Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sądowy A. P.

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2025 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko R. S., S. S.

o zapłatę i zmianę wysokości świadczenia

I.umarza postępowanie o zapłatę kwoty 61.189,96 zł z tytułu zwrotu kapitału udostępnionego pozwanym,

II.zasądza in solidum od pozwanych na rzecz powoda kwotę 62.108,27 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2023 r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego w zakresie dokonanej zapłaty,

III. w pozostałym zakresie oddala powództwo,

IV. zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1.328,83 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 2/24

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł pozew przeciwko pozwanym S. S. i R. S., w którym domagał się:

1) zasądzenia in solidum od pozwanych na rzecz powoda kwoty 135.156,36 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2023 r. do dnia zapłaty z tytułu zwrotu nominalnej wartości kapitału udostępnionego pozwanym na podstawie umowy o kredyt konsolidacyjny nr (...) z dnia 27 grudnia 2007 r. z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty,

2) zmiany wysokości świadczenia nienależnego, którego zwrot przysługuje powodowi od pozwanych w związku z wypłaceniem kapitału na podstawie umowy kredytu, poprzez dokonanie sądowej waloryzacji należnej powodowi kwoty, w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w kwocie 35.186,89 zł, wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

3) zasądzenia od pozwanych na rzecz powoda kwoty 35.186,89 zł, stanowiącej dodatkową kwotę, o którą należy zwaloryzować świadczenie o zwrot kapitału oddanego do dyspozycji pozwanym wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zgodnie z umową kredytu, bank udostępnił pozwanym środki w kwocie 209.599,53 zł. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 11 lutego 2021 r. uwzględniono roszczenia dochodzone przez kredytobiorców oparte o zarzut nieważności umowy kredytu. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane co do zasady w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 sierpnia 2022 r. Podstawą uwzględnienia roszczeń kredytobiorców było przyjęcie przez sąd, że z uwagi na zawarcie w umowie klauzul abuzywnych umowa jest trwale bezskuteczna (nieważna). Kredytobiorcy pismem z dnia 26 czerwca 2023 r. złożyli oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. Po dokonanym potrąceniu wierzytelność banku o zwrot nominalnej wartości wypłaconego kapitału uległa umorzeniu w całości. Powód wskazał, że uznając powyższe oświadczenie po potrąceniu za skuteczne, dochodzi pozwem jedynie pozostałej, nieobjętej oświadczeniem o potrąceniu kwoty – wartości świadczenia nienależnego. Obowiązek zwrotu udostępnionego kapitału ma umocowanie w art. 405 w zw. z art. 410 k.c. Umowa kredytu została uznana za trwale bezskuteczną (nieważną), zatem spełnione na jej podstawie wszystkie świadczenia, zarówno banku, jak i kredytobiorcy podlegają zwrotowi jako nienależne (pozew – k. 4-14).

Powód pismem z dnia 06 lutego 2024 r. częściowo cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie roszczeń określonych w pkt 2 i 3 petitum pozwu (pismo - k. 127).

Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 16 lutego 2024 r. umorzył postępowanie w zakresie żądań określonych w pkt 2 i 3 pozwu (postanowienie – k. 129).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwani odnosząc się do żądania zwrotu kwot kapitału, wskazali, że bank w pozwie z jednej strony przyznał, że pozwani dokonali skutecznego potrącenia, na skutek czego cała wierzytelność banku o zwrot nominalnej wartości wypłaconego kapitału uległa potrąceniu. Z drugiej strony bank pozwał o zapłatę z tego tytułu kwoty 135.156,36 zł, której sposobu kalkulacji w pozwie nie przedstawił. Pozwani zakwestionowali żądanie powoda o zmianę świadczenia nienależnego i żądanie zapłaty z tego tytułu (odpowiedź na pozew – k. 131-147).

Pismem z dnia 28 lutego 2024 r. pozwani wnieśli o zasądzenie kosztów procesu w zakresie cofniętego pozwu ( pismo – k. 154)

Powód pismem z dnia 13 marca 2024 r. podtrzymał zgłoszone powództwo o zwrot kapitału. Wskazał, że w pozwie omyłkowo użył zwrotu, że potrącenie dokonane przez pozwanych jest skuteczne w całości. Bank uznał potrącenie za skuteczne w części tj, w zakresie kwoty 74.443,18 zł. W szczególności zakwestionowane zostały odsetki ustawowe za opóźnienie od kwot wskazanych w wezwaniach do zapłaty (pkt 4, 6 oraz pkt 7 w zakresie kwoty 35,06 CHF oświadczenia o potrąceniu), ubezpieczenie na życie (pkt 5 oświadczenia o potraceniu). Uwzględniono natomiast kwoty wskazane w oświadczeniu o potraceniu dotyczące rat kapitałowo- odsetkowych uiszczonych w PLN (29.874,80 zł) i 8.969,11 CHF (przeliczonych po kursie 4,57 na PLN, stanowiących równowartość kwoty 40.988,38 zł), kwotę ubezpieczenia pomostowego 1.184 zł, kosztów wyceny nieruchomości 300 zł, prowizji w kwocie 2.069 zł, co w sumie złożyło się na sumę 74.741,80 zł (pismo – k. 166- 167)

Pismem z dnia 29 listopada 2024 r. powód cofnął pozew w zakresie kwoty 61.189,96 zł ze zrzeczeniem się roszczenia z tytułu zwrotu udostępnionego kapitału. W związku z powyższym powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 73.966,40 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2023 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu.

Bank uznał, że skutecznie potrącono:

- kwotę 65.510,56 zł rat kapitałowo- odsetkowych,

- kwotę 14.503,06 CHF przeliczonych po kursie 4,57,

- kwotę 1.184 zł tytułem ubezpieczenia pomostowego,

-kwotę 2.096 zł tytułem prowizji, co daje łącznie kwotę 135.069,54 zł (pismo z 29 listopada 2024 r. - k. 218-219).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 grudnia 2007 r. Bank (...) Spółka Akcyjna w W. zawarł z pozwanymi umowę kredytu konsolidacyjnego nr (...). Kredyt przeznaczony był na: spłatę kredytu konsumpcyjnego (88.927,54 zł), spłatę innego kredytu mieszkaniowego (50.020 zł), inne potrzeby konsumpcyjne (70.352 zł) oraz na koszty wliczone w kredyt (300 zł). Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 209.599,54 zł. W § 2 ust. 2 wskazano, że kredyt jest indeksowany kursem CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach bank miał wysłać do kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku, przy zaznaczeniu, iż zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. Stosownie do § 7 ust. 1 umowy kredytu kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kwoty kredytu w CHF, ustalonej zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabelą kursów walut obcych banku.

(dowód: umowa kredytu – k.39-44)

Kredyt został wypłacony w kwocie 209.035,54 zł (bezsporne).

Pozwani ponieśli następujące koszty w związku z zawartą umową kredytu:

- 8.600,44 zł tytułem ubezpieczenia na życie w okresie od 07.01.2008 r. do 30.04.2020 r.,

- 1.184 zł tytułem refinansowanie kosztów ubezpieczenia pomostowego,

- 300 zł tytułem wyceny/kontroli inwestycji,

(łącznie koszty wyniosły 10.084,44 zł).

Pozwani do 25 kwietnia 2012 r. spłacali raty kredytu w PLN, zaś od 25 maja 2012 r. dokonywali spłat w walucie obcej. W walucie PLN od 25 kwietnia 2008 r. do 25 kwietnia 2012 r. powodowie spłacili kwotę 65.543,22 zł, zaś od 25 maja 2012 r. do 25 czerwca 2020 r. w walucie CHF kwotę 37.712,63 CHF.

Pozwani pismem z dnia 3 marca 2020 r. złożyli wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, żądając od banku zapłaty kwot 200.000 zł i 40.000 CHF tytułem zwrotu wszelkich świadczeń z uwagi na nieważność umowy.

(dowód: zaświadczenie k. 48-55 akt (...), wniosek o zawezwanie do próby ugodowej – k. 62-63 akt (...) )

Po dniu 6 lipca 2020 r. pozwani zapłacili łącznie kwotę 8.969,01 CHF, tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, objętą wezwaniem do zapłaty z dnia 18 lipca 2022 r. Ponadto w dniu 12 września 2022 r. zapłacili kwotę 377,08 CHF, objętą wezwaniem do zapłaty z dnia 05 września 2022 r. (okoliczności niezaprzeczone przez pozwanego, ponadto oświadczenie o potraceniu – k. 86-87)

Pismami z dnia 13 czerwca 2023 r. bank wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 209.035,94 zł odpowiadającej wysokości udostępnionego kapitału na podstawie umowy – w terminie 30 dni.

(dowód: wezwania do zapłaty – k. 97- 106)

Pozwani pismem z dnia 26 czerwca 2023 r. złożyli pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej bankowi w kwocie 209.035,94 zł z wierzytelnością przysługującą pozwanym w następujących kwotach:

1) 48.686,03 zł tytułem łącznej sumy odsetek za opóźnienie od kwoty 35.635,76 zł i 37.712,63 CHF od dnia 15.10.2020 r. do dnia 16.06.2023 r., objętych pozwem (kurs średni NBP z dnia 16.06.2023 r.),

2) 84.278,05, tytułem należności nieobjętych pozwem, na którą to kwotę składają się:

-suma 8.969,01 CHF - uiszczona tytułem rat kapitałowo-odsetkowych po dniu 6 lipca 2020 r. objęta wezwaniem z dnia 18 lipca 2022 r., co według kursu średniego NBP z dnia 16 czerwca 2023 r. stanowi 40.988,38 PLN,

- suma 29.874,80 PLN - uiszczona tytułem rat kapitałowo-odsetkowych do dnia 25 lutego 2010 r.,

- suma 9.834,87 PLN - uiszczona tytułem składek ubezpieczenia na życie,

- kwota 2.096 PLN - uiszczona tytułem prowizji za udzielenie kredytu,

- kwota 1.184 PLN - uiszczona tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- kwota 300 PLN - uiszczona tytułem wyceny/kontroli inwestycji.

3) 13.261,12 zł tytułem odsetek, na którą to kwotę składają się:

- 966,81 CHF - jako suma odsetek od kwoty 8.969,01 CHF za okres od dnia 29 lipca 2022 r. do dnia 16 czerwca 2023 r. — co według kursu średniego NBP z dnia 16 czerwca 2023 r. stanowi 4.418,33 PLN,

- 6.998,04 PLN —jako suma odsetek od kwoty 29.874,80 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 1.006,15 PLN - jako suma odsetek od kwoty 9.834,87 PLN za okres od dnia 29 lipca 2022 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 490,98 PLN - jako suma odsetek od kwoty 2.096 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 277,35 PLN - jako suma odsetek od kwoty 1.184 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 70,27 PLN - jako suma odsetek od kwoty 1.184 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.

4) 1.883,48 zł, tytułem równowartości kwoty 377,08 CHF, z terminem zapłaty do dnia 12 września 2022 r. wraz z odsetkami w kwocie 35,06 CHF. Suma ustawowych odsetek za opóźnienie w płatności od tej kwoty wyniosła na dzień 16 czerwca 2023 r. 35,06 CHF. Łącznie należność z tego tytułu wynosi 412,14 CHF po przeliczeniu według kursu średniego NBP z dnia 16 czerwca 2023 r., wynosi 1.883,48 zł,

5) 60.926,36 zł stanowiącą część należności objętej pozwem w sprawie (...), na którą składa się kwota 35.635,76 zł oraz równowartość kwoty 5.534,05 CHF, co według kursu średniego NBP z dnia 16.06.2023 r. stanowi 25.290,60 zł.

(dowód: oświadczenie pozwanych o potrąceniu z dnia 26.06.2023 r. – k. 85-90)

S. S. i R. S. pozwem złożonym w dniu 22 lipca 2020 r. w sprawie (...) wnieśli o:

1. ustalenie, że umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...) z dnia 27 grudnia 2007 r., zmieniona aneksem nr (...) z dnia 23 kwietnia 2012 r., zawarta pomiędzy powodami a pozwanym Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej zwanym Bankiem), jest nieważna w całości od momentu jej zawarcia,

2. zasądzenie solidarnie na ich rzecz od pozwanego kwot 35.635,76 zł i 37.712,63 franków szwajcarskich (CHF) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty z tytułu świadczeń spełnionych na rzecz banku w okresie od 3 marca 2010 r. do 25 czerwca 2020 r.

Kredytobiorcy pismem z dnia 31.07.2024 r. cofnęli pozew w części:

- co do kwoty 35.635,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01.04.2020 r. do dnia 16.06.2022 r.

- co do kwoty 5.534,05 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.04.2020 r. do dnia zapłaty.

(dowód: dokumenty z akt sprawy (...) pozew – k. 4-41, pismo pozwanych – k. 619-622)

Wyrokiem wstępnym z dnia 11 lutego 2021 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo o ustalenie nieważności umowy o kredyt konsolidacyjny nr (...), zawartej dnia 27 grudnia 2007 r. pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. z pozwanymi oraz uznał żądanie zapłaty za usprawiedliwione co do zasady. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie I ACa 391/21 wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2022 r. zmienił zaskarżony wyrok i ustalił, że umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...), zawarta w dniu 27.12.2007 r. pomiędzy stronami, zmieniona aneksem nr (...) zwartym w dniu 23.04.2012 r. jest nieważna w całości od momentu jej zawarcia. Bank wniósł do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną od wyżej opisanego wyroku. Postanowieniem z dnia 14.07.2023 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Wyrokiem końcowym z dnia 24 października 2024 r, Sąd Okręgowy w Olsztynie, w sprawie o sygn. akt (...) zasądził od banku na rzecz pozwanych kwotę 32.178,58 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18.08.2022 r. do dnia zapłaty, umorzył postępowanie co do kwoty 35.635,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.04.2020 r. do dnia 16.06.2022 r. oraz co do kwoty 5.534,05 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.04.2020 r. do dnia zapłaty. W pozostałym zaś zakresie powództwo oddalił. Sąd ustalił, że pozwani w okresie od 25.05.2012 r. do 25.06.2020 r. wpłacili na rzecz pozwanego kwotę 37.712,63 CHF. Pozwani złożyli bankowi pismem z dnia 13.06.2023 r. oświadczenie o potrąceniu wzajemnie przysługujących wierzytelności m.in. co do kwoty 5.534,05 CHF. Z tego względu roszczenie pozwanych co do kwoty 5.534,05 CHF wygasło i od banku przysługuje im kwota 32.178,58 CHF.

(dowód: dokumenty z akt sprawy (...) – wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 11.02.2021 r. - k. 362, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 sierpnia 2022 r. -k. 459, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.07.2023 r. -k. 547, wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 24.10.2024 r. – k. 639, uzasadnienie – k. 644-650).

Od wyroku z dnia 24 października 2024 r. S. S. i R. S. złożyli apelację. Bank wypłacił pozwanym należność zasądzoną powyższym wyrokiem (okoliczność przyznana przez pozwanych – k. 227 v. )

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt przez strony dokumenty oraz dokumenty znajdujące się w aktach sprawy (...).

Wskazać w tym miejscu również należy, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Powyższe stanowi o prawomocności materialnej w sensie pozytywnym, która, zgodnie z poglądem doktryny, zabezpiecza poszanowanie dla rozstrzygnięcia sądu ustalającego i regulującego stosunek prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia.

Jeżeli wcześniejszy wyrok rozstrzyga kwestię, która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie aktualnie rozpoznawanej, kwestia ta nie może być w ogóle badana (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2002 r., (...), wyrok z 29 marca 1994 r., (...) oraz postanowienie z 21 października 1999 r.,(...)).

Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak to orzeczono w prawomocnym orzeczeniu. Zatem w kolejnym postępowaniu sąd jest związany prawomocnym orzeczeniem, rozumianym jako określona wypowiedź sądu rozpoznającego poprzednią sprawę, będącą syntezą ustaleń faktycznych i prawnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 2005.05.19 (...)). Mając zatem powyższe na uwadze Sąd rozpoznający niniejszą sprawę związany jest wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 sierpnia 2022 r. w sprawie (...) ustalającym nieważność przedmiotowej umowy kredytu.

W ocenie Sądu roszczenia banku nie są przedawnione. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń powoda jako związanych z jego działalnością gospodarczą jest trzyletni. W ocenie Sądu rozpoznającego tę sprawę początek biegu przedawnienia należy liczyć od daty wydania prawomocnego wyroku w sprawie (...). Niezasadne byłoby przyjęcie jakiejkolwiek wcześniejszej daty, gdyż nie można wymagać by bank wytoczył powództwo opierające się o nieważność umowy (lub bezskuteczność jej postanowień), z którą przecież się nie zgadza – czego odzwierciedleniem było złożenie apelacji. Dopiero prawomocny wyrok daje początek biegu terminu przedawnienia.

Stosownie do art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

W realiach niniejszej sprawy powód pismem procesowym z dnia 29 listopada 2024 r. cofnął pozew w zakresie kwoty 61.189,96 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia z tytułu kapitału udostępnionemu pozwanym. Cofnięcie pozwu w tym zakresie, nie było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierzało do obejścia prawa, dlatego też Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w tym zakresie o czym orzekł jak w punkcie I wyroku.

To sprawia, że przedmiotem sporu w tej sprawie jest żądanie zapłaty od pozwanych kwoty 73.966,40 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 lipca 2023 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu kapitału oddanego pozwanym do dyspozycji na mocy umowy kredytu hipotecznego.

Strony, które zawarły nieważną umowę, powinny sobie zwrócić wzajemnie otrzymane świadczenia. Skoro bowiem podstawa tych świadczeń została uznana za nieważną i sprzeczną z prawem, świadczenia te są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z nim w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. ((...), (...) 2021, nr (...), poz. (...)), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank.

Niewątpliwie bankowi przysługiwała wierzytelność w wysokości 209.035,94 zł z tytułu wypłaconego kredytu.

Pozwanym zaś przysługiwały w stosunku do banku wierzytelności z tytułu spłaty rat kredytu oraz uiszczonych kosztów kredytu.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko, co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

W ocenie Sądu pozwani skutecznie dokonali potrącenia w zakresie kwot:

a) 84.278,05 zł (poz. 2 oświadczenia o potrąceniu), na którą to kwotę składają się:

-suma 8.969,01 CHF - uiszczona tytułem rat kapitałowo-odsetkowych po dniu 6 lipca 2020 r. objęta wezwaniem z dnia 18 lipca 2022 r., co według kursu średniego NBP z dnia 16 czerwca 2023 r. stanowi 40.988,38 PLN,

- suma 29.874,80 PLN - uiszczona tytułem rat kapitałowo-odsetkowych do dnia 25 lutego 2010 r.,

- suma 9.834,87 PLN - uiszczona tytułem składek ubezpieczenia na życie,

- kwota 2.096 PLN - uiszczona tytułem prowizji za udzielenie kredytu,

- kwota 1.184 PLN - uiszczona tytułem ubezpieczenia pomostowego,

- kwota 300 PLN - uiszczona tytułem wyceny/kontroli inwestycji.

2) 1.723,26 zł, tytułem równowartości kwoty 377,08 CHF tytułem raty (vide: poz. 4 oświadczenia o potrąceniu), z terminem zapłaty do dnia 12 września 2022 r., po przeliczeniu według kursu średniego NBP z dnia 16 czerwca 2023 r., wynosi 1.723,26 zł,

3) 60.926,36 zł (poz.5 oświadczenia o potrąceniu), dochodzona początkowo pozwem w sprawie o sygn. akt (...), na którą składają się wpłaty na poczet kredytu w kwocie 35.635,76 zł oraz równowartość kwoty 5.534,05 CHF, co według kursu średniego NBP z dnia 16.06.2023 r. stanowi 25.290,60 zł (pismem z dnia 31.07.2024 r. w sprawie o sygn. akt (...) pozwani cofnęli w tym zakresie pozew, tj. co do kwoty 35.635,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 01.04.2020 r. do dnia 16.06.2022 r., co do kwoty 5.534,05 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01.04.2020 r. do dnia zapłaty)

z wierzytelnością powoda o zwrot udostępnionego kapitału.

W ocenie Sądu wierzytelności wyrażone w walucie obcej są świadczeniami pieniężnymi i dlatego mogą zostać skompensowane. Przepis art. 358 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Na podstawie art. 358 § 2 k.c., należało ustalić średni kurs CHF ogłaszany przez NBP na datę potrącenia należności, przeliczyć sumę w CHF na sumę w PLN.

Niewątpliwie roszczenia powoda i pozwanych były wymagalne, zgodnie z art. 455 k.c., po upływie terminu wskazanym w wezwaniach do zapłaty, co zaktualizowało roszczenia odsetkowe. Jednakże zgodnie z art. 499 zdanie drugie k.c. oświadczenie woli o potrąceniu ma moc wsteczną od momentu, w którym stało się możliwe. Przez złożenie oświadczenia o potrąceniu skutki opóźnienia w wykonaniu zobowiązania zostają wyeliminowane. Pozwani składając zarzut potracenia wskazali, że potrącają także wierzytelności z tytułu skapitalizowanych odsetek tj.:

A) poz. 1 oświadczenia: 48.686,03 zł tytułem łącznej sumy odsetek za opóźnienie od kwoty 35.635,76 zł i 37.712,63 CHF od dnia 15.10.2020 r. do dnia 16.06.2023 r., objętych pozwem w sprawie (...),

B) poz. 3 oświadczenia: 13.261,12 zł tytułem odsetek, na którą to kwotę składają się:

- 966,81 CHF - jako suma odsetek od kwoty 8.969,01 CHF za okres od dnia 29 lipca 2022 r. do dnia 16 czerwca 2023 r. — co według kursu średniego NBP z dnia 16 czerwca 2023 r. stanowi 4.418,33 PLN,

- 6.998,04 PLN —jako suma odsetek od kwoty 29.874,80 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 1.006,15 PLN - jako suma odsetek od kwoty 9.834,87 PLN za okres od dnia 29 lipca 2022 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 490,98 PLN - jako suma odsetek od kwoty 2.096 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 277,35 PLN - jako suma odsetek od kwoty 1.184 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.,

- 70,27 PLN - jako suma odsetek od kwoty 1.184 PLN za okres od dnia 14 października 2020 r. do dnia 16 czerwca 2023 r.

C) poz. 4 oświadczenia 35,06 CHF suma ustawowych odsetek za opóźnienie w płatności 337,08 CHF

Skutek wsteczny potrącenia powoduje, że złożenie oświadczenia o potrąceniu wywiera skutki prawne od chwili kiedy potrącenie stało się w ogóle możliwe. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 03 kwietnia 2014 r., w sprawie (...) wskazał, że „artykuł 498 § 1 k.c. określa tzw. warunki pozytywne potrącenia. Według tego przepisu, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W piśmiennictwie, jak również orzecznictwie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2004 r., (...), nie publ.), przyjmuje się, że pomimo treści art. 498 k.c. wymagającego do potrącenia, aby wymagalne były obie potrącane ze sobą wierzytelności, wystarczy, aby wymagalna była wierzytelność potrącającego. Brak wymagalności wierzytelności wzajemnej nie jest przeszkodą do potrącenia wówczas, gdy potrącający, jako dłużnik, mógłby ją zaspokoić. Wskutek potrącenia, jak stanowi art. 498 § 2 k.c., obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Oświadczenie o potrąceniu, które zostanie złożone drugiej stronie, ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.). Potrącenie staje się możliwe wówczas, gdy powstaje tzw. stan potrącalności, tj. w dacie, w której ziszczają się przesłanki pozytywne potrącenia określone w art. 498 § 1 k.c. przy jednoczesnym braku przesłanek negatywnych potrącenia, w tym określonych w art. 505 k.c. Z tą bowiem chwilą jeden z wzajemnych wierzycieli nabywa uprawnienie do dokonania czynności potrącenia, a skutki wykonania tego uprawnienia cofają się do chwili powstania stanu potrącalności. Innymi słowy, w razie późniejszego, niż w chwili powstania stanu potrącalności, złożenia oświadczenia o potrąceniu z mocy prawa następują takie skutki prawne, jakby oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez uprawnionego do tego wierzyciela w chwili powstania stanu potrącalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., (...), nie publ.). Umorzenie wierzytelności będących przedmiotem potrącenia powoduje wygaśnięcie praw akcesoryjnych wobec tych wierzytelności. Od chwili wystąpienia retroaktywnego skutku wynikającego z art. 498 § 2 w zw. z art. 499 k.c., tj. od dnia powstania stanu potrącalności, za niebyłe uznać należy te skutki prawne, które wynikały z założenia istnienia wierzytelności, następnie umorzonych wskutek potrącenia. Dotyczy to w szczególności naliczanych odsetek za opóźnienie lub zwłokę za okres po dniu powstania stanu potrącalności od tej części każdej z wierzytelności wzajemnych, które uległy z tą chwilą umorzeniu”.

Jak wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, wierzytelność czynna pozwanych stała się wymagalna zgodnie z wezwaniami do zapłaty (pozwani w oświadczeniu o potrąceniu, wymienili wszystkie wezwania do zapłaty, które kierowali do powoda, tj, zawezwanie do próby ugodowej, pozew w sprawie (...), wezwanie do zapłaty z dnia 18 lipca 2022 r., wezwanie do zapłaty z dnia 05 września 2022 r., bank nie zaprzeczył, aby otrzymał powyższe wezwania). Następnie wymagalna była wierzytelność bierna (zgodnie z wezwaniem z dnia 13 czerwca 2023 r.) Zatem stan potrącalności, z którym należy wiązać skutki potrącenia, powstał z chwilą wymagalności wierzytelności czynnej i potrąceniu podlegają jedynie świadczenia pozwanych z tytułu sumy głównej z pominięciem należności ubocznych (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 5 lipca 2024 r., sygn. akt (...)). Z tych przyczyn należało potrącić nienależnie świadczone przez pozwanych raty i koszty kredytu w kwotach: 84.278,05 zł (poz. 2 oświadczenia o potrąceniu), 1.723,26 zł, tytułem równowartości kwoty 377,08 CHF (vide: poz. 4 oświadczenia o potrąceniu), 60.926,26 zł (poz.5 oświadczenia o potrąceniu) z udostępnionym przez bank kapitałem.

Na skutek potrącenia wierzytelności powoda i pozwanych uległy wzajemnemu umorzeniu do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 kc). Pozwanym zatem pozostaje do zapłaty na rzecz powoda kwota 62.108,27 zł (209.035, 94 zł - 84.278,05 zł – 1.723,26 zł - 60.926,36 zł).

Z tych przyczyn na podstawie powołanych przepisów Sąd zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwotę 62.108,27 zł tytułem zwrotu kapitału z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. – liczonymi od daty 17 lipca 2023 r., z zastrzeżeniem, że zapłata należności przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty. Powód wezwał pozwanych do zwrotu kapitału w dniu 16 czerwca 2023 r. Termin 30 dni był zatem odpowiedni, aby pozwani spełnili świadczenie. W pozostałym zakresie powództwo o zwrot kapitału jako bezzasadne podlegało oddaleniu (pkt I i II wyroku).

Orzeczenie o kosztach procesu w pkt IV wyroku Sąd oparł na treści przepisu art. 100 k.p.c. W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. W oparciu o powyższy przepis, Sąd stosunkowo rozdzielił koszty.

Powód bowiem wygrał sprawę w 36,46%, zaś pozwani w 63,54 %. Niewątpliwie powoda należy uznać za stronę przegrywającą sprawę w zakresie cofniętych żądań. Nie można przyjąć celowości dochodzenia przez bank od pozwanych żądań z tytułu waloryzacji kredytu. W przypadku bowiem, gdy umowa kredytu zawarta przez bank i konsumentów jest nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, bank oprócz zwrotu pieniędzy wypłaconych z tytułu kapitału kredytu, nie może domagać się innych świadczeń. Celem art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG jest zniechęcający skutek wywierany na przedsiębiorców, którzy winni być zniechęcani do stosowania niedozwolonych klauzul umownych, zaś wyeliminowanie rzeczonego skutku powodowałoby, że nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to interes przedsiębiorców zostanie zagwarantowany.

Powód poniósł koszty procesu w wysokości 13.085 zł, w tym opłatę sądową od pozwu w kwocie 7.668 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 5.400 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa 17 zł. Powód wygrał proces w 36,46 % i należne mu koszty wynoszą 4.770,79 zł.

Pozwani zaś ponieśli koszty procesu w kwocie 5.417 zł, w tym wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5.400 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa 17 zł. Pozwani wygrali proces w 63,54 % i ich należne koszty wynoszą 3.441,96 zł.

Zatem zasądzeniu na rzecz powoda podlegała różnica tj. kwota 1.328,83 zł (4.770,79, zł – 3.441,96 zł).

sędzia Ewa Oknińska