucie, a tym samym obniżając wysokość wierzytelności Banku z tytułu spłaty kapitału kredytu w stosunku do kwoty wypłaconej.

Trudno zatem uznać, aby konstrukcja umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej była sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, skoro ryzyko takiego ukształtowania stosunku prawnego obciąża co do zasady obie strony. Nie ma również przeszkód, by strony w umowie określiły sposób ustalania kursu dla uniknięcia wątpliwości na tym tle w toku wykonywania umowy. Zamieszczenie postanowień w tym zakresie samo w sobie nie narusza zatem przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, ani nie jest sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Ustalony w umowie z konsumentem sposób ustalania kursu waluty indeksacyjnej przyjmowanego do rozliczeń umowy może natomiast być przedmiotem oceny, czy nie stanowi postanowienia niedozwolonego. W związku ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( (...)), zajętym w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie(...) na tle wykładni dyrektywy (...), i podtrzymanym tam poglądem dotyczącym natury klauzul wymiany (indeksacyjnych), które wprowadzając do umów kredytowych ryzyko kursowe, określają faktycznie główny przedmiot umowy (pkt 44 powołanego wyroku), postanowienia w tym zakresie podlegają kontroli w celu stwierdzenia, czy nie mają charakteru niedozwolonego, jeżeli nie zostały sformułowane jednoznacznie (art. 385 ^{( 1)} § 1 zd. drugie k.c.). W przypadku uznania ich za niedozwolone konieczne staje się również rozważenie skutków tego stanu rzeczy.

Pozwany kwestionował status konsumenta po stronie powodowej wskazując, że powód w dacie zawierania umowy kredytu prowadził działalność gospodarczą. Niemniej jednak z umowy i wniosku kredytowego wynika, że powodowie zaciągnęli kredyt na cele mieszkaniowe. Powódka zeznała „Wzięliśmy kredyt na zakup mieszkania z rynku pierwotnego, na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych naszej rodziny. (…) Z tego co pamiętam maż siedzibę działalności gospodarczej miał przy ul. (...).”, zaś powód wskazał „ W tym lokalu nie miałem zarejestrowanej działalności gospodarczej.” (protokół rozprawy – k. 375v-376). Nie ulega wątpliwości, że powodowie zawarli umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Pozwany nie zakwestionował skutecznie powyższej okoliczności.

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne stanowią klauzulę waloryzacyjną. Dotyczyły one kursów waluty obcej stosowanych do przeliczeń na potrzeby ustalenia wzajemnych zobowiązań stron. Przewidywały one, że wysokość zobowiązania stron będzie wielokrotnie przeliczana z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty indeksacyjnej.

Bezspornie mechanizm (konkretny sposób) ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób ani w umowie, ani w regulaminie. W żaden bowiem sposób nie zdefiniowano, jak powstaje tabela zawierająca te kursy, co oznacza, że pozwany miał swobodę w zakresie ustalania kursu waluty indeksacyjnej.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że umowa stron została zawarta na podstawie wzoru opracowanego i stosowanego przez Bank. Kredytobiorcy mogli wybrać rodzaj kredytu, który najbardziej im odpowiadał, uzgodnić kwotę kredytu w walucie polskiej, natomiast nie uzgadniano z nimi wszystkich pozostałych postanowień, w szczególności nie uzgadniano tego, czy mogą skorzystać z innego kursu waluty niż przyjmowany przez pozwanego. Oznacza to, że te pozostałe postanowienia, podobnie jak postanowienia regulaminu (stanowiącego wszak integralną część umowy), nie były uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Z zeznań powódki wynika, że nie informowano kredytobiorców o możliwości negocjacji umowy i sposobie ustalenia kursów waluty (...) Nie tłumaczono nam w jaki sposób bank będzie ustalał kurs (...) dla potrzeb rozliczenia kredytu. Umowa nie była z nami negocjowana. Najpierw przedstawiono nam ustnie propozycję, a później gdy przyszliśmy była już przygotowana. Przeczytaliśmy umowę przed podpisaniem, był to jednak obszerny dokument, nie wszystko było zrozumiałe. Tłumaczono nam, że to takie standardowe zapisy w umowie.” (protokół k. 375v-376).

W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do przyjęcia, że postanowienia umowy w zakresie mechanizmu ustalania kursu waluty, wyznaczającego wysokość zobowiązania strony powodowej względem pozwanego, zostały w przypadku umowy stron uzgodnione indywidualnie.

Z uwagi na to, że powodowie wskazywali, że ww. postanowienia są niedozwolone, należało rozważyć, czy – skoro dotyczą głównego przedmiotu umowy – są wystarczająco jednoznaczne i czy wynikające z nich prawa lub obowiązki stron zostały ukształtowane sprzecznie z dobrymi obyczajami lub w sposób rażąco naruszający interesy powodów jako konsumentów. Kwestionowane postanowienia przewidują indeksację kredytu kursem waluty obcej i odwołują się do tabeli, co do której wskazano jedynie, że chodzi o tabelę obowiązującą w banku, bez wskazania, w jaki konkretnie sposób jest ona ustalana i jak ustalane są umieszczone tam kursy walut. To zaś nie pozwala na jednoznaczne określenie zakresu tych postanowień i konsekwencji płynących dla kredytobiorcy. Trudno uznać, aby tak sformułowane postanowienia były wystarczająco jednoznaczne. Podkreślenia wymaga, że kwestionowane postanowienia wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu w tej walucie po jego wypłacie w walucie polskiej oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN i wcześniejszej spłaty. Zważywszy, że sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank. Nie zmienia tego okoliczność, że w pewnym zakresie Bank mógł doznawać pewnych ograniczeń dotyczących wyznaczania kursu z uwagi na działania regulatora rynku, czy z uwagi na sytuację gospodarczą, gdyż nadal były to czynniki niezależne od kredytobiorcy, na które kredytobiorca nie miał żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (vide uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu przyznanie sobie przez pozwanego we wskazanych postanowieniach jednostronnej kompetencji do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy prowadzi do wniosku, że były one sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powoda w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powodów całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty indeksacyjnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu. Nie ma zaś znaczenia, czy z możliwości tej Bank korzystał, ani to, czy w toku wykonywania umowy zmienił swoje zasady na bardziej transparentne. Dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone wystarczy bowiem taka jego konstrukcja, która prowadzi do obiektywnej możliwości rażącego naruszenia interesów konsumenta, przy czym zgodnie z art. 385 ² k.c. ewentualna abuzywność postanowień umowy podlega badaniu na datę jej zawarcia z uwzględnieniem towarzyszących temu okoliczności i innych umów pozostających w związku z umową objętą badaniem (vide uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17).

W świetle powyższych okoliczności w ocenie Sądu wskazane wyżej postanowienia umowy dotyczące stosowania dwóch różnych rodzajów kursów, które mogły być swobodnie ustalane przez jedną ze stron umowy (Bank) nie zostały uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami i kształtowały zobowiązania powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, a zatem miały charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i w związku z tym nie wiążą powodów.

Wyeliminowanie wskazanych zapisów i związanie stron umową w pozostałym zakresie, czyli przy zachowaniu postanowień dotyczących indeksacji kredytu oznaczałoby, że kwota kredytu wypłaconego powodom powinna zostać przeliczona na walutę szwajcarską, a powodowie w terminach płatności kolejnych rat powinni je spłacać w walucie polskiej, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. Nie ma przy tym możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z wiążącą wszystkie sądy Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy (...) dokonaną przez (...) w powołanym już wyżej wyroku z dnia 3.10.2019 r. w sprawie (...) w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym lub takiego, który można zastosować za zgodą obu stron – wyłącznie wtedy gdy brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi. W wyroku tym (...) wskazał, że nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, nie mających charakteru dyspozytywnego.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny niniejszej sprawy należy wskazać, że brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski lub innych kursów wskazywanych przez strony w umowie. Nie ma zwłaszcza możliwości sięgnięcia po przepis art. 358 § 2 k.c., który posługuje się takim właśnie kursem w przypadku możliwości spełnienia świadczenia wyrażonego w walucie obcej. Po pierwsze, świadczenie obu stron było wyrażone w walucie polskiej (wypłata kredytu i jego spłata następowały bowiem w PLN, a (...) był tylko walutą indeksacyjną). Po drugie, wspomniany przepis nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy (wszedł w życie z dniem 24 stycznia 2009 r.), zaś uznanie pewnych postanowień umownych za niedozwolone skutkuje ich wyeliminowaniem z umowy już od daty jej zawarcia, co czyni niemożliwym zastosowanie przepisu, który wówczas nie obowiązywał. Nawet gdyby uznać, że art. 358 § 2 k.c. mógłby być stosowany do skutków, które nastąpiły po dacie jego wejścia w życie, to nadal brak byłoby możliwości ustalenia kursu, według którego należałoby przeliczać zobowiązania stron sprzed tej daty, czyli przede wszystkim ustalić wysokości zadłużenia w (...) po wypłacie kredytu.

W ocenie Sądu brak określenia kursów wymiany i możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje koniecznością wyeliminowania z umowy całego mechanizmu indeksacji, który - określony przy pomocy niedozwolonych postanowień dotyczących kursu wymiany - jawi się w całości jako sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy kredytobiorcy - konsumenta.

Dodać należy, że wobec pierwotnej wady przedmiotowej umowy, aneksy sporządzone do umowy nie wprowadziły w niej skutecznych istotnych zmian. Dotyczyły one jedynie wypłaty transz, numeru rachunku bankowego oraz zabezpieczenia spłaty kredytu. Mechanizm indeksacji został w praktyce od początku uznany za bezskuteczny. Treść aneksów nie miała sanować go.

Wskazać należy, że w dniu 25.04.2024 r. została wydana przez skład całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego uchwała w sprawie o sygn. akt (...). Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała ma moc zasady prawnej. Zgodnie z powyższą uchwałą:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na treść uchwały Sądu Najwyższego(...) z dnia 25.04.2024 r. oraz w świetle orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w B. odstąpił od dotychczasowego poglądu, że po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień umowa stron nadal może być wykonywana. Wobec powyższego, eliminacja postanowień określających kurs wymiany i brak możliwości uzupełnienia umowy w tym zakresie skutkuje obiektywnym brakiem możliwości jej wykonania przez obie strony zgodnie z jej istotą, tj. jako umowy kredytu bankowego.

Z podanych przyczyn, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 pr. bank, powództwo o ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) (...) zawarta przez powodów z (...) Bank S.A. w dniu 05.05.2008 r. jest nieważna, należało uwzględnić, o czym Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę 132.885,57 zł o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

Suma wszystkich świadczeń w PLN otrzymanych przez pozwanego od powodów w okresie od dnia 20.06.2008 r. do dnia 07.11.2024 r. tytułem rat kapitałowo-odsetkowych i składek na ubezpieczenie wynosi 265.771,15 zł. Powodowie udokumentowali żądane kwoty zaświadczeniem wystawionym bezpośrednio przez bank oraz potwierdzeniami przelewów, których autentyczności pozwany nie podważył. Dokonanie zsumowania wpłat dokonanych przez powodów i podzielenie ich na pół nie stanowiło skomplikowanego działania matematycznego. Z tego względu Sąd dokonał powyższych obliczeń samodzielnie i pominął wniosek powodów o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Pozwany zarzucił stronie powodowej, że nie ma legitymacji do żądania zapłaty kwot solidarnie. Wobec zmiany powództwa i żądania zapłaty na rzecz każdego z powodów (z uwagi na ustanowioną rozdzielność majątkową) zarzut pozwanego stał się bezprzedmiotowy.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie (...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Bezzasadne byłoby przy tym powoływanie się na przez Bank na brak obowiązku zwrotu świadczenia z uwagi na przepisy art. 411 k.c., gdyż w pkt 1 tej regulacji wyraźnie wskazano, że nie dotyczy on sytuacji, w której zwrot ma dotyczyć świadczenia spełnionego m.in. w wykonaniu nieważnej czynności prawnej – jak w sprawie niniejszej.

Strona powodowa spłacając kredyt nie spełniała również świadczeń z tytułu umowy przed nadejściem terminu ich wymagalności (art. 411 pkt 4 k.c.), skoro z uwagi na nieważność umowy nie była zobowiązana do takich spłat, a co najwyżej do zwrotu świadczenia nienależnego, jakim stała się wypłacona im kwota kredytu.

Ponadto, wskazać należy że dochodzone przez powodów roszczenie nie jest przedawnione. Zastosowanie zatem znajdzie co do zasady w niniejszej sprawie dziesięcioletni termin przedawnienia, albowiem roszczenie powodów powstało przed zmianą przepisów wprowadzonych ustawą z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 poz. 1104).

Bieg terminu przedawnienia takich roszczeń nie może się skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze takiego postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taka mógł obiektywnie rzecz biorąc powziąć. „Należy zauważyć, że termin przedawnienia może być zgodny z zasadą skuteczności tylko wtedy, gdy konsument miał możliwość poznania swoich praw przed rozpoczęciem biegu lub upływem tego terminu.” (teza 46 do wyroku (...) (...)). Stanowisko takie zostało wyrażone w wyrokach (...) z dnia 22.04.2021 r. w sprawie (...) i z dnia 10.06.2021 r. w sprawie (...) oraz w połączonych sprawach od (...). Podobne stanowisko do wyroku (...), w dniu 7 maja 2021 r zajął polski Sąd Najwyższy. Sąd uznał, iż rozpoczęcie biegu terminu przedawnienie rozpoczyna się w momencie zakwestionowania umowy frankowej - złożenia reklamacji, wystosowania wezwania do zapłaty, złożenia pozwu w Sądzie.

Powodowie żądali zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od dochodzonych kwot od dnia następnego po dniu doręczenia pisma rozszerzającego powództwo - i to żądanie zostało uwzględnione całości.

Pismo zawierające rozszerzenie żądania pozwu zostało doręczone pozwanemu w dniu 06.12.2024 r. Mając na uwadze treść przepisu art. 111 § 2 k.c. Sąd uznał, że bieg odsetek za opóźnienie może rozpocząć się od dnia następnego po dniu doręczeniu pisma. Wobec tego pozwany pozostawał w opóźnieniu co do spełnienia wskazanego świadczenia od dnia 07.12.2024 r. i od tej daty Sąd orzekł o początku biegu odsetek ustawowych za opóźnienie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, z uwagi na aktualne orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w B. odstąpił od dotychczasowego poglądu, że odsetki za opóźnienie od nienależnego świadczenia z tytułu uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych należą się od dnia wydania wyroku. Wobec powyższego odsetki należą się od dnia, w którym pozwany bank został w sposób jednoznaczny poinformowany przez kredytobiorców o tym, że w ich ocenie umowa jest nieważna bądź zawiera klauzule niedozwolone i zostało prawidłowo sformułowane żądanie zapłaty.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie na rzecz każdego z powodów od kwoty 132.885,57 zł od dnia 07.12.2024 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.

Sąd pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny bankowości, finansów i rachunkowości. Okoliczności, na które miał dowód ten być przeprowadzony okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia sporu. Niniejsze postępowanie ostatecznie wymagało ustalenia czy zawarte postanowienia umowy mają charakter abuzywny – a więc wymagało ustalenia czy są one sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interes konsumenta. Powyższe nie wymagało wiedzy specjalnej biegłego sądowego lecz opierało się na kwestii prawidłowego stosowania przepisów prawa, a analiza i ocena postanowień umownych w kontekście norm prawnych należy do Sądu.

Sąd również pominął wniosek powodów o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów wobec tego, że dotyczył żądania ewentualnego, które ostatecznie nie było w niniejszej sprawie rozpoznawane.

Uwzględnienie tych żądań głównych dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądań ewentualnych.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. poprzez obciążanie pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na rzecz powodów w całości. Powodowie wygrali proces w całości.

Koszty procesu po stronie powodowej obejmowały uiszczoną opłatę od pozwu (1.000 zł), opłatę za pełnomocnictwo (17 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (radcy prawnego) w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (5.400 zł).

O odsetkach od zasądzonych kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z tego względu Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 zł, o czym orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.