Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Rejonowy w Zambrowie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – SSR Tomasz Makaruk

Protokolant - Kinga Klemarczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 stycznia 2014 r. w Zambrowie

sprawy z powództwa A. M., B. P., D. Ł., R. M., B. L.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o pozbawienie wykonalności

I.  Pozbawia wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) z dnia 8.01.2013 r. wystawiony przez (...) Bank (...) S.A. w W. przeciwko dłużnikom A. M., B. P., D. Ł., R. M., W. L. opatrzony w klauzulę wykonalności na podstawie Postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie z dnia 6 marca 2013 r. w sprawie I Co 120/13 ponad kwotę 581,79 (pięćset osiemdziesiąt jeden i 79/100) złotych;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W. solidarnie na rzecz powodów A. M., B. P., D. Ł., R. M., B. L. kwotę 2.260,88 (dwa tysiące dwieście sześćdziesiąt i 88/100) złotych tytułem zwrotu części kosztów postępowania;

IV.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Zambrowie) solidarnie od powodów A. M., B. P., D. Ł., R. M., B. L. kwotę 1.935,49 (jeden tysiąc dziewięćset trzydzieści pięć i 49/100) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 132/13

UZASADNIENIE

Powodowie A. M., B. P., D. Ł., R. M. i B. L. wnieśli pozew przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 08 stycznia 2013 roku wystawionego przez (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. przeciwko nim, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nadaną przez Sąd Rejonowy w Zambrowie postanowieniem z dnia 06 marca 2013 roku, w sprawie o sygn. akt I Co 120/13 oraz zasądzającego od nich na rzecz wierzyciela koszty postępowania. W uzasadnieniu wskazali, że ich brat E. M. cierpiał na chorobę psychiczną, która powodowała u niego stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, stąd jego oświadczenie o zawarciu umowy kredytu i poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego są nieważne. Ponadto powodowie podnieśli, iż spłata kredytu zabezpieczona była polisą ubezpieczeniową na życie uprawniającą Bank do uzyskania zaspokojenia z ustanowionego zabezpieczenia w przypadku śmierci kredytobiorcy, a dodatkowo także zgłosili zarzut przedawnienia roszczenia banku.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w części dotyczącej kwoty 581,79 złotych, w pozostałym zakresie uznając powództwo i częściowo przychylając się do stanowiska powodów, iż nastąpiło przedawnienie pozostałej należności poza wskazaną kwotą, która stanowi równowartość trzech ostatnich rat kredytu, które nie były przedawnione – przed upływem trzech lat od terminu ich płatności pozwana wystąpiła do Sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

W dniu 13.09.2007 r. E. M. zawarł umowę o kredyt gotówkowy na TAK numer (...) w (...) Bank (...) Spółka Akcyjna zgodnie z którą, Bank udzielił mu kredytu w wysokości 4.377 zł. Kredyt ten miał być spłacony w 30 równych ratach miesięcznych, począwszy od dnia 25.10.2007 r. Termin płatności ostatniej raty przypadał na 25 marca 2010 r. Zabezpieczeniem spłaty kredytu było (...) kredytobiorcy w (...) Towarzystwie (...) na (...) S.A. W § 6 umowy znajdowało się oświadczenie kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji prowadzonej na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego do kwoty 13.131 zł.

W dacie zawarcia umowy kredytu E. M. nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

E. M. zmarł w dniu 29 października 2007 roku, zaś spadkobiercami po nim, w równych częściach jest jego rodzeństwo – powodowie w niniejszej sprawie, zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Miasta Stołecznego Warszawy w W. w sprawie II Ns 407/11.

Decyzją z dnia 13.05.2009 r. (...) Towarzystwo (...) na (...) S.A. odmówiło, wskutek nie uzupełnienia przez (...) Bank S.A. i R. M. dokumentacji medycznej, przyjęcia na siebie odpowiedzialności z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia. Decyzja ta została doręczona zarówno R. M. jak (...) Bank S.A.

W dniu 31 lipca 2009 r. (...) Bank (...) S.A. połączył się z (...) Bank S.A. i wskutek tego połączenia nastąpiło przeniesienie całego majątku (...) Bank S.A. na rzecz (...) Bank (...) S.A. W dniu 29 kwietnia 2011 r. (...) Bank (...) S.A. zmienił nazwę na (...) Bank (...) S.A..

W dniu 16 stycznia 2013 r. (...) Bank (...) S.A. wystąpił do Sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (...) , zaś w dniu 06 marca 2013 roku Sąd Rejonowy w Zambrowie uwzględniając wniosek nadał mu klauzulę wykonalności przeciwko dłużnikom A. M., B. P., D. Ł., R. M. i B. L. będącym spadkobiercami zmarłego w dniu 29.10.2007r. E. M. z ograniczeniem odpowiedzialności dłużników do kwoty 13.131 złotych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o: częściowo zeznania powodów R. M. (k. 191v-192 w zw. z k. 111v-112), B. L. (k.192v w zw. z k. 112), opinię biegłych (k.143-147, 165-166), umowę (k.13-18, 57-62), wezwanie (k.19), postanowienie (k.20), pisma (k.21-23, 25-26, 28-29, 34-35), decyzję (k.31), zawiadomienie (k.36), bte (k.63), wniosek o nadanie klauzuli wykonalności (k.65-68), zgłoszenie roszczenia (k.69-72), harmonogram spłat (k.97-98), dokumentację medyczną (k.109-110,123,125,127), akta szkodowe (k.130), akta I Co 120/13 tut. Sądu i akta Km 610/13 Komornika Sądowego.

Powodowie domagali się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego zgodnie z art. 840 § 1 pkt 1 kpc, w myśl którego dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście. Na poparcie swojego żądania powodowie zgłosili trzy zarzuty: nieważność umowy kredytu i oświadczenia o poddaniu się egzekucji przez zmarłego kredytobiorcę, fakt zawarcia przez kredytobiorcę umowy ubezpieczenia na życie, przedawnienie roszczenia.

Z racji tego, iż najdalej idącym jest pierwszy z zarzutów, wymaga on ustosunkowania się do niego w pierwszej kolejności. Zgodnie z art. 82 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Taki stan braku świadomości kredytobiorcy E. M., powodowie upatrywali w okoliczności, iż od 30 lat chorował on na schizofrenię i leczył się psychiatrycznie. Powodowie podkreślili przy tym, iż żaden z nich nie zamieszkiwał ze spadkodawcą i w przeważającej części nie mieli oni stałego, bezpośredniego kontaktu z bratem. Jedynie R. M. przyjeżdżał odwiedzać brata, raz –dwa razy w tygodniu, choć jak sam przyznał nic nie wie o okolicznościach w jakich została zawarta umowa kredytu ani co stało się z pieniędzmi. Zauważyć w tym miejscu należy jeszcze niekonsekwencję samych powodów, którzy w zależności od swoich interesów umowy zawarte w tym samym czasie uważają za ważne (umowa ubezpieczenia, w oparciu o którą twierdzą, iż kredyt powinien spłacić ubezpieczyciel) lub nieważne (umowa kredytu, oświadczenie).

W ocenie Sądu, poprzedzonej analizą dowodów przeprowadzonych w toku postępowania zarzut powodów dotyczący nieważności umowy kredytu i oświadczenia jest chybiony, a kwestionowana umowa kredytu i oświadczenie o poddaniu się egzekucji są ważne. Przede wszystkim wskazać należy na pierwszorzędne znaczenie, dla oceny ich ważności, opinii biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii przeprowadzonej na tę okoliczność.

Według opinii biegłych, które zapoznały się zarówno z wyjaśnieniami powodów, jak też i obszerną dokumentacją medyczną, E. M. zawarł ważną umowę kredytu. Jak podkreśliły biegłe, przedmiotowa umowa została zawarta 9 dni po zakończeniu turnusu rehabilitacyjnego w oddziale dziennego pobytu Szpitala Wojewódzkiego w Ł., w trakcie którego utrzymywała się reemisja. Turnus ten trwał od 17.08 do 04.09, a z dokumentacji wynika, że w pierwszym tygodniu pobytu utrzymywały się objawy zapalenia oskrzeli i z tego powodu E. M. był leczony. W drugim tygodniu poprawił się stan somatyczny pacjenta, który aktywnie uczestniczył w zajęciach, wycieczkach. Przez cały czas pobytu nie ujawniał objawów psychotycznych. Wypisany w wyrównanym stanie psychicznym, nie występowały objawy wytwórcze – urojenia, omamy. Biegłe zwróciły także uwagę na okoliczność, iż pobyt na tym turnusie poprzedzony był 150-dniowym leczeniem szpitalnym. Opiniujące podkreśliły także, iż E. M. sam mieszkał od 2004 r. i funkcjonował społecznie na tyle samodzielnie, że nie został ubezwłasnowolniony.

Zastrzeżenia do opinii zgłosiła pełnomocnik czworga powodów, wskazując, iż pobyty w szpitalu nie usunęły w całości objawów chorobowych, gdyż E. M. pozostawał zblednięty afektywnie, w przylepnym kontakcie, z zubożeniem myśli. Wskazała także, iż kredytobiorca nie przyjmował leków.

W opinii uzupełniającej biegłe wyjaśniły, iż wskazane przez pełnomocnika powodów objawy to tzw. objawy negatywne schizofrenii i objawy te nie wpływają na stan świadomości chorego. Biegłe z powołaniem się na wizyty w Poradni Rejonowej w dniach: 10.09.2007 r. (a więc 3 dni przed zawarciem umowy kredytu), 28.09.2007 r. (15 dni po zawarciu umowy), 12.10.2007 r. podkreśliły, iż w dokumentacji sporządzanej w trakcie tych wizyt nie odnotowano zmian w stanie psychicznym i nie było sugestii hospitalizacji, a nadto kredytobiorca zgłaszał się systematycznie po leki. Odnosząc się do zaświadczenia z dnia 1.08.2013 r. (a więc wystawionego prawie 6 lat po śmierci kredytobiorcy) powoływanego przez pełnomocnika powodów, biegłe wskazały, iż nie precyzuje ono jakiego okresu życia E. M. dotyczy.

Do opinii uzupełniającej żadnych zarzutów nie zgłaszały zarówno strony, jak i fachowi pełnomocnicy. W ocenie Sądu, opinia biegłych wraz z jej uzupełnieniem, wykonane zostały w sposób rzetelny i prawidłowy, zgodnie z aktualnymi wskazaniami wiedzy specjalistycznej w tym zakresie, przez odpowiednie osoby, mające ku temu kwalifikacje merytoryczne. Jej wynik zaś i sposób przeprowadzenia nie budziły wątpliwości. Jako logiczna, wyczerpująca i fachowa zasługiwała na przyznanie jej waloru wiarygodności. Wnioski zawarte w powyższej opinii znalazły potwierdzenie w zgromadzonej dokumentacji medycznej, zwłaszcza tej która była sporządzona w okresie zbliżonym do daty zawarcia umowy kredytu.

Jako sprzecznym z tymi dowodami, uznanymi przez Sąd za wiarygodne, Sąd odmówił wiary zeznaniom powodów R. M. i B. L. w tej części, w której twierdzili oni, iż kredytobiorca nie mógł zawrzeć ważnej umowy.

W ocenie Sądu niezasadny jest również drugi zarzut powodów, którzy wskazywali na okoliczność, iż o nieistnieniu obowiązku stwierdzonego bankowym tytułem egzekucyjnym świadczy fakt, że umowa kredytu numer (...) o kredyt gotówkowy na TAK z dnia 13.09.2007 r., zawarta między (...) Bank Spółka Akcyjna w L. a bratem powodów E. M., ustanawiała zabezpieczenie jego spłaty polisą ubezpieczeniową na życie (§ 1 ust. 2, ust 4 ppkt b, § 7 ust. 1 pkt 1 umowy kredytu) uprawniającą bank do uzyskania zaspokojenia z ustanowionego zabezpieczenia w przypadku śmierci kredytobiorcy. Według nich ryzyko braku wypłaty świadczenia przez ubezpieczyciela obciąża pozwanego, który nie dochował należytej staranności. Nadto podnieśli, iż nadużyciem prawa jest dochodzenie roszczenia od nich, jako spadkobierców kredytobiorcy, w sytuacji kiedy pozwany poinformował spadkobierców o niewypłaceniu świadczenia z polisy po przeszło 3 latach od wydania decyzji przez ubezpieczyciela.

Punktem wyjścia do rozważań tego zarzutu winno być to, iż to nie Bank był stroną umowy ubezpieczenia na życie – stronami tej umowy był kredytobiorca E. M. i (...) Towarzystwo (...) na (...) S.A. w S.. W konsekwencji brak wypłaty świadczenia ze strony ubezpieczyciela nie może obciążać pozwanego, jak chcieliby powodowie, albowiem nie w każdym przypadku zgonu kredytobiorcy ubezpieczyciel automatycznie musi spłacić kredyt. Przechodząc do samego postępowania związanego ze zgłoszeniem zgonu E. M., wskazać należy, iż zgłoszenia roszczenia z tytułu zgonu dokonał w dniu 15 lipca 2008 r. R. M., który nie podał danych innych spadkobierców. Ponieważ w odpowiedzi na zgłoszenie, ubezpieczyciel zwrócił się do Banku o przesłanie zaświadczenia stwierdzającego przyczynę zgonu, wystawionego przez lekarza lub właściwe władze oraz adresów placówek, w których Ubezpieczony się leczył, Bank przekazał niezwłocznie te żądanie jedynemu znanemu mu spadkobiercy R. M.. W odpowiedzi na to, R. M. przesłał pozwanemu pismo z 7.10.2008 r., w którym wskazał, iż o dokumentację medyczną należy zwrócić się do Rodzinnego Centrum Medycznego w Z.. Informacja ta została przekazana niezwłocznie przez pozwanego (dwa dni po wpłynięciu pisma R. M.) do Ubezpieczyciela, który w dniu 15.01.2009 r. ponownie zwrócił się do wskazanego Centrum o dokumentację medyczną. Niezależnie od tego wskazać należy, iż również sam ubezpieczyciel zwracał się o wymaganą dokumentację listownie bezpośrednio na adres domowy R. M.. Pismo takie zostało wysłane 11.08.2008 r. (odpowiedź z 1.09.2008 r. wskazująca, iż R. M. nie dysponuje żadną dokumentacją medyczną i należy jej szukać w Rodzinnym Centrum Medycznym – ubezpieczyciel pismo do w/w podmiotu wysłał 10.09.2008 r.). Wreszcie zauważyć należy, co przyznał sam R. M., otrzymał on na swój adres domowy decyzję ubezpieczyciela o odmowie wypłaty świadczenia (vide zeznania k. 191v-192). Bezsporne w sprawie jest, iż R. M. utrzymywał i utrzymuje kontakt ze swoim rodzeństwem, a zatem okoliczność, iż nie poinformował pozostałych spadkobierców o odmownej decyzji ubezpieczyciela winna obciążać wyłącznie stronę powodową. Stanowisko to jest tym bardziej zasadne, jeśli weźmie się pod uwagę, iż pozwany nie dysponował danymi pozostałych spadkobierców po E. M.. W ocenie Sądu opisany powyżej sposób postępowania pozwanego w toku postępowania o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia na życie nie może być uznany za niewłaściwy. Również nie można uznać, że w związku z działaniem lub też zaniechaniem pozwanego nastąpiła sytuacja, w której powodowie nie mogli dochodzić swoich roszczeń z umowy ubezpieczenia, a nadto iż w tych okolicznościach dochodzenie spłaty kredytu od spadkobierców E. M. narusza art. 5 kc.

Ostatni zarzut powodów dotyczył przedawnienia. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż chybionym jest stanowisko powodów, iż termin przedawnienia powinien być liczony od lutego 2008 r., albowiem w tej dacie pozwany mógł wypowiedzieć umowę kredytu na podstawie § 11 umowy. Jak słusznie zauważa sam pełnomocnik powodów – jest to uprawnienie (może wypowiedzieć), a nie obowiązek kredytodawcy. Skoro tak, to nie można było żądać wypowiedzenia (i wyciągać z tego korzystnych dla siebie wniosków), w sytuacji gdy Bank nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia. Aby można było liczyć przedawnienie od tej daty z powołaniem się na art. 120 kc brzmienie § 11 winno być „Kredytodawca wypowiada…”. Ponieważ jednak strony postanowiły inaczej, to te stanowisko pełnomocnika powodów jest całkowicie chybione. Sąd, w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, nie podziela także zgodnego stanowiska fachowych pełnomocników stron, iż „każda rata kredytu przedawnia się z upływem trzech lat”, albowiem jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2.10.1998 r. w sprawie III CKN 578/98 (LEX nr 578/98) „spłata kredytu w ratach nie jest świadczeniem okresowym w rozumieniu art. 118 kc”. W ocenie Sądu kredyt stanowi jedno zobowiązanie, którego termin przedawnienia rozpoczyna bieg z datą wymagalności ostatniej raty (o ile umowa wcześniej nie zostanie wypowiedziana). Jak słusznie wskazuje Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z dnia 19 września 2013 roku w sprawie II Ca 573/13 cały kredyt przedawnia się z upływem 3 lat od terminu płatności ostatniej raty (vide uzasadnienie dostępne pod adresem http://orzeczenia.ms.gov.pl „(…) Świadczenie z umowy kredytu bankowego, mimo płatności w ratach, nie jest świadczeniem okresowym, a tym samym nie można zgodzić się tezą, iż bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w innej dacie dla każdej z rat kredytu. Skoro świadczenie z umowy kredytu jest świadczeniem jednorazowym (choć płatnym w ratach), to termin jego wymagalności w rozumieniu art. 120 k.c. należy wiązać z datą ostatecznej spłaty zadłużenia, ( tak: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 11 lipca 2012 r. ( I ACa 671/12) (…)”. Identyczne stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 07.03.2012 r. w sprawie I ACa 97/12. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano: „(...)pierwszej instancji pozostawał bezsporny (tj. data zawarcia umowy kredytowej oraz termin zapłaty poszczególnych rat kredytu). (...) Jak wynika z dokonanych ustaleń pozwany zobowiązany był do spłaty kredytu w 60 ratach miesięcznych, co oznacza, że ostatnia rata miała być zapłacona w czerwcu 2004 r. Roszczenie kredytodawcy przeciwko pozwanemu przedawniło się zatem najpóźniej z upływem trzech lat od daty płatności ostatniej raty, tj. w czerwcu 2007 r. ( art. 118 k.c. )”.

Termin przedawnienia roszczenia banku z umowy o kredyt bankowy wynosi 3 lata, gdyż w takim przypadku mamy do czynienia z roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ponieważ zgodnie z harmonogramem spłat kredytu z 13.09.2007 r. termin spłaty ostatniej raty przypadał na 25.03.2010 r., żądanie spłaty kredytu przedawniało się 25 marca 2013 r. Jednakże zgodnie z art. 123 kc bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, a także przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Zgodnie ze słusznym stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 6 stycznia 2004 roku w sprawie III CZP 101/03 (OSNC 2005/4/58) „wniosek o nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia”. Należy bowiem przyjąć, iż jest to przedsięwzięta bezpośrednio w celu zaspokojenia roszczenia czynność, o której mowa w art. 123 kc. Ponieważ strona pozwana wystąpiła z wnioskiem do Sądu o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przeciwko powodom w dniu 16.01.2013 r., w tej dacie nastąpiło przerwanie biegu przedawnienia. Na nowo przedawnienie to rozpoczęło swój bieg 6 marca 2013 r. (art. 124 § 1 i 2 kc).

Jednakże z uwagi na stanowisko procesowe pozwanego, reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika, który domagał się oddalenia powództwa jedynie do kwoty 581,79 zł, Sąd zobowiązany był do pozbawienia wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z dnia 8 stycznia 2013 roku wystawionego przez (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. przeciwko A. M., B. P., D. Ł., R. M., W. L., opatrzonego w klauzulę wykonalności na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Zambrowie z dnia 6 marca 2013 roku w sprawie I Co 120/13 ponad tę kwotę.

W pozostałym zakresie powództwo, jako niezasadne podlegało oddaleniu.

O kosztach orzeczono na mocy art. 100 kpc. Powodowie zostali obciążeni nieuiszczonymi kosztami sądowymi związanymi z uzyskaniem dokumentacji medycznej oraz kosztami opinii biegłych, albowiem koszty te związane są z twierdzeniami powodów, które nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym (brak zdolności kredytobiorcy do zawarcia ważnej umowy). Pozostałe koszty (opłata od pozwu 234 zł, koszty zastępstwa po stronie powodowej 2.417 zł - za 4 powodów, 600 zł koszty zastępstwa po stronie pozwanej) zostały rozdzielone stosownie do wyniku postępowania (procentu uwzględnionego powództwa).